Hükmün Açıklanmasının Geride Bırakılması

Dr. Rezan EPÖZDEMİR

"Değişen ve gelişen ceza adaleti sisteminin etkisi ile ülkemiz mevzuatında yer edinen erteleme kurumlarından biri, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu, hukukumuza ilk olarak 2005 yılında Çocuk Koruma Kanunu ile girmiş ve sadece çocuklar açısından uygulanmaya başlanmıştır. Yetişkinler yönünden uygulama ise, 2006 yılında 5560 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle birlikte mümkün olmuştur. En başta sınırlı olarak uygulanabilen bu kurum, süregelen değişiklikler neticesinde geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Özellikle kurumun yetişkinler açısından uygulanabilir hale getirilmesi ve sadece şikayete tabi suçlarda uygulanacağına ilişkin normun kaldırılması müessesenin uygulama alanının genişlemesini sağlamıştır.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumunun temelinde, belli şartları taşıyan sanığı mahkûmiyet hükmünün olumsuz etkilerinden koruma amacı bulunmaktadır. Bu bakımdan kurum, sanık açısından bir şans olarak görülmüştür. Bununla birlikte, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının cezanın bireyselleştirilmesi aracı olması ve denetim süresinin iyi halli olarak geçirilmemesi halinde hükmün açıklanacağı tehdidiyle cezanın caydırıcılık ve önleyicilik amacına hizmet etmesi, kurumu vazgeçilmez kılmıştır. Aynı zamanda müessesenin sanığa, mahkûmiyet hükmünün olumsuz etkilerinden kurtulma şansı tanıması ve mağdurun veya kamunun suç nedeniyle uğramış olduğu zararın giderilmesini sağlaması, kurumun sıklıkla uygulanmasına etki eden önemli faktörlerdendir. Ancak kurumun amacına uygun ve layıkıyla uygulanması hayati önem arz etmektedir. Zira aksi durum, sanıkta işlediği suçun cezasız kalacağı algısını uyandırabilecektir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu, mevzuatımızda yeni olması, mahkemelerce yaygın bir şekilde uygulanması, doktrinde ve Yargıtay içtihatlarında kurumun uygulaması ve sonuçlarına ilişkin ciddi tartışmaların bulunması ve kurumun ortaya çıkan ihtiyaçlara cevap verip vermediğinin tespiti konunun tarafımızca seçilmesinde etken olmuştur. Çalışmamızın amacı, kurumun getiriliş gayesine uygun sonuç doğurup doğurmadığını tespit etmek ve uygulamada yaşanan tereddüt ve sorunlara cevap aramaktır. Bu kapsamda doktrindeki eser ve görüşlerden faydalanılmış, bu konuda Yargıtay’ın son dönem kararları da dâhil olmak üzere birçok önemli içtihada yer verilmiştir.
Çalışmamızda kurumun mukayeseli hukukta ortaya çıkışına ve düzenleniş şekline fikir oluşturması amacıyla sınırlı olarak yer verilmiş, konu ile ilgili ülkemizdeki yasal düzenlemeler ile doktrindeki görüşler etraflıca işlenmiş ve Yargıtay kararları ışığında kurumun ne şekilde uygulandığı açıklanmıştır. Kurum açıklanırken yasal düzenlemeler, doktrindeki görüşler ve uygulamadaki kararlar birlikte tahlil edilerek bir sonuca varılmaya çalışılmış, örnekleme ve karşılaştırma yöntemlerine başvurulmuştur. Bununla birlikte, doktrindeki tartışmaların yargı kararlarına nasıl yansıdığı ve uygulamanın hangi doğrultuda şekillendiğini ortaya koymak adına Yargıtay’ın son dönem içtihatları dâhil birçok karara yer verilmiş ve bu kararlarla ilgili değerlendirmeler yapılmıştır.
