Vergi Hukuku
Prof. Dr. Selim KANETİ
Prof. Dr. Esra EKMEKCİ
Prof. Dr. Gülsen GÜNEŞ
Prof. Dr. Mahmut KAŞIKCI
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL BİLGİLER
§ 1. VERGİ KAVRAMI VE DİĞER MALİ YÜKÜMLERDEN AYIRT
EDİLMESİ 3
I. VERGİ KAVRAMI .3
1. Vergi ve sosyal hukuk devleti3
2. Verginin tanımı4
II. VERGİLERİN DIŞINDAKİ MALİ YÜKÜMLER 6
1. Harçlar .6
2. Resimler.7
3. Harcamalara katılma payları8
4. Diğer mali yükümler8
III. HARÇ, RESİM VE HARCAMALARA KATILMA PAYLARININ
VERGİ HUKUKUNUN KAPSAMINDA YER ALMASI 10
§ 2. VERGİ HUKUKUNUN HUKUK DÜZENİ İÇİNDEKİ YERİ 12
I. VERGİ HUKUKU KAVRAMI 12
II. VERGİ HUKUKUNUN KONUMU. 13
III. VERGİ HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARIYLA İLİŞKİSİ . 13
1. Vergi Hukukunun Anayasa Hukukuyla ilişkisi 13
2. Vergi Hukukunun İdare Hukukuyla ilişkisi 14
3. Vergi Hukukunun Özel Hukuk ile ilişkisi 14
IV. VERGİ HUKUKUNUN BÖLÜMLERİ . 17
1. Vergi Usul Hukuku. 17
2. Vergi Ceza Hukuku 17
3. Vergi Yargısı Hukuku 17
4. Bireysel Vergiler Hukuku (Vergi Sistemi) . 18
5. Vergi İcra Hukuku 18
§ 3. TÜRK VERGİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 18
I. GENEL BİLGİLER 18
II. BAĞLAYICI KAYNAKLAR. 19
1. Anayasa 19
2. Yasalar 19
a) Genel yasalar 19
aa) Vergi Usul Kanunu 19
bb) Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun . 20
cc) Vergi Yargısı yasaları 20
aaa) Danıştay Kanunu . 20
bbb) Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi
Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevleri Hakkında
Kanun 21
ccc) İdari Yargılama Usulü Kanunu . 21
b) Bireysel vergilerle ilgili yasalar . 21
aa) Gelir Vergisi Kanunu 22
bb) Kurumlar Vergisi Kanunu. 22
cc) Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu 22
dd) Emlak Vergisi Kanunu 22
ee) Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu 22
ff) Katma Değer Vergisi Kanunu 22
gg) Özel Tüketim Vergisi Kanunu 23
hh) Gider Vergileri Kanunu 23
ii) Damga Vergisi Kanunu 23
jj) Gümrük kanunları. 23
kk) Harçlar Kanunu. 24
ll) Belediye Gelirleri Kanunu 24
mm) Çevre Kanunu . 24
nn) Yurt Dışına Çıkış Harcı Hakkında Kanun . 24
oo) Milli Eğitim Temel Kanunu ve Yükseköğretim Kanunu. 24
c) Olağandışı vergilere ilişkin yasalar 25
3. Kanun hükmünde kararnameler (Eski Kaynak) 32
4. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri 32
5. Tüzükler (Eski Kaynak) 34
6. Kararnameler (Eski Kaynak) 34
7. Cumhurbaşkanı kararları. 35
8. Yönetmelikler . 35
9. Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararları 35
10. İçtihadı birleştirme kararları 36
11. Bağlayıcı bakanlık tebliğleri 36
12. Örf ve âdet . 36
III. YARDIMCI KAYNAKLAR. 37
1. Yargısal içtihatlar 37
2. Öğreti 37
3. Bakanlık genel tebliğleri. 37
4. Genelgeler, sirkülerler ve özelgeler 38
