S/İhas Hukuku Silahlı / İnsansız Hava Aracı Sistemleri Hukuku
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ-I 11
ÖN SÖZ - II 13
ÖN SÖZ - III 15
TEŞEKKÜR 17
İÇİNDEKİLER 19
ŞEKİLLER, RESİMLER VE TABLOLAR LİSTESİ 27
KISALTMALAR 29
TANIMLAR 31
GİRİŞ 35
BİRİNCİ BÖLÜM
1. TARİHSEL GELİŞİM 39
2. İHA TEKNOLOJİLERİ VE GELECEĞE DÖNÜK BEKLENTİLER 49
İKİNCİ BÖLÜM
1. HAVA SAHASININ HUKUKİ REJİMİ 57
2. İHA SİSTEMLERİNİN MİLLİ VE ULUSLARARASI HAVA SAHASINA ENTEGRASYONU 59
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
1. İHA SİSTEMLERİNİN TANITILMASI 65
a. Genel 65
b. İHA Sistem Unsurları 67
(1) Hava Aracı 67
(2) Faydalı Yük 69
(3) Yer Kontrol İstasyonu. 71
(4) Veri Bağı 72
(a) Genel 72
(b) Veri Bağlarının Sınıflandırılması: 73
(5) Yer Veri Terminali: 73
(6) Yer Destek Teçhizatı 74
(7) Görüntü Kıymetlendirme İstasyonu 74
(8) Uzak Görüntü Terminali 75
2. İHA SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRMASI 76
a. Havalanma ve Uçuş Dinamiklerine Göre İHA Sistemleri 76
(1) Sabit kanatlı İHA’lar 76
(2) Döner kanatlı İHA’lar 77
(3) Keşif balonları (Blimps) 77
(4) Çırpan kanatlı İHA’lar (Flappingwing UAV) 77
(5) Hibrit veya değiştirilebilir tasarımlar 77
b. İrtifa ve Havada Kalma Süresine(Endurance) Göre İHA Sistemleri 78
(1) Yüksek İrtifada Uzun Süre Kalabilen İHA’lar(High Altitude Long Endurance, HALE) 78
(2) Orta İrtifada Uzun Süre Kalabilen İHA’lar (Medium AltitudeLong Endurance, MALE) 78
(3) Taktik İHA’lar 78
(4) Küçük/mini taşınabilir veya organik İHA’lar 78
(5) Mikro hava araçları (MAV) 78
c. Azami Kalkış Ağırlıklarına Göre İHA Sistemleri: 79
3. İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMLERİNİN HUKUKİ MAHİYETİ 81
a. Hava Aracı Kavramı 81
b. Türk Hukuk Sisteminde İnsansız Hava Araçlarının Hukuki Niteliği 82
c. İnsansız Hava Aracı Sisteminin “bütünleyici parça” ve “eklenti”leri 83
4. İHA SİSTEMLERİNİN SİVİL AMAÇLI KULLANIM ALANLARI 86
5. İHA SİSTEMLERİNİN AVANTAJLARI 87
6. İHA SİSTEMLERİNİN DEZAVANTAJLARI 88
7. İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMLERİNİN MALİYET ETKİNLİĞİ 89
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
1. ULUSLARARASI İHA DÜZENLEMELERİ 91
a. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation
Organisation-ICAO) Düzeyinde Yapılan Çalışmalar 91
b. Avrupa Birliği Düzeyinde Yapılan Çalışmalar. 95
(1) Genel 95
(2) 12 Mart 2019 tarihli Yetkilendirme Tüzüğü(EU-2019/945) 100
(3) 24 Mayıs 2019 Tarihli Uygulama Tüzüğü(Commission
