Rüşvet Suçu

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Sunuş 5
Kısaltmalar 23
BİRİNCİ BÖLÜM
KAMU İDARESİNİN GÜVENİLİRLİĞİNE VE
İŞLEYİŞİNE KARŞI İŞLENEN SUÇLAR VE RÜŞVET KAVRAMI
§1. KAMU İDARESİNİN GÜVENİLİRLİĞİNE VE İŞLEYİŞİNE KARŞI İŞLENEN SUÇLARIN GENEL PRENSİPLERİ 27
I. Genel Olarak Kamu İdaresi Kavramı 27
II. Kamu İdaresine Karşı İşlenen Suçların Düzenlenişi 27
III. Kamu İdaresine Karşı İşlenen Suçların Düzenlenme Sebepleri 31
IV. Kamu İdaresine Karşı İşlenen Suçlarda Sıfat Meselesi 33
V. Kamu İdaresine Karşı İşlenen Suçlarda Sıfatın, Görevin ve Nüfuzun Kötüye Kullanılması 33
VI. Rüşvet Suçunun Kamu İdaresine Karşı İşlenen Suçlar Arasındaki Yeri 37
VII. Değerlendirme 38
§2. RÜŞVET KAVRAMI 38
I. Genel Açıklamalar 38
II. Bir Suç Olarak Rüşvetin Tanımı 39
III. Rüşvet Suçunun Türleri 42
IV. Rüşvet Suçunun Farklı Açılardan Değerlendirilmesi 45
A. Rüşvet Suçunun Ahlaki Bakımdan Değerlendirilmesi 45
B. Rüşvet Suçunun Normatif Açıdan Değerlendirilmesi 45
C. Rüşvetin Yükümlülük Suçu Olarak Değerlendirilmesi 46
V. Rüşvet Suçunun Özel Norm Olarak Kabulü 48
§3. RÜŞVET SUÇU İLE KORUNAN HUKUKİ YARAR 48
§4. RÜŞVET SUÇUNDA MEŞRULUK SORUNU 52
§5. RÜŞVET SUÇUNUN TARİHİ GELİŞİMİ 53
I. Roma Hukukunda Rüşvet Suçu 53
II. Kilise Hukukunda Rüşvet Suçu 54
III. Osmanlı Hukukunda Rüşvet Suçu 54
IV. Cumhuriyet Dönemi Türk Hukukunda Rüşvet Suçu 55
A. 3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanunu 55
B. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu 56
C. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu 57
1. Genel Açıklamalar 57
2. 6352 Sayılı Kanundan Önceki Düzenleme 58
3. 6352 Sayılı Kanundan Sonraki Düzenleme 59
4. 6352 Sayılı Kanun Değişikliklerinin Rüşvet Suçuna İlişkin Yükümlülükleri Karşılayıp Karşılamadığı Sorunu 64
5. Değerlendirme 66
§6. MUKAYESELİ HUKUKTA RÜŞVET SUÇUNUN DÜZENLENMESİ 66
I. İngiliz Hukukunda Rüşvet Suçu 66
II. Amerikan Hukukunda Rüşvet Suçu 67
III. Alman Hukukunda Rüşvet Suçu 69
IV. İtalyan Hukukunda Rüşvet Suçu 71
V. İsviçre Hukukunda Rüşvet Suçu 73
VI. Fransız Hukukunda Rüşvet Suçu 74
İKİNCİ BÖLÜM
RÜŞVET SUÇUNUN YAPISI VE UNSURLARI
§1. RÜŞVET SUÇUNUN YAPISI 75
I. Genel Açıklamalar 75
II. Çok Failli Suç Kavramı, Türleri ve Rüşvetin Çok Failli Suç Olarak Kabul Edilmesi 75
A. Çok Failli Suç Kavramı 75
B. Rüşvetin Çok Failli Suç Kabul Edilme Sebepleri 77
C. Rüşvetin Çok Failli Suç Sayılmasında Rüşvet Anlaşmasının Önemi ve Faillere Farklı Yaptırımların Uygulanması Sorunu 79
D. Değerlendirme 80
III. Rüşvetin Tek veya Farklı Suçlar Olarak Değerlendirilmesi 81
A. Genel Açıklamalar 81
B. Rüşvetin Tek Suç Kabul Edilmesine İlişkin Görüşler 82
