Türk Hukukunda Özel Statülü (İmtiyazlı) Yabancılar
Doç. Dr. Salimya GANIYEVA
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR17
GİRİŞ .19
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA YABANCILAR VE ÖZEL STATÜLÜ (İMTİYAZLI)
YABANCI KAVRAMI
GENEL OLARAK YABANCI KAVRAMI VE HUKUKİ STATÜLERE GÖRE TÜRK
HUKUKUNDA YABANCILAR 21
Genel Olarak Yabancı Kavramı 21
Yabancılar İle İlgili Uluslararası Belgeler . 24
1945 Tarihli Birleşmiş Milletler Sözleşmesi 24
1948 Tarihli İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 25
1950 Tarihli Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 26
1965 Tarihli Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına
İlişkin Uluslararası Sözleşme 27
1990 Tarihli Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının
Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme. 27
Yabancılar İle İlgili Ulusal Mevzuat 28
Anayasa 28
Kanunlar ve Yönetmelikler. 29
Hukuki Statülere Göre Türk Hukukunda Yabancılar 29
Yabancı Devlet Vatandaşları 30
Vatansızlar (Heimatlos) 31
Vatansızlar İle İlgili Uluslararası Belgeler 33
1) 1954 Tarihli Vatansız Kişilerin Statüsüne İlişkin Sözleşme . 34
2) 1961 Tarihli Vatansızlığın Azaltılmasına Dair Sözleşme . 35
3) 1973 Tarihli Vatansızlık Hallerinin Sayısının Azaltılmasına
Dair Sözleşme. 36
Vatansızlar İle İlgili Ulusal Mevzuat 37
10 İçindekiler
Uluslararası Koruma Kapsamındaki Yabancılar.38
Mülteciler (Refugee) .38
1) Mülteciler İle İlgili Uluslararası Belgeler .40
a) 1951 Tarihli Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair
Konvansiyon .40
b) 1967 Tarihli Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Protokol41
2) Mülteciler İle İlgili Ulusal Mevzuat .43
Şartlı Mülteciler (Conditional Refugee).44
İkincil Koruma (Subsidiary Protection)45
Geçici Koruma (Temporary Protection) Kapsamındaki Yabancılar 47
Bazı Haklar Bakımından Ayrıcalıklı Yabancılar 49
Göçmenler (Muhacirler) .49
Türk Soylu Yabancılar52
KKTC Vatandaşları.54
ÖZEL STATÜLÜ (İMTİYAZLI) YABANCI KAVRAMI.55
Tanımı55
Tarihî Süreçte İmtiyazlı Yabancılar.56
Eski Çağ’da56
Eski Mısır Hukukunda56
Eski Yunan Hukukunda57
Eski Roma Hukukunda 58
Eski Pers Hukukunda.59
İbrani Hukukunda .59
Eski Hint Hukukunda.60
Orta Çağ’da.61
Yeni Çağ’da .62
İslam Hukukunda 62
Osmanlı Devleti Hukukunda .64
Türkiye’de İmtiyazlı Yabancılar 66
İKİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI ANLAŞMALAR VE MİLLETLERARASI TEAMÜLLER UYARINCA
TÜRKİYE’DE ÖZEL STATÜLÜ (İMTİYAZLI) YABANCILAR
GENEL OLARAK.67
ULUSLARARASI HUKUKTA DEVLETİ SINIRSIZ BİÇİMDE TEMSİL YETKİSİ
OLANLARIN AYRICALIKLI STATÜSÜ.68
Devlet Başkanı .69
İçindekiler 11
Devleti Temsil Yetkisi . 69
Dokunulmazlık ve Ayrıcalıklar 69
Kişi Dokunulmazlığı 70
Yargı Bağışıklığı. 71
Vergi ve Gümrük Bağışıklığı 73
Hükümet Başkanı 73
Devleti Temsil Yetkisi . 73
Dokunulmazlık ve Ayrıcalıklar 74
Dışişleri Bakanı 75
Devleti Temsil Yetkisi . 75
Dokunulmazlık ve Ayrıcalıklar 76
Diğer Bakanlar ve Kamu Kurumu Yetkilileri 77
III. YABANCI DEVLETİN DİPLOMATİK VE KONSOLOSLUK TEMSİLCİLERİ. 78
Yabancı Devletin Diplomatik Temsilcileri 82
Genel Olarak Diplomatik Temsilcilikler 82
Diplomatik Temsilciliklerin Görevleri. 83
Diplomatik Temsilciliklerin Dokunulmazlığı ve Ayrıcalıkları 84
Misyon Binası ve Konutların Dokunulmazlığı . 84
