Roma Hukuku Cilt-1_{Roma Tarihi-Roma Hukuku Kaynakları Genel Kurallar-Roma Usul Hukuku}

Prof. Dr. Diler TAMER

Hukukumuzun temelini oluşturan Roma hukukunun MÖ 8. yüzyılda ortaya çıkışından günümüze dek gelişimi ve değişimi, günümüz hukukunu anlamamızda en önemli yardımcımızdır. Bu kitap hukuk kurallarının hangi koşullarda ortaya çıkıp geliştiğini, farklı dönemlerde ve farklı bölgelerde hangi etkilerle değiştiğini, günümüz hukuk sistemlerindeki farklılıkların nedenlerini gösterebilmek amacıyla hazırlanmıştır.

İÇİNDEKİLER

KİTAP HAKKINDA III
KISALTMALAR V
GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM
ROMA TARİHİ
1. GİRİŞ VE GENEL BİLGİLER 3
1.1. İNSANIN TARİHİ 3
1. 2. ROMA’NIN KURULUŞU 6
2. SİYASİ DEVİRLER 8
2.1. KRALLIK DEVRİ- REGNUM (MÖ 753 - MÖ 509) 8
2.2. CUMHURİYET DEVRİ-RES PUBLICA (MÖ 509-MÖ 27) 9
2.2.1. GENEL BİLGİLER 9
2.2.2. MAGISTRALAR 10
2.2.3. SENATUS 13
2.2.4. HALK MECLİSLERİ (COMITIA) 14
2.2.5. CUMHURİYET DEVRİNDE ROMA TOPLUMU 15
2.3. İLK İMPARATORLUK DEVRİ-PRINCIPATUS (MÖ 27-MS 284) 21
2.4. SON İMPARATORLUK DEVRİ-DOMİNATUS (MS 284 - MS 560) 24
3. ROMA HUKUKU KAYNAKLARI 26
3.1. ESKİ HUKUK DEVRİNDE KAYNAKLAR 27
3.1.1. ÖRF VE ADET  HUKUKU 27
3.1.2. RAHİPLER (PONTIFEX) 28
3.1.3. 12 LEVHA KANUNU-LEX DEUDECIM TABULARUM 29
3.2. KLASİK HUKUK DEVRİNDE KAYNAKLAR 30
3.2.1. MAGİSTRALARIN BEYANNAMELERİ- EDICTUM 31
3.2.2. KANUNLAR-LEX/LEGIS 33
3.2.3. SENATUS KARARLARI- SENATUS CONSULTUM 34
3.2.4. İMPARATOR EMİRNAMELERİ (CONSTITUTIONES PRINCIPUM) 35
3.2.5. KLASİK DEVİRDE HUKUKÇULAR 35
3.3. POST KLASİK DEVİRDE KAYNAKLAR 38
3.3.1. GENEL OLARAK 38
3.3.2. IUSTINIANUS VE  CORPUS IURIS CIVILIS 39
3.3.2.1. INSTITUTIONES 41
3.3.2.2. D1GESTA (PANDECTAE) 42
3.3.2.3. CODEX 43
3.3.2.4. NOVELLAE 44
3.3.3. INTERPOLATIO'LAR VE GLOSSA'LAR 44
3.4. IUSTINIANUS SONRASI ROMA HUKUKU 45
3.4.1. BİZANS DÖNEMİ 45
3.4.2. 6. YÜZYILDAN SONRA AVRUPA’DA ROMA HUKUKU 
               UYGULAMALARI 46
3.4.2.1. GLOSSATORLAR 47
3.4.2.2. COMMENTATORLAR (POSTGLOSSATORLAR) 48
3.4.2.3. RECEPTION/USUS MODERNUS PANDECTORUM 48
3.4.2.4. TEPKİLER 50
3.4.2.4.1. HUMANİZM 50
3.4.2.4.2. DOĞAL HUKUK DOKTRİNİ 50
3.4.2.4.3. TARİHÇİ OKUL 51
3.4.3. ÇAĞDAŞ YASALAR 51
3.4.3.1. FRANSIZ MEDENİ KANUNU-CODE CIVILE 51
3.4.3.2. İTALYAN MEDENİ KANUNU-CODICE CIVILE 52
3.4.3.3. ALMAN MEDENİ KANUNU- BÜRGERLICHES 
              GESETZBUCH-BGB 52
3.4.3.4. İSVİÇRE MEDENİ KANUNU-ZİVİLGESETZBUCH- ZGB 53
3.4.3.5. TÜRK MEDENİ KANUNU 54