IV. VERGİ HUKUKUNUN ULUSLARARASI KAYNAKLARI . 41
§ 4. TÜRK VERGİ HUKUKUNUN ANAYASAL TEMELLERİ . 47
I. 1982 TARİHLİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANAYASASI’NIN VERGİ HUKUKUNA İLİŞKİN İLKELERİNE
TOPLU BAKIŞ 47
1. Sosyal hukuk devleti ilkesinin Vergi Hukukuna yansıması 47
2. 1982 tarihli Anayasa’ya göre vergi ödevine egemen olan
anayasal ilkeler. 48
II. VERGİNİN GENELLİĞİ İLKESİ 49
III. VERGİNİN MALİ GÜÇLE ORANTILI OLMASI İLKESİ . 50
1. “Mali güç”, “ödeme gücü” ve “iktisadi güç” terimleri . 50
2. İlkenin anlamı . 51
IV. VERGİNİN KAMU GİDERLERİNİ KARŞILAMAYA
ÖZGÜLENMESİ İLKESİ 53
V. VERGİ YÜKÜNÜN ADALETLİ VE DENGELİ DAĞILIMI
İLKESİ . 54
VI. VERGİNİN YASALLIĞI İLKESİ 55
1. Verginin yasallığı ilkesinin anlamı . 55
2. Verginin yasallığı ilkesinin istisnası . 57
VII. ANAYASA’NIN VERGİ ÖDEVİNİ İLGİLENDİREN DİĞER
İLKELERİ 58
§ 5. VERGİ HUKUKUNUN UYGULANMASI 58
I. BÜTÇE YASASI İLE VERGİ YASALARININ BÜTÇE YILINDA
UYGULANMASINA YETKİ VERİLMESİ 58
II. VERGİ YASALARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI 60
1. Türk vergi yasalarının yer bakımından uygulanmasına
egemen olan ilkeler 60
a) Gelir Vergisi Kanunu. 60
b) Kurumlar Vergisi Kanunu . 61
c) Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu . 61
d) Emlak Vergisi Kanunu. 62
e) Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu . 62
f) Katma Değer Vergisi Kanunu 62
g) Damga Vergisi Kanunu . 62
h) Gümrük Kanunu 62
XII İçindekiler
2. Türk vergi yasalarında çifte vergilendirmeye ilişkin kurallar . 62
a) Gelir Vergisi Kanunu . 63
b) Kurumlar Vergisi Kanunu 63
c) Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu . 64
3. Çifte vergilendirmeyi önlemeye yönelik uluslararası
anlaşmalar 64
4. Serbest bölgeler 64
III. VERGİ YASALARININ ZAMAN BAKIMINDAN
UYGULANMASI. 64
§ 6. VERGİ HUKUKUNDA YORUM, NİTELENDİRME VE
İSPAT . 66
I. VERGİ YASALARININ UYGULANMASINDA YORUM 66
II. VERGİ YASALARININ UYGULANMASINDA NİTELENDİRME. 68
1. Genel olarak 68
2. Peçeleme işlemleri 70
a) Genel olarak . 70
b) Peçeleme işleminin varlık şartları 71
c) Peçeleme işleminin sonuçları . 72
3. Geçersiz işlemler 74
4. Hukuka ya da genel ahlaka aykırı işlemler . 76
III. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT 77
1. İspat yükü . 78
a) Yükümlünün defter ve belge düzenine uyma ödevi . 78
b) İktisadi, ticari ve teknik gereklere uymayan normal ve
mutat olmayan durumlar 79
2. Vergi Hukukunda deliller . 82
a) Genel ilke . 82
b) Delil serbestliği ilkesinin istisnaları . 83
aa) Belge düzeni 83
bb) Yemin 84
cc) Tanık ifadeleri 84
c) Adli yargı yerlerinin kararlarının etkisi 87
İKİNCİ BÖLÜM
VERGİ USUL HUKUKU
BİRİNCİ AYIRIM
VERGİLENDİRME
BİRİNCİ ALT AYIRIM
GENEL İLKELER
§ 7. VERGİ İDARESİ . 91
I. VERGİ İDARESİNİN ÖRGÜTÜ . 91
