Rusya Federasyonu Örneği Işığında Milletlerarası Ticari Tahkim ve Mahkemelerin Tahkime Müdahalesi

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 19
GİRİŞ 23
BİRİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİM VE BU KURUMUN ULUSLARARASI HUKUK VE RUS HUKUKUNDA DÜZENLENMESİ. DEVLET MAHKEMELERİNİN TAHKİME MÜDAHALESİ KAVRAMI
I. GENEL OLARAK TAHKİM KAVRAMI VE TAHKİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ 25
A. GENEL OLARAK TAHKİM KAVRAMI 25
B. TAHKİMİN BENZER KURUMLARDAN AYRILMASI 29
1. Arabulucu Kurumu 29
2. Hakem-Bilirkişi Kurumu 33
C. TAHKİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ 35
II. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİM KAVRAMI 40
A. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİMİN HUKUKİ NİTELİĞİ 44
1. Akdî Teori 45
2. Kazaî Teori 47
3. Karma Teori 50
4. Bağımsız Teori 51
5. İmtiyaz Teori 54
6. Teorilerin Değerlendirilmesi 54
B. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİMİN UNSURLARI 56
1. Esas Sözleşme 56
2. Tahkim Sözleşmesi veya Tahkim Şartı 57
a. Tahkim Sözleşmesi 57
b. Tahkim Şartı 65
3. Hakem Sözleşmesi 70
4. Tahkim Usulü 70

C. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİMİN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI 71
1. Milletlerarası Ticari Tahkimin Avantajları 71
a. Taraf İradesi 72
b. Hakemlerin Tarafsızlığı ve Bağımsızlığı 73
c. Uyuşmazlığın Uzman Kişilerce Çözümü 74
d. Gizlilik 75
e. Çabukluk ve Ucuzluk 77
f. Hakem Kararının Kesinliği (Bağlayıcılığı) 80
g. Hakem Kararının İcrası. 81
h. Hakemlerin Uzlaştırıcı Olması 82
2. Milletlerarası Ticari Tahkimin Dezavantajları 82
a. Devlet Bakımından 82
b. Tahkim Tarafları Bakımından 83
1) Temyiz Yolunun Kapalı Olması 83
2) Hakemlerin Yetkisinin Sınırlı Olması 83
D. YAPISAL OLARAK MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİMİN TÜRLERİ 84
1. Ad Hoc Tahkim 85
2. Kurumsal Tahkim. 87
III. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ ve RUSYA FEDERASYONU
ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TAHKİME BAKIŞI 89
A. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ’NİN TAHKİME BAKIŞI 89
B. RUSYA FEDERASYONU ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TAHKİME BAKIŞI 90
IV. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİMİN ULUSLARARASI HUKUKTA DÜZENLENMESİ 91
A. ÇOK TARAFLI SÖZLEŞMELER 92
1. 1899 ve 1907 Tarihli Uluslararası Uyuşmazlıkların Sulh Yolu ile
Çözümü Hakkında La Haye Sözleşmeleri 92
2. 1923 Tarihli Tahkim Şartı ile İlgili Cenevre Protokolü ve 1927 Tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi ile İlgili Cenevre
Konvansiyonu 93
a. 1923 Tarihli Cenevre Protokolü 94
b. 1927 Tarihli Cenevre Konvansiyonu 95
3. 1958 Tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası
