Rekabet Hukuku ve Dağıtım Sözleşmeleri

Dr. Meltem KÜÇÜKAYHAN AŞCIOĞLU

ÖNSÖZ-VII

İÇİNDEKİLER-IX

KISALTMALAR-XVII

RESUME-XIX

ABSTRACT-XXV

ÖZET-XXXI

GİRİŞ-1

i. -Dağıtımın Önemi-1

ii. -Genel Olarak Dağıtım Anlaşmaları-4

iii. -Dikey Anlaşma-7

iv. -Dağıtım Anlaşmalarının Ekonomik Etkileri-9

v. -Ekonomik Bağımlılık Anlaşması-10

vi. -Organize Perakende Sektörü Dağıtım Anlaşmaları-11

vii. -Türk Rekabet Hukukunda Dağıtım Anlaşmaları-13

viii. Plan ve Sınırlamalar-16

BİRİNCİ BÖLÜM

KLASİK DAĞITIM VE REKABET HUKUKU

1. -DAĞITIM ANLAŞMALARININ ÇEŞİTLERİ-19

1. 1. -İnhisar Hakkının Kapsamına Göre Dağıtım Anlaşmaları-19

1. 1. 1. -Basit Dağıtım Anlaşmaları-19

1. 1. 2. -Bölgesel Koruma İçeren Dağıtım Anlaşmaları-20

1. 2. -Tarafların Yükümlülüklerinin Kapsamına Göre Dağıtım Anlaşmaları-22

1. 2. 1. -Seçici Dağıtım Anlaşmaları-22

1. 2. 2. -Franchise Anlaşmaları-25

2. -DAĞITIM ANLAŞMALARININ REKABET ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ-27

2. 1. -Dağıtım Anlaşmalarının Rekabeti Kısıtlayıcı Etkileri-30

2. 1. 1. -Marka İçi Rekabetin Azalması-30

2. 1. 2. -Markalar Arası Rekabetin Azalması-31

2. 1. 3. -Pazar Kapama ve Faaliyet Zorlaştırma-32

2. 1. 4. -Tüketici Tercihlerinin Kısıtlanması-33

2. 2. -Dağıtım Anlaşmalarının Olumlu Etkileri-34

2. 2. 1. -Bedavacılık Sorununun Çözümü-35

2. 2. 2. -Yeni Pazarlara Giriş-36

2. 2. 3. -Vazgeçme Probleminin Çözümü ve Know-how'ın Korunması-36

2. 2. 4. -Diğer Olumlu Etkileri-38

3. -DAĞITIM ANLAŞMALARININ TÜRK REKABET HUKUKUNDA TABİ OLDUĞU HUKUKİ REJİM-38

3. 1. -Genel Olarak-38

3. 2. -Dağıtım Anlaşmalarının Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma Yasağı Çerçevesinde Değerlendirilmesi-41

