Savcılık Kurumu
Dr. Hüseyin ŞIK
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 19
GİRİŞ 23
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAM, TARİHÇE, ULUSLARARASI İLKELER, HUKUKİ STATÜ, SAVCILIK TEŞKİLATI, SAVCI OLABİLME KOŞULLARI, İLİŞKİLERİ, BAZI ÜLKELERDE SAVCILIK KURUMU
I. KAVRAM 25
II. TARİHSEL GELİŞİM 35
A. Batı Hukuku 35
1. Roma Hukuku 35
2. Cermen Hukuku 36
3. Anglo-Sakson Hukuku 37
4. Fransız Hukuku 39
B. İslam Hukuku 41
C. Türk Hukuku 44
1. Osmanlı Devleti Dönemi 44
2. Türkiye Cumhuriyeti Dönemi 49
III. SAVCILIK KURUMU İLE İLGİLİ ULUSLARARASI İLKELER 51
A. Birleşmiş Milletler 51
1. Savcıların Rolüne Dair İlkeler (Havana Kuralları) 51
2. Savcılığın Dürüstlük ve Kapasitesinin İyileştirilmesi Suretiyle Hukukun Üstünlüğü İlkesinin Güçlendirilmesi Kararı (17/2) 53
3. Savcıların Statüsü ve Rolü Rehberi 54
B. Avrupa Konseyi 55
1. Ceza Adaletinin Sadeleştirilmesi Hakkında Üye Devletlere
Yönelik (1987/ 18) Tavsiye Kararı 55
2. Ceza Adalet Sisteminde Savcılığın Rolüne Dair (2000/19)
Tavsiye Kararı 56
3. Ceza Adalet Sistemi Dışında Savcılığın Rolüne Dair (2012/11)
Tavsiye Kararı 58
4. Savcılar için Etik ve Davranış Biçimlerine İlişkin Avrupa Esasları (Budapeşte Kuralları) 59
5. Hukukun Üstünlüğü İlkesi ile Yönetilen Demokratik
Toplumlarda Savcılığın Rolüne Dair (1604) Tavsiye Kararı 60
6. Kovuşturmaya Alternatifler Hakkında Görüş 61
7. Demokratik Bir Toplumda Hâkim ve Savcılar Arasındaki
İlişkiler Hakkında Görüş (Bordo Bildirisi) 63
8. Savcılık ve Çocuk Adalet Sistemi Hakkında Görüş 64
9. Savcılar ve Cezaevi İdaresi Arasındaki İlişki Hakkında Görüş 65
10. Savcılar ve Medya Arasındaki İlişkiler Hakkında Görüş 67
11. Savcılara İlişkin Avrupa Norm ve Prensipleri Görüşü
(Roma Şartı) 67
12. Ceza Soruşturmalarında Savcıların Rolüne Dair Görüş 68
13. Venedik Komisyonunun Yargı Sisteminin Bağımsızlığına İlişkin Avrupa Standartları Hakkında Raporu
(Savcılık Teşkilatına İlişkin 2'nci Bölüm) 69
IV. SAVCILIK KURUMUNUN HUKUKİ STATÜSÜ 71
A. Savcılık Kurumunun Devlet Yapısındaki Yeri 71
1. Yargı İçerisinde Yer Aldığını Savunan Görüş 71
2. Yürütme İçerisinde Yer Aldığını Savunan Görüş. 73
3. Karma Görüş 74
4. Değerlendirme 75
B. Ceza Muhakemesi Sujesi Olarak Taraf Olma Sorunu 78
1. Taraf Olduğunu Savunan Görüş 78
2. Taraf Olmadığını Savunan Görüş 81
3. Değerlendirme 82
4. Savcının Reddi Sorunu 82
C. Savcılık Kurumunun Özellikleri 87
1. Birlik ve Bölünmezlik 87
2. Hiyerarşik Bir Düzene Tabi Olması 88
3. Savcının Sorumsuzluğu 92
D. Savcılık Kurumunun Bağımsızlık Meselesi 93
1. Savcıların Bağımsızlığı 93
2. Savcılık Teminatı 96
E. Ceza Muhakemesi Sistemleri ve Savcılık Kurumunun Diğer
Muhakeme Sujeleri ile İlişkisi 99
1. Ceza Muhakemesi Sistemleri 101
a. İtham Sistemi 101
b. Tahkik Sistemi 102
c. İşbirliği Sistemi 102
2. Ceza Muhakemesi Sujeleri ile İlişkisi 103
a. Hâkim ve Mahkeme ile Olan İlişkisi 103
