Türk İdare Hukuku Dersleri Cilt 1

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 9
TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ 28
KISALTMALAR CETVELİ 29
GİRİŞ
İDARE HUKUKU VE İDARE KAVRAMLARININ TANITIMI
I. İDARE HUKUKU KAVRAMI 31
II. İDARE KAVRAMI 36
A. ORGANİK ANLAMDA İDARE 37
B. FONKSİYONEL (İŞLEVSEL- GÖREVSEL) ANLAMDA İDARE 39
1. İDARÎ FONKSİYON 41
2. DEMOKRATİK İDARE VE YÖNETİMDE DEMOKRASİ 42
3. HUKUK DEVLETİ VE İDARE 46
4. İDARÎ REJİM 50
5. İDARENİN UNSURLARI 52
BİRİNCİ BÖLÜM İDARE TEŞKİLATI
I. TÜRK İDARE TEŞKİLATINA HÂKİM OLAN GENEL İLKELER 53
A. İDARENİN KANUNÎLİĞİ İLKESİ 53
B. MERKEZDEN YÖNETİM (İDARÎ MERKEZİYET) İLKESİ 55
1. Merkezden Yönetimin Faydaları 56
2. Merkezden Yönetimin Sakıncaları 56
3. Merkezden Yönetimin Sakıncalarına Karşı Bir Önlem: Yetki Genişliği 57
C. YERİNDEN YÖNETİM İLKESİ 58
1. Yerinden Yönetim İlkesinin Uygulanış Biçimleri 59
a. Yer Yönünden Yerinden Yönetim 59
b. Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim 60
2. Yerinden Yönetimin Faydaları 60
3. Yerinden Yönetimin Sakıncaları 60
D. İDARENİN KAMU TÜZEL KİŞİLİKLERİNDEN OLUŞMASI İLKESİ 61
1. Tüzel Kişilik Kavramı 61

2. Kamu Tüzel Kişiliği 62
3. Kurulması ve Kaldırılması 62
4. Yetenek ve Organları 64
5. Uğraş Konusu ve Alanı 67
6. İdare Tüzel Kişileri 67
E. İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ 68
1. Hiyerarşi ve Kanunsuz Emir 70
a. Hiyerarşi 70
b. Kanunsuz Emir 72
2. İdarî Vesâyet 74
a. İdarî Vesâyet Kavramı 74
b. İdarî Vesâyetle Hiyerarşinin Karşılaştırılması 79
II. İDARENİN TEŞKİLATLANMA BİÇİMLERİ (KAMU TÜZEL KİŞİLİKLERİNİN TÜRLERİ) 82
A. DEVLET İDARESİ (GENEL İDARE / MERKEZÎ İDARE) 82
1. Başkent Teşkilatı. 83
a. Başkentteki İcracı Birim: Cumhurbaşkanlığı 83
(1) Genel Olarak Cumhurbaşkanlığı 83
(1.1.) Cumhurbaşkanının İdarî Görevleri 85
(1.2.) Cumhurbaşkanının Kararnameleri İmzalama Yetkisi 85
(1.3.) Cumhurbaşkanının Sorumluluk Hâli 88
(1.3.1.) Cumhurbaşkanının Siyâsî Sorumluluğu 89
(1.3.2.) Cumhurbaşkanının Cezâi Sorumluluğu 90
(1.3.3.) Cumhurbaşkanının Hukukî Sorumluluğu 91
(1.4.) Cumhurbaşkanlığı Örgütü 91
(1.4.1.) Cumhurbaşkanlığı Makamı 92
(1.4.2.) Cumhurbaşkanlığı İdarî İşler Başkanlığı 93
(1.4.3.) Cumhurbaşkanı Yardımcıları. 94
(1.4.4.) Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları 96
(1.4.5.) Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar 97
(1.4.6.) Cumhurbaşkanlığı Ofisleri 97
(1.4.7.) Bakanlıklar 98
(1) Bakanlar ve Bakanlıklar 98
(1.1.) Bakanlık Teşkilatı 100
(1.1.1.) Bakanlar 100
(1.1.2.) Bakan Yardımcıları 101
(1.1.3.) Bakan Müşavirliği 101