Arşivlerin Dokunulmazlığı 85
Haberleşme Serbestisi ve Haberleşmenin Dokunulmazlığı 85
Vergi Bağışıklığı 85
Gümrük Bağışıklığı 85
İcra Bağışıklığı. 86
Diplomatik Temsilcilerin Ayrıcalıklı Statüsü . 86
Genel Olarak 86
Dokunulmazlık ve Ayrıcalıklar 87
1) Kişi Dokunulmazlığı 88
2) Gezi Serbestisi 88
3) Yargı Bağışıklığı. 88
4) Vergi Bağışıklığı 90
5) Gümrük Bağışıklığı 90
6) Diğer İmtiyaz ve Ayrıcalıklar. 90
Diplomatik Temsilcilerin Transit Olarak Geçilen Devletlerde
Dokunulmazlık ve Ayrıcalıkları . 91
Dokunulmazlık ve Ayrıcalıklardan Yararlanacak Kişiler 91
12 İçindekiler
Yabancı Devletin Konsolosluk Temsilcileri.92
Genel Olarak Konsolosluklar.92
Konsoloslukların Görevleri93
Konsoloslukların Dokunulmazlığı ve Ayrıcalıkları95
Konsolosluk Binalarının Dokunulmazlığı.95
Arşivlerin Dokunulmazlığı .95
Haberleşme Serbestisi ve Haberleşmenin Dokunulmazlığı.95
Vergi Bağışıklığı .96
Gümrük Bağışıklığı 96
Konsolosluk Temsilcilerinin Ayrıcalıklı Statüsü .97
Genel Olarak .97
Dokunulmazlık ve Ayrıcalıklar.97
1) Kişi Dokunulmazlığı.98
2) Gezi Serbestisi.98
3) Yargı Bağışıklığı .99
4) Vergi Bağışıklığı.99
5) Gümrük Bağışıklığı 100
6) Diğer İmtiyaz ve Ayrıcalıklar .100
Dokunulmazlık ve Ayrıcalıklardan Yararlanacak Kişiler.100
YABANCI ASKERÎ KUVVETLERE MENSUP ASKERÎ PERSONEL 101
MİLLETLERARASI ÖRGÜTLER 104
Genel Olarak 104
Milletlerarası Örgüt Türleri105
Hükümetlerarası Örgütler.105
Hükümetlerarası Örgüt Türleri105
Hükümetlerarası Örgütlerin Dokunulmazlığı ve Ayrıcalıkları.106
Hükümet Dışı Örgütler108
BM Uluslararası Adalet Divanı Üyelerinin Dokunulmazlığı ve
Ayrıcalıkları 109
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İÇ HUKUK KURALLARI UYARINCA TÜRKİYE’DE ÖZEL STATÜLÜ (İMTİYAZLI)
YABANCILAR
GENEL OLARAK.111
İÇ HUKUKTA AYRICALIKLI STATÜ TANINAN YABANCILAR.112
Mavi Kart Sahipleri 112
İçindekiler 13
Genel Olarak 112
Mavi Kart Uygulamasının Sebepleri. 113
Mavi Kart Uygulamasına İlişkin Düzenlemeler. 117
403 Sayılı TVK Madde 29’da 4112 Sayılı Kanun İle Yapılan
Değişiklikler 117
1) 403 Sayılı TVK Madde 29’un Değişiklikten Önceki Hali 117
2) 403 Sayılı TVK Madde 29’da Yapılacak Değişikliklere İlişkin İlk
Çalışmalar. 119
3) 4112 Sayılı Kanun İle Getirilen Değişiklikler . 121
403 Sayılı TVK Madde 29’da 5203 Sayılı Kanun İle Yapılan
Değişiklikler 123
5901 Sayılı TVK Madde 28’de 6304 Sayılı Kanun İle Yapılan
Değişiklikler 125
700 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname İle Yapılan Değişiklikler . 127
7196 Sayılı Kanun İle Yapılan Değişiklikler . 128
Mavi Kart Statüsünün Şartları 128
Türk Vatandaşlığının Doğumla (Aslen) Kazanılması . 128
1) Soy Bağı (Kan) Esası (jus Sanguinis) 129
2) Doğum Yeri (Toprak) Esası (Jus Soli). 130
Türk Vatandaşlığının Çıkma İzni İle Kaybı. 131
Mavi Kart Verilecek Yabancılar 131
Doğumla Türk Vatandaşı Olan ve Türk Vatandaşlığını Çıkma İzni
İle Kaybedenler 132
İlgilinin Altsoyları 133
Mavi Kartlılar Kütüğü . 133
Mavi Kart İle Sağlanan Ayrıcalıklı Statü 134
Mevzuattaki Düzenleme 134
Mavi Kart’ın Sağladığı Haklar . 135
Hariç Tutulan Haklar 135
1) Seçme ve Seçilme. 136
2) Muafen Araç veya Ev Eşyası İthal Etme . 136
3) Askerlik Hizmetini Yapma Yükümlülüğü. 139
4) Kamu Hizmetinde Kadrolu Olarak Görev Yapma . 139
Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni. 141