3. 2. 1. -Yasal Düzenleme-41

3. 2. 2. -Anlaşma-44

3. 2. 2. 1. -Tanım-44

3. 2. 2. 2. -Tek Yanlı Davranışlar-54

3. 2. 2. 3. -Dikey Anlaşmalar ve Yatay Anlaşmalar-60

3. 2. 2. 4. -Per Se ve Rule of Reason Teorileri-63

3. 2. 2. 5. -Rekabeti Sınırlayıcı Amaç ve/veya Etki-65

3. 2. 2. 6. -Potansiyel Rekabetin Sınırlanması-69

3. 2. 2. 7. -Rekabetin Önlenmesi, Sınırlandırılması ya da Bozulması-71

3. 2. 2. 8. -Rekabetin Hissedilir Derecede Bozulması-72

3. 2. 2. 8. 1. -Kavram-72

3. 2. 2. 8. 2. -Yasal Düzenleme-73

3. 2. 2. 8. 3. -Türk Hukukundaki Uygulaması-75

4. -REKABETE AYKIRI ANLAŞMA ÖRNEKLERİ VE YAPTIRIM-76

4. 1. -Fiyat ve Diğer Ticari Koşulların Tespiti-77

4. 1. 1. -Yeniden Satış Fiyatı Tespiti-77

4. 1. 2. -Diğer Ticari Koşulların Tespiti-81

4. 1. 3. -Yasağın Doğuşu ve Ekonomi Teorisindeki Yorumlar-82

4. 2. -Üretimin Sınırlandırılması-84

4. 3. -Pazar Paylaşma-85

4. 4. -Pazara Girişlerin Engellenmesi-86

4. 5. -Ayrımcılık-89

4. 6. -Ek Yükümlülük Yüklemek-94

4. 7. -Rekabete Aykırı Anlaşmaların Yaptırımı-100

4. 7. 1. -Genel Olarak-100

4. 7. 2. -Geçersizlik Yaptırımının Hukuki Niteliği-103

5. -BİREYSEL MUAFİYET VE MENFİ TESPİT-108

5. 1. -Genel Olarak-108

5. 2. -Kapsamı-112

5. 3. -Muafiyetin Şartları-113

5. 3. 1. -Yararlı Olma-113

5. 3. 2. -Tüketicinin Yararı-117

5. 3. 3. -Sınırlamanın Zorunlu Olması-121

5. 3. 4. -İlgili Pazarın Önemli Bir Bölümünde Rekabetin Ortadan Kalkmaması-122

5. 4. -Bireysel Muafiyet Şartlarının Değerlendirilmesi ve Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması-124

5. 5. -Muafiyet Süresi-126

5. 6. -Muafiyetin Şart, Yükümlülüklere Bağlanması ve Alternatifli Muafiyet-129

5. 7. -Muafiyet İncelemesinin Süresi-132

5. 8. -Muafiyetin Geri Alınması-132

5. 9. -Menfi Tespit Kararı ve Geri Alınması-134

6. -GRUP MUAFİYETİ-135

6. 1. -Genel Olarak-135

6. 2. -Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği-138

6. 2. 1. -Genel Olarak-138

6. 2. 2. -Dikey Anlaşma Tanımı-140

6. 2. 2. 1. -Teşebbüsler Arasında Anlaşma-141

6. 2. 2. 2. -Üretim veya Dağıtım Sektörünün Farklı Seviyelerindeki Teşebbüsler Arası Anlaşma-141

6. 2. 2. 3. -Mal veya Hizmetlerin Alımı, Satımı veya Yeniden Satımı Amaçlı Anlaşma-142