b. Savunma Makamı ile Olan İlişkisi 104
V. TÜRKİYE'DE SAVCILIK KURUMUNUN TEŞKİLATLANMASI 106
A. Adli Yargıda Savcılık Teşkilatı 106
1. İlk Derece Mahkemeleri Nezdindeki Teşkilatlanma 107
a. Soruşturma Büroları 110
(1) Müracaat Bürosu 111
(2) Çocuk Bürosu 112
(3) Uzlaştırma Bürosu 113
(4) Fikri ve Sınai Haklar Bürosu 114
(5) Anayasal Düzene Karşı İşlenen Suçlar Bürosu 115
(6) Aile İçi Şiddet Suçları Bürosu 115
(7) Basın Suçları Bürosu 116
(8) Faili Meçhul Suçlar (Zamanaşımı) Bürosu 117
(9) Memur Suçları Bürosu 118
(10) Kaçakçılık ve Örgütlü Suçlar Bürosu 119
b. Kabahatler Bürosu 119
c. İstinabe Bürosu 120
d. Yakalama Bürosu 121
e. İlamat İnfaz Bürosu 121
f. Muhabere Büroları 123
g. UYAP-Bilgi İşlem Birimi 123
2. İstinaf Mahkemeleri Nezdindeki Teşkilatlanma 124
3. Temyiz Mahkemesi Nezdindeki Teşkilatlanma 125
B. Adli Yargı Dışındaki Savcılık Kurumları 125
1. Anayasa Yargısında Savcılık Kurumu 125
a. Yüce Divan 126
b. Siyasi Partiler ile İlgili Davalar 127
2. İdari Yargıda Savcılık Kurumu 127
3. Askeri Yargıda Savcılık Kurumu 129
4. Sayıştayda Savcılık Kurumu 129
VI. CUMHURİYET SAVCILIĞI MESLEĞİNE ATANMA KOŞULLARI 130
A. Genel Olarak 130
B. Savcı Adaylığına Atanmak için Gereken Koşullar 131
1. Türk Vatandaşı Olmak 131
2. Yaş Kriteri 132
3. Hukuk Fakültesi Mezunu Olmak 132
4. Kamu Haklarından Yasaklı Olmamak 133
5. Askerlik Şartı 134
6. Sağlık Kriteri 134
7. Yakışıksız Tutum ve Davranışlar 134
8. Hükümlülük, Soruşturma ya da Kovuşturma Altında Bulunmama 134
a. Hükümlü Olma Durumu 135
b. Soruşturma veya Kovuşturma Altında Olmamak 138
9. Arşiv Araştırması 138
10. Yazılı Sınavda ve Mülakatta Başarılı Olmak 139
C. Adaylığa Atanma 140
D. Adaylık ve Eğitim Süreci 140
E. Savcılığa Atanma 141
VII. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU İLE İLİŞKİSİ 141
VIII. ADALET BAKANLIĞI İLE İLİŞKİSİ 143
IX. KOLLUK İLE İLİŞKİSİ 146
A. Genel Olarak 146
B. İdari Kolluk 147
C. Adli Kolluk 149
1. Savcının Adli Kollukla İlişkisi 153
2. İdari ve Adli Görev Ayrımı 163
X. BAZI ÜLKELERDE SAVCILIK KURUMU 166
A. Almanya 166
B. Fransa 168
C. İngiltere 173
D. Hollanda 176
E. İtalya 178
F. İspanya 180
G. İsviçre 184
H. Portekiz 188
İ. Polonya 191
J. İskoçya 193
K. Avusturya 195
L. Litvanya 196
İKİNCİ BÖLÜM SAVCILIK KURUMUNUN
CEZA MUHAKEMESİNDEKİ GÖREV VE YETKİLERİ
I. GENEL OLARAK 199
II. SAVCILIK KURUMUNUN SORUŞTURMA EVRESİNDEKİ GÖREV VE
YETKİLERİ 199
A. Soruşturma ve Delil Toplama Faaliyetleri 201
1. İfade Alma 203
a. Şüpheli İfadesinin Alınması 203
(1) Suça Sürüklenen Çocuk İfadesinin Alınması 210
b. Mağdur Beyanının Alınması 213
c. Tanık Beyanının Alınması 223
2. Beden Muayenesi - Vücuttan Örnek Alınması –
Genetik İnceleme 228
a. Şüpheli Yönünden 228
b. Diğer Kişiler Yönünden 232
c. Genetik İnceleme 235
3. Şüphelinin Fizik Kimliğinin Tespiti 237
4. Gözlem Altına Alma 238
5. Keşif 239
6. Yer Gösterme 242
7. Bilirkişiye Başvurma 250