1. Genel olarak 91
2. Hazine ve Maliye Bakanlığı . 92
a) Bakanlık merkez teşkilatı. 92
aa) Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğü (Eski birim) . 92
bb) Teftiş Başkanlığı . 93
cc) Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı . 94
dd) Vergi Konseyi . 95
b) Taşra teşkilatı. 95
aa) İl teşkilatı . 95
bb) İlçe teşkilatı . 96
cc) Vergi daireleri 96
c) Yurt dışı teşkilatı 96
3. Gelir İdaresi Başkanlığı 97
a) Gelir İdaresi Başkanlığı’nın kuruluş amacı ve görevleri 97
b) Gelir İdaresi Başkanlığı’nın merkez teşkilatı ve hizmet birimleri 99
c) Gelir İdaresi Başkanlığı’nın taşra teşkilatı . 100
aa) Vergi Dairesi Başkanlığı 101
bb) Vergi Dairesi Başkanı 102
cc) Vergi Dairesi 102
aaa) Genel olarak . 102
bbb) Vergi dairesinin yetki ve görevleri 104
aaaa) Vergi beyannamelerinin alınması . 104
bbbb) Verginin tarhı. 104
cccc) Verginin tahakkuk ettirilmesi . 105
dddd) Verginin tahsili 105
eeee) Yükümlülerin tespiti . 105
ffff) Yükümlüler hakkında bilgi toplamak . 105
gggg) Vergi idaresinin vergi uyuşmazlıklarında temsili106
ccc) Yükümlülerin vergi uygulaması bakımından bağlı
oldukları vergi dairesi. 106
aaaa) Gelir vergisi 106
bbbb) Kurumlar vergisi 107
cccc) Veraset ve intikal vergisi 107
dddd) Emlak vergisi . 107
eeee) Motorlu taşıtlar vergisi 108
ffff) Katma değer vergisi 108
gggg) Özel tüketim vergisi . 108
hhhh) Banka ve sigorta muameleleri vergisi 109
dd) Vergi Danışma Komitesi 110
II. KOMİSYONLAR . 110
1. Takdir komisyonu. 111
2. Zirai kazançlar il ve merkez komisyonları 112
3. Ortalama kâr hadleri il ve merkez komisyonları. 113
4. Tadilat komisyonları . 114
III. VERGİ MAHREMİYETİ 114
1. Genel olarak 114
2. İstisnaları 115
a) Gelir ve kurumlar vergilerinin ilanı 115
b) Yükümlülerin vergi ve ceza miktarlarının Hazine ve
Maliye Bakanlığı tarafından açıklanması 115
c) Vergi levhası 115
d) Sahte belge veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge
düzenleyen ve kullananların bildirilmesi 116
e) Kamu kurum ve kuruluşlarınca talep edilen belgeler . 116
f) Bankalara yapacakları vergi tahsiline yönelik bilgilerin
verilmesi. 116
g) Adli ve idari soruşturmalar ile ilgili olarak talep edilen
bilgi ve belgeler . 117
h) Yargı organları karşısında vergi mahremiyeti 117
i) Elektronik ortamda tutulmasına ve düzenlenmesine izin verilen
defter ve belgeleri tutan şirketler 118
j) Uluslararası bilgi değişimi anlaşmaları kapsamında vergi
yükümlüsünün bilgilerinin paylaşılması ve vergi mahremiyeti 118
IV. VERGİ İŞLERİNDE GÖREVLİ OLANLARIN GÖREV
YAPAMAYACAKLARI DURUMLAR 118
V. İDARE ORGANLARININ VERGİ İDARESİNE YARDIM
ETMESİ 119
§ 8. VERGİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE VERGİ SORUMLULUĞU 119
I. VERGİ YÜKÜMLÜSÜ 119