6. 2. 3. -İşletme Birlikleri - Perakendeci Birlikleri-143

6. 2. 4. -Fikri Hakların Kullanımını İçeren Dikey Anlaşmalar-144

6. 2. 5. -Rakip Teşebbüsler Arasında Yapılan Dikey Anlaşmalar-147

6. 2. 6. -Pazar Payı Eşiği-149

6. 2. 7. -Pazar Analizinde Dikkate Alınacak Kıstaslar-151

6. 2. 7. 1. -Sağlayıcının Pazar Gücü-151

6. 2. 7. 2. -Rakiplerin Pazar Gücü-152

6. 2. 7. 3. -Alıcının Pazardaki Konumu-154

6. 2. 7. 4. -Pazara Giriş Engelleri-155

6. 2. 7. 5. -İlgili Pazarın Doygunluk Düzeyi-158

6. 2. 7. 6. -Ticaretin Seviyesi ve Ürünün Niteliği-160

6. 2. 7. 7. -Diğer Faktörler-161

6. 2. 8. -Diğer Tebliğler Kapsamına Giren Anlaşmalara Uygulanmaması-161

6. 2. 9. -Dikey Sınırlamaların Değerlendirilmesine Yönelik Genel Kurallar-162

6. 2. 9. 1. -Markalar Arası ve Marka İçi Rekabetin Kısıtlanması-163

6. 2. 9. 2. -Pazarın Yüksek Derecede Yoğunlaşmış Olması-165

6. 2. 9. 3. -Münhasırlık İçeren Anlaşmalar-165

6. 2. 9. 4. -Markalı Ürünler veya Son Ürünlere İlişkin Anlaşmalar-166

6. 2. 9. 5. -Birikimli Etkinin Varlığı-167

6. 2. 9. 6. -Know-how Devri ve Özel Yatırımlar-168

6. 2. 9. 7. -Pazara Yeni Giren Ürünler-168

6. 2. 10. -Anlaşmaları Grup Muafiyeti Kapsamı Dışına Çıkaran Sınırlamalar-169

6. 2. 10. 1. -Fiyata İlişkin Sınırlamalar-169

6. 2. 10. 2. -Pazar Paylaşmaya İlişkin Sınırlamalar-174

6. 2. 10. 2. 1. -Yalnızca Aktif Satışların Kısıtlanması-176

6. 2. 10. 2. 2. -Pasif Satışların Yasaklanamaması-180

6. 2. 10. 2. 3. -Paralel Ticaretin Yasaklanamaması-183

6. 2. 10. 2. 4. -Nihai Tüketiciye Satışların Yasaklanması-184

6. 2. 10. 2. 5. -Seçici Dağıtım Ağı Harici Dağıtıcılara Satışların Yasaklanması-184

6. 2. 10. 2. 6. -Sağlayıcının Rakiplerine Yapılan Satışların Yasaklanması-187

6. 2. 10. 2. 7. -Seçici Dağıtımda Nihai Tüketicilere Satışın Yasaklanamaması-188

6. 2. 10. 2. 8. -Diğer Sınırlamalar-189

6. 2. 10. 3. -Rekabet Etmeme Yükümlülüğü-191

6. 2. 10. 3. 1. -Sözleşme Sırasındaki Rekabet Etmeme Yükümlülüğü-193

6. 2. 10. 3. 2. -Sözleşme Sonrasındaki Rekabet Etmeme Yükümlülüğü-200

6. 2. 10. 3. 3. -Belirli Bir Rakip Markaya Yönelik Rekabet Yasağı-201

6. 2. 11. Muafiyetin Sona Ermesi-202

6. 2. 11. 1. -Bireysel Geri Alma-202

6. 2. 11. 2. -Birikimli Etki-206

6. 2. 11. 3. -Tebliğ ile Geri Alma-208

7. -ÇEŞİTLİ DİKEY SINIRLAMALARIN ANALİZİ-210

7. 1. -Tek Marka Sınırlaması-211

7. 2. -Münhasır Dağıtım-216

7. 3. -Münhasır Müşteri Tahsisi-218

7. 4. -Seçici Dağıtım-219

7. 5. -Franchise Anlaşmaları-222

7. 6. -Tek Alıcıya Sağlama-222

7. 7. -Bağlama-224

7. 8. -Tavsiye Fiyatlar ve Maksimum Satış Fiyatının Belirlenmesi-227

İKİNCİ BÖLÜM

ORGANİZE PERAKENDE DAĞITIM SÖZLEŞMELERİ

1. -PERAKENDE PAZARI VE ÖZELLİKLE ORGANİZE PERAKENDE-230

1. 1. -Genel Olarak-230

1. 1. 1. -Klasik süpermarketler-233

1. 1. 2. -Big Box Gıda Perakendecileri-235

1. 1. 3. -Kolaylık Mağazaları-235

1. 1. 4. -İndirim Mağazaları-236

1. 2. -Perakendenin Türkiye'deki Gelişimi-238

1. 2. 1. -Birinci Dönem-239

1. 2. 2. -İkinci Dönem-240

1. 2. 3. -Üçüncü Dönem-241

1. 2. 4. -Dördüncü Dönem-241

1. 2. 5. -Beşinci Dönem-242

1. 3. -Günümüz Türkiye Perakendeciliği ve Gelecekteki Yeri-243

1. 4. -Satın Alma Grupları ve Birlikte Alım Anlaşmaları-247

1. 4. 1. -Genel Olarak-248

1. 4. 2. -Rekabet Hukukunda Birlikte Alım-249

1. 5. -İlgili Pazar Analizi-253

1. 5. 1. -İlgili Ürün Pazarı-255

1. 5. 2. -İlgili Coğrafi Pazar-258

2. -ALIM GÜCÜ VE PERAKENDECİ MARKALARI-261

2. 1. -Alım Gücü-262

2. 1. 1. -Ekonomi Teorisinde Alım Gücü ve Monopson-262

2. 1. 2. -Monopsonun Rekabet Üzerinden Etkileri ve Perakende Pazarına Uygulanması-266

