Türk Destanlarının Yapısal Tipolojisi(Tesnifi, metin yapısı, motif ve karakterler sistemi)
Rövşen Alizade
"“Destan” milli şuur (dünya modeli) olayı gibi etnosun gerçeklikle ilgili tasavvurlar sistemini yansıtır. Destanda tasvirini bulan dünya, aslında bu dünyayı yaratan halkın gerçeklik hakkında algılayıp psikolojik tecrübeye dönüştürebildiği dünya modelinin en genelleştirilmiş bedii manzarasıdır.
“Destan” metin olayı gibi etnosun dünya modelinin bedii sözle aksolunmasıdır. Destandaki bütün konu ve karakterler dünya modelinin yapısal katmanları ve şunları oluşturan ögeleri edebi bir üslupla ifade eder.
“Destan” tür olayı gibi epik sisteme dahil olan diğer türlerin diyakronik ve senkronik “büyüme” sürekliliğini sonlandıran tür-kozmostur. Destanın “kozmos”luğu onun diğer türleri kendi içine alabilmesi, bu türlerden oluşması ve “epos” kavramı ile aynı güçteki düzeye ulaşabilmesiyle belirlenir." (Tanıtım Yazısı)
İçindekiler
Giriş 7
Birinci Bölüm
Türk Epos Yaratıcılığının Destan Devri
1.1. “Destan” Kavramı Milli Epos Sisteminin Yapısal Unsuru Gibi 8
1.2. “Destan” Kavramına Tarihsel-Kültürel Gelişim Bağlamında Bakış 18
1.3.Türk Destanlarının Sınıflandırılmasına Dair 21
İkinci Bölüm
Türk Destanlarının Metin Yapısı
2.1. Türk Destan Geleneğinde “Söyleyici-Metin-Dinleyici” Tahkiye Modelinin Tipolojik Yapısı 35
2.2. Türk Destan Geleneğinde “Anlatıcı-Dinleyici” İletişimsel
Modelinin Tipolojik Yapısı 43
2.3. Türk Destanlarının Metin Yapısı: Nazım Ve Nesir 48
Üçüncü Bölüm
Türk Destanlarının Başlıca Motifler Sistemi
3.1. Türk Destan Konularının Motiflere Göre Belirginleştirilmesi 54
3.2. “Geleneksel Kahraman Kalıbı”Nın “Şah İsmail” Destanına Uygulanması 66
3.3. “Şah İsmail” Destanının Yapısı, Dili Ve Üslubu 74
Dördüncü Bölüm
Türk Destanlarındaki Karakterler Sisteminin Tipolojisi
4.1. Kadın Kahraman Karakterlerinin Yapısal Tipolojisi 77
4.2. Kahramanın Yardımcısı Karakterleri 80
4.3. Tanrı Oğlu Karakterinin Anlam Bilimsel Tipolojisi 87
Şah İsmail Destanı’nın Metni 93
Sonuç 139
Kaynaklar 146