Rekabet Hukukunda Teşebbüsler ve Teşebbüslerin Hakim Durumunun Tespiti

Dr. Nazmi OCAK

Konu Başlıkları

-Rekabet Hukukunda Teşebbüsler

-Rekabet Hukukunda Teşebbüs Kavramı ve Türleri

-Rekabet Hukukunda Teşebbüs Türleri

-Teşebbüslerin Hakim Durumunun Tespiti

-Hakim Durum Kavramı

-Hakim Duruma İlişkin Sistemler

-Hakim Durum Tespitinde Yaklaşımlar

-Hakim Durum Açısından Pazarın İncelenmesi

-Hakim Durumun Göstergesi Olan Başlıca Faktörler

-Birden Fazla Teşebbüsün Hakim Durumda Olması

İ Ç İ N D E K İ L E R
Önsöz.v
İçindekiler vii
Kısaltmalarxiii
Giriş 1
Terminoloji . 5
BİRİNCİ BÖLÜM
REKABET HUKUKUNDA TEŞEBBÜSLER
§ 1. REKABET HUKUKUNDA TEŞEBBÜS KAVRAMI VE TÜRLERİ . 17
I. TEŞEBBÜS KAVRAMI (UNTERNEHMEN). 17
II. TEŞEBBÜSÜN UNSURLARI. 22
A. GENEL OLARAK . 22
B. İKTİSADİ FAALİYET . 23
1. Ticari İşletme. 23
2. Esnaf İşletmesi . 26
C. BAĞIMSIZLIK 28
D. DEVAMLILIK . 29
§ 2. REKABET HUKUKUNDA TEŞEBBÜS TÜRLERİ. 30
I. GERÇEK KİŞİLER VE KİŞİ TOPLULUKLARI
(NATÜRLICHE PERSONEN UND
PERSONENGESELLSCHAFTEN). 30
A. GENEL OLARAK . 30
B. SERBEST MESLEK FAALİYETİ 34
C. ACENTE . 37
viii Rekabet Hukukunda Teşebbüsler ve Teşebbüslerin Hakim Durumunun Tespiti
1. Genel Olarak 37
2. Acentenin Unsurları . 38
a. Bağımsız Tacir Yardımcısı. 38
b. Bir Ticari İşletmeyle İlgili Olma. 39
c. Belirli Bir Yer veya Bölgede Faaliyette Bulunması
(İnhisar/Tekel Hakkı). 39
d. Acentelik İlişkisinin Sözleşmeye Dayanması 41
e. Süreklilik ve Meslek Edinme 41
f. Aracılık veya sözleşme yapma yetkisi 42
3. Acentelik Sözleşmesine Rekabet Hukuku Kurallarının
Uygulanması 42
D. TEK SATICILIK 55
1. Genel Olarak 55
2. Tek Satıcılık Sözleşmesinin Unsurları . 56
a. Süreklilik Taşıyan Bir Çerçeve Sözleşme İlişkisinin Varlığı 56
b. Tek Satıcının Kendi Adına ve Hesabına Hareket Etmesi 57
c. Belirli Bölgede Tekel Hakkı Tanınması. 57
d. Pazarlama, Satış ve Sürümü Artırma Faaliyetinde Bulunma 58
3. Tek Satıcılık Sözleşmelerine Rekabet Hukuku Kurallarının
Uygulanması 59
E. FRANCHISING . 67
1. Genel Olarak 67
2. Franchising Sözleşmesinin Unsurları 68
a. Sürekli Borç İlişkisi . 68
b. Çerçeve Sözleşme. 69
c. Franchise Alanın Bağımsızlığı. 69
d. Franchise Verenin Franchise Alana, Marka ve/veya İşletme
Adını Kullanma Lisansını da İçerecek Şekilde Bir İşletme
Lisansı Vermesi 69
3. Franchise Sözleşmelerine Rekabet Hukuku Kurallarının
Uygulanması 71
F. ADİ ORTAKLIK . 74
1. Genel Olarak 74
2. Adi Ortaklığın Unsurları 75
a. Kişi unsuru 75
İçindekiler ix
b. Sözleşme 76
c. Sermaye . 76
d. Müşterek Amaç 77
e. Ortak Çalışma (Affectio Societatis) 78
3. Adi Ortaklığa Rekabet Hukuku Kurallarının Uygulanması. 78
G. DONATMA İŞTİRAKİ. 81
1. Genel Olarak 81
2. Donatma İştirakinin Unsurları . 82
a. Bir Geminin Deniz Ticaretinde Birden Çok Gerçek veya
Tüzel Kişi Tarafından Kendi Ad ve Hesabına Kullanılması. 82
b. Paylı Mülkiyet Şeklinde Gemiye Malik Olma 83
c. Paydaş Donatanlar Arasında Sözleşme Olması . 83
3. Donatma İştirakine Rekabet Hukuku Kurallarının
Uygulanması 83
H. ORTAK GİRİŞİM . 84
1. Genel Olarak 84
a. Sözleşmeye Dayalı Ortak Girişim
(Contractual Joint Venture) . 86
b. Sermayeye Katılmalı Ortak Girişim (Equity Joint Venture) 88
2. Ortak Girişimin Unsurları 90
a. Ortak Kontrol 90