Hakkında New York Konvansiyonu 96
4. 1961 Tarihli Milletlerarası Ticari Tahkime İlişkin Avrupa
(Cenevre) Konvansiyonu 100

5. 1965 Tarihli Devletler ve Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü Hakkında ICSID
Konvansiyonu 104
B. ÇOK TARAFLI BÖLGESEL SÖZLEŞMELER 111
1. 1972 Tarihli Ekonomik, Bilimsel ve Teknik İşbirliğinden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Tahkim Yolu ile Çözümüne İlişkin
Moskova Konvansiyonu 111
2. 1992 Tarihli Ekonomik Faaliyetlerden Kaynaklanan
Uyuşmazlıkların Çözümüne İlişkin Kiev Anlaşması 114
3. 1975 tarihli Milletlerarası Ticari Tahkim Hakkında İnter-Amerikan Konvansiyonu (Panama Konvansiyonu) 116
4. Arap Ülkeleri Arasında Tahkime İlişkin Sözleşmeler 117
C. İKİ TARAFLI SÖZLEŞMELER 118
D. DİĞER BELGELER 120
V. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİMİN RUS HUKUKUNDA DÜZENLENMESİ 120
A. TARİHSEL GELİŞİM 120
B. MEVCUT DURUM 123
1. Rusya Federasyonu’nda Milletlerarası Ticari Tahkim ile İlgili Mevzuat 123
a. Rusya Federasyonu Medeni Kanunu 123
b. Rusya Federasyonu Medeni Usul Kanunu 124
c. Rusya Federasyonu Arbitraj Usul Kanunu. 125
d. Rusya Federasyonu Tahkim Kanunu 126
2. Rusya Federasyonu Milletlerarası Ticari Tahkim Kanunu 127
a. Genel Olarak 127
b. Milletlerarası Ticari Tahkim Kanunu’nda Yer Alan Esaslar 128
1) Kanunun Uygulama Alanı 128
2) Milletlerarası Ticari Tahkimde Görülebilecek Uyuşmazlıklar 129
3) Tahkim Anlaşması 130
4) Hakem Mahkemesi 131
a) Hakem Mahkemesinin Yetkileri. 133
(1) Hakem Mahkemesinin Kendi Yetkisi ile İlgili Karar Vermesi 133
(2) Hakem Mahkemesinin Geçici Hukuki Koruma ile
İlgili Karar Vermesi 133

(3) Hakem Mahkemesinin Tahkim Yeri ve Tahkim
Lisanını Tayin Etmesi 134
(4) Hakem Mahkemesinin Tahkim Usulünü Tayin Etmesi 135
(5) Hakem Mahkemesinin Uygulanacak Hukuku
Tayin Etmesi 136
(6) Hakem Mahkemesinin Bilirkişiyi Tayin Etmesi 138
b) Hakem Mahkemesinin Kararı 138
5) Devlet Mahkemelerinin Tahkime Müdahalesi 139
a) Mahkemelerin Destek Niteliğinde Tahkime Müdahalesi 139
(1) Hakem Mahkemesinin Teşkili 139
(2) Delillerin Temini 140
(3) Geçici Hukuki Korumanın Sağlanması 140
b) Mahkemelerin Adli Denetim Niteliğinde Tahkime Müdahalesi 140
(1) Hakem Mahkemesinin Yetkisi Hakkında Karar
Vermesi 140
(2) Hakem Kararının İptali 141
(3) Hakem Kararının Tanınması ve Tenfizi 142
3. Ad Hoc Tahkimin İşleyişine İlişkin Rusya Federasyonu Ticaret ve Sanayi Odası Milletlerarası Ticari Tahkim Mahkemesi’nin (ICAC) Destek Niteliğindeki Bazı Fonksiyonlarını Düzenleyen 2017
Kuralları 143
VI. RUSYA FEDERASYONU’NDA MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİM
MERKEZLERİ 145
A. RUSYA FEDERASYONU TİCARET VE SANAYİ ODASI DENİZ TAHKİM KOMİSYONU (MAC) 146
B. RUSYA FEDERASYONU TİCARET VE SANAYİ ODASI MİLLETLERARASI