8. Adli Muayene ve Otopsi 251
9. Teşhis ve Yüzleştirme 255
B. Koruma Tedbirleri Bakımından Görevleri 256
1. Yakalama 257
2. Gözaltı 259
3. Tutuklama 262
4. Adli Kontrol 266
5. Arama 267
6. Elkoyma 272
7. Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini 277
8. Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi 278
9. Gizli Soruşturmacı Görevlendirilmesi 286
10. Teknik Araçlarla İzleme 293
11. Erişimin Engellenmesi 295
C. Önödeme ve Uzlaştırma 297
1. Önödeme 297
2. Uzlaştırma 302
D. Soruşturmadaki Kararlar 309
1. Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığına Dair Karar 312
2. Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi Kararı 316
3. Fezleke Düzenlemek 318
4. Yetkisizlik Kararı 319
5. Görevsizlik Kararı 320
6. İdari Yaptırım Kararı 321
7. İşleme Konulmama Kararı 322
8. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar 324
a. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Verilecek Haller 326
(1) Yeterli Şüphe Oluşturacak Delile Ulaşılamaması 326
(2) Kovuşturma Olanağının Bulunmaması 329
(3) Takdir Yetkisinin Kullanılması 331
(a) Etkin Pişmanlık Hali 333
(b) Şahsi Cezasızlık Halleri 337
b. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Kararın Hukuki
Niteliği 339
c. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Kararın Denetimi 340
(1) Yargısal Denetim 340
(2) İdari Denetim 345
(3) Kararın Re'sen Kaldırılması 349
9. İddianame 350
a. İddianamenin Unsurları 352
(1) Şekil Unsuru 352
(2) İrade Unsuru 355
b. İddianamenin İadesi ve İtiraz Usulü 357
(1) İade Sebepleri 357
(2) İadeye İtiraz 360
c. İddianamenin Kabulü ve Kamu Davasının Açılması 360
E. Savcılık İşlemlerinin Denetimi 360
1. Ceza Muhakemesi İşlemleri 360
a. Ceza Muhakemesi İşlemlerinin Unsurları 362
(1) İrade Unsuru 363
(2) Şekil Unsuru 363
b. Ceza Muhakemesi işlemlerinin Sınıflandırılması 365
(1) İşlemin Şekline Göre Sınıflandırılma 365
(2) İşlemi Yapan Makama Göre Sınıflandırılma 368
(3) İşlemin Gizli ya da Aleni Olmasına Göre
Sınıflandırılma 369
c. Ceza Muhakemesi İşlemlerindeki Hukuka Aykırılıkların Sonuçları 370
(1) Yokluk 370
(2) Butlan 372
(3) Hakdüşümü 374
(4) Kabul edilmezlik 375
d. Ceza Muhakemesi İşlemlerindeki Hukuka Aykırılıkların Giderilmesi 376
2. Savcılık İşlemleri 377
a. Fikri İşlemler 378
b. Fiili İşlemler 379
3. Savcılık İşlemlerinin Denetimi 381
a. Savcılık Teşkilatının İşlemlere Etkisi 382
b. Savcılık İşlemlerine Karşı İdari Yargı Yoluna Başvuru 388
c. Fikri İşlemlerin Denetimi 390
(1) İddianame 390
(2) Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar 394
(3) Yetkisizlik Kararı 397
(4) Fezleke 398
(5) Esas Hakkındaki Mütalaa 399
d. Fiili İşlemlerin Denetimi 399
(1) Araştırma Faaliyetleri 399
(2) Koruma Tedbiri İşlemleri 401
e. Savcılık Kurumunun Diğer İşlemlerinin Denetimi 403
III. SAVCILIK KURUMUNUN KOVUŞTURMA EVRESİNDEKİ GÖREV VE YETKİLERİ 406