Implementing Regulation(EU- 2019/947) 104
(a) Açık Kategori İHA Operasyonları 106
(b) Özel Kategori İHA Operasyonları 106
(c) Onaylı Kategori İHA Operasyonları 107
c. ABD İHA Düzenlemeleri 107
2. ULUSAL İHA DÜZENLEMELERİ 109
a. 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu Kapsamındaki İHA Düzenlemeleri 109
b. SHGM İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı(SHT-İHA) 110
(1) Genel 110
(2) Sınıflandırma 111
(3) İHA Sistemlerinde Bulunması Gereken Zorunlu Teçhizat 112
(4) Uçuşa Elverişlilik ve Özel Uçuş İzni Belgesi 112
(5) Bakım ve Onarım Gereklilikleri 113
(6) Sorumluluk ve Sigorta 114
(7) Kayıt ve Tescil 115
(8) Uçuş Operasyon El Kitabı ve Hafif İHA İşleten Sertifikası 116
(9) Pilot Lisansı Sınıflandırması ve Gereklilikleri 118
(a) Genel 118
(b) Hobi ve Sportif Maksatlı İHA0 ve İHA1 Uçuracak Kişiler 118
(c) Ticari Maksatlı İHA0 ve İHA1 Uçuracak Kişiler 119
(ç) İHA2 Sınıfı İHA’ları Uçuracak Kişiler 120
(d) İHA3 Sınıfı İHA’ları Uçuracak Kişiler 120
(10) İHA Pilotu Sorumlulukları. 121
(11) İHA İşleteninin Sorumlulukları 122
(12) Uçuş İzni Gereklilikleri 122
(a) İHA0 ve İHA1 sınıfı İHA’lar için 123
(b) İHA2 ve İHA3 sınıfı İHA’lar için 125
(13) Yabancı İHA Operasyonları 128
(14) Acil Durum Usulleri 129
(15) Güvenlik 130
(16) İzinsiz Operasyon 130
(17) Sorumluluklar, Güvenlik ve Yasaklar 134
(18) Talimatla İlgili Görüşlerim 135
BEŞİNCİ BÖLÜM
İHA SİSTEMLERİNİN SİVİL KULLANIMINDAN KAYNAKLI HUKUKİ SORUNLAR
1. GENEL 139
2. TERMİNOLOJİ KONUSUNDA YAŞANAN SORUNLAR: 140
3. KONUYA İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELERİN YAPILMASINDA VE UYGULANMASINDA YAŞANAN SORUNLAR 141
4. DİKEY/YATAY MÜLKİYET HAKKINA YÖNELİK TEHDİTLER 147
5. ÖZEL HAYAT HAKKINA YÖNELİK TEHDİTLER 154
6. GÜVENLİK SORUNLARI 160
7. İHA SİSTEMLERİNİN AYRILMAMIŞ HAVA SAHASINA
ENTEGRASYONUNDA YAŞANAN SORUNLAR 162
8. İHA KAZALARINDAN KAYNAKLI HUKUKİ SORUNLAR VE SİGORTA 163
a. Genel. 163
b. Hukuki Sorumluluğun Tespiti Sorunu 164
c. İHA Sigortası: 166
(1) Ticari Maksatlı Kullanılan İHA Sistemleri 169
(2) Ticari Maksatlı Kullanılmayan İHA Sistemleri 169
9. HA PERSONELİ VE SİSTEMLERİNİN LİSANSLANDIRMA VE
SERTİFİKASYON SÜREÇLERİNDE YAŞANAN SORUNLAR 170
10. SİNYAL KİRLİLİĞİ 170
a. Genel. 170
b. Genel Frekans Planlama ve Tahsis Süreçleri 172
11. SİBER GÜVENLİK KONUSUNDA YAŞANAN SORUNLAR. 174
12. ÇEVRESEL SORUNLAR 176
ALTINCI BÖLÜM
OTONOM VE SÜRÜ İHA/SİHA TEKNOLOJİLERİ
1. GENEL 179
