Alman Ceza Muhakemesi Kanunu StrafprozeBordnung ( STPO )

Prof. Dr. Feridun YENİSEY

Dr. Salih OKTAR

İçindekiler
Önsöz vii
Birinci Basıya Prof. Dr. Nurullah Kunter’in Önsözü .ix
Birinci Basının Önsözü xiii
Alman Ceza Muhakemesi Kanunu’nun fihristi (Almanca ve Türkçe) xv
Kısaltmalar - Abkürzungen. liii
Alman Ceza Muhakemesi Kanunu’nun Almanca ve Türkçe madde metinleri 1
Türkçe Dizin . 577
Almanca – Türkçe Ceza Muhakemesi Terimleri Sözlüğü 607

İÇİNDEKİLER SUNUŞ ............................................................................................................III ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR.............................................................................. VII KISALTMALAR...........................................................................................XV GİRİŞ ................................................................................................................ 1 BİRİNCİ BÖLÜM BORÇLAR HUKUKU AÇISINDAN GENEL İŞLEM KOŞULLARI §1. GENEL İŞLEM KOŞULLARI KAVRAMI........................................... 7 1. Genel işlem koşulları sorunu ve kavramı..............................................7 2. Genel işlem koşullarının fonksiyonları .................................................9 3. Ülkemiz açısından yasal düzenlemeler, düzenlemelerin kapsamı ve niteliği ..............................................................................11 §2. GENEL İŞLEM KOŞULLARININ TANIMI ve UNSURLARI ........ 16 1. Genel işlem koşullarının tanımı ve hukuki niteliği.............................16 a) Genel işlem koşullarının tanımı....................................................16 b) Genel işlem koşullarının hukuki niteliği ......................................19 2. Genel işlem koşullarının unsurları ......................................................23 a) Genel işlem koşullarının önceden tek yanlı belirlenmesi.............23 b) Genel işlem koşullarının genel ve soyut nitelikte olması.............27 c) Genel işlem koşullarının çok sayıda benzer sözleşmede kullanılma amacı ..........................................................................27 d) Kullanan tarafından genel işlem koşullarının karşı tarafa sunulması......................................................................................30 e) Genel işlem koşullarının bireysel sözleşme konusu yapılmamış olması........................................................................31 3. Genel işlem koşullarının varlığını tespitte dikkate alınmayan hususlar ...............................................................................................37 X 4. Genel işlem koşulları ve ispat yükü ....................................................39 a) Genel işlem koşullarının var olduğunun iddia edilmesinde ispat yükü......................................................................................39 b) Bireysel sözleşmenin var olduğunun iddia edilmesinde ispat yükü......................................................................................41 İKİNCİ BÖLÜM GENEL İŞ KOŞULLARI KAVRAMI §3. GENEL İŞ KOŞULLARININ TANIMI ve TÜRLERİ....................... 47 1. Genel iş koşullarının tanımı................................................................47 2. Genel işlem koşullarının unsurları açısından genel iş koşulları..........49 a) Önceden tek yanlı olarak belirlenme............................................49 b) Genel ve soyut nitelikte olma .......................................................50 c) Çok sayıda benzer sözleşmede kullanılma amacı ........................52 d) İşveren tarafından genel iş koşullarının sunulması.......................53 e) Genel iş koşullarının bireysel sözleşme konusu yapılmamış olması........................................................................54 3. Genel iş koşullarının türleri.................................................................59 a) Tip iş sözleşmeleri........................................................................59 b) İç yönetmelikler............................................................................63 aa) İç yönetmelik kavramı ..........................................................63 bb) İç yönetmeliklerin hukuki niteliği.........................................65 cc) İç yönetmeliklerin genel işlem koşulu niteliği......................65 c) İşyeri uygulamaları ve işverenin genel vaatleri ............................66 aa) İşverenin genel vaatleri (Gesamtzusage) ..............................66 bb) İşyeri uygulamaları ...............................................................68 aaa) İşyeri