b. İktisadi Amaç. 92
c. Bağımsız İktisadi Varlık/Organizasyon 93
3. Ortak Girişime Rekabet Hukuku Kurallarının Uygulanması 95
I. KONSORSİYUM 103
1. Genel Olarak 103
2. Konsorsiyumun Türleri 105
3. Konsorsiyuma Rekabet Hukuku Kurallarının Uygulanması 107
II. KAMU TEŞEBBÜSLERİ-MÜNHASIR VEYA ÖZEL HAK
SAHİBİ TEŞEBBÜSLER (ÖFFENTLICH-RECHTLICHE
GESELLSCHAFTEN, HOHEITSTRÄGER) 108
III. ŞİRKETLER TOPLULUĞU (MUTTERGESELLSCHAFTTOCHTERGESELLSCHAFT/KONZERN) VE BAĞLI
TEŞEBBÜSLER (VERBUNDENE UNTERNEHMEN) 131
A. GENEL OLARAK . 131
x Rekabet Hukukunda Teşebbüsler ve Teşebbüslerin Hakim Durumunun Tespiti
B. ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA TEŞEBBÜS. 136
C. ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA TEŞEBBÜSÜN
HAKİMİYET SAĞLAMASI 142
1. Hakim Teşebbüsün Doğrudan veya Dolaylı Hakimiyete
Sahip Olması 145
2. Şirketler Topluluğunda Teşebbüsün Tam veya Kısmi
Hakimiyeti. 146
3. Teşebbüsün Tek Başına Hakimiyeti-Birlikte Hakimiyeti. 147
4. Karşılıklı İştirak 148
a. Genel Olarak . 148
b. Basit Karşılıklı İştirak. 149
c. Nitelikli Karşılıklı İştirak 149
D. ŞİRKETLER TOPLULUĞUNA REKABET HUKUKU
KURALLARININ UYGULANMASI 150
IV. TEŞEBBÜS BİRLİKLERİ (VEREINIGUNGEN VON
UNTERNEHMEN). 160
İKİNCİ BÖLÜM
TEŞEBBÜSLERİN HAKİM DURUMUNUN TESPİTİ
§ 3. HAKİM DURUM KAVRAMI (MARKTBEHERRSCHUNG) 167
I. HAKİM DURUMUN TANIMI 167
II. HAKİM DURUMUN UNSURLARI . 172
A. EKONOMİK GÜÇ. 172
B. BAĞIMSIZLIK 175
C. DEVAMLILIK . 176
§ 4. HAKİM DURUMA İLİŞKİN SİSTEMLER . 177
§ 5. HAKİM DURUMUN TESPİTİNDE YAKLAŞIMLAR. 181
I. YAPISALCI YAKLAŞIM 181
II. DAVRANIŞÇI VE PERFORMANSÇI YAKLAŞIM 182
§ 6. HAKİM DURUM AÇISINDAN PAZARIN İNCELENMESİ. 183
I. GENEL OLARAK 183
II. ÜRÜN AÇISINDAN PAZARIN İNCELENMESİ
(MAL VEYA HİZMET PİYASASI) 186
A. GENEL OLARAK . 186
İçindekiler xi
B. İLGİLİ PAZAR/PİYASA (GEGENSTÄNDLICH/SACHLICH
RELEVANTER MARKT) . 187
1. İkame Edilebilirlik (Austauschbarkeıt/
Substitutionsvorstellung) 189
2. Arz ve Talep İkamesi 191
a. Talep İkamesi 191
b. Arz İkamesi . 206
III. COĞRAFİ AÇIDAN PAZARIN İNCELENMESİ 209
IV. ZAMAN AÇISINDAN (DÖNEMSEL) PAZARIN
İNCELENMESİ. 220
§ 7. HAKİM DURUMUN GÖSTERGESİ OLAN BAŞLICA
FAKTÖRLER. 222
I. GENEL OLARAK 222
II. SAYISAL FAKTÖRLER . 223
A. PAZAR PAYI (MARKTANTEIL) 223
B. PAZARDAKİ RAKİP TEŞEBBÜSLERİN VARLIĞI VE
PAZAR PAYLARI 226
III. NİTELİKSEL FAKTÖRLER 227
A. GENEL OLARAK . 227
B. PAZARA GİRİŞ ENGELLERİ
(MARKTZUTRITTSCHRANKEN). 228
1. Genel Olarak 228
2. Dikey Entegresyon/Bütünlük. 234
3. Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının Kullanılması. 236
4. Pazarlama Teknikleri ve Marka Gücü . 241
5. Üretim Kapasitesi. 244
6. Teknolojik Üstünlük 246
7. Finansal Güç 249
8. İlgili Teşebbüsün Davranışı 250
9. Alıcıların Gücü. 253
10. Potansiyel Rekabet . 255
§ 8. BİRDEN FAZLA TEŞEBBÜSÜN HAKİM DURUMDA OLMASI
(BEHERRSCHENDE STELLUNG MEHRERER
UNTERNEMMEN) 257
xii Rekabet Hukukunda Teşebbüsler ve Teşebbüslerin Hakim Durumunun Tespiti
I. GENEL OLARAK 257
A. BİRDEN FAZLA TEŞEBBÜSÜN PAZARDA BİRLİKTE
HAKİM DURUMDA OLMASI (GEMEINSAME
MARKTBEHERRSCHUNG). 266
B. BİRDEN FAZLA TEŞEBBÜSÜN PAZARDA AYRI AYRI
HAKİM DURUMDA OLMASI 271
II. BİRLİKTE HAKİM DURUMA UYGULANACAK HÜKÜMLER 272
SONUÇ 275
KAYNAKÇA. 279