1. Vergi yükümlülüğü yasadan kaynaklanır . 119
2. Vergi yükümlülüğünün konusu vergi borcudur 120
3. Vergi yükümlüsü bir gerçek ya da tüzel kişidir 121
4. Vergi yükümlülüğünün konusu, kural olarak bir para
borcudur . 121
II. VERGİ SORUMLUSU. 122
1. Vergi sorumluluğunun unsurları . 122
a) Bir vergi yükümünün varlığı 122
b) Vergiyi ödeme ödevinin varlığı . 122
2. Vergi sorumluluğunun söz konusu olduğu durumlar 123
a) Vergi kesintisi yapanların sorumluluğu . 123
aa) Genel olarak. 123
bb) Vergi kesintisi yapılması öngörülen başlıca durumlar 124
aaa) Gelir Vergisi Kanunu 124
bbb) Kurumlar Vergisi Kanunu 125
ccc) Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu 125
ddd) Damga Vergisi Kanunu 126
cc) Vergi kesintisi yapması gereken vergi sorumlusu ile vergi
yükümlüsü arasındaki ilişki . 126
dd) Kesinti yapanların ödevlerini yerine getirmemesinin
sonuçları. 127
b) Karnesiz hizmetli çalıştıranların vergi sorumluluğu 130
c) Yükümlülerin temsilcilerinin vergi sorumluluğu . 130
aa) Küçüklerin ve kısıtlıların yasal temsilcilerinin vergi
sorumluluğu 131
bb) Tüzel kişilerde temsil organlarının sorumluluğu . 132
cc) Türkiye’de bulunmayan yükümlülerin Türkiye’deki
temsilcilerinin sorumluluğu 137
dd) Tüzel kişiliği olmayan toplulukları yönetenlerin
sorumluluğu 137
d) Mirasçıların sorumluluğu. 137
e) Adi ortaklığın ortaklarının durumu 138
f) Diğer sorumluluk durumları . 139
III. ARA (MUTAVASSIT) YÜKÜMLÜ 143
IV. VERGİ TAŞIYICISI . 144
V. VERGİ EHLİYETİ 145
VI. VERGİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE VERGİ SORUMLULUĞUNA
İLİŞKİN SÖZLEŞMELER. 146
1. Genel bilgiler 146
2. Sözleşmenin taraflar arasındaki hükmü 147
3. Sözleşmenin vergi dairesine karşı etkisi . 147
§ 9. SÜRELER, MÜCBİR SEBEPLER, SÜRELERİN UZAMASI 150
I. GENEL BİLGİLER. 150
II. VERGİ HUKUKUNDA SÜRELERİN ÇEŞİTLERİ 150
1. Yasal süreler . 150
2. İdari süreler. 150
III. SÜRELERİN HESAPLANMASI . 151
IV. ADLİ TATİL VE MALİ TATİLİN SÜRELERE ETKİSİ 152
a) Adli tatil ve sürelere etkisi . 152
b) Mali tatil ve sürelere etkisi. 153
aa) Mali tatilin vergi ödevlerine ve dava açma süresine
etkileri 153
bb) Mali tatilin vergi idaresinin işlemlerine etkileri 155
V. MÜCBİR SEBEPLERLE SÜRELERİN UZAMASI 156
VI. ÖLÜM NEDENİYLE SÜRELERİN UZAMASI 159
VII. ZOR DURUMDA SÜRE VERİLMESİ 159
İKİNCİ ALT AYIRIM
VERGİ ALACAĞI İLİŞKİSİ
§ 10. VERGİYİ DOĞURAN OLAY. 162
I. GENEL BİLGİLER. 162
II. VERGİYİ DOĞURAN OLAYIN NİTELİĞİ . 163
III. VERGİ YASALARINA GÖRE VERGİYİ DOĞURAN
OLAY. 164
1. Gelir vergisi 164
2. Kurumlar vergisi . 164
3. Veraset ve intikal vergisi 164
4. Emlak vergisi 165
5. Motorlu taşıtlar vergisi 165
6. Katma değer vergisi 165
7. Özel tüketim vergisi 165
8. Banka ve sigorta muameleleri vergisi . 166
9. Damga vergisi . 166
10. Gümrük vergisi . 166
