Vergi Yargılamasında Re´sen Araştırma

"VERGİ YARGILAMASINDA RE´SEN ARAŞTIRMA



Recep İBİŞ



Bu çalışmanın amacı, vergi yargılama hukukuna hakim olan re'sen araştırma ilkesinin, kapsam, sınır ve işlevinin belirlenmesi; bu belirlemede adil yargılanma hakkı kavramının sağladığı uluslararası yargılama standartlarının gözetilmesi; vergi yargısı uygulamasında bu ilkeye dair somut olarak karşılaşılan sorunların, kuramsal düzlemde yansımalarının saptanması; bu saptamalardan sonra da teori ve pozitif düzenlemeler dikkate alınarak çözüm önerilerinin geliştirilmesidir.



Bahsedilen amaca yönelirken, bu ilkenin bağlantılı olduğu teorik köklere inilmesi ve yargılama usulü kurumlarının bütün olarak ele alınması kaçınılmaz olduğundan, re'sen araştırmadan hareketle vergi yargılama hukukunun ana hatlarına da çalışmada yer verilmiştir. Çalışma, bu konu hakkında bilgi sahip olmak isteyen okurların vaz geçemeyeceği bir başvuru kaynağı niteliğindedir.



Konu Başlıkları

Vergi Yargılama Hukuku

Vergi Yargılamasının Fonksiyonları ve Hakim İlkeler

Vergi Yargılama Hukukunda Re'sen Araştırma

Re'sen Araştırma İlkesinin Kapsamı

Re'sen Araştırma İlkesinin İşlevleri

Adil Yargılanma Hakkı

Re'sen Araştırma İlkesinin Sınırları

Re'sen Araştırma Uygulamasında Karşılaşılan Sorunlar

Çözüm Önerileri



İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜM

VERGİ YARGILAMA HUKUKU VE RE’SEN ARAŞTIRMA KAVRAMI

2. VERGİ YARGILAMA HUKUKU 19

a) VERGİ YARGISININ YARGI SİSTEMİMİZ İÇİNDEKİ YERİ 20

I- Öncesi Dönem 22

1. Sonrası Dönem 23

b) KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA VERGİ YARGISI 24

1. Fransız Hukuku 25

2. Alman Hukuku 25

3. Anglo-Sakson Hukuku 26

c) VERGİ DAVASININ HUKUKİ NİTELİĞİ 27

a) Vergi Davasının Hukuki Niteliği Konusundaki Kuramsal Yaklaşımlar 30

b) Vergi Davasının Hukuki Niteliği Konusundaki Danıştay

Kararları 33

3. VERGİ YARGILAMASININ FONKSİYONLARI VE HAKİM İLKELER 39

a) VERGİ YARGISININ FONKSİYONLARI 39

I- Uyuşmazlıkları Sona Erdirme Fonksiyonu 40

II- Çıkarlar Dengesini Koruma Fonksiyonu 40

III- İçtihat Yaratma Fonksiyonu 41

IV- Hukuki Güvenliği Sağlama Fonksiyonu 42

V- Vergi Adaletini Sağlama Fonksiyonu 42

b) VERGİ YARGILAMA HUKUKUNA HAKİM İLKELER 42

1. Kamuya Yararlılık İlkesi 43

2. Yazılılık İlkesi 44

3. Ekonomik Yaklaşım İlkesi 45

4. Delil Serbestisi İlkesi 46

5. Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi İlkesi 47

2. Usul Ekonomisi İlkesi 48

3. Re’sen Araştırma İlkesi 49

4. Gizlilik İlkesi 50

III. VERGİ YARGILAMA HUKUKUNDA RE’SEN ARAŞTIRMA 51

a) RE’SEN ARAŞTIRMA KAVRAMI 51

b) RE'SEN ARAŞTIRMANIN DAYANAĞI VE VARLIK NEDENLERİ 54

c) RE’SEN ARAŞTIRMANIN UYGULANDIĞI DİĞER YARGILAMA ALANLARI 55

I- Medeni Yargılama Hukukunda 55

II- Ceza Yargılama Hukukunda 56

d) AVRUPA İDARİ YARGI SİSTEMLERİNDE RE’SEN ARAŞTIRMA 58

İKİNCİ BÖLÜM

RE’SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN KAPSAM VE İŞLEVLERİ

1. RE’SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN KAPSAMI 59

1. YETKİLİ MERCİİLER BAKIMINDAN 59

2. BİLGİ VE BELGELER BAKIMINDAN 61

3. TALEPTE BULUNULACAK KİŞİLER BAKIMINDAN 62

2. RE’SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN İŞLEVLERİ 62

a) DAVA DOSYASININ TEKEMMÜLÜ SÜRECİNDEKİ İŞLEV 63

b) KAMU DÜZENİ BAKIMINDAN İŞLEV 64

c) DOSYA DIŞI İNCELEME BAKIMINDAN İŞLEV 66

a) Maddi Olay Bakımından 67

b) Hukuki Nitelendirme Bakımından 71

3. ADİL YARGILANMA HAKKI 73

I- VERGİ UYUŞMAZLIKLARI VE ADİL YARGILANMA HAKKI 77

1. Medeni Hak ve Yükümlülükler 77

2. Suç İsnadı 78

II- ADİL YARGILANMA HAKKINI SAĞLAYAN İLKELER 80

2. Makul Sürede Yargılanma Hakkı 80

3. Dava (Ulaşma) Hakkı 82

4. Yargılamanın Duruşmalı ve Aleni Olması 84

5. Hakkaniyete Uygun Yargılama 85

6. Silahların Eşitliği ve Çekişmeli Yargılama İlkesi 86

7. Susma Hakkı 91

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

RE’SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN SINIRLARI VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN

SORUNLAR

I. RE’SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN SINIRLARI 93

a) İYUK KAYNAKLI SINIRLAR 94

I- Hukuka Uygunluk Denetimine İlişkin Sınır 94

II- Devletin Güvenliğine Dair Sınırlama 95

III- İddia ve Savunmanın Genişletilmesi/Değiştirilmesi Yasağı 96

b) RE’SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN DİĞER SINIRLARI 97

1. Diğer Mevzuattan Kaynaklanan Sınırlar 97

2. Kamu Düzeni ve Usul Ekonomisi Açısından Sınır 98

3. Süreç Bakımından Sınır 99

4. İdari İşlemin Unsurları Bakımından Sınır 100

5. Diğer Sınırlar 103

- RE SEN ARAŞTIRMA UYGULAMASINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR 104

- DDİA VE SAVUNMAYA İLİŞKİN KISITLARDAN KAYNAKLI SORUNLAR 105

1. Taleple Bağlılık ve Gerekçe Değişimi 108

2. Savunma Hakkı 112

E USUL EKONOMİSİNE DAİR SORUNLAR 116

I HUKUKA UYGUNLUK DENETİMİNE İLİŞKİN SORUNLAR 121

1. Matrah Araştırmasının Mahkemece Yapılması 127

2. Defter ve Belge İbrazının Mahkemeye Yapılması 133

3. Tahsil Aşamasında Yapılması Gerekli İşlemler 142

III. ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 146

a) POZİTİF HUKUK BAKIMINDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 147

b) İDEAL HUKUK BAKIMINDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 152

SONUÇ 158

YARARLANILAN KAYNAKLAR 161

ÖZET 167

"