BORÇLAR HUKUKUNDA HAKİMİN SÖZLEŞMEYİ TAMAMLAMASI Sanem AKSOY DURSUN - Sözleşmenin Tamamlanması Kavramı Ve Sözleşmenin Tamamlanmasının Şartları - Sözleşmenin Tamamlanmasında Araçlar Ve Yöntemler - Tamamlayıcı Yorum: Hakimin Kendi Koyduğu Kuralla Sözleşmeyi Tamamlaması - Hakimin Sözleşmeyi Tamamlaması Sırasında Karşılaşacağı Bazı Özel Haller ÖNSÖZ .........................................................................................vii İÇİNDEKİLER ............................................................................... ix KISALTMALAR ..............................................................................xv GİRİŞ ............................................................................................. 1 Birinci Bölüm SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASI KAVRAMI VE SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASININ ŞARTLARI I. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASI KAVRAMI ............................. 7 A. Genel Olarak ....................................................................... 7 B. Benzer Kavramlardan Farkı ve Benzer Kavramlarla İlişkisi ............................................................................... 10 1. Sözleşmenin Tamamlanması ile Yorumlanması Arasındaki İlişki ........................................................... 10 2. Tamamlayıcı Yorum ile Gerçek (Basit) Yorum Arasındaki Fark ........................................................... 15 3. Sözleşme Boşluğunun Tamamlanması ile Kanun Boşluğunun Tamamlanması Arasındaki İlişki .............. 20 4. Sözleşmenin Tamamlanması ile Değişen Şartlara Uyarlanması Arasındaki İlişki ...................................... 21 II. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASININ ŞARTLARI ..................... 24 A. Sözleşmenin Kurulmuş Olması ......................................... 24 1. Sözleşmenin Kurulmasının Şartları .............................. 24 İÇİNDEKİLERx a. Karşılıklı İrade Beyanları ........................................ 24 b. İrade Beyanlarının Birbirine Uygunluğu ................. 24 c. Uyuşmanın Kapsamı .............................................. 27 (1) Genel Olarak .............................................................. 27 (2) Esaslı Nokta - İkinci Derecedeki (Yan) Nokta Kavramları ................................................................. 28 (i) Genel Olarak ........................................................ 28 (ii) Objektif Esaslı Noktalar ........................................ 31 (iii) Objektif İkinci Derecedeki (Yan) Noktalar .............. 37 2. Sözleşmenin Kurulduğu Karinesi: BK. m.2/f.1 ............. 40 a. Genel Olarak .......................................................... 40 b. BK. m. 2/f.1’in Hukuki Niteliği ............................... 41 c. BK. m. 2/f.1’in Kıyas Yoluyla Uygulanması ............. 47 (1) İcabı Değiştiren yahut Tamamlayan Kabullerde Uygulanması ............................................................. 47 (2) Gizli-Kısmi Uyuşmazlıkta Uygulanması ..................... 50 (3) Saklı Tutma Anlaşması Olmaması Halinde Karinenin Uygulanması .............................................................. 51 (4) Genel İşlem Şartlarında Uyuşulamaması Durumunda Karinenin Uygulanması .............................................. 52 (i) Sadece Taraflardan Biri Genel İşlem Şartlarını Kullanıyorsa ......................................................... 52 (ii) İki Taraf da Genel İşlem Şartlarını Kullanıyorsa .... 53 d. BK. m.2/f.1’in Hukuki Sonuçları ............................ 58 3. Sözleşmenin Kurulmasının Tamamlama Sorunu Açısından İstisnaları ................................................... 59 a. Objektif Esaslı Noktalarda Uyuşma Olmamasına Rağmen Sözleşmenin Kurulmuş Sayılması ............. 59 b. Salt Yorum Uyuşmazlığı Teorisi ............................. 69 B. Sözleşmede Boşluk Bulunması .......................................... 73 1. Sözleşme Boşluğu Kavramı .......................................... 73 2. Sözleşme Boşluğunun Türleri ..................................... 79 a. Gerçek Boşluk - Gerçek Olmayan Boşluk ............... 79 b. Bilinçli Boşluk - Bilinçli Olmayan Boşluk .............. 80 3. Sözleşme Boşluğu ile Kanun Boşluğunun Karşılaştırılması........................................................... 81 III. ARA DEĞERLENDİRME .......................................................... 82xi İkinci Bölüm SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASINDA ARAÇLAR VE YÖNTEMLER I. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASINDA HÂKİMİN ARAÇLARI .... 85 A. Genel Olarak ..................................................................... 85 B. Yedek Hukuk Kuralları ...................................................... 