Çalışma konumuz olan Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kurumunun getiriliş amacına uygun bir zeminde doğru anlaşılıp uygulanması ve bu alanda yararlanılan bir kaynak olması için siz değerli okurların beğenisine sunuyoruz." (Arka Kapak Yazısı)

İçindekiler

• ÖNSÖZ-VII
• İÇİNDEKİLER-XI
• KISALTMALAR-XIX
• GİRİŞ-1
• BİRİNCİ BÖLÜM
• KAVRAMSAL BAKIŞ VE KURUMLAR
• I. GENEL OLARAK-5
• II. HÜKÜM-8
• A. Hüküm Kavramı-9
• B. Hüküm Çeşitleri-9
• 1. Beraat Kararı-10
• 2. Mahkûmiyet Kararı-11
• 3. Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı-12
• 4. Güvenlik Tedbirine Hükmedilmesi-13
• 5. Davanın Düşmesi Kararı-15
• 6. Davanın Reddi Kararı-17
• C. Mahkemelerin Hüküm Niteliğinde Olmayan Kararları-17
• 1. Durma Kararı-17
• 2. Adli Yargı Dışındaki Bir Yargılama Makamına Yönelik Görevsizlik Kararı-18
• III. HÜKMÜN AÇIKLANMASI-19
• A. Hükmün Açıklanması Kavramı-19
• B. Hükmün Açıklanma Şekli-20
• C. Hükmün Açıklanmasının Sonuçları-21
• İKİNCİ BÖLÜM
• TARİHİ GELİŞİM VE MUKAYESELİ HUKUK
• I. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KURUMUNUN TARİHİ GELİŞİMİ-27
• A. Türk Hukuku-27
• B. Mukayeseli Hukuk-36
• II. MUKAYESELİ HUKUKTA HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI-41
• ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
• HUKUKİ NİTELİK VE BENZER KURUMLAR
• I. GENEL OLARAK-47
• II. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASININ HUKUKİ NİTELİĞİ-48
• III. BENZER KURUMLAR-56
• A. Genel Olarak-56
• B. Benzer Kurumlar-57
• 1. Hapis Cezasının Ertelenmesi-57
• 2. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi-63
• 3. Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi-66
• 4. Duruşmanın Ertelenmesi-69
• 5. Şartla Salıverilme-71
• 6. Af-77
• 7. Uzlaşma-79
• 8. Ön Ödeme-85
• DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
• HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASININ
• ŞARTLARI
• I. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASININ ÖN ŞARTLARI-89
• A. Mahkûmiyet Hükmü Verilmesi-89
• B. Uzlaşmanın Sağlanamamış Olması-94
• C. Sanığın Kabulü-99
• 1. 6008 Sayılı Kanun Öncesi Dönem-99
• 2. 6008 Sayılı Kanun Sonrası Dönem-100
• 3. Anayasa Mahkemesinin Meseleye Bakışı-106
• II. SUÇA VE CEZAYA İLİŞKİN ŞARTLAR-108
• A. Suça İlişkin Şartlar-108
• 1. Genel Olarak-108
• 2. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Uygulanamayacağı Suçlar-110
• a. Yasal Engel Nedeniyle Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kurumunun Uygulanamayacağı Suçlar-110
• aa. 6222 Sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunda Yer Alan Şike ve Teşvik Primi Suçları-110
• bb. Askeri Ceza Kanununda Yer Alan Suçlar-118
• cc. Disiplin Suç ve Cezaları-119
• dd. Terörle Mücadele Kanunu Kapsamındaki Suçlar-120
• ee. Anayasanın 174. Maddesinde Gösterilen Kanunlar-120
• b. Yargı Kararları ile Kabul Edilen Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kurumunun Uygulanmayacağı Durumlar-124
• aa. Disiplin Hapsi ve Tazyik Hapsi Gerektiren Fiiller-124
• bb. Disiplin Para Cezası Gerektiren Fiiller-126
• cc. Kullanmak İçin Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Satın Almak, Kabul Etmek veya Bulundurmak ya da Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanmak Suçu-127
• dd. İcra ve İflas Kanunu’nda Yer Alan Suçlar-130
• c. Karşılıksız Çek Keşide Etmek Suçu-133
• d. İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu-135
• B. Cezaya İlişkin Şartlar-140
