Sigorta Hukuku Ders Kitabı
Prof. Dr. Rıza AYHAN
Prof. Dr. Hayrettin ÇAĞLAR
Prof. Dr. Mehmet ÖZDAMAR
- | Sigorta Hukukuna Giriş |
- | Sigortacılık Hukuku |
- | Sigorta Sözleşmeleri Hukuku |
- | Sigorta Türlerine İlişkin Özel Hükümler |
İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZVII
ÖNSÖZIX
İÇİNDEKİLERXI
KISALTMALAR CETVELİXXXIX
YARARLANILAN KAYNAKLARXLI
BİRİNCİ BÖLÜM
SİGORTA HUKUKUNA GİRİŞ
I)SİGORTA HUKUKUNUN AYRIMI2
A)SOSYAL SİGORTA HUKUKU2
1)Sosyal Sigortaların Özelliği2
a)Sosyal Sigortalar Kanunla Kurulmuş Kurumlar Tarafından Yürütülür2
b)Sosyal Sigorta Bir Statü Hukukudur3
c)Sosyal Sigortalarda Sigortalı Olmak Zorunludur4
d)Sosyal Sigortalar, Aynı Statüde Olanlara
Benzer Hak Sağlar4
e)Sosyal Sigortalarda Riziko4
2)Sosyal Sigorta Türleri4
B)ÖZEL SİGORTA HUKUKU5
1)Özel Sigorta Kavramı5
2)Özel Sigorta Türleri8
a)TTK’ya Göre Özel Sigorta Türleri8
aa)Zarar Sigortaları9
aaa)Mal Sigortaları9
bbb)Sorumluluk Sigortaları9
bb)Can Sigortaları9
aaa)Hayat Sigortası9
bbb)Kaza Sigortası10
ccc)Hastalık ve Sağlık Sigortası10
b)Zarar Sigortaları ve Meblağ Sigortaları10
aa)Zarar Sigortaları10
aaa)Aktif Sigortaları11
bbb)Pasif Sigortaları11
bb)Meblağ Sigortaları12
c)İsteğe Bağlı Olup Olmamasına Göre
Özel Sigorta Türleri13
aa)Zorunlu Sigortalar13
bb)İhtiyari Sigortalar14
d)Sabit Primli Sigorta ve Değişir Primli Sigortalar15
e)Katılım Sigortaları16
aa)Katılım Sigortalarında Taraflar16
bb)Katılım Sigortalarının İşleyişi17
aaa)Vekâlet Yönetim Modeli18
bbb)Mudarebe Yönetim Modeli18
ccc)Vekâlet/Mudarebe Karması (Hibrit) Model19
II)ÖZEL SİGORTA KAVRAMI19
III)ÖZEL SİGORTANIN YARARLARI20
A)ÖZEL SİGORTA GÜVENLİK SAĞLAR20
B)ÖZEL SİGORTA ÜLKE KAYNAKLARINI
KORUR VE GÜÇLENDİRİR21
C)ÖZEL SİGORTA KREDİ TEMİNİNDE KOLAYLIK
SAĞLAR21
D)ÖZEL SİGORTA SERMAYE BİRİKİMİ SAĞLAR21
E)ÖZEL SİGORTA TASARRUF VASITASIDIR22
F)ÖZEL SİGORTA TOPLUMSAL DAYANIŞMAYA
KATKI SAĞLAR22
G)ÖZEL SİGORTA ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN GELİŞMESİNDE DE ÖNEMLİDİR22
IV)ÖZEL SİGORTANIN TARİHÇESİ22
V)TÜRKİYE’DE ÖZEL SİGORTACILIK24
VI)TÜRK ÖZEL SİGORTA HUKUKUNUN
KAYNAKLARI27
A)KANUNLAR27
1)Türk Ticaret Kanunu (6. Kitap)27
2)Türk Borçlar Kanunu28
3)Kooperatifler Kanunu28
4)Karayolları Trafik Kanunu28
5)Sigortacılık Kanunu28
6)6305 Sayılı Afet Sigortaları Kanunu29
7)Karayolu Taşıma Kanunu29
8)Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun29
B)YÖNETMELİKLER30
C)BAKANLAR KURULU KARARLARI33
D)SİGORTA GENEL ŞARTLARI33
VII)ÖZEL SİGORTA HUKUKUNUN HUKUKUMUZDAKİ
YERİ VE NİTELİĞİ34
A)ÖZEL SİGORTA HUKUKUNUN HUKUKUMUZDAKİ
YERİ34
B)ÖZEL SİGORTA HUKUKUNUN NİTELİĞİ35
İKİNCİ BÖLÜM
SİGORTACILIK HUKUKU
I)SİGORTACILIK KANUNUNA TÂBİ KİŞİ VE KURULUŞLARIN, FAALİYETE BAŞLAMA,
TEŞKİLÂT, YÖNETİM, ÇALIŞMA ESAS VE
USÛLLERİ İLE FAALİYETLERİNİN SONA ERMESİ
VE DENETLENMESİ37
A)ÖZEL SİGORTA ŞİRKETLERİNİN KURULUŞU37
1)Anonim Şirket Şeklinde Faaliyet Gösterecek