(1.1.4.) Bakanlık Merkez, Taşra ve Yurtdışı Teşkilatı 102
(1.1.5.) Bağlı, İlgili ve İlişkili Kurum ve Kuruluşlar 103
b. Başkentteki Yardımcı Kuruluşlar 104
(1) Ortak Yanları 104
(2) Türleri 105
(2.1.) Millî Güvenlik Kurulu 105
(2.1.1.) Millî Güvenlik Kurulunun Görevleri 106
(2.1.2.) Millî Güvenlik Kurulunun Çalışma Biçimi 106
(2.1.3.) Millî Güvenlik Kurulunun Yapısı 107
(2.2.) Danıştay 107
(2.2.1.) Danıştay’ın İdarî Görevleri 107
(2.2.1.1.) Danışma Görevleri 107
(2.2.1.2.) İnceleme Görevleri 108
(2.2.1.3.) Diğer İdarî (Yardımcı Kuruluş)
Görevleri 108
(2.2.2.) Danıştay’ın Yardımcı Kuruluş Görevini Yapan
Daire ve Kurulları 109
(2.2.2.1.) İdarî Daireler 109
(2.2.2.2.) İdarî İşler Kurulu. 110
(2.2.2.3.) Danıştay Genel Kurulu 111
(2.2.3.) Danıştay’ın Çalışma Yöntemi 111
(2.3.) Sayıştay 112
(2.3.1.) Sayıştay’ın İdarî Görevleri 113
(2.3.1.1.) Denetim Raporu Hazırlayıp
Sunmak 114
(2.3.1.2.) Genel Uygunluk Bildirimi Yapmak 115
(2.3.1.3.) Görüş Bildirmek 115
(2.3.1.4.) Diğer İdarî Görevler 115
(2.3.2.) Sayıştay’ın Örgüt Yapısı 115
(2.3.3.) Sayıştay Görevlileri 116
(2.3.4.) Sayıştay’ın Çalışma Yöntemi 116
(2.4.) Devlet Denetleme Kurulu (DDK) 117
(2.4.1.) DDK’nın Yapısı ve İşleyişi 117
(2.4.2.) DDK’nın Görev Alanı ve Görevleri 117
(2.4.3.) DDK’ nin Çalışma Yöntemi 119
(2.4.3.) DDK Kararlarının Niteliği 120

(2.5.) Ekonomik ve Sosyal Konsey 120
(2.5.1.) Ekonomik ve Sosyal Konsey’in Yapısı. 120
(2.5.2.) Ekonomik ve Sosyal Konsey’in Görevleri 120
(2.5.3.) Ekonomik ve Sosyal Konsey’in Toplantıları 121
(2.6.) Kamu Denetçiliği 121
(2.7.) Yüksek Askerî Şûra 122
(2.7.1.) Yüksek Askerî Şûranın Yapısı 123
(2.7.2.) Yüksek Askeri Şuranın Görevleri 123
2. Merkezî İdarenin Taşra Teşkilatı 124
a. Genel Yapısı 124
b. Türleri 126
(1) İl Genel İdaresi 126
(1.1.) Vâli 127
(1.2.) İl İdare Başkanları 129
(1.3.) İl İdare Kurulu 130
(2) İlçe İdaresi 130
(2.1.) Kaymakam 131
(2.2.) İlçe Yönetim Başkanları 132
(2.3.) İlçe İdare Kurulu 133
(3) Merkez İlçe 133
B. YEREL YÖNETİMLER 133
1. Yerel Yönetimlerin Genel Yapısı 133
2. Yerel Yönetimlerin Türleri 136
a. İl Özel İdareleri 136
(1) İl Özel İdaresinin Organları 138
(1.1.) İl Genel Meclisi 138
(1.1.1.) İl Genel Meclisinin Oluşumu ve Çalışma Biçimi 138
(1.1.2.) İl Genel Meclisinin Feshi 140
(1.1.3.) İl Genel Meclisinin Görevleri 141
(1.1.4.) İl Genel Meclisi Kararları Üzerinde Vesâyet
Yetkisi 142
(1.1.5.) İhtisas ve Denetim Komisyonları 142
(1.2.) İl Encümeni 144
(1.2.1.) Oluşumu ve Toplantıları 144
(1.2.2.) Görevleri 146

(1.3.) Vâli. 147
(1.3.1.) Konumu 147
(1.3.2.) Vâlinin Görev ve Yetkileri 147
(2) İl Özel İdaresinin Görev, Yetki ve İmtiyazları 148
(3) İl Özel İdaresinin Örgüt ve Görevlileri 151
(4) Bütçe, Gelir ve Giderleri 152
(4.1.) Gelir ve Giderleri 152
(4.2.) Bütçesi 152
(5) İl Özel İdarelerinin Denetimi 153
b. Belediyeler 154
(1) Belediye Kavramının Tarihçesi 154
(2) Belediye ve Türleri 156
(2.1.) Belediye 156
(2.1.1.) Belediyelerin Kurulması 157
(2.1.2.) Belediyelerin Görevleri 159
(2.1.3.) Belediyelerin Organları 161
(2.1.3.1.) Belediye Meclisi 161
(2.1.3.2.) Belediye Encümeni 165
(2.1.3.3.) Belediye Başkanı 167
(2.1.4.) Organlar Arasındaki Anlaşmazlıklar 171
(2.1.5.) Belediyelere İlişkin Diğer Kuruluş ve Görevliler 171
(2.1.6.) Belediyelerin Denetimi 171
(2.1.7.) Belediyelerin Bütçe, Gelir ve Giderleri 172
(2.1.8.) Belediyelerin Tüzel Kişiliğinin Sona Erdirilmesi 175
(2.2.) Büyükşehir Belediyesi 176
(2.2.1.) Kavram 176
(2.2.2.) Kurulması ve Sınırlarının Tespiti 181
(2.2.3.) Görevleri 182
(2.2.4.) Büyükşehir Belediyesinin Organları 186
(2.2.4.1.) Büyükşehir Belediye meclisi. 186
(2.2.4.2.) Büyükşehir Belediye Encümeni 188
(2.2.4.3.) Büyükşehir Belediye Başkanı 189
(2.2.5.) Organlar Arasındaki Anlaşmazlıklar 190
(2.2.6.) Büyükşehir Belediyesinin Teşkilatı ve Görevlileri 191

