Rekabet İhlallerinden Doğan Tazminat Sorumluluğu

REKABET İHLALLERİNDEN DOĞAN TAZMİNAT SORUMLULUĞU

Yrd. Doç. Dr. İlhan YİĞİT

- Rekabetin Korunması Hakkında Kanun' da Öngörülen ve Tazminatı Gerektiren Hükümler

- RKHK' da Özgörülen Hukuka Uygunluk Sebepleri

- Tazminat Sorumluluğunun Diğer Şartları

- Tazminat Davalarında Usule İlişkin Sorunlar

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ          V

KISALTMALAR       XVII

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM REKABETİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN’DA ÖNGÖRÜLEN VE TAZMİNATI GEREKTİREN HÜKÜMLER

1. 1.             HUKUKA AYKIRILIK VE RKHK 7’NİN TAZMİNAT BORCU DOĞURUP DOĞURMAYACAĞI SORUNU        5
2. 2.             REKABETİ SINIRLAYICI DANIŞIKLI İLİŞKİLER       9
3. 1.                   Anlaşmalar      14
4. 2.                   Uyumlu Eylemler        22
5. 3.                   Teşebbüs Birliği Kararlan ve Eylemleri          35
6. 4.                   Danışıklı İlişkilerin Genel Değerlendirilmesi  38
7. 3.             DANIŞIKLI İLİŞKİLERİN HUKUKA AYKIRILI OLMALARININ KOŞULU: REKABETİN OLUMSUZ ETKİLENMESİ         44

A. Rekabetin Doğrudan veya Dolaylı Olarak Sınırlandırılması.45

3.1.1.            Rekabetin Yatay ve Dikey Sınırlanması         47

1. 1.                   Zorunlu Yan Sınırlamalar       55
2. 2.                   Danışlıklı İlişkinin Bütün Olarak Ele Alınması           58
3. 3.                   Her İki Yaklaşımın Birlikte Değerlendirilmesi            59

3.1.2.            Per se ve Rule of Reason (Haklı Sebep) Doktrinleri   62

1. 1.             De Minimis (Hoşgörülebilirlik) Kuralı            70
2. 2.             Danışıklı İlişkinin Amacı veya Etkisi  75
3. 1.                   Amaç Bakımından Değerlendirme      77
4. 2.                   Etki Bakımından Değerlendirme         80

B. RKHK 4’te Sayılan Rekabeti Sınırlayıcı Danışıklı İlişkiler            83

3.1.1.            Fiyat ile Alım- Satım Şartlarının Belirlenmesi 84

3.1.2.            Piyasaların Paylaşılması ve Kontrolü  90

3.1.3.            Arz ve Talebin Konrol Edilmesi         98

3.1.4.            Rakiplerin Faaliyetlerinin Zorlaştırılması,

Yeni Gireceklerin Engellenmesi

(Dışlayıcı Uygulamalar)          100

3.1.5.            Ayrımcılık       106

3.1.6.            Ek Yükümlülükler Koymak    113

IV. HÂKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI

1. 1.                   Hâkim Durum 122
2. 2.                   Hâkim Durumun Tespit Edilmesi       123

1.4.1.          Teşebbüsün ve Rakiplerinin Pazar Payı          125

1.4.2.          Giriş Engelleri 127

1.10.1.       Doğal Giriş Engelleri   129

1.10.2.       Suni Giriş Engelleri     129

1.4.3.          Teşebbüsün Davranışı 133

1. 3.                   Birlikte (Kollektif) Hâkim Durumda Bulunma           134
2. 4.                   Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Hâlleri           138

1. Dışlayıcı (Rekabet Karşıtı) Kötüye Kullanma Hâlleri         142

1. Dışlayıcı Fiyat Uygulamaları   143
2. Yıkıcı Fiyat     143
3. İndirim ve Primler       150
4. Ayrımcı Fiyatlandırmalar        157
5. Ürün Vermeyi Reddetme        162

1. 1.             Bağlayıcı Anlaşmalar  166
2. 1.                   Başka Bir Piyasada Rekabeti Bozma  171
3. 2.                   Ayrımcılık       173
4. 3.                   Üretim, Pazarlama ve Teknik Gelişmenin Kısıtlanması          176