89 1. Genel Olarak .............................................................. 89 2. Yedek Hukuk Kurallarının Türleri ................................ 92 a. Genellik Derecesine Göre Yedek Hukuk Kuralları ................................................................. 92 (1) Genel Yedek Hukuk Kuralları ..................................... 92 (2) Özel Yedek Hukuk Kuralları ...................................... 93 b. İçeriğine Göre Yedek Hukuk Kuralları ..................... 93 (1) Esasa İlişkin Yedek Hukuk Kuralları .......................... 93 (2) Başka Bir Hükme Atıfta Bulunan Yedek Hukuk Kuralları .................................................................... 94 3. Yedek Hukuk Kurallarının Uygulanması ...................... 94 C. Örf ve Âdet Hukuku ile Teamüller ..................................... 96 D. Farazi Ortak İrade .......................................................... 101 E. İşin Mahiyeti .................................................................. 108 II. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASINDA YÖNTEMLER ............. 110 A. Genel Olarak ................................................................... 110 B. Objektif Teori (Sözleşmenin Yedek Hukuk Kurallarıyla Tamamlanması) .............................................................. 112 C. Objektif Teorinin Eleştirisi .............................................. 116 D. Sübjektif Teori (Farazi Ortak İradeye Göre Tamamlama) .. 120 E. Sübjektif Teorinin Eleştirisi ............................................. 121 F. Uzlaştırıcı Görüş ............................................................. 124 G. Yedek Hüküm Olmaması Durumu ................................. 128 1. Genel Olarak ............................................................. 128 2. Hâkimin Sözleşmeyi yahut Kanunu Tamamlaması ..... 130 III. ARA DEĞERLENDİRME ........................................................ 139xii Üçüncü Bölüm TAMAMLAYICI YORUM: HÂKİMİN KENDİ KOYDUĞU KURALLA SÖZLEŞMEYİ TAMAMLAMASI I. TAMAMLAYICI YORUM KAVRAMI ......................................... 141 A. Genel Olarak ................................................................... 141 B. Tamamlayıcı Yorumun Araçları ....................................... 144 C. Uzlaştırıcı Görüş ............................................................ 147 D. Teamüllerin Tamamlayıcı Yorumdaki İşlevi ..................... 152 E. Tamamlayıcı Yorumun Sınırları ....................................... 153 1. Tarafların İradesi Hilafına Tamamlayıcı Yorum .......... 153 2. Tamamlayıcı Yorumla Yan Borç Yaratılmasında Sınırlar ...................................................................... 154 II. SÖZLEŞMENİN “İŞİN MAHİYETİ”NE GÖRE TAMAMLANMASI .................................................................. 156 A. Genel Olarak ................................................................... 156 B. Saklı Tutma Kavramı ...................................................... 157 1. Genel Olarak ............................................................. 157 2. Saklı Tutmanın Şartları ............................................. 157 3. Saklı Tutmanın Hukuki Niteliği .................................. 160 C. “İşin Mahiyeti” ve Kavramın Tamamlamadaki Özellikleri ........................................................................ 162 1. Genel Olarak ............................................................. 162 2. BK m.2/f.2’nin Uygulama Alanı ................................. 165 3. Sözleşmenin Amacı ve İçeriği ..................................... 168 III. ARA DEĞERLENDİRME ........................................................ 172 Dördüncü Bölüm HÂKİMİN SÖZLEŞMEYİ TAMAMLAMASI SIRASINDA KARŞILAŞACAĞI BAZI ÖZEL HALLER I. GENEL OLARAK ................................................................... 175 II. KISMİ BUTLAN HALİNDE SÖZLEŞME BOŞLUĞUNUN TAMAMLANMASI .................................................................. 175 III. GENEL İŞLEM ŞARTLARINDAN DOĞAN BOŞLUKLARIN TAMAMLANMASI ................................................................. 183xiii IV. İSİMSİZ SÖZLEŞMELERİN TAMAMLANMASI ........................ 191 V. ŞEKLE TABİ SÖZLEŞMELERİN TAMAMLANMASI ................. 196 VI. TAMAMLAMA SORUNU İLE TEMEL HATASI ARASINDAKİ İLİŞKİ ................................................................................... 197 VII. ARA DEĞERLENDİRME ........................................................ 199 SONUÇ ...................................................................................... 201 KAYNAKÇA ................................................................................ 209 KAVRAMLAR DİZİNİ .................................................................. 221