Sigorta Şirketleri37
a)Kurucular38
b)Sermaye39
2)Kooperatif Şeklinde Faaliyet Gösterecek
Sigorta Şirketleri39
a)Kuruluş40
b)Kurucular40
c)Sermaye41
3)Katılım Sigortacılığı Şeklinde Faaliyet Gösterecek
Sigorta Şirketleri41
4)Yabancı Sigorta ve Reasürans Şirketleri41
B)SİGORTA VE REASÜRANS ŞİRKETLERİNİN
FAALİYETİNİN KONTROLÜ42
1)Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Faaliyete
Başlamasındaki Kontrol (Ruhsat)42
2)Faaliyet Süresi İçinde Kontrol44
a)Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin
Faaliyet Süresi İçinde Yerine Getirmek Zorunda
Olduğu Yükümlülükler44
aa)Teknik Karşılıklar Ayırma Yükümü44
bb)Teminat Ayırma Yükümü44
cc)Aktif Azaltıcı İşlem Yapılması Yasağına
Uygun Davranma Yükümlülüğü45
aaa)Aktif Azaltıcı İşlem Yasağı45
bbb)Örtülü Kazanç Aktarımı Yasağı46
dd)Malî Bünyenin Güçlendirilmesi Esaslarına
Uygun Davranma Yükümü47
ee)Ana Sözleşme Değişikliklerinde
Hazine ve Maliye Bakanlığının
Uygun Görüşünü Alma Yükümü48
ff)Hisse Edinimlerinde Hazine ve
Maliye Bakanlığının İzninin Alınması Yükümü48
gg)Bilgi Verme Yükümlülüğü49
hh)Genel Şartlar ile Tarifelere İlişkin Esaslara
Uygun Davranma Yükümü49
aaa)Sigorta Genel Şartları50
(1)6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununa
Göre Genel Şartlar51
(2)6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Bakımından Genel Şartlar52
bbb)Tarifeler54
b)Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Faaliyet Süresi
İçinde Yerine Getirmek Zorunda Olduğu
Yükümlülüklerin Denetimi55
aa)Sigorta Denetleme Kurulu55
aaa)Sigorta Denetleme Kurulunun Görevleri56
bbb)Denetimin Sonuçları56
(1)İdari Müeyyide57
(2)Cezai Müeyyideler57
(a)İdari Cezalar58
(b)Adli Cezalar58
bb)Bakanın Yetkileri58
3)Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Sona Ermesi ve
Sona Ermede Kontrol59
a)Sigorta Şirketlerinin Sona Ermesi60
b)Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Tasfiyesi60
c)Portföy Devri ve Sigorta Şirketlerinin Birleşmesi61
aa)Portföyün Devri62
bb)Sigorta Şirketlerinin Birleşmesi64
II)SİGORTA ARACILARI64
A)SİGORTA ACENTELERİ VE SİGORTA ACENTELERİ
İCRA KOMİTESİ65
1)Sigorta Acenteleri65
a)Sigortacılık Kanununa Göre Sigorta Acenteliğinin Unsurları66
aa)Bağımsız Olması66
bb)Bir Sözleşmeye Dayanması66
cc)Belirli Bir Yer veya Bölge İçinde İş Görmesi67
dd)Müvekkili ile Arasındaki İlişkinin
Sürekli Olması67
ee)Faaliyetini Meslek Edinmesi68
ff)Faaliyet Konusunun, Sigorta Şirketinin
Sigortacılık İşlemleriyle Bağlantılı Olması68
gg)Ücret (Komisyon) Karşılığı Faaliyet
Göstermesi68
hh)Sigorta Acentesinin Tacir Sıfatı68
b)Sigorta Acentelerinde Aranılan Nitelikler69
aa)Gerçek Kişi Acenteler69
bb)Tüzel Kişi Acenteler69
c)Acentenin Türleri69
aa)Aracılık Yapan Sigorta Acenteleri70
bb)Sözleşme Yapan Acente70
d)Acentelik Sözleşmesi71
aa)Sözleşmenin Şekli71
bb)Acentelik Sözleşmesinin Hükümleri72
aaa)Acentenin Temsil Yetkisi73