(2.2.7.) Büyükşehir Belediyesinin Bütçe, Gelir ve Giderleri 191
(2.2.7.1.) Gelirleri 191
(2.2.7.2.) Giderleri 193
(2.2.7.3.) Bütçesi 194
(2.2.8.) Büyükşehir Belediyesi Kanunundaki
Anayasaya Aykırılıklar 195
(2.3.) İlçe Belediyeleri 195
(3) Mahalle Yönetimi 197
c. Köy İdaresi 198
(1) Köyün Tanımı 198
(2) Kurulması ve Kaldırılması 198
(3) Görev ve Yetkileri 200
(3) Köyün Organları 200
(3.1.) Köy Derneği 200
(3.2.) İhtiyar Meclisi 201
(3.3.) Muhtar 201
(4) Köyün Personeli 202
(5) Bütçe ve Gelirleri 203
d. İmroz ve Bozcaada İdareleri 204
e. Yerel Yönetimler Arasında İş birliği 204
(1) Anlaşma 205
(2) Birlik 206
C. KAMU KURUMLARI. 206
1. Genel Bilgiler 206
2. Kamu İdareleri ve Kamu Kurumlarının Karşılaştırılması 207
3. Kamu Kurumlarının Ortak Özellikleri 208
4. Kamu Kurumlarının Türleri 209
a. Faaliyet Konularına Göre Kamu Kurumları 209
(1) İdarî Kamu Kurumları 210
(2) İktisâdî Kamu Kurumları 211
(2.1.) 233 sayılı KHK’ye Göre Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Çeşitleri. 212
(2.1.1.) İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT) 212
(2.1.2.) Kamu İktisadi Kuruluşları (KİK) 212
(2.2.) Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Ortak Özellikleri 212

(2.3.) Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Yönetimi 213
(2.3.1.) Yönetim Kurulu 213
(2.3.2.) Genel Müdürlük 214
(2.4.) Kamu İktisâdî Teşebbüslerine Bağlı Kurum ve
Kuruluşlar 214
(2.4.1.) Müesseseler 214
(2.4.2.) Bağlı Ortaklıklar 215
(2.4.3.) İştirakler 216
(3) Sosyal Kamu Kurumları 216
(3.1.) Özellikleri 216
(3.2.) Organları, Malvarlıkları ve Personeli 217
(4) Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu Kurumları 218
(4.1.) Ortak Özellikleri 218
(4.2.) Organları, Malvarlıkları ve Personeli 219
(5) Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumları 219
(5.1.) Mukayeseli Hukuk ve Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar 219
(5.2.) Türkiye’deki Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumları 220
(5.3.) Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Ortak Özellikleri 221
(5.4.) Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumlarının
Organları ve Personeli 223
(5.5.) Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumlarının
Bütçeleri ve Malvarlığı 223
b. Hizmet Sundukları Yer Açısından Kamu Kurumları 223
(1) Ulusal Kamu Kurumları 224
(2) Bölgesel Kamu Kurumları 224
(3) Yerel Kamu Kurumları 225
c. Yönetim Biçimleri Açısından Kamu Kurumları 228
D. KAMU KURUMU NİTELİĞİNDE MESLEK TEŞEKKÜLLERİ 229
1. Genel Bilgiler 229
2. Özellikleri 230
3. Organları ve Personeli 231
4. Bütçeleri, Gelirleri ve Malları 232