uygulaması kavramı ...........................................68 bbb) İşyeri uygulamasının hukuki niteliği............................71 cc) İşyeri uygulamaları ve işverenin genel vaatlerinin genel işlem koşulu niteliği ....................................................73 §4. HAKSIZ ŞARTLAR ve GENEL İŞ KOŞULLARINA DEĞİŞİKLİK KAYITLARI KOYMA YASAĞI (TBK MD.24) ...........78 1. Haksız şart kavramı.............................................................................78 2. Haksız şart olarak değişiklik kayıtları.................................................82 XI 3. İş sözleşmesinin değiştirilmesi ...........................................................84 a) İş sözleşmesi değişikliğine konu olabilecek çalışma koşulları.....86 b) İş sözleşmesinin değiştirilmesi ve yönetim hakkı ile ilişkisi........88 c) Değişiklik sözleşmesi ve değişiklik feshi.....................................91 aa) Değişiklik sözleşmesi............................................................92 bb) Değişiklik feshi .....................................................................95 d) Değişiklik kayıtları .....................................................................100 aa) Değişiklik Kayıtları Kavramı..............................................100 bb) Farklı çalışma koşulları açısından değişiklik kayıtları........102 aaa) Ücrette değişiklik .......................................................102 aaaa) Bağlayıcı olmama ve geri alma kayıtları .........107 aaaaa) Bağlayıcı olmama kayıtları (Freiwilligkeitsvorbehalt)...................108 bbbbb) Geri alma kayıtları (Widerrufsvorbehalt)..........................110 bbb) İşin niteliğinde değişiklik...........................................111 ccc) İşyeri değişikliği.........................................................112 ddd) Çalışma sürelerinde değişiklik ...................................114 cc) Değişiklik kayıtlarının diğer değiştirme olanakları karşısındaki konumu ve değiştirme yasağı açısından değerlendirilmesi ........116 aaa) Değişiklik kayıtları ve hukukumuzdaki görüşler .......117 bbb) İş hukukunun özelliklerinin uygun ölçüde dikkate alınması ......................................................................124 ccc) Değiştirme yasağı karşısında uyarlama zorunluluğu ...131 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GENEL İŞ KOŞULLARININ DENETİMİ ve SONUÇLARI §5. GENEL OLARAK DENETİM ........................................................... 141 1. Genel iş koşulları açısından denetim ihtiyacı....................................141 2. Genel iş koşullarının denetime tabi tutulmasının sözleşme özgürlüğü üzerindeki etkisi ...............................................144 3. Genel iş koşullarıyla ilgili denetim türleri ........................................149 a) İdari denetim...............................................................................150 XII b) Yargısal denetim.........................................................................152 aa) Usul hukuku açısından denetim olanağı: topluluk davası ....152 bb) Maddi hukuk açısından denetim olanakları ........................159 §6. YÜRÜRLÜK DENETİMİ ................................................................... 163 1. Genel işlem koşullarının sözleşmenin içeriği haline gelmesi ...........163 2. Genel işlem koşullarının sözleşme içeriğine dahil olabilmesi için aranan şartlar..............................................................................167 a) Genel iş koşulları hakkında açıkça bilgi verilmesi ve içeriğini öğrenme imkanının sağlanması....................................168 aa) Genel iş koşulları kullanıldığına dair uyarının yapılma zamanı ...................................................................172 bb) İşçinin lehine olan genel iş koşulları açısından açıkça bilgi verilmesi ve içeriği öğrenme imkanının sağlanması şartının değerlendirilmesi....................................................174 b) Genel iş koşullarının kabul edilmesi ..........................................176 aa) Tam (bilinçli) kabul.............................................................176 bb) Örtülü kabul ........................................................................177 cc) Global kabul........................................................................178 c) Genel iş koşullarının sözleşme içeriğine dahil edilmesinin şekli ve ispat yükü ......................................................................179 3. Sözleşmenin niteliğine ve işin özelliğine yabancı (şaşırtıcı, alışılmamış, olağan dışı) genel iş koşulları .......................181 a) Objektif unsur: Sözleşmenin niteliğine ve işin özelliğine yabancı olma...............................................................................183 b) Sübjektif unsur: İşçinin hesaba katmasının beklenmez olması....185 4. Yürürlük denetiminin yaptırımı: yazılmamış sayılma ve sonuçları.... 