TİCARİ TAHKİM MAHKEMESİ (ICAC) 151
1. Sovyetler Birliği Ticaret Odası Dış Ticaret Tahkim Komisyonu 152
2. Sovyetler Birliği Ticaret ve Sanayi Odası Tahkim Mahkemesi 159
3. Rusya Federasyonu Ticaret ve Sanayi Odası Milletlerarası Ticari
Tahkim Mahkemesi 160
VII. DEVLET MAHKEMELERİNİN TAHKİME MÜDAHALESİ KAVRAMI 167
A. MAHKEMELERİN TAHKİME MÜDAHALESİNİN TARİHÇESİ 170

B. MAHKEMELERİN TAHKİME MÜDAHALESİ İLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR 172
C. BAZI ULUSLARARASI BELGELERDE MAHKEMELERİN TAHKİME
MÜDAHALESİ 174
1. 1961 Tarihli Avrupa Konvansiyonu 174
2. UNCITRAL Model Kanunu 175
D. RUS HUKUKUNDA MAHKEMELERİN TAHKİME MÜDAHALESİ 176
1. Devrim Öncesi Rusya’da Devlet MahkemelerininTahkime Müdahalesi 176
2. Milletlerarası Ticari Tahkim Kanunu’nda Mahkemelerin Tahkime Müdahalesi 179
a. Yetkili Mahkeme: Devlet (Federal) Arbitraj Mahkemeleri 179
1) Kavram Meselesi 182
2) Devlet Arbitraj Mahkemelerine İlişkin Düzenlemeler 184
a) Rusya Federasyonu Arbitraj Mahkemeleri Kanunu 184
b) Rusya Federasyonu Arbitraj Usul Kanunu 185
b. Devlet Mahkemelerinin Tahkime Müdahalesinin Sınırı 186

İKİNCİ BÖLÜM
RUSYA FEDERASYONU’NDA DEVLET MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİME
DESTEK SAĞLAMAK SURETİYLE MÜDAHALESİ
I. HAKEM MAHKEMESİNİN TEŞKİLİ BAKIMINDAN MAHKEMELERİN DES-

TEK SAĞLAMASI 187
A. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİMDE HAKEM MAHKEMESİNİN TEŞKİLİ 187
1. Uluslararası Belgelerde Hakem Seçimi 188
2. Milletlerarası Ticari Tahkim Kanunu’nda Hakem Seçimi 189
a. Hakem Seçimi ile İlgili Düzenleme 189
1) Hakemlerin Sayısı 191
2) Hakem Seçilebilecek Kişiler 191
a) Genel Olarak 191
b) Hakemlerin Tarafsızlığı ve Bağımsızlığı 195
3) Hakemlerin Taraflarca Seçilmesi 198
a) Tek Hakemli Mahkeme 198
b) Üç Hakemli Mahkeme 199
b. Hakemin Seçiminde Mahkemenin Destek Sağlaması 199
c. Hakemin Reddinde Mahkemenin Destek Sağlaması 200
B. ICAC TAHKİM KURALLARI’NDA HAKEM MAHKEMESİNİN TEŞKİLİ 202
II. DELİL TEMİNİ BAKIMINDAN MAHKEMELERİN DESTEK SAĞLAMASI 203
A. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİMDE DELİL TEMİNİ 204
1. Delil Teminine İlişkin Bazı Görüşler 205
2. Delil Teminine İlişkin Bazı Yöntemler 207
B. BAZI ULUSLARARASI BELGELERDE DELİL TEMİNİ 208
1. Uluslararası Sözleşmeler 208
a. 1954 Tarihli Hukuk Usulüne Dair La Haye Sözleşmesi 209
b. 1963 Tarihli Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi 210
c. 1970 Tarihli Hukuki ve Ticari Konularda Yabancı Ülkelerde
Delil Sağlanması Hakkında La Haye Sözleşmesi 210
2. Diğer Belgeler 212
a. UNCITRAL Model Kanunu 212
b. Milletlerarası Barolar Birliği’nin (IBA) Kuralları 213
c. Milletlerarası Tahkimde Yargılamanın Etkin Şekilde
Yürütülmesine İlişkin Prag Kuralları 215
C. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİM KANUNU’NDA DELİL TEMİNİ 219