2. YAPAY ZEKÂ İLE DONATILMIŞ OTONOM İHA/SİHA SİSTEMLERİNİN HUKUKİ STATÜLERİ VE BU SİSTEMLERE İLŞKİN YASAL KİŞİLİK SENARYOLARI. 184
3. OTONOMİ SPEKTRUMU IŞIĞINDA HUKUKİ SORUMLULUĞUN TESPİTİ 192
a. Tam Mürettebat Kontrolü 193
b. Sistem Kontrolü-Otonom Kontrol 194
c. Karma Kontrol 195
d. 3. Şahıs Kontrolü 196
YEDİNCİ BÖLÜM KARŞI İHA ÇALIŞMALARI
1. GENEL 199
2. İHA TESPİT SİSTEMLERİ 200
3. İHA SAVAR SİSTEMLERİ 201
4. İHA’LAR MEŞRU SAVUNMA HAKKI KAPSAMINDA VURULABİLİR Mİ? 202
SEKİCİNCİ BÖLÜM ASKERİ İHA VE SİHA SİSTEMLERİ
1. GENEL 209
2. İSTİHBARAT HAKKINDA GENEL BİLGİ 209
a. İstihbaratın Tanımı 209
b. İstihbarat Disiplinleri 214
3. ASKERİ İHA’LARIN KULLANIM ALANLARI 218
4. ASKERİ İHA VE SİHA’LARIN AVANTAJLARI 218
5. ASKERİ İHA VE SİHA’LARIN DEZAVANTAJLARI 220
6, İHA/SİHA MÜRETTEBATI VE GÖREVLERİ 221
a. Taktik/Operatif İHA/SİHA Sistem Mürettebatı 221
(1) Görev komutanı 221
(2) Pilot 221
(3) Faydalı Yük Operatörü: 222
(4) Elektronik Teknisyeni: 222
(5) Mekanik Teknisyeni 223
b. Mini İHA Sistemi Mürettebatı 223
(1) Operatör 223
(2) Operatör Yardımcısı 224
7. ASKERİ İHA SİSTEMLERİNDE İZ AZALTICI ÖNLEMLER 224
a. Akustik İz 224
b. Görsel İz 225
c. Infrared(Kızıl Ötesi) İz 226
ç. Radar İzi 227
d. Sinyal İzi 228
8. TÜRKİYE’DE İHA SEKTÖRÜNDE YAŞANAN SORUNLAR 228
9. ASKERİ İHA VE SİHA’LARIN KULLANILMASININ HUKUKİ DAYANAKLARI 230
a. Genel. 230
b. Birleşmiş Milletler Şartı Kapsamında İHA/SİHA Kullanımının Hukuki Dayanağı 232
c. Uluslararası İnsancıl Hukuk ve İnsan Hakları Hukuku Kapsamında
İHA/SİHA Kullanımının Hukuki Dayanağı 237
ç. Uluslararası İnsancıl Hukuk(International Humanitarian Law) ve
Otonom İHA/SİHA Operasyonları 250
d. Angajman Kuralları: 253
e. Sınır Ötesi Operasyon Kapsamında İHA ve SİHA Kullanımının Hukuki Dayanakları: 259
g. Ülke içinde İHA ve SİHA Kullanımının Hukuki Dayanakları 268
(1) Genel 268
(2) Hukuki ve Yasal Dayanaklar 271
g. İHA/SİHA Operasyonlarında Komutan, Karargah Personeli (İstihbarat Subayı ve Harekat Subayı) ile İHA/SİHA Mürettebatının Ceza Hukuku
Bakımından Sorumlulukları: 279
(1) Genel 279
(2) İHA/SİHA operasyonlarındaki istem dışı muhtemel hak
ihlallerinin nedenleri 280
(3) İHA/SİHA mürettebatı ile komutan ve karargâh personelinin
ceza hukuku açısınan sorumlulukları 281
h. İHA/SİHA Operasyonlarında Hukuki Sorunların Yaşanmaması İçin Öneriler 292
DOKUZUNCU BÖLÜM KOLLUK İHA VE SİHA SİSTEMLERİ
1. GENEL 295
2. ÖNLEYİCİ KOLLUK VE ADLİ KOLLUK KAPSAMINDA İHA/SİHA
KULLANIMININ HUKUKİ DAYANAĞI 298
a. Önleyici(İdari) Kolluk Görevler Kapsamında İHA Kullanımı 298
