Rekabet Hukuku

REKABET HUKUKU

Doç.Dr.Pelin GÜVEN

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 11
KISALTMALAR 19

BİRİNCİ BÖLÜM
REKABET HUKUKU HAKKINDA GENEL BİLGİ

1. GENEL OLARAK 21
1.1. Genel Bilgi 21
1.2. Rekabet Hukukunun Tarihçesi 27
1.3. Rekabet Hukukunun Amacı 29
2. TÜRK REKABET HUKUKU HAKKINDA BİLGİ 36
2.1. Türk Rekabet Hukukunun Tarihi Gelişimi 36
2.2. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun\′un Amacı 40
2.3. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun\′un Kapsamı
(Etki Prensibi/Doktrini) 41

İKİNCİ BÖLÜM
REKABET HUKUKUNUN DAYANDIĞI TEMEL İLKELER ve REKABET HUKUKUNUN KAYNAKLARI

1. REKABET HUKUKUNUN DAYANDIĞI TEMEL İLKELER 65
2. AVRUPA BİRLİĞİ REKABET HUKUKUNUN KAYNAKLARI 68
3. TÜRK REKABET HUKUKUNUN KAYNAKLARİ 72
3.1. İlgili Mevzuat 72
3.1.1. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 72
3.1.2. İlgili Yönetmelikler 72
3.1.3. Rekabet Kurulu Tebliğleri ve Yayınlanan Kılavuzlar 73

3.2. Kararlar, Görüşler 74
3.3. Doktrindeki eserler 75
4. AVRUPA BİRLİĞİ REKABET HUKUKUNUN
TÜRK REKABET HUKUKUNA ETKİSİ 75

11

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,
TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE
UYUMLU EYLEMLER

1. TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR, TEŞEBBÜS BİRLİĞİ
KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA
GERÇEKLEŞTİRİLEN REKABET İHLÂLLERİ 79
2. TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR YOLUYLA
REKABETİN İHLÂL EDİLMESİ 82
2.1. Rekabet Hukukunda Teşebbüs Kavramı 82
2.1.1. Genel Olarak Teşebbüs ve Bağlı Teşebbüs
(Bağlı Ortaklık) Kavramı 82
2.1.2. Kamu Teşebbüsleri ve Kendilerine Özel veya
İnhisari Haklar Tanınmış Olan Teşebbüsler 100
2.2. Rekabet Hukukunda Anlaşma Kavramı 125
2.2.1. Yatay Anlaşmalar 133
2.2.2. Dikey Anlaşmalar 134
2.2.3. Aykırı (Karma) Anlaşmalar 137
3. TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARIYLA REKABETİN
İHLÂL EDİLMESİ 138
4. UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLÂL EDİLMESİ 151
5. TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR, TEŞEBBÜS BİRLİĞİ
KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA
REKABETİN EN SIK İHLÂL EDİLMESİ HALLERİ 163
5.1. Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının,
fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü
alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi 166
5.2. Mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa
kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması ya da kontrolü 173
5.3. Mal veya hizmetin arz ya da talep miktarının kontrolü veya
bunların piyasa dışında belirlenmesi 175
5.4. Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması,
kısıtlanması veya piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin
boykot ya da diğer davranışlarla piyasa dışına çıkartılması
yahut piyasaya yeni gireceklerin engellenmesi 175
5.5. Münhasır bayilik hariç olmak üzere, eşit hak, yükümlülük ve
edimler için eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması 179
12

5.6. Anlaşmanın niteliği veya ticari teamüllere aykırı olarak,
bir mal veya hizmet ile birlikte diğer mal veya hizmetin
satın alınmasının zorunlu kılınması veya aracı teşebbüs
durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın ya da
hizmetin diğer bir mal ya da hizmetin de alıcı tarafından
teşhiri şartına bağlanması ya da arz edilen bir mal veya
hizmetin tekrar arzına ilişkin şartın ileri sürülmesi 180
6. FİKRİ MÜLKİYET HUKUKU İLE REKABET HUKUKU
ARASINDAKİ İLİŞKİ (Lisans Sözleşmelerine Rekabet Hukuku
Kurallarının Uygulanması -Tükenme İlkesi - Paralel İthalat Yoluyla
Rekabetin İhlâl Edilmesi) 182
7. DE MİNİMİS KURALI 208