A. İlk Derece Mahkemesindeki Görev ve Yetkileri 408
1. Duruşmalara Katılmak 408
2. Esas Hakkındaki Mütalaa Sunmak 410
3. Kanun Yollarına Başvurmak 412
B. İstinaf Kanun Yolundaki Görev ve Yetkileri 416
C. Temyiz Kanun Yolundaki Görev ve Yetkileri 417
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SAVCILIK KURUMUNUN ÖZEL HUKUKTAKİ GÖREVLERİ, İNFAZ HUKUKUNDAKİ GÖREVLERİ, İDARİ GÖREVLERİ, SAVCININ SORUMLULUĞU
I. GENEL OLARAK 419
II. SAVCILIK KURUMUNUN ÖZEL HUKUKTAKİ GÖREVLERİ 420
A. Medeni Hukuktaki Görevleri 421
1. Evliliğin Mutlak Butlanı Davası 421
2. Evlenmeyle Soybağının Kurulmasına İtiraz Davası 423
3. Tanımanın İptali Davası 423
4. Babalık Davası 424
5. Evlatlık İlişkisinin Kaldırılması 425
6. Derneklerin Feshi Davası. 426
7. Vakfın Dağıtılması Davası 427
B. Nüfus Davalarındaki Görevleri 427
1. İsim Değiştirme ve Düzeltme Davaları 427
2. Yaş Düzeltme Davaları 428
3. Diğer Kayıt Düzeltme Davaları 430
C. Diğer Özel Kanunlardaki Görevleri 431
1. Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesi 431
2. Sendikalar Kanunu'nda Öngörülen Haller 432
III. SAVCILIK KURUMUNUN İNFAZ HUKUKUNDAKİ GÖREVLERİ 432
A. Cezaların İnfazı 432
1. Hapis Cezalarının İnfazı 433
2. Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi 436
a. Hastalık Nedeniyle Erteleme 436
b. Hükümlünün Talebiyle İnfazın Ertelenmesi 437
3. Adli Para Cezalarının İnfazı 439
B. Savcının Denetimli Serbestlik Tedbirlerine İlişkin Görevleri 440
C. Ceza İnfaz Kurumunun Yönetimi 443
1. Kurum Yönetimi 443
2. İnfaz Personeli Üzerindeki Yetkileri 446
IV. SAVCILIK KURUMUNUN İDARİ GÖREVLERİ 447
A. Temsil Görevi 447
1. Adalet Komisyonuna Katılmak 447
2. Resmi Törenlere Katılmak 448
B. Denetim Görevi 449
1. Noter Denetimi 449
2. İcra ve İflas Dairelerini Denetleme 450
3. Nezarethane ve İfade Alma Odalarını Denetleme 451
C. Diğer Görevleri 452
1. Adliye Binasının Yönetimi. 452
2. Emanet Dairesine İlişkin Görevleri 453
3. UYAP-Bilgi İşlem İle İlgili Görevleri 453
4. Muhabere Görevleri 454
5. Savcının Uluslararası Sözleşmeler ve Uluslararası
Adli İşbirliği Kapsamındaki Görevleri 454
a. Uluslararası Sözleşmeler Kapsamındaki Görevleri 454
b. Cezaî Konularda Uluslararası Adli İşbirliği
Kapsamındaki Görevleri 458
6. Disiplin Amirliği 459
7. Basın Sözcülüğü 460
V. SAVCININ SORUMLULUĞU 462
A. Disiplin Sorumluluğu 462
1. Disiplin Eylemleri ve Cezaları 462
a. Uyarma Cezası 462
b. Aylıktan Kesme Cezası 466
c. Kınama Cezası 466
d. Kademe İlerlemesini Durdurma Cezası 473
e. Derece Yükselmesini Durdurma Cezası 475
f. Yer Değiştirme Cezası 476
g. Meslekten Çıkarma Cezası 483
B. Hukuki Sorumluluk 487
1. Adli Görevler Yönünden 487
2. İdari Görevler Yönünden 490
C. Cezai Sorumluluk 491
1. Görev Suçları ve Görev Sırasında İşlenen Suçlar 491
a. Soruşturma Usulü 492
b. Kovuşturma Usulü 495
2. Kişisel Suçlar. 497
a. Soruşturma Usulü 497
b. Kovuşturma Usulü 498
SONUÇ 499
KAYNAKÇA 517