b. Adli Kolluk Görevler Kapsamında İHA Kullanımı 301
3. KOLLUĞUN SİLAHLI İNSANSIZ HAVA ARACI (SİHA) KULLANIMININ
HUKUKİ DAYANAĞI 305
a. Genel 305
b. Anayasal Dayanak 306
c. Yasal Dayanaklar 307
KAYNAKÇA 313
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1-1 : ABD Uydu Bağlantılı İHA/SİHA Operasyonları 44
Şekil 3-1 : İHA Sistemi 67
Şekil 4/1 : ICAO İHA Sınıflandırması 94
Şekil 4/2 : AB İHAS Operasyonları 97
Şekil 6/1 : Borçlar Hukuku Kapsamında Sorumluluklar 192
Şekil 6/2 : Otonomi Spektrumu 193
Şekil 6/3 : Tam Mürettebat Kontrolü 193
Şekil 6/4 : Sistem/Otonom Kontrol 194
Şekil 6/5 : Karma kontrol 195
Şekil 6/6 : Üçüncü Şahıs Kontrolü 197
Şekil 8/1 : İstihbarat Planlama(Yöneltme) Süreci 212
Şekil 8/2 : İstihbarat Çarkı 213
Şekil 8/3 : İstihbarat Disiplinleri 214
Şekil 8/4 : Elektromanyetik Spektrum 215
Şekil 8/5 : İHA Sistemi Çalışma Prensibi 216
Şekil 8/6 : Aktif ve Pasif Uzaktan Algılama 217
RESİMLER LİSTESİ
Resim 1-1 : Queen Bee 41
Resim 1-2 : V-1 Füzesi. 42
Resim 1-3 : MQM-57 Falconer 43
Resim 1-4 : Lightning Bug 43
Resim 1-5 : Helios 46
Resim 1-6 : Aerosonde Laima 46
Resim 1-7 : Zirai ilaçlama yapan İHA 47
Resim 1-8 : EHANG Yolcu İHA Sistemi 47
Resim 1-9 : Facebook internet maksatlı İHA Çalışması 48
Resim 3-1 : İnsansız Hava Aracı 68
28 Şekiller, Tablolar ve Resimler Listesi
Resim 3-2 : Faydalı Yük. 70
Resim 3/3 : Yer Kontrol İstasyonu 71
Resim 3/4 : Yer Kontrol Ünitesi (Mini İHA) 72
Resim 3/5 : Yer Veri Terminali 74
Resim 3/6 : Yer Destek Teçhizatı 74
Resim 3/7 : Görüntü Kıymetlendirme İstasyonu 75
Resim 3/8 : Uzak Görüntü Terminali 76
Resim 6/1 : Sürü İHA Uygulamaları 181
Resim 7/1 : İHA Tespit Sistemi 201
Resim 7/2 : İHA Savar Sistemi 202
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 3/1 : İHA Sınıflandırması 79
Tablo 3/2 : İHA sınıflandırması 80
Tablo 3/3 : İHA Maliyet Etkinlik Analizi 89
Tablo 4/1 : İHA Sistemlerinde Bulunması Gereken Zorunlu Teçhizat 112
Tablo 4/2 : Uçuşa elverişlilik ve Özel uçuş izni belgesi. 112
Tablo 4/3 : Bakım ve Onarım Gereklilikleri 113
Tablo 4/4 : 3. Şahıs MMS Zorunlulukları 114
Tablo 4/5 : Kayıt ve Tescil Zorunlulukları 115
Tablo 4/6 : Lisans/Eğitim ve Yaş Sınırları 121
Tablo 4/7 : Uçuş İzin Gereklilikleri 127
Tablo 4/8 : Yıllara Göre İHA ve İHA Pilot Sayıları 135
Tablo 5/1 : Uluslararası Radyo Frekans Bandları 171
Tablo 5/2 : ABD Askeri Radar Bandları ve NATO Bandları 172
Tablo 5/3 : Askeri ve Sivil İHA Sistemlerinde Kullanılan Frekans
Bandları 172