1. Genel Açıklamalar 82
2. Aynı Hareket Görüşü 82
3. Aynı Amacı Gerçekleştirme Görüşü 83
4. Farklı Hareketlerin Bir Araya Gelme Zorunluluğu Görüşü 83
5. Antolisei’nin Tek Suç Teorisi 84
6. Değerlendirme 85
C. Rüşvetin Farklı Suçlar Olarak Kabul Edilmesi 85
IV. Rüşvet Suçunda Zorunlu İştirak Teorisi (Reato A Concorso Necessario) 86
A. Genel Açıklamalar 86
B. Harekete İştirak Teorisi 87
C. Suça İştirak Teorisi 88
D. Değerlendirme 89
V. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Rüşvet Suçunun Yapısı 89
VI. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Rüşvet Suçunun Yapısı 90
VII. Mukayeseli Hukukta Rüşvet Suçunun Yapısı 92
VIII. Değerlendirme 94
§2. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU’NDA RÜŞVET SUÇUNUN UNSURLARI 95
I. Genel Açıklamalar 95
II. Suçun Maddi Unsurları 95
A. Fiil 95
1. Genel Açıklamalar 95
2. Görevin İfasıyla İlgili Bir İşin Yapılması veya Yapılmaması 96
a. Görev Kapsamının Tespiti 96
aa. Görev Kapsamının Belirlenmesinin Önemi 96
ab. Görev Kapsamının Tespitinde İleri Sürülen Görüşler 97
ac. Görev Kapsamının Dar veya Geniş Yorumlanması 100
ad. Kamu Görevlisinin Ek Uğraşının Gerekli Olduğu İşlerin Göreve Dahil Sayılması Sorunu 102
ae. Değerlendirme 104
b. Görevin Gereklerine Aykırılık ya da Uygunluk Hali 105
ba. Genel Açıklamalar 105
bb. Kavram Olarak Görevin Gereklerine Aykırılık ya da Uygunluk Hali 105
bba. Genel Açıklamalar 105
bbb. Görevin Gereklerine Aykırılık 106
bbc. Görevin Gereklerine Uygunluk 109
bc. 6352 Sayılı Kanun Değişikliğinden Önceki Durumun Eleştirisi 110
bd. 6352 Kanun Değişikliğinden Sonraki Durum 113
be. Görevin Gereklerine Aykırılık ya da Uygunluk Halinin Cezalandırmaya Etkisi 114
bf. Mukayeseli Hukuktaki Düzenlenme 117
bg. Değerlendirme 118
c. Görev Kapsamında Olan İş 120
ca. Genel Açıklamalar 120
cb. İşin Belirli Olması 120
cc. İşin Belirli Olmamasının Rüşvet Suçuna Etkisi 121
cca. Türk Ceza Kanunu Düzenlemesi 121
ccb. Soyut Görevin Yerine Getirilmesinin Rüşvet Suçuna Etkisi (Alman Teorisi) 123
ccc. Soyut Görev ve Yetkinin Kullanılması Halinin Rüşvet Suçuna Etkisi (İtalyan Teorisi) 126
ccd. Görev Kapsamının Soyut Olarak Mevzuatta Düzenlenmesinin Eleştirilmesi 127
cce. Değerlendirme 128
cd. Rüşvet Konusu İşin Sakat ya da İmkânsız Olmasının Suça Etkisi 128
ce. İşin Yapılması ya da Yapılmamasının Suçun Unsuru Olup Olmadığı Sorunu 129
cf. İşin Meşru ya da Gayrımeşru Olması 130
cg. Değerlendirme 131
d. Göreve Dâhil Olmayan İş Dolayısıyla Menfaat Sağlanması 131
3. Fiilin Kapsamı 135
e. Genel Açıklamalar 135
f. Rüşvet Alan Açısından Fiilin Kapsamı 135
fa. İkinci ve Üçüncü Fıkralar Kapsamında Rüşvet Alma Hareketi 135