188 §7. YORUM DENETİMİ ........................................................................... 196 1. Genel olarak......................................................................................196 2. Genel iş koşullarının sübjektif ve objektif yorumu...........................198 3. Açık olmama kuralı...........................................................................203 §8. İÇERİK DENETİMİ............................................................................ 210 1. Genel olarak......................................................................................210 2. TBK md.25’ten önce hukukumuzda içerik denetiminin gerçekleştirilebilirliğiyle ilgili gelişmeler.........................................213 XIII a) Öğreti görüşleri...........................................................................213 b) Yargıtay uygulaması ve kullanım denetimi ................................224 c) İçerik denetiminin gerçekleştirilebileceğini belirten görüşlerin dayandığı kanuni hükümlerin TBK md.25 yanında uygulanabilirliği............................................................229 3. Genel iş koşulu niteliği taşımayan iş sözleşmesi hükümlerinin içerik denetimine tabi tutulup tutulamayacağı..................................233 a) Tüketiciler açısından öngörülen özel düzenlemeler...................233 b) İşçilerinin tüketici olarak nitelendirilebilip nitelendirilemeyeceği..................................................................236 4. İçerik denetiminin gerçekleştirilmesi ve ölçütleri.............................243 a) Genel iş koşullarının işçinin aleyhine olması veya onun durumunu ağırlaştırması....................................................249 b) Önemli ölçüde dengesizliğin bulunması ....................................250 c) Dürüstlük kurallarına aykırılık ...................................................252 aa) Genel olarak........................................................................253 bb) ‘Dürüstlük kurallarına aykırılık’ ifadesinin somutlaştırılma ihtiyacı.......................................................257 cc) Yasal düzenlemenin temel düşüncesiyle bağdaşmama.......262 dd) Sözleşmenin doğasına aykırılık (sözleşmenin amacının gerçekleşmesinin tehlikeye düşmesi)..................................271 ee) Şeffaflık ilkesi.....................................................................276 5. Denetim dışı kalan genel iş koşulları ................................................284 a) Hukuksal düzenlemeleri tekrar eden genel iş koşulları..............285 b) Asli edim yükümlülüklerini konu alan genel iş koşulları ve bu edim yükümlülükleri arasındaki ilişki...................................289 c) Toplu iş sözleşmesi hükümleri ...................................................297 6. İçerik denetimi sonucu uygulanacak yaptırım ve sonuçları..............307 a) Kısmi geçersizlik........................................................................309 b) Kısmi geçersizliğin türleri ve genel iş koşulları alanında uygulanmaları.............................................................................315 aa) Basit kısmi geçersizlik ........................................................315 bb) Değiştirilmiş kısmi geçersizlik ...........................................316 XIV cc) Geçerliliği koruyan indirgeme (düşey kısmi geçersizlik - geltungserhaltende Reduktion).......................318 dd) Sözleşmenin bölünebilirliği bağlamında geçerliliği koruyan indirgeme ve değiştirilmiş kısmi geçersizlik ........319 ee) Genel iş koşulları alanında geçerliliği koruyan indirgeme yaptırımının uygulanabilirliği .............................................320 c) Sözleşme boşluğunun doldurulması...........................................325 aa) Geçersiz olan genel iş koşulu yerine emredici ya da tamamlayıcı kanun hükmünün geçmesi..............................325 bb) Sözleşmenin tarafların farazi iradesi veya işin özelliğine göre tamamlanması ............................................327 SONUÇ..........................................................................................................334 KAYNAKÇA 

Alman Ceza Kanunu'nun Fihristi

Kısaltmalar

Alman Ceza Kanunu'nun Almanca ve Türkçe Madde Metinleri

Bazı Kavramlara İlişkin Açıklamalar

Almanca-Türkçe Ceza Hukuku Sözlüğü