İKİNCİ BÖLÜM
İDARENİN GÖREVLİLERİ (KAMU GÖREVLİLERİ)
I. DEVLET VE İDARE ÖRGÜTÜ İÇİNDE YER ALAN GERÇEK KİŞİLER 233
A. HÜKÛMET EDENLER 233
B. İDARE AJANLARI (KAMU GÖREVLİLERİ) 234
C. HÜKÛMET EDENLERLE AJANLAR ARASINDAKİ FARKLAR 235
II. KAMU GÖREVLİLERİ KAVRAMI 236
III. KAMU GÖREVLİLERİNİN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI 238
A. GÖREVE ALINMALARI YÖNÜNDEN 239
B. ÜCRET YÖNÜNDEN 239
C. SÜRE YÖNÜNDEN 240
D. ASLÎ VE YARDIMCI OLMALARI YÖNÜNDEN 240
E. UYGULANAN HUKUK DALLARI YÖNÜNDEN 241
F. DEVLET MEMURLARI KANUNU (KAMUDA İSTİHDAM BİÇİMLERİ)
YÖNÜNDEN 242
1. Memurlar 242
2. Sözleşmeli Personel 242
3. İşçiler 243
G. ANAYASA YÖNÜNDEN 244
1. Memurlar 246
2. Diğer Kamu Görevlileri 246
IV. DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNDEN BAZILARININ HUKUKİ DURUMU 247
A. DEVLET MEMURLARI KANUNUNUN KAPSAM DIŞI BIRAKTIĞI PERSONEL 247
1. 2802 Sayılı Hâkim ve Savcılar Kanunu’na Tabi Personel 248
2. 2914 Sayılı Yükseköğretim Personeli Kanunu’na Tabi Personel 249
3. 926 Sayılı Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanunu’na Tabi Personel 250
4. 3201 Sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu’na Tabi Personel 250
B. SÖZLEŞMELİ PERSONEL 251
1. Genel İdare Esaslarının Uygulandığı İdarelerde Sözleşmeli Personel Uygulaması 251
a. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Uyarınca Çalıştırılan
Sözleşmeli Personel 252
b. Özel Mevzuat Hükümlerine Göre Çalıştırılan Sözleşmeli Personel 253
2. Kamu İktisâdi Teşebbüslerindeki Sözleşmeli Personel Uygulaması 253
C. STATÜLERİ ÖZELLİK TAŞIYAN PERSONEL GRUPLARI 255
1. Güvenlik Korucuları 255

2. Kır Bekçileri 256
3. Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri Personeli 256
V. DEVLET MEMURLUĞU 258
A. MEMURUN ÇEŞİTLİ TANIMLARI 258
1. Anayasaya Göre Memur 258
2. Devlet Memurları Kanunu’na Göre Memur 258
3. Ceza Hukukuna Göre Memur 259
B. MEMUR İLE İDARE ARASINDAKİ İLİŞKİ 260
C. MEMUR - İŞÇİ AYIRIMI 261
1. Aslî ve Sürekli Hizmetler 261
2. Yardımcı Hizmetler 261
3. İşçiler Tarafından Görülen Hizmetler 263
D. GENEL MEMURLUK - İSTİSNAİ MEMURLUK AYIRIMI 263
1. Genel Memurluk 263
2. İstisnai Memurluk 264
E. MEMURLUK MESLEĞİ 265
1. Memurluk Mesleğinin Özellikleri 265
2. Memurluk Mesleğinin Düzenlenmesi 266
3. Memurluk Mesleğinin Temel İlkeleri 268
a. Sınıflandırma İlkesi 268
(1) Sınıflandırma Sistemleri 268
(2) Türkiye’de Memurların Sınıflandırılması 269
(3) Devlet Memurları Kanunu’nda Öngörülen Sınıflar 270
b. Kariyer İlkesi 271
c. Liyakat İlkesi 272
(1) Kayırma Sistemi 272
(2) Liyakat Sistemi 274
(2.1.) Sistemin İlkeleri 274
(2.2.) Liyakat Sistemine Yöneltilen Eleştiriler 275
(2.3.) Liyakat Sisteminin Değerlendirilmesi 275
F. MEMURLUĞA GİRİŞ VE MEMURLARIN YETİŞTİRİLMESİ 276
1. Memur Olmanın Şartları 276
2. Memur İhtiyacının Belirlenmesi ve Duyurulması 280
3. Memur Alımında Sınav Yöntemi 281
4. Adaylığa Alınma. 282
5. Atama 282

G. MEMURLARIN HİZMET İÇİNDE YETİŞTİRİLMESİ 284
1. Hizmet İçi Eğitim. 284
2. Hizmet İçi Eğitimin Yürütülmesi 285
H. MEMURLARIN ÖDEV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 286
1. Anayasa, Yasa ve Devlete Bağlılık 286
2. Kişisel Olarak ve Kesintisiz Hizmet (İşbaşında Bulunma) Borcu 287
3. Emirlere Uyma ve Hukuka Aykırı Emir 287
4. Tarafsızlık Yükümlülüğü 288
5. Mal Bildiriminde Bulunma Yükümlülüğü 288
6. Uyumlu Giyinme, Davranış ve İş Birliği Yükümlülüğü 289
7. Resmî Belge, Araç ve Gereçleri Geri Verme Yükümlülüğü 289
İ. MEMURLARA KONAN YASAKLAR 290
1. Başka Görev Alma Yasağı 290
2. Toplu Eylemlerde Bulunma, Birlikte Çekilme ve Grev Yasağı 292
3. Ticaret ve Kazanç Getirici Faaliyetlerde Bulunma Yasağı 293
4. Hediye ve Çıkar Sağlama Yasağı 294
5. Siyâsî Partilere Girme Yasağı 296
6. Kitle İletişim Araçlarına Bilgi veya Demeç Verme ve Gizli Bilgileri
Açıklama Yasağı 296
7. Ayrıldığı Kuruma Karşı Görev Alma Yasağı 298
J. MEMURLARA SAĞLANAN HAKLAR 299
1. Güvenlik Hakkı 299
2. Hizmet Hakkı 301
3. Dava ve Şikâyet Hakkı. 301
4. İzin Hakkı ve Çeşitleri 302
a. Yıllık İzin 302
b. Sağlık İzni 303
c. Mazeret İzni 303
d. Hastalık ve Refakat İzni 304
e. Aylıksız İzin 305
5. Aylık Hakkı 306
6. Yolluk Hakkı 307
7. Sosyal Haklar 308
a. Sağlık Hizmeti 308
b. Doğum ve Ölüm Yardımı 309
8. Sendika Hakkı 310
9. Dernek Kurma ve Derneklere Üye Olma Hakkı 311

K. MEMURLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 312
1. Değerlendirmenin Amacı 312
2. Memur Bilgi Sistemi ve Özlük Dosyası. 312
3. Başarı, Üstün Başarı Değerlendirmesi ve Ödül 313
L. MEMURLARIN ÜCRET REJİMİ VE YÜKSELMELERİ 314
1. DMK’nin Öngördüğü Ücret Rejiminin Özellikleri 314
a. Tek Ücret İlkesi 314
b. Ücretlerin Açıklığı İlkesi 314
c. Ücretlerde Denklik İlkesi 314
d. Tüm Hizmet Sınıflarına Aynı Gösterge Tablosunun Uygulanması
İlkesi 315
e. Değişen Katsayı İlkesi 316
f. Ek Göstergeler, Taban Aylığı ve Kıdem Aylığı 316
g. Yan Ödemeler 317
2. Kademe İlerlemesi. 317
3. Derece Yükselmesi 318
a. Derece Yükselmesinin Koşulları 318
b. Özel Olarak İlk Dört Dereceye Yükselmenin Koşulları 319
M. MEMURLAR HAKKINDA DİSİPLİN KOVUŞTURMASI 320
1. Disiplin Cezalarının Niteliği 320
2. Disiplin Kurallarının Düzenlenmesi 322
3. Hukuki Dayanak 323
4. Disiplin Suç ve Cezalarının Çeşitleri 324
a. Uyarma 325
b. Kınama 325
c. Aylıktan Kesme 326
d. Kademe İlerlemesinin Durdurulması 326
e. Devlet Memurluğundan Çıkarma 327
5. Yetkili Makam 328
6. Disiplin Kovuşturmasında Usûl 329
7. Disiplin Kararlarına Karşı Başvuru Yolları 333
a. Disiplin Kararlarına Karşı İdarî Başvuru Yolları 333
b. Disiplin Cezalarına Karşı Öngörülen Yargı Yolları. 334
8. Disiplin Suç ve Cezalarında Süre 335
9. Disiplin Cezalarının Uygulanması 335
10. Memurluktan Ayrılanlar Hakkında Disiplin Cezası. 336
11. Disiplin Cezalarının Özlük Dosyasından Silinmesi 337

M. MEMURLARIN MÂLÎ SORUMLULUĞU 337
1. Memurun Bireylere Karşı Mâlî Sorumluluğu 337
a. Memurun Görev Kusuru Nedeniyle Bireylere Karşı Mali Sorumluluğu 338
b. Memurun Hizmetten Ayrılabilen Kusurları Nedeniyle Mali Sorumluluğu 340
c. Memurun Görevleriyle İlgisi Olmayan Kişisel Kusurlarından Mali Sorumluluğu 340
2. Memurun İdareye Karşı Mâlî Sorumluluğu 341
3. Memurların Mâlî Sorumluluğu İçin Öneri: Zorunlu Hizmet Sigortası 341
O. KISINTI YAPAN DURUMLAR 342
1. Kadro Açığı 342
2. Görevden Uzaklaştırma 344
a. Görevden Uzaklaştırma Kararını Almaya Yetkili Makamlar 345
b. Görevden Uzaklaştırmanın Sonuçları 345
c. Görevden Uzaklaştırma Kararı Alan Üstün Sorumluluğu 346
d. Görevden Uzaklaştırılan Memurun Yeniden Göreve
Başlatılmasının Zorunlu Olduğu Durumlar 346
P. MEMURLUĞUN SONA ERMESİ 347
1. Çekilme ve Çekilmiş Sayılma Nedenleriyle Memurluğun Sonra Ermesi 348
a. Çekilme ve Çekilmiş Sayılma Durumları 348
(1) Çekilme 348
(2) Çekilmiş Sayılma 348
b. Çekilme ve Çekilmiş Sayılmada Hak Mahrumiyeti. 349
2. Çıkarılma 350
3. Koşullarda Eksiklik 350
4. Bağdaşmazlık 351
5. Emeklilik 351
6. Ölüm 351
VI. KAMU GÖREVLİLERİ HAKKINDA CEZA KOVUŞTURMASI 351
A. CEZA HUKUKUNUN KAMU GÖREVLİLERİ İÇİN ÖZEL KOVUŞTURMA
HÜKÜMLERİ SEVKETMESİNİN NEDENLERİ 351
B. KAMU GÖREVLİLERİNİN SUÇ İŞLEMELERİ 352
1. Genel Hükümlere Göre Yapılan Ceza Kovuşturması 353
2. 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla
Mücadele Kanununa Göre Yapılan Ceza Kovuşturması 353
3. 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması
Hakkında Kanuna Göre Ceza Kovuşturması 356
a. Ön İnceleme 356