fb. Sekizinci Fıkra Kapsamında Rüşvet Alma Hareketi 137
fc. Dokuzuncu Fıkra Kapsamında Rüşvet Alma Hareketi 137
g. Rüşvet Veren Açısından Fiilin Kapsamı 137
ga. Birinci ve Üçüncü Fıkralar Kapsamında Rüşvet Verme Hareketi 137
gb. Sekizinci Fıkra Kapsamında Rüşvet Verme Hareketi 138
gc. Dokuzuncu Fıkra Kapsamında Rüşvet Verme Hareketi 139
h. Mukayeseli Hukukta Rüşvet Suçunun Fiil Unsurunun Kapsamı 139
i. Değerlendirme 141
B. Netice 141
1. Rüşvet Suçunun Tamamlanmasına İlişkin Görüşler 141
a. Genel Açıklamalar 141
b. Birinci, İkinci ve Üçüncü Fıkralar Kapsamında Suçun Tamamlanması 142
c. Sekizinci Fıkra Açısından Suçun Tamamlanması 145
d. Dokuzuncu Fıkra Açısından Suçun Tamamlanması 146
e. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu Açısından Suçun Tamamlanması 147
f. Mukayeseli Hukuk Açısından Suçun Tamamlanması 149
g. Değerlendirme 151
2. Rüşvet Anlaşmasının Yapılması 153
a. Genel Açıklamalar 153
b. Rüşvet Anlaşmasının Şekli 155
c. Rüşvet Anlaşmasının Haksızlığı 156
d. Rüşvet Anlaşmasında Taraf İrade Beyanlarının Önemi 157
da. Genel Açıklamalar 157
db. Hangi Tarafın İrade Açıklaması Olduğu Sorunu 159
dc. Taraf İrade Beyanlarının Sarih Olması Sorunu 162
dca. Genel Açıklamalar 162
dcb. 6352 Sayılı Kanun Değişikliği ile Düzenlenen İcbar Karinesi 162
dcba. Genel Açıklamalar 162
dcbb. İcbar Karinesinin İrtikap ya da Rüşvet Suçu Olarak Yorumlanması 163
dcbc. İcbar Karinesiyle İrtikâp Suçunun İlişkisi 165
dcbd. İcbar Karinesi ile Rüşvet Suçunun İlişkisi 171
dcbe. İcbar Karinesine Yönelik Eleştiriler 174
dcbf. İcbar Karinesinin Masumiyet Karinesiyle İlişkisi 176
dcc. Değerlendirme 177
dd. Gerçek Rıza – Görünüşte Rıza Ayrımının Değerlendirilmesi 179
dda. Genel Açıklamalar 179
ddb. Suçun Ortaya Çıkartılması Amacıyla Anlaşmış Gibi Görünme Halinin Varlığı 180
ddc. Kışkırtıcı Ajanın Teklifinin Kamu Görevlisi Tarafından Kabulünün Değerlendirilmesi 184
ddd. Değerlendirme 188
e. Rüşvet Anlaşmasının Tam Ceza Sorumluluğunun Sebebi Olarak Önemi 189
f. Rüşvet Anlaşmasının Şarta Bağlı Olarak Yapılıp Yapılmayacağı Sorunu 190
g. Değerlendirme 194
3. Menfaatin Elde Edilmesi 195
a. Genel Açıklamalar 195
b. Menfaatin Belli Bir Amacının Olması 196
c. İşin Tamamlanmasından Önce – İşin Tamamlanmasından Sonra İşlenen Rüşvet Suçu Ayrımı 197
ca. Genel Açıklamalar 197
cb. Önceki Rüşvet Suçu 197
cc. Sonraki Rüşvet Suçu 201
cd. Değerlendirme 204
d. Doğrudan – Dolaylı Menfaat Sağlama 205
e. Üçüncü Kişi Lehine Menfaat Sağlama 206
f. Değerlendirme 207
C. İlliyet Bağı 207
D. Fail 210
1. Genel Açıklamalar 210
2. Rüşvet Veren Kişi 210
a. Genel Açıklamalar 210