IV. VERGİYİ DOĞURAN OLAYIN HUKUKA YA DA GENEL AHLAKA
AYKIRI OLMASI . 167
§ 11. VERGİNİN TARHI 167
I. GENEL BİLGİLER 167
II. TARH YÖNTEMLERİ . 168
III. BEYANA DAYANAN TARH . 168
1. Genel bilgiler 168
2. Tarh edilmesi beyana dayalı vergiler 172
a) Gelir vergisi . 172
b) Kurumlar vergisi 172
c) Veraset ve intikal vergisi 172
d) Emlak Vergisi 172
e) Katma değer vergisi . 173
f) Özel tüketim vergisi . 173
g) Banka ve sigorta muameleleri vergisi 173
h) Gümrük vergisi 173
3. Beyannamenin şekli, verilme zamanı ve yeri . 173
a) Beyannamenin şekli ve içeriği . 173
b) Beyannamenin verilme zamanı 174
c) Beyannamenin verilme yeri . 175
IV. İKMAL YOLU İLE TARH. 175
V. VERGİNİN RE’SEN TARHI 177
1. Genel bilgiler 177
2. Matrahın re’sen takdir ve verginin re’sen tarh edilebileceği
durumlar . 177
a) Vergi beyannamesinin yasal sürenin içinde verilmemiş olması. 178
b) Vergi beyannamesi yasal süreler içinde verilmekle birlikte
beyannamede vergi matrahına ilişkin bilgilerin gösterilmemiş
olması 179
c) Vergi Usul Kanunu’na göre tutulması zorunlu olan defterlerin
hepsinin veya bir kısmının tutulmamış veya tasdik ettirilmemiş
olması veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara
herhangi bir sebeple ibraz edilmemesi. 179
d) Defter kayıtlarının ve bunlarla ilgili vesikaların vergi matrahının
doğru ve kesin olarak tespitine imkân vermeyecek derecede
noksan, usulsüz ve karışık olması, dolayısıyla ihticaca salih
bulunmaması 180
e) Tutulması zorunlu olan defterlerin veya verilen beyannamelerin
gerçek durumu yansıtmadığına dair delil bulunması . 181
f) VUK mük. 227 uyarınca 3568 sayılı Kanun’a göre yetki almış
meslek mensuplarına imzalattırma mecburiyeti getirilen
beyanname ve ekleri imzalattırılmazsa veya tasdik kapsamına
alınan konularda yeminli mali müşavir tasdik raporu zamanında
ibraz edilmezse 182
3. Matrahın re’sen takdiri ve verginin re’sen tarhında vergi idaresinin
izleyeceği yol 182
a) Matrahın takdir komisyonu tarafından takdiri 183
b) Matrahın inceleme elemanı tarafından takdiri . 185
c) Beyannamenin yasal süresinden sonra verilmesi . 186
d) Beyannamenin yasal süresi içinde verilmiş olması 186
e) Re’sen vergi tarhını gerektiren nedenle ikmal yolu ile vergi
tarhını gerektiren nedenin birlikte bulunması 187
VI. İKMAL YOLU İLE VERGİ TARHI VE RE’SEN VERGİ
TARHININ ORTAK KURALLARI 187
VII. VERGİNİN İDARECE TARH EDİLMESİ 188
VIII. GERÇEK MATRAH VE GÖTÜRÜ MATRAH ÜZERİNDEN
VERGİ TARHI . 189
IX. TABAN MATRAHLAR ÜZERİNDEN VERGİ TARHI . 190
§ 12. TEBLİĞ. 191
I. GENEL BİLGİLER. 191
II. TEBLİĞİN YAPILACAĞI KİŞİLER . 192
1. Gerçek kişiler 192
2. Tüzel kişiler 192
3. Kamu kuruluşları 193
4. Yabancı memleketlerde bulunan kişiler 193
III. TEBLİĞ YÖNTEMLERİ 194