(1) Görevsel Suçun İhbarı 356
(2) Ön İnceleme Yapmaya ve Soruşturmaya İzin Vermeye Yetkili Merciler 357
(3) Ön İnceleme ve Soruşturmaya İzin Vermede Yöntem 358
(4) İtiraz 359
b. Soruşturma 361
c. Yargılama 361
VII. KAMU GÖREVLİLERİNİN EMEKLİLİKLERİ 362
A. KAMU GÖREVLİLERİNİN EMEKLİYE AYRILMA NEDENLERİ 363
1. Yasanın Zorunlu Kıldığı Durumlarda Emeklilik 363
a. Yaş Haddinden Emeklilik 363
b. Malûllük Nedeniyle Emeklilik 364
2. Kamu Görevlisinin İsteği Üzerine Emeklilik 367
3. İdarenin İsteği Üzerine Emeklilik 368
B. EMEKLİLER İLE DUL VE YETİMLERİNE (HAK SAHİPLERİNE) SAĞLANAN
HAKLAR 369
1. Yaşlılık Aylığı (Emekli Aylığı) 369
2. Malûllük, Görev Malûllüğü ve Harp Malullüğü Aylıkları ile 2330 sayılı
Kanun Kapsamında Bağlanan Aylıklar 371
a. Malûllük Aylığı 371
b. Görev Malûllüğü Aylığı 372
c. Harp Malûllüğü Aylığı 373
d. 2330 sayılı Kanun Kapsamında Bağlanan Aylıklar 374
3. Hak Sahiplerine Bağlanan Aylıklar 375
4. Evlenme ve Cenaze Ödeneği 377
5. Emekli İkramiyesi 378
6. Toptan Ödeme ve İhya 380
C. TÜRK VATANDAŞLIĞINI KAYBETMENİN EMEKLİLİK HAKLARINA ETKİSİ 381
D. EMEKLİLERİN YENİDEN GÖREV ALMASI 382
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İDARENİN MALVARLIĞI
I. GENEL OLARAK 385
A. İDARENİN MALVARLIĞININ BULUNMASININ NEDENİ 385
B. İDARENİN MALVARLIĞI KAVRAMI 386
C. İDARENİN MALVARLIĞININ REJİMİ 387

II. İDARENİN MALVARLIĞININ KISIMLARI 388
A. İDARENİN KAMU MALLARI (KAMUSAL MALLAR) 388
1. Kavram 388
2. Kamusal Malları İdarenin Özel Mallarından Ayıran Ölçütler 390
a. Kullanma Açısından Kamusal Mallar 392
(1) Orta Malları (Halkın Kullanımına Ayrılan Mallar) 392
(2) Hizmet Malları (Belli Kamu Hizmetlerine Ayrılanlar) 393
(3) Sahipsiz Mallar 393
b. Kökenleri Açısından Kamusal Mallar 394
(1) Doğal Kamusal Mallar 394
(2) Yapay Kamusal Mallar 395
c. Kamusal Mal Niteliğini Kazanmaları Açısından Kamusal Mallar 395
(1) Niteliği Gereği Kamusal Mal Sayılanlar 395
(2) Geleneksel Kamusal Mallar 395
(3) Tahsis Yoluyla (Özgüleme Yöntemiyle) Kamusal Mal Olanlar 395
d. Taşınıp Taşınamadıklarına Göre Kamusal Mallar 396
(1) Taşınmaz Kamusal Mallar 396
(2) Taşınır Kamusal Mallar 396
4. Kamusal Malların Hukuki Durumu 397
a. Kamusal Malların Özellikleri 397
b. Kamusal Mallar Üzerinde İdarenin Mülkiyet Hakkı 398
c. Kamusal Mallar Üzerinde İdarenin Yetkileri 398
d. Kamusal Mal Niteliğinin Kazanılması 399
e. Kamusal Mal Olma Niteliğinin Kaybedilmesi 400
f. Kamusal Mallardan Yararlanma 400
(1) Genel Olarak 400
(2) Kişilerin Kullanmasına Özgülenmiş Kamusal Mallardan
Yararlanma Biçimleri 401
(2.1.) Genel Yararlanma 401
(2.2.) Özel Yaralanma 402
B. İDARENİN ÖZEL MALLARI 403
1. Kavram 403
2. İdarenin Özel Mallarının Ortak Özellikleri 404
C. İDARİ İRTİFAKLAR 405
D. İDARENİN GELİR KAYNAKLARI VE ALACAKLARI 407
1. İdarenin Özel Hukuka İlişkin Gelir Kaynakları ve Alacakları 407