• 1. Cezanın Türü-140
• 2. Cezanın Niteliği-141
• 3. Cezanın Süresi-143
• III. SANIĞA İLİŞKİN ŞARTLAR (OBJEKTİF ŞAHSA BAĞLI ŞARTLAR)-145
• A. Geçmiş Hükümlülük-145
• 1. Genel Olarak-145
• 2. Kasıtlı Suçtan Mahkûm Olmamış Bulunmak-146
• 3. Mahkûmiyet Sayılmayan Haller-147
• 4. Sanık Hakkında Daha Önceden Verilmiş Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararının Bulunması-150
• 5. Sanık Hakkında Ceza Kararnamesi ile Verilmiş Mahkûmiyet Hükmü Bulunması-155
• 6. Sanık Hakkında Kesin Nitelikte Hüküm Bulunması-156
• 7. Sanık Hakkında Adli Sicil Kaydından Silinmiş veya Silinme Koşulları Oluşmuş Bir Mahkûmiyet Hükmü Bulunması-158
• 8. Çocuklara İlişkin Geçmiş Mahkûmiyet Hükmü-163
• 9. Sanık Hakkında Ertelenmiş Mahkûmiyet Hükmü Bulunması-164
• 10. Sanık Hakkında Adliye Mahkemeleri Dışında Verilmiş Bir Mahkûmiyet Hükmü Bulunması-165
• 11. Sanık Hakkında Yabancı Ülke Mahkemelerince Verilmiş Mahkûmiyet Hükmü Bulunması Hali-166
• B. Sanığın Kişilik Özellikleri ve Davranışları (Subjektif Şart)-167
• 1. Genel Olarak-167
• 2. Sanığın Kişilik Özellikleri-171
• 3. Sanığın Duruşmadaki Tutum ve Davranışları-173
• 4. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilmesinde Vicdani Kanaat-176
• IV. ZARARIN GİDERİLMESİ ŞARTI-177
• A. Genel Olarak-177
• B. Mağdur ve Hakları-181
• C. Zarar Kavramı-187
• D. Giderilmesi Gereken Zararlar-188
• 1. Maddi Zarar-188
• 2. Manevi Zarar-191
• 3. Giderilmesi İstenecek Zararın Kapsamı ve Buna İlişkin Örnekler-193
• E. Mağdurun veya Kamunun Zararı-196
• 1. Mağdurun Zararı-196
• 2. Kamunun Zararı-197
• F. Zararın Belirlenmesi-200
• G. Ödenmesi Gereken Zarar Tutarının Sanığa Bildirilmesi-203
• H. Zararın Giderilme Şekilleri-205
• 1. Aynen İade-207
• 2. Tazmin-208
• 3. Suçtan Önceki Hale Getirme-208
• I. Zararın Kısmen/Tamamen Giderilmesi-209
• İ. Zararın Bir Defada veya Taksitler Halinde Ödenmesi-210
• J. Mağdurun Zararı ve Giderime İlişkin Bildirimi-213
• K. Zararın Üçüncü Kişi Tarafından Giderilmesi-213
• L. İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Zararın Giderilmesi-214
• M. Hukuk Davası Yoluyla Zararın Giderilmesi-215
• N. Mağdurun Zararın Giderilmesini Kabul Etmemesi-218
• O. Mağdura Ulaşılamaması veya Ölümü Halinde Zararın Giderilmesi-218
• BEŞİNCİ BÖLÜM
• HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI
• KARARI VE SONUÇLARI
• I. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARI VE SONUÇLARI-221
• A. Genel Olarak-221
• B. Mahkûmiyet Hükmü-226
• 1. Genel Olarak Mahkûmiyet Hükmü-226
• 2. Mahkûmiyet Hükmü ile Bağlantılı Hususlar-228
• a. Güvenlik Tedbirleri-228
• b. Hak Yoksunlukları-230
• c. Müsadere-232
• d. Tekerrür-241
• e. Çocuklar ve Akıl Hastaları İçin Güvenlik Tedbirleri-242
• f. Sınır Dışı Edilme-245
• g. Tüzel Kişiler-245
• 3. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasında Yargılama Masrafları-246
• C. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasında Denetim Dönemi ve Denetimli Serbestlik Tedbiri-252
• 1. Genel Olarak-252
• 2. Denetim Süresi ve Belirlenmesinin Zorunluluğu-253
• 3. Denetim Süresinin Sonunda Verilebilecek Kararlar-255
• a. Denetim Süresinin İyi Halli Olarak Geçirilmesi-255
• aa. Denetim Süresi İçerisinde Sanığın Kasıtlı Olarak Suç İşlememesi-256
• bb. Denetimli Serbestlik Tedbirine Uygun Davranması-256
• cc. Denetim Süresinin İyi Halli Olarak Geçirilmesi Durumunda Verilecek Karar-257