DÖRDÜNCÜ BÖLÜM MUAFİYET ve MENFİ TESPİT

1. GENEL OLARAK 219
2. MUAFİYET 223
2.1. Bireysel Muafiyet 223
2.1.1. Bireysel Muafiyet Şartları 223
2.1.2. Bireysel Muafiyet Kararlarının Geri Alınması 232
2.2. Grup Muafiyeti 234
2.2.1. Grup Muafiyeti Şartları 250
2.2.2. Grup Muafiyetinin Geri Alınması 251
2.3. Muafiyet Bildirim Formu 251
3. MENFİ TESPİT 256

BEŞİNCİ BÖLÜM
HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI

1. REKABET HUKUKUNDA HAKİM DURUM KAVRAMI 261
1.1. Hakim Durumun Belirlenmesinde İlgili Piyasa/Pazar Kavramı 275
1.1.1. İlgili Ürün Piyasası (İlgili Mal Ya da Hizmet Piyasası) 278
1.1.1.1. Talep İkamesi 285
1.1.1.2. Arz İkamesi 292

1.1.2. İlgili Coğrafi Piyasa 296
1.1.3. Zaman ve Dönem Açısından İlgili Piyasa 301
13

1.2. Hakim Durumun Belirlenmesinde İlgili Piyasadaki Pazar Payı 302
1.3. Hakim Durumun Belirlenmesinde Potansiyel Rekabet 308
2. REKABET HUKUKUNDA HAKİM DURUMDA BULUNAN
TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU
(Zorunlu Unsur Doktrini) 311
3. HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI HALLERİ 343
3.1. Ticari faaliyet alanına başka bir teşebbüsün girmesine
doğrudan veya dolaylı olarak engel olunması ya da
rakiplerin piyasadaki faaliyetlerinin zorlaştırılmasını
amaçlayan eylemler 350
3.2. Eşit durumdaki alıcılara aynı ve eşit hak, yükümlülük ve
edimler için farklı şartlar ileri sürerek, doğrudan veya
dolaylı olarak ayrımcılık yapılması 352
3.3. Bir mal veya hizmet ile birlikte, diğer mal veya
hizmetin satın alınmasını veya aracı teşebbüsler
durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın veya
hizmetin, diğer bir mal ya da hizmetin de alıcı
tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da satın alınan
bir malın belirli fiyat altında satılmaması gibi
tekrar satış halinde alım satım şartlarına ilişkin
sınırlamalar getirilmesi 360
3.4. Belirli bir piyasadaki hakimiyetin yaratmış olduğu fınansal,
teknolojik ve ticari avantajlardan yararlanarak başka bir
mal veya hizmet piyasasındaki rekabet koşullarını bozmayı
amaçlayan eylemler 361
3.5. Tüketicinin zararına olarak üretimin, pazarlamanın ya da
teknik gelişmenin kısıtlanması 362

ALTINCI BÖLÜM YOĞUNLAŞMALARIN DENETLENMESİ

1. REKABET HUKUKUNDA YOĞUNLAŞMALARIN
DENETLENMESİNİN ÖNEMİ 363
1.1. Terminoloji 363
1.2. Denetlemenin Rekabet Hukuku Açısından Önemi ve Gerekliliği 364
2. REKABET HUKUKUNDA DENETİME TABİ YOĞUNLAŞMALAR 371
2.1. Genel Olarak 371
2.2. Birleşmeler 371
2.3. Devralmalar 379
2.4. Ortak Girişimler 379
14