(1)Pasif Temsil Yetkisi73
(2)Aktif Temsil Yetkisi73
(a)Hakkı Koruyucu Beyanda
Bulunma Yetkisi73
(b)Müvekkili Adına Davacı veya
Davalı Olma Yetkisi74
(c)Primleri Tahsil Yetkisi74
(d)Acentenin Sözleşme Yapma
Yetkisi75
bbb)Sigorta Acentesinin Borç ve
Yükümlülükleri ile Hakları75
(1)Sigorta Acentesinin Borç ve Yükümlülükleri75
(a)Müvekkilinin İşlerini Görme ve Menfaatlerini Koruma Yükümü75
(b)Müvekkilin Talimatına
Uyma Yükümü76
(c)Müvekkiline Bütün Hususlar
Hakkında Vaktinde Haber
Verme Yükümü76
(d)Müvekkiline Ait Primleri
Zamanında Gönderme veya
Teslim Etme Borcu77
(e)İnhisar Hakkına Uyma Yükümü77
(f)Başka Ticari Faaliyette Bulunma
Yasağı77
(aa)Başka Ticari Faaliyet
Yasağına Konu Bakımından Getirilen İstisnalar77
(aaa)Hayat ve Zorunlu
Sigortalar Bakımından Getirilen İstisna77
(bbb)Bireysel Emeklilik Bakımından
Getirilen İstisna78
(bb)Başka Ticari Faaliyet
Yasağına Kurumlar Bakımından
Getirilen İstisna78
(g)Mesleki Sorumluluk Sigortası
Yaptırma Zorunluluğu78
(2)Sigorta Acentesinin Hakları78
(a)Sigorta Acentesinin Komisyon
İsteme Hakkı78
(aa)Komisyonun Miktarı79
(bb)Acentenin Komisyon İstemeye Hakkı Olduğu İşlemler79
(cc)Komisyona Hak Kazanma
Zamanı80
(dd)Komisyonun Ödenme
Zamanı80
(b)Sözleşmede Öngörülen Diğer Menfaatlerin İstenmesi81
(c)Olağanüstü Giderlerin Tazminini
İsteme Hakkı81
(d)İnhisar Hakkı81
(e)Hapis Hakkı81
ccc)Sigorta Şirketinin Hakları ve Borçları82
(1)Sigorta Şirketinin Hakları82
(2)Sigorta Şirketinin Borç ve
Yükümlülükleri82
(a)İnhisar Hakkına Uyma Yükümü83
(b)Acenteye Haber Verme Yükümü83
(c)Defter Kayıtlarını ve
Hesap Cetvelini Acenteye
Gönderme Yükümü83
(d)Acenteye Ait Alacakları Ödeme
Borcu83
(e)Tazminat Ödeme Borcu83
e)Acentelik Sözleşmesinin Sona Ermesi83
aa)Sona Erme Sebepleri83
aaa)Belirli Süreli Acentelik Sözleşmesinin
Sona Ermesi84
bbb)Belirsiz Süreli Acentelik Sözleşmesinin
Sona Ermesi84
ccc)Haklı Sebeplerden Dolayı Acentelik Sözleşmesinin Sona Ermesi84
(1)Müvekkili (Sigorta Şirketini)
Sözleşmeyi Feshe Sevk Edecek
Haklı Sebepler84
(2)Acenteyi Sözleşmeyi Feshe Sevk
Edecek Haklı Sebepler85
ddd)Diğer Sebeplerden Dolayı Acentelik Sözleşmesinin Sona Ermesi85
(1)Gerçek Kişi Acentenin Ölümü veya
Fiil Ehliyetini Kaybetmesi85
(2)Taraflardan Birinin İflâsı85
bb)Acentelik Sözleşmesinin Sona Ermesinin
Sonuçları86
aaa)Başlanmış İşlerin Tamamlanmamış
Olmasından Dolayı Tazminat86
bbb)Denkleştirme (Müşteri Tazminatı) Talebi86
ccc)Rekabet Yasağı Anlaşması86
f)Zamanaşımı87
2)Sigorta Acenteleri İcra Komitesi87
B)BROKERLER88
1)Tanımı88
2)Brokerlik Yapılması Şartları89
a)Brokerde Aranacak Nitelikler89
aa)Gerçek Kişi Brokerlerde Aranan Nitelikler90
bb)Tüzel Kişi Brokerlerde Aranan Nitelikler90
aaa)Tüzel Kişilikte Aranan Nitelikler90
bbb)Tüzel Kişi Yetkililerinde ve
Yöneticilerinde Aranan Nitelikler90
b)Brokerlik Ruhsatı91
aa)Brokerlik Ruhsatının Verilmesi91
bb)Brokerlik Ruhsatının İptali91