2. Sömürüye Dayalı Kötüye Kullanma Hâlleri           178

3.1.1.            Genel Olarak   178

3.1.2.            Aşırı Fiyatlandırma     179

İKİNCİ BÖLÜM RKHK’DA ÖNGÖRÜLEN HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİ

1. 1.                   KANUNÎ DÜZENLEME      189
2. 2.                   MUAFİYET TÜRLERİ        190

1.4.1.          Bireysel Muafiyet       190

1.4.2.          Grup Muafiyeti           192

1. 3.                   MUAFİYET ŞARTLARI      193

1.10.1.       Ekonomik veya Teknik Gelişmenin Sağlanması        193

1.10.2.       Tüketicinin Ekonomik ve Teknik Gelişmeden

Yarar Sağlaması          196

1.10.3.       Rekabetin Gereğinden Fazla Sınırlanmaması  198

1.10.4.       İlgili Piyasada Rekabetin Ortadan Kalkmaması          200

1. 4.                   DANIŞIKLI İLİŞKİLERİN KURULA BİLDİRİLMESİ   202
2. 5.                   MUAFİYET KARARI          205
3. Muafiyet Kararının Hukukî Niteliği ve

Doğurduğu Etkiler       205

1. Muafiyet Kararının Başlangıcı ve Süresi        207
2. Muafiyet Kararını Vermeye Yetkili Makam   207
3. 6.                   MENFÎ TESPİT KARARI    208

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN DİĞER ŞARTLARI

I. REKABETE AYKIRI DAVRANIŞ SONUCUNDA BİR

ZARARIN MEYDANA GELMESİ  213

1. 1.             Zarar Kavramı 215
2. 2.             Zarar Bakımından Çeşitli Ayrımlar     215
3. 1.                   Fiilî Zarar ve Yoksun Kalman Kâr (Kazanç)  216
4. 2.                   Doğrudan Uğranılan Zarar ve Yansıma Zarar 219
5. 3.                   Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zarar        220
6. 4.                   Mevcut Zarar, Müstakbel Zarar, Muhtemel Zarar       221
7. 5.                   Maddî ve Manevî Zarar          222
8. 3.             Zararın Tespiti 223

3.1.1.            Zarar Miktarının Takdiri         224

3.1.2.            Zarar Miktarının Hesaplanması           226

1. 1.                   Fiilî Zarar Miktarının Hesaplanması    228
2. 2.                   Aşın Fiyatlandırmada Zarar Miktarının Hesaplanması           229

1.4.1.          Yarda (Yardstick) Yöntemi     232

1.4.2.          Önce ve Sonrası (Before and After)

Yöntemi          233

1. 3.                   Dışlayıcı Uygulamalarda Zararın Hesaplanması         236

1.10.1.       Önce ve Sonrası Yöntemi       237

1.10.2.       Yarda Yöntemi           239

1.10.3.       Piyasa Payı Yöntemi   239

1. 4.                   Piyasa Dışına İtilmede Zararın Hesaplanması 241
2. 5.                   Piyasaya Girişin Engellenmesinde Zararın Hesaplanması      242

f. Yoksun Kalman Kazancın Hesaplanması   243

1. 1.             Zararın Miktarını Tayinde Esas Alınacak Tarih          245
2. 2.             Denkleştirme (Yararların Mahsubu)   246

D. Tazminatın Tayini  247

1. 1.                   Tazminatın Gayesi      248
2. 2.                   Tazminat Tarzını Tayin           249

3.1.1.            Nakden Tazmin          249

3.1.2.            Aynen Tazmin - Sözleşme Yapma Zorunluluğu         250

1. 3.                   T azminat Miktarını T ayin     260
2. 4.                   Üç Katma Kadar Tazminat     261
3. 1.                   Amacı ve İşlevi           262
4. 2.                   Üç Katma Kadar Tazminata Yöneltilen

Eleştiriler         266

1. 3.                   Uygulama Alanı          271
2. 4.                   Şartlan 273
3. 5.                   Hesaplanması  275
4. 6.                   Talep Edebilecekler    277
5. 7.                   Hafif İhmâlde Zarardan Fazlasına Hükmedilme Olanağı       278
6. 8.                   Üç Katma Kadar Tazminatta Harç Sorunu     279