b. Rüşvet Vereni Cezalandıran Teoriler 211
c. Rüşvet Verenin Cezalandırılma Sebepleri 212
3. Rüşvet Alan Kişi 214
a. Genel Açıklamalar 214
b. Kamu Görevlisi Sıfatı 216
ba. Genel Açıklamalar 216
bb. Kamu Görevlisi Sıfatının Kapsamı 217
bba. 765 Sayılı Kanuna Göre Kamu Görevlisi 217
bbb. 5237 Sayılı Kanuna Göre Kamu Görevlisi 218
bbba. Genel Açıklamalar 218
bbbb. Kamusal Faaliyet Ölçütü 220
bbbc. Kamusal Faaliyete Katılma Ölçütü 222
bbbd. Kamu Görevlisi Kavramının Genişlemesi Sorunu 224
bbbe. Değerlendirme 225
c. Menfaat Sağlanan Üçüncü Kişi ile Tüzel Kişinin Menfaati Kabul Eden Yetkilisi 226
4. Rüşvete Aracılık Eden Kişi 228
5. 5237 Sayılı Kanunda Özel Müşterek Faillik Düzenlemesi 229
a. Genel Açıklamalar 229
b. Aracılık Eden Kişi ile Üçüncü Kişinin Müşterek Fail Olarak Sorumluluğu 229
c. Müşterek Faillik Düzenlemesine Yönelik Doktrinde Yapılan Değerlendirmeler 230
d. Değerlendirme 232
6. Mukayeseli Hukukta Rüşvet Suçunun Faili 234
7. Faillere Uygulanacak Yaptırımlar 236
E. Mağdur 237
F. Konu 239
1. Genel Açıklamalar 239
2. Rüşvet Suçunun Konusunun Yorumlanmasına İlişkin Görüşler 241
a. Rüşvet Konusunun Dar Yorumlanması Görüşü 241
b. Rüşvet Konusunun Geniş Yorumlanması Görüşü 242
c. Değerlendirme 245
3. Rüşvet Konusunun Değerinin Azlığı Sorunu 246
a. Genel Açıklamalar 246
b. İndirim Sebebi Olmasına Dair Teori 247
c. Rüşvet Sayılmamasına Dair Teori 249
d. Manzini’nin Teorisi 250
e. Pagliaro’nun Hediye Teorisi 251
f. Değerlendirme 251
4. Rüşvet Konusunun İmkânsız Olması Sorunu 252
5. Rüşvet Konusunun Belirli Olması Sorunu 253
6. Rüşvet Miktarının Belirli Olması Sorunu 254
7. Rüşvetin Konusunun Meşru Olması Sorunu 255
8. Mukayeseli Hukukta Rüşvet Suçunun Konusu 257
G. Nitelikli Unsurlar 257
1. Genel Açıklamalar 257
2. Daha Ağır Cezayı Gerektiren Nitelikli Unsurlar 258
a. Genel Açıklamalar 258
b. Cezayı Artıran Nitelikli Haller 258
ba. Eyleme İlişkin Cezayı Artıran Nitelikli Hal 258
bb. Faile Bağlı Cezayı Artıran Nitelikli Hal 258
bc. Mukayeseli Hukukta Yer Alan Düzenleme 262
bd. Yargı Hükmüne Tesir Etmesine Bağlı Cezayı Artıran Nitelikli Hal 262
c. 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanununda Cezayı Artıran Hal 263
3. Daha Az Cezayı Gerektiren Nitelikli Unsurlar 264
III. Manevi Unsur 264
A. Genel Açıklamalar 264
B. Rüşvet Suçunda Kasıtlı Sorumluluğun Değerlendirilmesi 266
1. Doğrudan Kast – Olası Kastın Rüşvet Suçunda Uygulanabilirliği 266
2. Genel Kastın Rüşvet Suçunda Yeterli Olduğu Görüşü 267
3. Özel Kastın Rüşvet Suçunda Gerektiği Görüşü 267
a. Genel Açıklamalar 267
b. Amaç Suç – Özel Kast İlişkisi 267
c. Pagliaro’nun Teorisi 268