Mavi Kart’ın Düzenlenmesi 143
Diğer Kanunlarda Mavi Kartlılar İle İlgili Hükümler 145
14 İçindekiler
Uzun Dönem İkamet İzni Sahipleri.146
Genel Olarak .146
Uzun Dönem İkamet İzni 148
Uzun Dönem İkamet İzni Verilecek Yabancılar .148
1) Türkiye’de Kesintisiz En Az Sekiz Yıl İkamet İzni İle Kalan
Yabancılar .148
2) Bakanlığın Belirlediği Şartlara Uyan Yabancılar 150
Uzun Dönem İkamet İzninin Şartları .152
1) Kesintisiz En Az Sekiz Yıl İkamet İzni İle Türkiye’de Kalmış
Olmak153
2) Son Üç Yıl İçinde Sosyal Yardım Almamış Olmak 153
3) Kendisi veya Varsa Ailesinin Geçimini Sağlayacak Yeterli ve
Düzenli Gelir Kaynağına Sahip Olmak .154
4) Geçerli Sağlık Sigortasına Sahip Olmak.155
5) Kamu Düzeni veya Kamu Güvenliği Açısından Tehdit
Oluşturmamak 155
Uzun Dönem İkamet İzni İle Sağlanan Ayrıcalıklı Statü.156
Mevzuattaki Düzenleme .156
Uzun Dönem İkamet İzninin Sağladığı Haklar .157
Hariç Tutulan Haklar .160
Uzun Dönem İkamet İzninin İptali 161
Genel Olarak .161
Uzun Dönem İkamet İzninin İptal Sebepleri .162
1) Kamu Düzeni veya Kamu Güvenliği Açısından Ciddi Tehdit
Oluşturmak .162
2) Sağlık, Eğitim ve Ülkesindeki Zorunlu Kamu Hizmeti Dışında
Bir Nedenle Kesintisiz Bir Yıldan Fazla Süreyle Türkiye
Dışında Bulunmak .162
Uzun Dönem İkamet İzni İptal Edilen Yabancıların Tekrar
Başvuruda Bulunması .164
Süresiz Çalışma İzni Sahipleri.166
Genel Olarak Çalışma Hakkı ve Süresiz Çalışma İzni .166
Genel Olarak Çalışma Hakkı 166
Süresiz Çalışma İzni.169
Süresiz Çalışma İzni Verilecek Yabancılar .170
Uzun Dönem İkamet İzni Sahibi Yabancılar 170
Türkiye’de En Az Sekiz Yıl Kanuni Çalışma İzni Olan Yabancılar .170
İçindekiler 15
Süresiz Çalışma İzni İle İlgili Usul ve Esaslar . 172
Süresiz Çalışma İzni İle Sağlanan Ayrıcalıklı Statü 173
Mevzuattaki Düzenleme 173
Süresiz Çalışma İzninin Sağladığı Haklar. 174
Hariç Tutulan Haklar 174
Süresiz Çalışma İzninin İptali 175
Turkuaz Kart Sahipleri. 175
Genel Olarak Turkuaz Kart . 175
Turkuaz Kart Uygulaması ve Amacı 176
Nitelikli İş Gücünün Önemi 178
Turkuaz Kart Yönetmeliği. 180
Turkuaz Kart’a İlişkin Esaslar 181
Mevzuattaki Düzenleme 181
Turkuaz Kart Verilecek Yabancılar 182
Turkuaz Kart Verilmeyecek Yabancılar. 184
Turkuaz Kart Başvurusu ve Değerlendirilmesi 185
1) Turkuaz Kart’ta Geçiş Süresi. 188
2) Başvurunun Reddi 189
Turkuaz Kart İle Sağlanan Ayrıcalıklı Statü . 190
Mevzuattaki Düzenleme 190
Turkuaz Kart’ın Sağladığı Haklar. 190
Turkuaz Kart Sahibi Yakını Kartı . 191
Turkuaz Kart Sahibi Yabancıların Vatandaşlığa Alınması 191
Turkuaz Kart’ın İptali 194
Turkuaz Kart’a İlişkin Değerlendirme. 195
Karşılaştırmalı Hukukta Turkuaz Kart Benzeri Uygulamalar 198
AB Mevzuatında Mavi Kart Uygulaması. 198
ABD Hukukunda Yeşil Kart Uygulaması 200
III. ÖZEL STATÜLÜ YABANCILARIN AYRICALIKLI KONUMUNUN
DEĞERLENDİRİLMESİ . 202
Ülkeye Giriş Hakkı Bakımından . 202
İkamet ve Seyahat Hakkı Bakımından. 204
Çalışma Hakkı Bakımından 208
Taşınmaz Edinme Hakkı Bakımından 209
Vatandaşlık Hakkı Bakımından 213
16 İçindekiler
KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA İMTİYAZLI YABANCILAR216
ABD 216
Rusya Federasyonu218
Almanya.219
Birleşik Krallık.220
Fransa 222
Kanada.223
Avustralya224
Singapur.226
İ. Diğer Ülkeler226
SONUÇ.229
EKLER 235
KAYNAKÇA.257