3)Brokerlik Sözleşmesi92
a)Brokerlik Sözleşmesinin Unsurları92
aa)Bağımsızlık92
bb)Tarafsızlık93
cc)Aracılık Etmek93
dd)Geçicilik (Arızilik)93
ee)Temsil Yetkisinin Olmaması93
ff)Ücret94
b)Brokerlik Sözleşmesinin Şekli94
4)Brokerin Borç ve Yükümlülükleri ile Hakları94
a)Brokerin Borç ve Yükümlülükleri94
aa)Aracılık Etme Yükümü94
bb)Özen ve Sadakat Yükümü94
cc)Sır Saklama Yükümü95
dd)Talimatlara Uyma Yükümü95
ee)İşi Bizzat Yapma Yükümü95
b)Brokerin Hakları ve Haklarını Kaybetmesi95
aa)Brokerin Hakları95
aaa)Ücret İsteme Hakkı95
bbb)Giderleri İsteme Hakkı95
bb)Brokerin Haklarını Kaybetmesi96
5)Brokerlik Sözleşmesinin Sona Ermesi96
6)Zamanaşımı96
III)SİGORTA AKTÜER VE EKSPERLERİ97
A)SİGORTA AKTÜERLERİ97
1)Aktüerin Yetki ve Sorumlulukları97
2)Aktüerin Çalışma Esasları98
B)SİGORTA EKSPERLERİ VE SİGORTA EKSPERLERİ
İCRA KOMİTESİ98
1)Sigorta Eksperleri98
a)Sigorta Eksperlerinin Görevleri,
Çalışma Şekil ve Şartları99
b)Faaliyet Esasları ve Sorumluluk99
aa)Faaliyet Esasları99
bb)Sorumluluk100
2)Sigorta Eksperleri İcra Komitesi100
IV)SİGORTA SÖZLEŞMELERİ101
A)SİGORTA SÖZLEŞMELERİNDE BİLGİLENDİRME102
1)Bilgilendirmeye İlişkin Genel İlkeler102
2)Bilgilendirme ile Yükümlü Olanlar ve
Bilgilendirilecekler103
3)Bilgilendirmenin Şekli103
4)Bilgilendirme Türleri104
a)Sözleşme Öncesi Bilgilendirme Yükümlülüğü104
b)Sözleşme Kurulduktan Sonra Sigortacının Yükümlülükleri ve Sigorta Ettirenin
Bilgilendirilmesi104
aa)Sigortacının Genel Bilgilendirme
Yükümlülüğü105
bb)Bilgilendirmenin Şekli105
cc)Bilgi Talepleri ve Şikâyetlerin
Cevaplandırılması105
5)Bilgilendirme Yükümlülüğünün Gereği Gibi
Yerine Getirilmemesi106
B)SİGORTA SÖZLEŞMELERİNDE YABANCI
KELİMELERE YER VERİLMEMESİ106
C)SÖZLEŞMEDE KAPSAM DIŞI BIRAKILAN
RİSKLERİN AÇIKÇA GÖSTERİLMESİ106
D)SİGORTA ŞİRKETLERİNCE İLK DEFA
UYGULAMAYA KONULACAK SÖZLEŞMELER108
V)GÜVENCE HESABI108
A)GÜVENCE HESABININ KAPSAMI109
B)HESABA BAŞVURULABİLECEK HALLER109
C)HAK SAHİBİ111
D)GÜVENCE HESABININ RÜCU HAKKI112
VI)ÖZEL SİGORTA MESLEK ÖRGÜTÜ OLARAK
TÜRKİYE SİGORTA VE REASÜRANS ŞİRKETLERİ
BİRLİĞİ112
VII)SİGORTA BİLGİ VE GÖZETİM MERKEZİ113
VIII)BAĞIMSIZ DENETİM KURULUŞLARI114
IX)SİGORTACILIKTA TAHKİM115
A)SİGORTACILIKTA TAHKİMİN TANIMI,
AMACI VE MAHİYETİ115
1)Sigortacılıkta Tahkimin Tanımı115
2)Sigortacılıkta Tahkimin Amacı116
3)Sigortacılıkta Tahkimin Önemi116
4)Sigortacılıkta Tahkimin Mahiyeti116
B)SİGORTA TAHKİM KOMİSYONU117
1)Tahkimin Kapsamı118
2)Tahkime Başvuru118
a)Tahkim Usulünde Taraflar118
aa)Tahkime Başvurma Hakkı118
bb)Başvurunun Muhatabı119
b)Tahkim Başvurusu ve Yargılama Usulü119
aa)Ön İnceleme119
bb)Uyuşmazlığın Hakeme Havalesi120
3)Hakem Kararlarına İtiraz120
X)SİGORTACILIK DESTEK HİZMETLERİ121
A)DESTEK HİZMETİ ALIMINA İLİŞKİN
GENEL ESASLAR123
B)DESTEK HİZMETİ SAĞLAYICILARININ
ÇALIŞMA ESASLARI124
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SİGORTA SÖZLEŞMELERİ HUKUKU