3. DENETİME TABİ OLAN BİRLEŞME ve DEVRALMA ÇEŞİTLERİ 380
3.1. Yatay Birleşme ve Devralmalar 380
3.2. Dikey Birleşme ve Devralmalar 381
3.3. Aykırı (Conglomorate) Birleşme ve Devralmalar 382
4. DENETİME TABİ OLAN BİRLEŞME ve DEVRALMALARIN
UNSURLARI, BİRLEŞME ve DEVRALMA SAYILAN DURUMLAR 384
4.1. Bağımsız İki Ya da Daha Fazla Teşebbüsün Birleşmesi 384
4.2. Herhangi Bir Teşebbüsün Ya da Kişinin Diğer Bir Teşebbüsün
Mal Varlığını Yahut Ortaklık Paylarının Tümünü veya Bir Kısmını
Ya da Kendisine Yönetimde Hak Sahibi Olma Yetkisi Veren
Araçlarını Devralarak Kontrolü Elde Etmesi 388
4.2.1. Genel Olarak Kontrolün Devralınması 388
4.2.2. Tek Kontrol (Sole Kontrol) 415
4.2.3. Ortak Kontrol (Joint Kontrol) 418
4.3. Birleşme Veya Devralma Sonucu Hakim Durum Yaratılması
Ya da Hakim Durumun Daha da Güçlendirilmesi 424
4.4. Birleşme Veya Devralmanın Ülkenin Bütünü Yahut
Bir Kısmında Herhangi Bir Mal veya Hizmet Piyasasında
Rekabetin Önemli Ölçüde Azaltılması Sonucunu Doğurması 424
5- DENETİME TABİ BİRLEŞME VEYA DEVRALMA SAYILMAYAN
DURUMLAR 427
5.1. Menkul Kıymetlerin Geçici Olarak Elde Bulundurulması 427
5.2. Tasfiye, İnfisah, Ödeme Güçlüğü, Ödemelerin Tatil Edilmesi,
Konkordato,Özelleştirme Yapılması Amacıyla Veya Benzeri
Bir Nedenle ve Kanun Gereği Bir Kamu Kurum ve Kuruluşu
Tarafından Elde Edilmesi 435
5.3. Birleşme veya Devralmanın Miras Yoluyla Gerçekleşmesi 440
6. ÖZELLEŞTİRME YOLUYLA YAPILAN DEVRALMALARIN
DENETLENMESİ 441
6.1. Genel Olarak 441
6.2. Özelleştirme Yoluyla Yapılan Devralmalarda
\"Altın Hisse \" Uygulaması 452
7. DENETİME TABİ OLAN ORTAK GİRİŞİMLER 459
7.1. Ortak Girişimler (Joint-Ventures) 459
7.1.1. Genel Olarak 459
7.1.2. Rekabet Hukukunda Ortak Girişimlerin Ayırımı 464
7.1.2.1. Tam Fonksiyonlu Ya da Tam İşlevsel
Ortak Girişimler 465

15


a- Tam Fonksiyonlu Ya da Tam İşlevsel Ortak
Girişimlerin Unsurları 466
aa-Ortak Kontrol 466
bb- Bağımsız Bir İktisadi Varlık 473
cc- Rekabetçi Davranışların Koordinasyonuna
Yol Açmama (Rekabeti Sınırlayıcı Amaç veya
Etkinin Olmaması) 479
7.1.2.2. Tam Fonksiyonlu Ya da Tam İşlevsel Olmayan
Ortak Girişimler 480
8. YOĞUNLAŞMALARIN BİLDİRİMİ 485
8.1. Bildirim Formu 487
8.1.1. Taraf Bilgileri 494
8.1.2. Yoğunlaşmaya İlişkin Bilgiler 494
8.1.3. Kişisel ve Mali Bilgiler 494
8.1.4. İlgili Pazara İlişkin Bilgiler 495
8.1.5. Pazara Giriş Koşulları ve Potansiyel Rekabete İlişkin Bilgiler 495
8.1.6. Bildirim Gerekçesi ve Bildirim Eklerine İlişkin Bilgiler 496

8.2. Bildirimin Yapılmaması 496
8.3. Bildirimin Dönüşmesi 497
8.4. Belgelerin Gönderilmesi 498
9. İZNE TABİ YOĞUNLAŞMALARDA PAZAR PAYI VE
CİRO HESABI 498
9.1. Pazar Payı ve Toplam Ciro Kavramı 498
9.2. Pazar Payı ve Cironun Hesaplanması 503
10. YOĞUNLAŞMALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 505

YEDİNCİ BÖLÜM
ZORUNLU YAN SINIRLAMALAR
(ANCILLARY RESTRAINTS)

1. GENEL OLARAK ZORUNLU YAN SINIRLAMALAR
(ANCILLARY RESTRAINTS ) 523
2. ZORUNLU YAN SINIRLAMALAR 525
2.1. Rekabet Etmeme Şartı (Non-Competitive Clauses) 525
2.2. Lisans Anlaşmaları İle İlgili Sınırlamalar 542
2.3. Satın Alma ve Tedarik Anlaşmaları
(Purchase and Supply Agreements) 544