İKİNCİ BÖLÜM
TEMEL HUKUK KAVRAMLARI
4. HUKUK VE HAK 59
4.1. HUKUKUN SINIFLANDIRILMASI 60
4.1.1. IUS PUBLICUM-IUS PRIVATUM (ÖZEL HUKUK-KAMU HUKUKU) 60
4.1.2. IUS COMMUNE- IUS SINGULARE- IUS PRIVILEGIA 61
4.1.3. IUS CIVILE-IUS GENTIUM- IUS HONORARIUM-IUS NATURALE 61
4.1.4. INSTITUTIONES SİSTEMİ 63
4.2. HAK 65
4.2.1. HAKLARIN SINIFLANDIRILMASI 66
4.2.1.1. AYNİ HAKLAR 66
4.2.1.2. ŞAHSİ (NİSBİ) HAKLAR 69
4.2.1.3. HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBI 69
4.3. HUKUKİ İŞLEMLER 70
4.3.1. HUKUKİ İŞLEMLERİN SINIFLANDIRILMASI 72
4.3.1.1. TEK TARAFLILAR/ÇOK TARAFLILAR 72
4.3.1.2. SAĞLAR ARASI /ÖLÜME BAĞLI HUKUKİ İŞLEMLER 72
4.3.1.3. TASARRUF İŞLEMLERİ VE BORÇLANDIRICI İŞLEMLER 72
4.3.1.4. SEBEBE BAĞLI İŞLEMLER /SEBEBE BAĞLI OLMAYAN 
              İŞLEMLER 73
4.3.2. HUKUKİ İŞLEMLERİN (İŞLEMLERİN) GENEL ŞARTLARI 75
4.3.3. HUKUKİ İŞLEMİN ZORUNLU UNSURLARI 76
4.3.3.1. HUKUKİ İŞLEM İÇİN GEREKLİ EHLİYET (FİİL EHLİYETİ) 76
4.3.3.2. KISITLANMAYI GEREKTİREN DURUMLAR 78
4.3.3.2.1. AKIL HASTALIĞI 78
4.3.3.2.2. İSRAF 79
4.3.3.2.3. CİNSİYET 79
4.3.3.2.4. DİN 79
4.3.3.2.5. VESAYET 80
4.3.4. HUKUKİ İŞLEMİ YAPMA İRADESİ 82
4.3.4.1. İŞLEMİ YAPMA İRADESİNİN AÇIKLANMASI 82
4.3.4.2. İRADE AÇIKLAMASI İLE İRADENİN İÇERİĞİNİN 
              UYGUNLUĞU 84
4.3.5. HUKUKİ İŞLEMDE İHTİYARİ UNSURLAR 84
4.3.5.1.  ŞART (CONDİTİO) 84
4.3.5.2.  VADE (TERMİN - DIES) 86
4.3.6. HUKUKİ İŞLEMLERİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ 87
4.3.6.1. İRADE İLE BEYAN ARASINDAKİ UYUMSUZLUĞUN 
              İSTENDİĞİ DURUMLAR 89
4.3.6.1.1. ZİHNİ KAYIT : (RESERVATIO MENTALIS ) 89
4.3.6.1.2. ŞAKA BEYANI 90
4.3.6.1.3. DANIŞIKLI İŞLEM (MUVAZAA) (SIMULATIO) 90
4.3.6.2. BEYANDA BULUNAN İSTEMEDİĞİ HALDE İRADE VE 
              BEYAN ARASINDA ÇELİŞKİ BULUNMASI 91
4.3.6.2.1. İRADENİN ORTAYA ÇIKIŞINDA BOZUKLUK 91
4.3.6.2.1.1. SAİKTE YANILMA 91
4.3.6.2.1.2. SAİKDE YANILMANIN ÖNEM TAŞIDIĞI DURUMLAR 92
4.3.6.2.1.2.1. KORKUTMA 92
4.3.6.2.1.2.2. ALDATMA 92
4.3.7. HUKUKİ İŞLEMLERDE TEMSİL 93
5. KİŞİLER HUKUKU 94
5.1. KİŞİ KAVRAMI 94
5.2. ROMA HUKUKUNDA STATUS’LAR 95
5.2.1. STATUS LIBERTATIS 95
5.2.2.  STATUS CIVITATIS 99
5.2.3. STATUS FAMILAE 100
5.2.4. HAK EHLİYETİNİ DARALTAN SEBEPLER 106
5.2.4.1. AZATLILAR-LIBERTINUS 106
5.2.4.2. ŞEREFSİZLİK  (INFAMIA) 106
5.2.4.3. DİN 106
5.2.4.4. SINIFLAR VE COLONUS’LUK 107
5.2.4.5. CİNSİYET 107
5.2.4.6. TÜZEL KİŞİLER 107

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ROMA YARGILAMA HUKUKU
6. YARGILAMA HUKUKUNUN KONUSU 109
6.1. ORDO IUDICIUM PRIVATORUM-ÖZEL YARGILAMA SİSTEMİ 112
6.1.1. LEGIS ACTIONES 114
6.1.2. FORMULA 117
6.1.2.1. LITIS CONTESTATIO 121
6.1.2.2. HAKİM ÖNÜNDEKİ SAFHA (APUD IUDICEM/IN IUDICIO) 121
6.1.3. FORMULA USULÜNDE DAVA (ACTIO)  ÇEŞİTLERİ 122
6.1.3.1.  IUS CIVILE-IUS HONORARIUM DAVALARI 122
6.1.3.2. ACTIO IN REM/ACTIO IN PERSONAM 123
6.1.3.3. İYİNİYET DAVALARI (IUDICIA BONAE FIDEI) - DAR HUKUK
              DAVALARI (ACTIO STRICTI IURIS) 124
6.1.3.4. ACTIONES ARBITRARIAE 124
6.1.4. DELİLLER VE İSPAT 125
6.1.5. SENTENTIA 125
6.2. OLAĞANÜSTÜ YARGILAMA USULÜ (IUDICIA 
        EXTRAORDINARIA / COGNITIONES EXTRA ORDINEM) 128
6.2.1. OLAĞANÜSTÜ YARGILAMA USULÜNDE ADLİ TEŞKİLAT 128
6.2.2. DELİLLER 129
6.2.3. SENTENTIA 129
6.2.4. APPELATIO 130
KAYNAKÇA 133