d. Değerlendirme 268
C. Rüşvet Suçunda Maksat Unsuru 269
1. Genel Açıklamalar 269
2. Rüşvet Suçunda Maksat Unsurunun Farklılaşması 269
D. Hatanın Varlığının Rüşvet Suçuna Etkisi 270
1. Genel Açıklamalar 270
2. Pannain’inin Çok Failli Suçta Hata Teorisi 270
3. Hatanın Çeşitli İhtimallerde Sorumluluğa Etkisi 271
a. Genel Açıklamalar 271
b. Görev Konusunda Hata Yapılması 271
c. Amaç Unsurunda Hata Yapılması 272
d. Görevin Niteliği Konusunda Hata Yapılması 272
e. Sağlanan Menfaat Konusunda Hata Yapılması 272
4. Değerlendirme 273
IV. Hukuka Aykırılık Unsuru 275
A. Genel Açıklamalar 275
B. Hukuka Uygunluk Hallerinin Rüşvet Suçunda Değerlendirilmesi 275
C. Zaruret Halinin Rüşvet Suçunda Değerlendirilmesi 276
D. Haksızlıktan Kurtulma Mecburiyetinin Rüşvet Suçunda Değerlendirilmesi 276
E. Değerlendirme 277
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
RÜŞVET SUÇUNA TEŞEBBÜS, İŞTİRAK, İÇTİMA, ETKİN PİŞMANLIK, SORUŞTURMA–KOVUŞTURMA USULÜ, YAPTIRIM, BENZER SUÇLARLA MUKAYESE EDİLMESİ, KAMU İDARESİ DIŞINDA İŞLENEN RÜŞVET SUÇU, YABANCILIK UNSURU TAŞIYAN RÜŞVET SUÇU
§1. RÜŞVET SUÇUNA TEŞEBBÜS 279
I. Genel Açıklamalar 279
II. Rüşvet Suçuna Teşebbüsün Mümkün Olup Olmadığının Değerlendirilmesi 280
III. Rüşvet Konusu Menfaatin Sağlanamamasının Teşebbüs Olduğu Görüşü 282
IV. Rüşvet Anlaşmasının Yapılamamasının Sonuçlarına İlişkin Farklı Teoriler 283
A. Genel Açıklamalar 283
B. Teklifin–Vaadin–Talebin Özellikleri 283
C. Teklifin–Vaadin–Talebin Geri Çevrilmesinin Kanunda Özel Olarak Düzenlenmesi (md. 252/4) 285
1. Genel Açıklamalar 285
2. Özel Teşebbüs Düzenlemesi Olduğu Görüşü 286
a. Genel açıklamalar 286
b. Rüşvet Suçuna Teşebbüsün Özel Hükümle Düzenlenmesinin Genel Hükümlere Aykırılığı Sorunu 289
3. Bağımsız Suç Normu Olduğu Görüşü 291
a. Genel Açıklamalar 291
b. Düzenlemenin Sebebine Dair Antolisei’nin Teorisi 291
c. Düzenlemeyi Yerinde Bulan Gürelli’nin Teorisi 292
d. Düzenlemenin Doktrin Tarafından Eleştirilmesi 293
e. İtalyan Ceza Kanunu md. 322 ile Karşılaştırma (İstigazione Alla Corruzione) 293
V. Sekizinci ve Dokuzuncu Fıkralar Açısından Rüşvet Suçuna Teşebbüs 294
VI. 765 Sayılı Kanunda Rüşvet Suçuna Teşebbüs 296
VII. Değerlendirme 297
§2. RÜŞVET SUÇUNA İŞTİRAK 299
I. Genel Açıklamalar 299
II. Özel İştirak Düzenlemesi 300
III. Değerlendirme 303
§3. RÜŞVET SUÇUNDA İÇTİMA 304
I. Genel Açıklamalar 304
II. Gerçek İçtima 304
III. Zincirleme Suç 307
A. Genel Açıklamalar 307
B. Kanunun Aynı Hükmünün Farklı Zamanlarda İhlal Edilmesi 307
C. Kanunun Aynı Hükmünün İhlalinin Birden Fazla Kişiyi Mağdur Etmesi 309
IV. Değerlendirme 310
§4. RÜŞVET SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK 311