2. İdarenin Kamu Hukukuna İlişkin Alacakları 409
a. Kamu Alacaklarının Özellikleri 409
b. Kamu Alacak ve Gelirlerinin Türleri 409
(1) Vergiler 410
(1.1.) Verginin Tanımı ve Hukukî Tahlili 410
(1.2.) Vergi Alacağının Doğuşu 411
(2) Para Cezaları 412
(3) Resimler 412
(4) Harçlar 413
(5) Bedeller 413
(6) Ruhsatiyeler 413
(7) Şerefiyeler 414
(8) Kamu Kredileri 414
c. Kamu Alacaklarının Tahsili 414
(1) Tahakkuk Aşaması 416
(1.1.) Teminat 416
(1.2.) İhtiyati Haciz 417
(1.3.) İhtiyati Tahakkuk 417
(1.4.) Öteki Koruma Önlemleri 418
(2) Tahsil Aşaması 418
(2.1.) Ödeme Emri 419
(2.2.) Ödeme Emrine Karşı Dava 420
(2.3.) Haciz 421
(2.4.) Satış 421
d. Kamu Alacaklarının Düşmesi 422
(1) Ödeme 422
(2) Zamanaşımı 422
(3) Terkin (Silinme) 424
(4) Takas 425
(5) Ölüm 425
E. İDARENİN BORÇLARI 426
III. İDAREYE MAL VEYA HAK KAZANDIRAN YÖNTEMLER 429
A. KAMULAŞTIRMA 430
1. Kavram 430
2. Özellikleri 432

3. Kamulaştırma Süreci 433
a. İdarî Süreç 433
(1) İdarî Sürecin Kronolojik Aşamaları 434
(1.1.) Yeterli Ödeneğin Sağlanması 434
(1.2.) Kamu Yararı Kararı 434
(1.3.) Taşınmazın Belirlenmesi 436
(1.4.) Tapu Siciline Şerh İsteği 436
(1.5.) Taşınmazın Tahmini Değerinin Saptanması 437
(1.6.) Satın Alma 438
(2) İdarî Sürecin Doğurduğu Sonuçlar 438
(2.1.) Davaların Açılması 438
(2.2.) Hakların Kısıtlanması 439
b. Yargısal Süreç (Kamulaştırmanın Yargısal Denetimi) 439
(1) Yargısal Süreç İçinde Açılabilecek Dava Türleri 440
(1.1.) Bedel Tespit ve Taşınmazın İdare Adına Tescil Davaları 440
(1.2.) İptal Davası 442
(1.3.) Düzeltme Davası 442
(2) Yargısal Sürecin Doğurduğu Sonuçlar 443
(2.1.) Mülkiyetin İdareye Geçmesi 443
(2.2.) Taşınmaz Mülkiyetine Getirilen Kısıtlamalar 443
4. Trampa Yoluyla Kamulaştırma 443
5. Acele Kamulaştırma 444
6. Kamulaştırmadan Vazgeçme 444
7. Taşımaz Sahibinin Geri Alma Hakkı 445
B. KAMULAŞTIRMASIZ ELATMA 446
C. İSTİMVAL (REKİZİSYON) 450
1. Kavram 450
2. İstimvalin Özellikleri 451
3. Yargısal Denetim 451
D. GEÇİCİ İŞGAL 452
1. Tanım 452
2. Yargısal denetim 452
E. DEVLETLEŞTİRME 452
1. Kavram 452
2. Devletleştirmenin Koşulları 453
3. Devletleştirme Kararı 454
4. Dava Hakkı 455

F. BEDELSİZ TERK VE DEVİRLER 456
G. ZORALIM 457
1. Kavram 457
2. Zoralım Türleri 458
a. Eşya Zoralımı 459
b. Kazanç Zoralımı 459
3. Zoralım Yöntemi 460
a. Yargısal Aşama 460
b. İdarî Aşama 460
H. İDARENİN İHÂLE İŞLEMLERİ 463
1. İhâle Kavramı 463
2. İhâle İşlemlerine İlişkin Yasaların Uygulama Alanları 464
3. İhâleye İlişkin Temel İlkeler 465
a. Açıklık veya Saydamlık İlkesi 465
b. Yarışma İlkesi 466
c. Uygun Bedel İlkesi 466
d. İhâleye Katılacaklarda Belli Yetenek ve Koşulların Aranması İlkesi 466
e. Yaklaşık Maliyetin Önceden Hesaplanması ve Gizli Tutulması
İlkesi 468
f. Eşik Değer İlkesi 468
g. Eşit Muamele İlkesi 469
h. Kamuoyu denetimi ilkesi 469
i. 4734 sayılı Yasada Öngörülen Diğer İlkeler 469
4. İhâlede Uygulanan Yöntemler 470
a. 2886 sayılı Devlet İhâle Kanununa Göre İhâle Yöntemleri 471
(1) Kapalı Teklif Yöntemi 471
(2) Belli İstekliler Arasında Kapalı Teklif Yöntemi 471
(3) Açık Teklif Yöntemi 471
(4) Pazarlık Yöntemi 471
(5) İhâle Yöntemine Bağlı Olmayan İşler 472
b. 4734 sayılı Kamu İhâle Kanununa Göre İhâle Yöntemleri 472
(1) Açık İhâle Yöntemi 472
(2) Belli İstekliler Arasında İhâle Yöntemi 472
(3) Pazarlık Yöntemi 473
(4) Doğrudan Temin Yöntemi 474
(5) Tasarım Yarışmaları Yöntemi 475