2. 1. 3. -Alım Gücünün Spiral Etkisi-268

2. 1. 4. -Alım Gücü Karşısında Bulundurulması Zorunlu Ürünler ve Portföy Gücü-271

2. 1. 5. -Alman Rekabet Hukukunda Göreli Güçlü Teşebbüs ve Ekonomik Bağımlılık-274

2. 1. 5. 1. -Ekonomik Bağımlılık ve Pasif Ayrımcılık-276

2. 1. 5. 2. -Ekonomik Bağımlılığın Türleri-279

2. 1. 5. 2. 1. -Ürün veya Ürün Grubu Bağımlılığı-279

2. 1. 5. 2. 2. -İşletmesel Bağımlılık-281

2. 1. 5. 2. 3. -Kıtlığa Dayalı Bağımlılık-281

2. 1. 5. 2. 4. -Talep Bağımlılığı-282

2. 1. 5. 3. -Alman Hukukuna İlişkin Sonuç-282

2. 1. 6. -Fransız Hukukunda Ekonomik Bağımlılık ve Ekonomik Gücün Kötüye Kullanılması-283

2. 1. 6. 1. -Unsurları-287

2. 1. 6. 1. 1. -Sağlayıcının ve Dağıtıcının Pazar Payının Önemi-288

2. 1. 6. 1. 2. -Ürünün Tanınmışlığı-288

2. 1. 6. 1. 3. -Sağlayıcının veya Dağıtıcının Diğerinin Cirosu İçindeki Önemi-290

2. 1. 6. 1. 4. -Alternatif Bir Çözümün Mevcut Olmaması-291

2. 1. 6. 2. -Fransız Rekabet Hukuku Açısından Sonuç-295

2. 1. 7. -AT Rekabet Hukuku Uygulamasında Alım Gücü-295

2. 1. 7. 1. -Kesko/Tuko Kararı-295

2. 1. 7. 2. -Rewe/Meinl Kararı-296

2. 1. 7. 3. -AT Hukukuna İlişkin Sonuç-299

2. 2. -Perakendeci Markaları-299

2. 2. 1. -Tanımı ve Gelişimi-299

2. 2. 2. -Rekabet Üzerindeki Etkileri-300

2. 2. 3. -Fason Anlaşmaları-302

2. 2. 3. 1. -Fason Anlaşmalarında Öngörülebilecek Kısıtlamalar-304

2. 2. 3. 1. 1. -Gizli Bilgileri İfşa Etmeme Yükümlülüğü-305

2. 2. 3. 1. 2. -Teknik İyileştirmeleri İş Sahibine Bildirme Yükümlülüğü-306

2. 2. 3. 2. -Dikey Fason Anlaşmaları ve Muafiyet-307

3. -ORGANİZE PERAKENDE VE TÜRK REKABET HUKUKU-308

3. 1. -Rekabete Aykırı Anlaşma Yasağı ve Muafiyet Düzenlemeleri-310

3. 1. 1. -Rekabete Aykırı Anlaşma Yasağı-311

3. 1. 1. 1. -Fiyatların ve Diğer Ticari Koşulların Tespiti-311

3. 1. 1. 2. -Üretimin Sınırlandırılması-317

3. 1. 1. 3. -Pazar Paylaşma-319

3. 1. 1. 4. -Pazara Girişlerin Engellenmesi-319

3. 1. 1. 5. -Ayrımcılık-321

3. 1. 1. 6. -Ek Yükümlülük Yüklemek-322

3. 1. 2. -Genel Değerlendirme-323

3. 2. -Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması-325

3. 2. 1. -Tek Başına Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması-325

3. 2. 2. -Birden Fazla Teşebbüsün Hâkim Durumda Olması ve Bu Durumun Kötüye Kullanılması-332