• b. Denetim Süresinin İyi Halli Olarak Geçirilmemesi-259
• aa. Denetim Süresi İçinde Sanığın Kasıtlı Olarak Suç İşlemesi-260
• bb. Sanığın Denetimli Serbestlik Tedbirine Aykırı Davranması-263
• cc. Sanığın Denetim Süresini İyi Halli Olarak Geçirmemiş Olmasının Sonuçları-265
• aaa. Ertelenmiş Mahkûmiyet Hükmünün Açıklanma Şekli-267
• bbb. Açıklanacak Hükmün Ertelenen Hüküm Olması Gerektiği-272
• ccc. Ertelenmiş Hüküm Yerine Yeni Bir Hüküm Kurulmasının Şartları ve Sınırları-275
• ddd. Kurulacak Yeni Hükümdeki Cezanın Ertelenmesi, Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi ve Kısmen İnfazı-276
• D. Denetimli Serbestlik-279
• 1. Hukuki Niteliği-279
• 2. Denetimli Serbestlik Tedbirlerinin Türleri-283
• a. Eğitim Programlarına Katılma-284
• b. Ücret Karşılığı Çalışma-285
• c. Belirli Yerlere Gitmekten Yasaklanma veya Belirli Yerlere Devam Yükümlülüğü-285
• d. Takdir Edilecek Başka Yükümlülükler, Sınırı ve Tatbikat-286
• e. Çocuklar Hakkında Denetimli Serbestlik Tedbirleri-288
• f. 6222 Sayılı Kanunda Yer Alan Spor Müsabakalarını Seyirden Men Tedbiri-290
• 3. Denetimli Serbestlik Tedbirinin Uygulanması ve İzlenmesi-292
• 4. Nitelikli Kararlar-294
• a. Zararın Derhal Giderilememesi veya Takside Bağlanması ile Taksitlerin Ödenmemesi-294
• b. Uzlaşmada Edimin Takside Bağlanması-295
• II. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARININ ETKİLERİ-296
• A. Kararın Zamanaşımına Etkisi-296
• B. Kararın Özel Sicile Kaydedilmesi-299
• C. Kararın Açıklanmayan Mahkûmiyet Hükmüne Etkisi-300
• 1. Kavram-300
• 2. Tekerrür-301
• 3. Seçenek Yaptırımlar ve Erteleme-303
• D. Kararın Özel Hukuka İlişkin Davada Etkisi-304
• E. Kararın Kamu Görevliliğine ve Disiplin Hukukuna Etkisi-307
• F. Kararın Avukatlık Hukukuna Etkisi-313
• III. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARININ DENETİMİ-315
• A. Genel Olarak-315
• B. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına Karşı Kanun Yolları-317
• 1. İtiraz Kanun Yolu-317
• a. Genel Olarak-317
• b. Kavramsal Bakış ve Yasal Düzenleme-317
• c. İtirazın İnceleme Usulü-321
• d. İtirazın İnceleme Kapsamı-324
• aa. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Şartlarının Denetimi-324
• bb. Mahkûmiyet Hükmünün Esasının Denetlenmesi ve Konu Hakkındaki Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı-325
• e. İtiraz Üzerine Verilebilecek Kararlar-330
• aa. İtirazın Kabulüne Karar Verilmesi-331
• bb. İtirazın Reddine Karar Verilmesi-337
• 2. Kanun Yararına Bozma-337
• a. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararının Uygulanma Şartlarındaki Hukuka Aykırılıkların Denetimi-338
• b. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararının Dayandığı Mahkûmiyet Kararının Esasına İlişkin Hukuka Aykırılıkların Denetimi-339
• 3. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtirazı-340
• 4. Yargılamanın Yenilenmesi-341
• 5. Temyiz/İstinaf Kanun Yolu-342
• IV. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KURUMUNA İLİŞKİN NORMLARIN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI VE UYARLAMA-344
• A. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına İlişkin Normların Niteliği ve Lehe Kanunun Geçmişe Yürürlüğü İlkesi-345
• B. Uyarlama Yargılaması ve Usulü-346
• 1. Yerel Mahkemede Devam Eden Davalarda Uyarlama-350
• 2. Temyiz Aşamasındaki Hükümlerde Uyarlama-351
• 3. Kesinleşmiş Hükümlerde Uyarlama-351
• 4. İnfaz Edilmiş Hükümlerde Uyarlama-353
• SONUÇ-355
• KAYNAKÇA-375