I. Genel Açıklamalar 311
II. Etkin Pişmanlığın Koşulları 312
A. Genel Açıklamalar 312
B. Suçun Resmi Makamlarca Öğrenilmemesi 312
C. Pişmanlık Duyma 313
D. Suç Konusunun İadesi 314
E. Değerlendirme 315
III. Rüşvet Alan Açısından Etkin Pişmanlık 317
IV. Rüşvet Veren Açısından Etkin Pişmanlık 318
V. Suça İştirak Eden Diğer Kişiler Açısından Etkin Pişmanlık 319
VI. Etkin Pişmanlığın Sorumluluğa Etkisi 319
VII. Rüşvet Suçunda Gönüllü Vazgeçme 320
§5. SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA 321
I. Genel Açıklamalar 321
II. Görevli Mahkeme 322
III. Davaya Müdahale 323
IV. Zamanaşımı 324
V. Koruma Tedbirleri Açısından Rüşvet Suçunun Önemi 324
VI. Hüküm 325
§6. YAPTIRIM 326
I. Rüşvet Suçunda Öngörülen Cezalar 326
A. Genel Açıklamalar 326
B. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu 327
C. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu 328
D. Mukayeseli Hukukta Cezalar 328
II. Hak Yoksunlukları 329
III. Tüzel Kişilere Uygulanacak Yaptırımlar 330
IV. Suç Konusunun Müsadere Edilmesi 332
§7. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNUNDA DÜZENLENEN BENZER SUÇLARLA KARŞILAŞTIRMA 334
I. Zimmet Suçu 334
II. İrtikâp Suçu 336
A. Genel Açıklamalar 336
B. İradelerin Serbestliği Açısından Karşılaştırma 338
C. İşin Meşruluğu Açısından Karşılaştırma 339
D. Sağlanan Yarar Açısından Karşılaştırma 342
E. Suçun Tamamlanması Açısından Karşılaştırma 343
F. Diğer Hükümler Açısından Karşılaştırma 343
III. Nüfuz Ticareti Suçu 344
A. Genel Açıklamalar 344
B. Fail Açısından Karşılaştırma 344
C. Fiil Unsuru Açısından Karşılaştırma 345
D. İşin Meşruluğu Açısından Karşılaştırma 346
E. Suçun Tamamlanması Açısından Karşılaştırma 346
F. Diğer Hükümler Açısından Karşılaştırma 346
IV. Görevi Kötüye Kullanma Suçu 347
A. Genel Açıklamalar 347
B. Fiil Unsuru Açısından Karşılaştırma 348
C. Suçun Tamamlanması Açısından Karşılaştırma 349
V. 6222 Sayılı Kanunda Düzenlenmiş Olan Şike Suçu 350
§8. KAMU İDARESİ DIŞINDA İŞLENEN RÜŞVET SUÇU (MD. 252/8) 352
I. Genel Açıklamalar 352
II. Düzenlemenin Klasik Rüşvet Suçundan Ayrılması 353
III. Suç ile Korunan Hukuki Değer 354
IV. Sekizinci Fıkra Düzenlemesinin Yükümlülükleri Karşıladığı Sorunu 354
V. Mukayeseli Hukuk Düzenlemeleri 355
VI. Değerlendirme 356
§9. YABANCILIK UNSURU TAŞIYAN RÜŞVET SUÇU (MD. 252/9) 357
I. Genel Açıklamalar 357
II. Düzenlemenin Klasik Rüşvet Suçundan Ayrılması 359
III. Suç ile Korunan Hukuki Değer 360
IV. Hükümde Yer Alan Seçimlik Amaçlar 360
V. Dokuzuncu Fıkra Kapsamında İşlenen Rüşvet Suçunun Yargılanması 361
VI. Değerlendirme 364
SONUÇ 367
Kaynakça 379
Kavram Dizini 389