3. 3. -Zorunlu Unsur Doktrini Çerçevesinde Değerlendirme-337

3. 3. 1. -Kıstasları-341

3. 3. 1. 1. -Hâkim Durum Kıstası-342

3. 3. 1. 2. -Zorunluluk-343

3. 3. 1. 3. -Alternatif Unsurun Kurulmasının İmkânsızlığı-344

3. 3. 1. 4. -Reddetme Eylemi-345

3. 3. 1. 5. -Objektif Gerekçelerin Bulunmaması-346

4. -YABANCI HUKUKLARDA DOĞRUDAN ORGANİZE PERAKENDEYE İLİŞKİN DÜZENLEMELER-347

4. 1. -Fransız Hukukundaki Düzenlemeler-348

4. 1. 1. -Satış Yapmayı Reddetme Yasağının Kaldırılması-348

4. 1. 2. -Zararına Satış Yasağı-350

4. 1. 3. -Sipariş ve Ödeme Şartlarına İlişkin Düzenlemeler-356

4. 1. 4. -Ayrımcı Hareketler Yasağı ve Ticari İşbirliği Anlaşmaları-358

4. 1. 5. -Fransız Hukukuna İlişkin Sonuç-360

4. 2. -İngiliz Hukuku-362

4. 2. 1. -Süpermarket Davranış Kodu-362

4. 2. 1. 1. -İş Şartlarının Yazılı Olması ve Değişiklikleri Bildirilmesi-363

4. 2. 1. 2. -Fiyatlar ve Ödemeler-363

4. 2. 1. 3. -Tüketici Şikâyetleri-364

4. 2. 1. 4. -Diğer Düzenleme Konuları-365

4. 2. 1. 5. -Uygulama ve Yeni Mevzuat Çalışmaları-366

4. 2. 2. -Perakendeciler Tedarik Davranış Kodu-368

4. 2. 2. 1. -Tedarik EmrininEsasları-368

4. 2. 2. 2. -Belirlenmiş Perakendeci-368

4. 2. 2. 3. -Tedarik Sözleşmelerinin Uygunluğunun Sağlanması-369

4. 2. 2. 4. -Sağlayıcılara Bilgi Sağlanması Görevi-369

4. 2. 2. 5. -OFT'ye Bilgi Sağlanması Görevi-369

4. 2. 2. 6. -Uyum Yükümlülükleri-370

4. 2. 2. 7. -Uyuşmazlıkların Çözümü-370

4. 2. 3. -Tedarik Kodunun Esasları-371

4. 2. 4. -İngiliz Hukukuna İlişkin Sonuç-371

5. -ORGANİZE PERAKENDE SEKTÖRÜNE YÖNELİK DÜZENLEME ÇALIŞMALARI-373

5. 1. -Genel Olarak-373

5. 2. -Düzenlemenin Gerekçeleri-375

5. 3. -Düzenlemelerin Temel Esasları-377

5. 3. 1. -Kapsam ve Amaç-377

5. 3. 2. -Büyük Mağaza ve Zincir Mağaza Tanımları-379

5. 3. 3. -Büyük Mağazaların Açılışının İzne Tabi Kılınması-381

5. 3. 4. -Büyük Mağazaların Yükümlülükleri-384

5. 3. 4. 1. -Otopark Yükümlülüğü-384

5. 3. 4. 2. -Yasaklar-385

5. 3. 4. 2. 1. -Perakendeci Markalarına İlişkin Sınırlama-385

5. 3. 4. 2. 2. -Hizmetlerin Bedelsizliği-387

5. 3. 4. 2. 3. -Çalışma Gün ve Saatleri-388

5. 3. 4. 2. 4. -Satın Alma ve Ödeme Kuralları-389

5. 3. 5. -Cezai Müeyyideler-390

5. 3. 6. -Denetim-391

5. 4. -Türk Hukukuna İlişkin Sonuç-392

5. 5. -Görüş ve Önerilerimiz-395

SONUÇ-401

KAYNAKÇA-405

KARARLAR DİZİNİ-415