1. Genel Olarak 219
2. Delil Temininde Mahkemelerin Destek Sağlaması 220
D. ICAC TAHKİM KURALLARI’NDA DELİL TEMİNİ 222
III. GEÇİCİ HUKUKİ KORUMA BAKIMINDAN MAHKEMELERİN DESTEK SAĞLAMASI 222
A. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİMDE GEÇİCİ HUKUKİ KORUMA 226
1. Geçici Hukuki Korumanın Hukuki Niteliği 226
2. Tahkim Yargılamasında Geçici Hukuki Koruma Tedbirleri 227
3. Bazı Uluslararası Belgelerde Geçici Hukuki Koruma 228
a. Uluslararası Sözleşmeler 228
b. UNCITRAL Model Kanunu ve UNCITRAL Tahkim Kuralları 228
4. Rusya Federasyonu Tahkim Uygulamasında Geçici Hukuki Koruma 230
a. Genel Olarak 230
b. Milletlerarası Ticari Tahkim Kanunu’nda Geçici Hukuki Koruma 234
B. GEÇİCİ HUKUKİ KORUMA BAKIMINDAN HAKEM MAHKEMESİNİN
YETKİSİ 235
C. GEÇİCİ HUKUKİ KORUMA BAKIMINDAN MAHKEMELERİN YETKİSİ 237
1. Milletlerarası Ticari Tahkim Kanunu’ndaki Düzenleme 237
2. Arbitraj Usul Kanunu’ndaki Düzenleme 237
a. Geçici Hukuki Koruma ile İlgili Yetkili Mahkemeye Başvurulması 238
b. Mahkeme Tarafından Alınacak Geçici Hukuki Koruma
Tedbirleri 240
3. Mahkemenin Yabancı Tahkim ile İlgili Geçici Hukuki Koruma
Kararı Verme Yetkisi 241
4. Yabancı Geçici Hukuki Koruma Kararlarının Tenfiz Sorunu 246
a. 1958 Tarihli New York Konvansiyonu Çerçevesinde 247
b. Rus Hukuku Çerçevesinde 249
D. ICAC TAHKİM KURALLARI’NDA GEÇİCİ HUKUKİ KORUMA. 250
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
RUSYA FEDERASYONU’NDA DEVLET MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİME ADLİ DENETİM YOLUYLA MÜDAHALESİ
I. HAKEM KURULUNUN YETKİSİ BAKIMINDAN MAHKEMELERİN MÜDAHALESİ 252
II. HAKEM KARARLARINA KARŞI KANUN YOLU OLARAK İPTAL DAVASININ AÇILMASI BAKIMINDAN MAHKEMELERİN MÜDAHALESİ 254
A. KANUN YOLLARI HAKKINDA GENEL BİLGİ 254
1. Kanun Yollarının Türleri 255
2. Hakem Kararına Karşı Başvuru Yolları 255
B. BAZI ULUSLARARASI BELGELERDE İPTAL DAVASI 257
1. 1961 Tarihli Avrupa Konvansiyonu 258
2. 1965 Tarihli ICSID Konvansiyonu 259
3. UNCITRAL Model Kanunu 260
C. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİM KANUNU’NDA İPTAL DAVASI 260
1. İptal Davasına İlişkin Genel Esaslar 262
a. Başvuru Yapan Taraf 262
b. Dava Açma Süresi ve Başvuru Prosedürü 264
c. İptal Davasından Feragat Etme 270
2. İptal Sebepleri 272
a. İptal Davasını Açan Tarafın İspatlayacağı İptal Sebepleri 273
1) Taraflardan Birinin Ehliyetsiz Olması veya Tahkim
Anlaşmasının Geçersiz Olması 273
a) Taraflardan Birinin Ehliyetsiz Olması 273
b) Tahkim Anlaşmasının Geçersiz Olması 276
2) Hakem Seçimi ve Tahkim Yargılamasından Usulüne Göre Haberdar Edilmemesi ya da Başka Haklı Sebeplerden
Ötürü Savunmasını Yapamaması 280
3) Hakem Mahkemesinin Tahkim Anlaşmasında Öngörülmeyen Bir Uyuşmazlık Hakkında ya da Tahkim