1. Genel bilgiler 194
2. Posta ile tebliğ. 194
3. Memur vasıtası ile tebliğ. 196
4. Dairede veya komisyonda tebliğ. 197
5. İlan yolu ile tebliğ . 197
a) İlan yolu ile tebliğ yapılacak durumlar. 197
b) İlan yolu ile tebliğin şekli 198
c) İlanın sonuçları. 199
6) Elektronik ortamda tebliğ . 199
IV. TEBLİĞİN USULÜNE GÖRE YAPILMAMASININ
SONUÇLARI . 199
1. Tebliğ edilen belgelerdeki usulsüzlük 199
2. Tebliğ yönteminde usulsüzlük 200
§ 13. VERGİNİN TAHAKKUK ETMESİ. 201
I. GENEL BİLGİLER 201
II. BEYANA DAYALI TARHTA VERGİNİN TAHAKKUKU 201
III. İKMAL YOLU İLE RE’SEN VEYA İDARECE YAPILAN
TARHTA VERGİNİN TAHAKKUKU VE KESİNLEŞMESİ 204
1. Süresi içinde dava açılmazsa 204
2. Süresi içinde dava açılırsa 204
IV. TAHAKKUKU TAHSİLE BAĞLI VERGİLER 205
§ 14. VERGİNİN ÖDENMESİ . 205
I. GENEL BİLGİLER 205
II. ÖDEMENİN YAPILACAĞI YER . 206
III. ÖDEME ZAMANI 206
1. Genel bilgiler 206
2. Özel ödeme zamanları 207
a) İkmal yolu ile re’sen veya idarece tarh edilen vergiler 207
b) Yükümlünün ülkeyi terk etmesi ya da ölümü hali . 207
c) Vergi mahkemesinde dava açılması . 208
d) İkmal yolu ile re’sen veya idarece vergi tarhında gecikme
faizi 208
§ 15. TARH ZAMAN AŞIMI 210
I. GENEL BİLGİLER 210
II. TARH ZAMAN AŞIMI SÜRESİ . 211
1. Genel kural . 211
2. Özel durumlar . 211
3. Vergi hatalarını düzeltme zaman aşımı 214
III. TARH ZAMAN AŞIMININ DURMASI VE KESİLMESİ 214
IV. TARH ZAMAN AŞIMININ GERÇEKLEŞMESİNİN SONUÇLARI 216
V. TAHSİL ZAMAN AŞIMI . 217
§ 16. VERGİNİN TERKİNİ . 217
I. GENEL BİLGİLER 217
II. DOĞAL AFETLER NEDENİYLE VERGİNİN TERKİNİ 217
III. TAHSİL İMKANSIZLIĞI NEDENİYLE TERKİN . 219
IV. TAHAKKUKTAN VAZGEÇME . 219
§ 17. VERGİ HATALARINI DÜZELTME. 219
I. GENEL BİLGİLER. 219
II. VERGİ HATALARININ TÜRLERİ 220
1. Hesap hataları . 220
a) Verginin matrahında hata . 221
b) Vergi tutarında hata 221
c) Mükerrer vergilendirme . 221
2. Vergilendirme hataları 221
a) Yükümlünün şahsında hata 221
b) Yükümlülükte hata. 221
c) Verginin konusunda hata 222
d) Vergilendirme ya da bağışıklık döneminde hata 222
III. DÜZELTME YOLLARI . 222
1. Vergi idaresinin görevinden ötürü (re’sen) düzeltme yapması . 223
2. Yükümlünün başvurması üzerine yapılan düzeltme . 223
IV. DÜZELTME USULÜ . 224
V. DÜZELTME TALEBİNİN REDDİNİN SONUÇLARI . 225
VI. DAVA AÇMA SÜRESİ İÇİNDE DÜZELTME TALEBİNDE
BULUNULMASI 228
VII. DÜZELTME DIŞINDA KALAN KONULAR 229
1. Vergi hatası sayılmayan hukuksal uyuşmazlıklar . 229
2. Yargı kararına konu olan yönler . 231
VIII. DÜZELTMEDE ZAMAN AŞIMI 232
ÜÇÜNCÜ ALT AYIRIM
YÜKÜMLÜLERİN DENETLENMESİ
§ 18. VERGİ İDARESİNİN YÜKÜMLÜLERİ DENETLEME YOLLARI. 233
I. GENEL BİLGİLER. 233
II. YOKLAMA. 233
1. Yoklamanın amacı 233
2. Yoklama usulü 235
III. İNCELEME. 237
1. Vergi incelemesinin amacı 237