16

SEKİZİNCİ BÖLÜM
REKABET KURULUNUN İNCELEME VE ARAŞTIRMALARINDAKİ USUL

1. REKABET KURULUNUN HUKUKİ YAPISI VE İŞLEYİŞİ 549
2. TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR, TEŞEBBÜS BİRLİĞİ
KARARLARI, UYUMLU EYLEMLER VE HAKİM DURUMUN
KÖTÜYE KULLANILMASI YOLUYLA REKABETİN İHLÂL
EDİLMESİNDE İNCELEME VE ARAŞTIRMALARDAKİ USUL 563

2.1. Önaraştırma 570
2.2. Soruşturma 579
2.3. Sözlü Savunma 594
2.4. Nihai Karar 596
3. YOĞUNLAŞMALARIN DENETLENMESİNDE İNCELEME ve
ARAŞTIRMALARDAKİ USUL 598
3.1. Ön İnceleme 600
3.2. Önaraştırma 602
3.3. Soruşturma 602
3.4. Sözlü Savunma 603
3.5. Nihai Karar 603
4. ÖZELLEŞTİRME YOLUYLA YAPILAN DEVRALMALARDA
TAKİP EDİLECEK USUL 604
4.1. Ön Bildirime Tabi Özelleştirme Yolu İle Yapılan Devralmalar ve
Takip Edilecek Usul .....604
4.2. İzin Başvurusuna Tabi Özelleştirme Yolu İle Yapılan Devralmalar ve
Takip Edilecek Usul 606

DOKUZUNCU BÖLÜM
REKABET KURULU\′NUN ALACAĞI KARARLAR,
HUKUKA AYKIRILIK ve YASAK YAPTIRIMI, REKABET
İHLÂLİNİN ÖZEL HUKUK ALANINDAKİ SONUÇLARI

1. GENEL BİLGİ 611
2. REKABET KURULU\′NUN REKABET İHLALLERİYLE
İLGİLİ OLARAK ALACAĞI KARARLAR 619
2.1. Bilgi İsteme ve Yerinde İnceleme Kararı 621
2.2. Ön İnceleme, Önaraştırma ve Soruşturma Açılması Kararı 623
17

2.3. İhtiyati Tedbir Kararı 623
2.4. Menfi Tespit Kararı 632
2.5. Önaraştırma ve Soruşturma Açılması Talebinin Reddi 639
2.6. İzin Vermeme, İhlâle Son Verme 640
2.7. İzin Kararı 646
2.8. Şartlı İzin Kararı 651
2.9. Muafiyet 661
2.10. İdari Para Cezalan 661
2.10.1. Genel Olarak 661
2.10.2. İdari Para Cezalarının Uygulanması 670
2.10.3. Nispi İdari Para Cezaları 679
2.10.4. İdari Para Cezalarının Uygulanmasında Zamanaşımı 681

3. REKABET KURULU KARARLARININ YARGISAL DENETİMİ 682
4. HUKUKA AYKIRILIK ve YASAK YAPTIRIMI 716
5. REKABETİN SINIRLANMASININ ÖZEL HUKUK ALANINDAKİ
SONUÇLARI 733

5.1. Genel Olarak 733
5.2. Sebepsiz Zenginleşme 734
5.3. Tazminat Davası 737

5.3.1. Davalı 741
5.3.2. Davacı 742
5.3.3. Tazminat Davasının Unsurları 749
5.3.4. Zararın Kapsamı 756
5.3.5. Görevli ve Yetkili Mahkeme 763
5.3.6. Zamanaşımı 768
5.3.7. Adli Yargı Kararı ve Rekabet Kurulu Kararı İle
İdari Yargı Kararlarının Birbiri İle Çelişik Olması 768
5.3.8. Adli Yargıda Rekabet İhlâli İddiası İle Açılan Bazı Davalar 787
6. REKABET İHLÂLİNDEN DOĞAN İHTİLAFLARDA TAHKİM YOLUNA
BAŞVURULMASI 813
KAYNAKÇA 823
AVRUPA TOPLULUĞU ANTLAŞMASI\′NIN (ATA) REKABETLE İLGİLİ
MADDELERİNİN YENİ NUMARALARI 856