Anlaşması Dışında Kalan Bir Konuda Karar Vermesi 283
4) Hakem Mahkemesi veya Tahkim Prosedürünün Tarafların Anlaşmasına veya Federal Kanuna Uygun Olmaması 286
b. Mahkemece Re’sen Dikkate Alınacak İptal Sebepleri. 288
1) Uyuşmazlığın Tahkime Elverişli Olmaması 288
a) Tahkime Elverişlilik Kavramı 288
b) Rus Hukukunda Tahkime Elverişlilik ve Hakem Kararının Tahkime Elverişsiz Bir Konuda Verilmesi
Nedeni ile İptali 292
2) Hakem Kararının Rusya Federasyonu Kamu Düzenine
Aykırı Olması 300
a) Kamu Düzeni Kavramı 300
b) Hakem Kararının Kamu Düzenine Aykırılığı Nedeni ile
İptali 305
3. İptal Davası Açılmasının Sonuçları 309
a. İptal Davasının Mahkemece Reddi 310
b. İptal Davasının Mahkemece Kabulü 312
III. YABANCI HAKEM KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ
BAKIMINDAN MAHKEMELERİN MÜDAHALESİ 316
A. ULUSLARARASI BELGELERDE HAKEM KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ 317
1. 1958 Tarihli New York Konvansiyonu’na Göre Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi 320
a. New York Konvansiyonu’nun Uygulama Alanı 321
b. New York Konvansiyonu Uyarınca Yabancı Hakem
Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Davalarında Usul 324
c. New York Konvansiyonu Uyarınca Yabancı Hakem Kararının Tanınması ve Tenfizini Engelleyen Haller 328
1) Aleyhine Karar Verilen Tarafın İspatlayacağı Ret Sebepleri 330
a) Tahkim Taraflarının Ehliyetsiz Olması veya Tahkim Anlaşmasının Geçersiz Olması 330
(1) Tahkim Taraflarının Ehliyetsiz Olması 330
(2) Tahkim Anlaşmasının Geçersiz Olması 333
b) Hakem Tayininden veya Tahkim Yargılamasından Haberdar Edilmemesi veya Savunma Haklarının
İhlâl Edilmesi 338
c) Hakem Kararının Tahkim Anlaşması Dışında Bir Konu Hakkında Verilmesi veya Tahkim Anlaşmasının
Kapsamını Aşması 343
d) Hakem Mahkemesinin Kuruluşu ya da Tahkim Prosedürünün Tarafların Anlaşmasına veya Tahkim Yeri
Hukukuna Aykırı Olması 346
e) Hakem Kararının Taraflar İçin Bağlayıcı Olmaması
veya İptal Edilmesi ya da Askıya Alınması 349
(1) Hakem Kararının Bağlayıcı Olmaması 350
(2) Hakem Kararının İptal Edilmesi veya Askıya
Alınması 353
2) Tenfiz Mahkemesince Re’sen Dikkate Alınacak Ret
Sebepleri 356
a) Hakem Kararına Konu Olan Uyuşmazlığın Tenfiz
Devletinin Hukukuna Göre Tahkime Elverişli Olmaması 357
b) Hakem Kararının Tenfiz Devletinin Kamu Düzenine
Aykırı Olması 360
2. UNCITRAL Model Kanunu 369
B. MİLLETLERARASI TİCARİ TAHKİM KANUNU’NDA HAKEM
KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ 370
C. TANIMA VE TENFİZ DAVASININ AÇILMASININ SONUÇLARI 372
1. Tanıma ve Tenfiz Talebinin Mahkemece Kabulü 373
2. Tanıma ve Tenfiz Talebinin Mahkemece Reddi 374
D. RUSYA FEDERASYONU’NDA YABANCI HAKEM KARARLARININ TENFİZİ
VE İCRASINA İLİŞKİN BAZI SORUNLAR. 375
SONUÇ 379
KAYNAKÇA 383
İNTERNET KAYNAKLARI 430