1.4.1.          KUSUR          280

1.10.1.       Genel Olarak   281

1.10.2.       Rekabet Hukukuna Dayalı Tazminat Sorumluluğunda Kusurun Şart Olup Olmadığı            282

1.4.2.          ZARAR İLE REKABETE AYKIRI DAVRANIŞLAR ARASINDA UYGUN İLLİYET BAĞININ BULUNMASI .285

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TAZMİNAT DAVALARINDA USULE İLİŞKİN SORUNLAR

1. 1.             TAZMİNAT DAVASININ TARAFLARI    289
2. 1.                   Davacı Sıfatı   291

3.1.1.            Sorumluluğun Sınırlandırılması

(Normun Koruma Amacı Teorisi)       291

3.1.2.            Yansıma Yoluyla Zarara Uğrayanların Davacı Sıfatı  294

3.1.3.            Rakiplerin ve Zararın Yansıtıldığı Kişilerin

Davacı Sıfatı   295

3.1.4.            İhlâlde Yer Alanların Davacı Sıfatı     302

3.1.5.            Grup Davaları 305

1. 2.                   Davalı Sıfatı    311
2. 2.             GÖREVLİ      VE YETKİLİ MAHKEME   312
3. 1.                   Görevli Mahkeme       312
4. 2.                   Yetkili Mahkeme        315
5. 3.             TAZMİNAT DAVASININ TÂBİ OLACAĞI ZAMANAŞIMI SÜRESİ VE BAŞLANGICI        316

1.4.1.          BK 60’da Öngörülen Zamanaşımı Süreleri     317

1.10.1.       Normal Süre    317

1.10.2.       Azamî Süre     319

1.10.3.       İstisnaî Süre     319

1.4.2.          RKHK’ya Dayalı Tazminat Davalarında Zamanaşımının Özellik Arz Eden Durumları         321

1. Ceza Davası Zamanaşımı Sürelerinin Uygulanabilirliği          321
2. Zamanaşımı Süresinin Ne Zaman Başlayacağı

Sorunu 326

1. 4.             İSPATA İLİŞKİN SORUNLAR       331
2. Genel İlke       332
3. Hukuka Aykırılığın İspat Edilmesi      334

1. 1.             Rekabet Kurulu ile Adliye Mahkemeleri

Arasındaki İlişki          334

1. 1.                   Konuya İlişkin Yargıtay Kararları       335
2. 2.                   Avrupa Birliği Rekabet Hukukunda Durum   338
3. 3.                   Türk Hukukunda Durum        341

3.1.1.            Adlî Mahkemelerin Yetkisi     341

3.1.2.            Rekabet Kurulu Tarafından Karar

Verilmesi Hâlinde       346

3.1.3.            Rekabet Kurulu Tarafından Soruşturma

Açılması Hâlinde        349

3.1.4.            Rekabet Kurulunca Açılmış Bir Soruşturma Bulunmaması Hâlinde  351

1. 2.             Delillerin Sunulması    352
2. 1.                   Genel İlke: Senetle İspat Zorunluluğunun Uygulanmayacağı 353
3. 2.                   Tazminat Davasında Kullanılabilecek Deliller           354

1.4.1.          Kesin Deliller  354

1.4.2.          Takdirî Deliller            357

1. 3.                   Delillerin Toplanması  359

1.10.1.       Zararın ve Miktarının Kanıtlanması    365

1. Nedensellik Bağının Kanıtlanması      368
2. Kusurun Kanıtlanması            368
3. Uyumlu Eylemlerin İspatı ve Özellikle Uyumlu

Eylem Karinesi           369

1. Paralel Davranışlar ve Uyumlu Eylemin İspatı           370
2. Uyumlu Eylemin Doğrudan Kanıt Yoluyla İspatlanması       374

a. Bilgi Değişimleri      375

1. Genel Olarak   375
2. Bilgi Değişimlerinin Uyumlu Eylemin İspatındaki Rolü         377

1. 1.             Tavsiyeler       378
2. 2.             Kamuya Yönelik Duyurular   380
3. 3.             İşbirliğini Gösteren İfadeler    381
4. 4.             Toplantılar, Görüşmeler          382
5. 5.             Alış ve Satışta Birliktelikler     383
6. 1.                   Uyumlu Eylem Karinesi         385
7. 2.                   Davalının Karşı İspat Faaliyetine Girişmesi    393

SONUÇ          395

KAYNAKÇA 403