(6) Dinamik Alım Yöntemi 476
(7) Elektronik Eksiltme Yöntemi 477
5. İhâle İşlemlerinin Aşamaları 478
a. 2886 sayılı Devlet İhâle Kanununa Göre İhâle İşlemlerinin
Aşamaları 479
(1) Hazırlık Aşaması 479
(2) Uygun Bedelin Sağlanması Aşaması 479
(3) Sözleşmenin Yapılması Aşaması 480
(4) Sözleşmenin Yürütülmesi Aşaması 480
(5) Uyuşmazlıkların Giderilmesi Aşaması. 480
b. 4734 sayılı Kamu İhâle Kanunu Kapsamındaki İhâlelerin Aşamaları 480
(1) Hazırlık Aşaması 480
(2) Tekliflerin Açılma ve Değerlendirme Aşaması 481
(3) İhâle Sonucunun Bildirimi Aşaması 481
(4) Uyuşmazlıkların Giderilmesi Aşaması. 482
(4.1.) İdarî Aşama 483
(4.2.) Yargısal Aşama 486
(5) Sözleşmenin Yapılması Aşaması 486
IV. İDARENİN MALVARLIĞININ YÖNETİMİ 487
A. BÜTÇE 489
1. Bütçenin Tanımı 489
2. Bütçe Çeşitleri 491
a. Merkezî Yönetim Bütçesi 491
(1) Genel Bütçe 492
(2) Özel Bütçe 492
(3) Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçeleri. 493
b. Sosyal Güvenlik Kurumu Bütçesi 493
c. Mahallî İdareler Bütçesi 493
d. Kapsam Dışı İdarelerin Bütçeleri (Özerk Bütçeler) 494
3. Bütçelerin Hazırlanması ve Tamamlanması 494
a. Merkezî Yönetim Bütçesinin Hazırlık Aşaması 494
b. Merkezî Yönetim Bütçe Kanun Tasarısının Sunulması Aşaması 495
c. Merkezî Yönetim Bütçe Tasarısının Kabulü 496
4. Bütçelerin Nitelikleri 496
a. Bütçelerin Siyasal Niteliği 496
b. Bütçelerin Hukukî Niteliği 497

c. Bütçelerin Malî Niteliği 498
5. Bütçenin İlkeleri 498
B. BÜTÇENİN UYGULANMASI VE YÜRÜTÜLMESİ 499
1. Gelirlerin Elde Edilmesi 499
2. Giderlerin Gerçekleştirilmesi 500
C. BÜTÇE UYGULAMALARININ (MÂLİ İŞLERİN) DENETİMİ 502
1. Bütçe Uygulamalarının İdarî Denetimi 502
a. Harcama Öncesi Malî Denetim 503
b. Harcama Sonrası Malî Denetim 504
2. Bütçe Uygulamalarının Yargısal Denetimi 505
3. Bütçe Uygulamalarının Yasama Denetimi 508
a. İdare Faaliyet Raporlarının Hazırlanması 508
b. Kesin Hesap Kanun Tasarısının Hazırlanması ve Kabulü 509
c. Genel Uygunluk Bildirimi 510
KAYNAKLAR 511
DİZİN 523

TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ
Tablo 1. Hiyerarşi ve İdari Vesayet 81
Tablo 2: Başkentteki Yardımcı Kuruluşlar 104
Tablo 3: Kamu İdareleri ile Kamu Kurumlarının Karşılaştırılması 208
Tablo 4: Memurların Ödev ve Yükümlülükleri. 286
Tablo 5: Memurlara Konan Yasaklar 290
Tablo 6: Memurlara Sağlanan Haklar 299
Tablo 7: Disiplin Suç ve Cezaları 324
Tablo 8: Memurluğun Sona Ermesi 347
Tablo 9: İdareye Mal veya Hak Kazandıran Yöntemler 429

Şekil 1: Kamusal Malların Sınıflandırılması 391
Şekil 2: Kamulaştırma Süreci 433
Şekil 3: İhâlede Uygulanan Yöntemler 470
Şekil 4: İhâle İşlemlerinin Aşamaları 478
n- bul, 1945.