2. İnceleme yapmaya yetkili olanlar . 238
3. Haklarında vergi incelemesi yapılacak olanlar . 238
4. Vergi incelemesinin yapılma zamanı 238
5. İncelemenin yapılacağı yer . 238
6. İnceleme sırasında uyulacak ilkeler 239
7. İnceleme raporu 240
8. Yeminli mali müşavirlik ve serbest mali müşavirlik 244
IV. ARAMA 248
1. Genel bilgiler 248
2. Vergisel arama kavramı ve hukuki niteliği . 248
3. Koruma önlemi olarak vergisel aramanın ön şartları 250
4. Aramanın yapılabileceği durumlar . 251
5. Arama usulü 251
6. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun uygulanması 252
7. Kayıtların yeniden işlenmesi 252
V. BİLGİ TOPLAMA 253
1. Talep üzerine bilgi verme . 253
2. Sürekli bilgi verme . 254
3. Uluslararası anlaşmalar gereğince bilgi değişimi . 255
İKİNCİ AYIRIM
YÜKÜMLÜLERİN ÖDEVLERİ
§ 19. YÜKÜMLÜLERİN BİLDİRME ÖDEVLERİ . 260
I. GENEL BİLGİLER 260
II. BİLDİRİLMESİ GEREKEN OLAYLAR 261
1. İşe başlamanın bildirilmesi . 261
2. Değişikliklerin bildirilmesi . 261
3. İşi bırakmanın bildirilmesi 262
III. BİLDİRME SÜRESİ . 263
IV. BİLDİRME ŞEKLİ . 263
§ 20. DEFTER TUTMA ÖDEVİ 263
I. GENEL BİLGİLER 263
II. DEFTER TUTMAK ZORUNDA OLAN YÜKÜMLÜLER 264
III. DEFTERLERİN TUTULMASINDA DÖNEM ESASI 265
IV. YÜKÜMLÜLERİN TUTACAKLARI DEFTERLER 265
1. Ticari kazanç ve kurum kazancı sahiplerinin tutacakları defterler . 265
a) Birinci sınıf tacir-ikinci sınıf tacir ayırımı . 265
b) Birinci sınıf tacirlerin tutacakları defterler. 266
aa) Bilanço esasına göre tutulacak defterlerin türleri . 267
aaa) Yevmiye defteri 267
bbb) Defterikebir (Büyük Defter) 267
ccc) Envanter defteri 267
bb) Bilanço esasına göre defter tutmada, envanter ve bilanço . 267
aaa) Envanter çıkarmak 267
bbb) Bilanço . 268
c) İkinci sınıf tacirlerin tutacakları defterler. 268
2. Serbest meslekte defter tutma . 269
3. Ziraî kazançta defter tutma . 269
4. Bazı kuruluşların tutacakları özel defterler . 269
a) İmalât defteri 269
b) Bitim işleri defteri 270
c) Banka, banker ve sigorta şirketlerinin gider vergisi defteri 270
d) Damga vergisi kayıt defteri 270
e) Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri 270
f) Menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarına ilişkin kayıtlar 271
g) Ambar defteri . 271
h) Makbuz karşılığı ve istihkaktan kesinti şekliyle damga vergisi
ödeyen yükümlülerin tutacağı özel defter 271
V. DEFTER - BEYAN SİSTEMİ 271
VI. DEFTERLERE KAYIT DÜZENİNE EGEMEN OLAN İLKELER 277
VII. DEFTERLERİN TASDİK DÜZENİ . 279
1. Tasdik zorunluluğu . 279
2. Tasdik makamı ve usulü . 280
3. Tasdik zamanı . 280
VIII. VERGİ USUL KANUNU UYARINCA TUTULMASI GEREKEN
DEFTERLERLE TÜRK TİCARET KANUNU UYARINCA
TUTULMASI GEREKEN DEFTERLER ARASINDAKİ İLİŞKİ 281
§ 21. BELGE DÜZENİNE UYMA ÖDEVİ . 281
I. GENEL BİLGİLER. 281
II. BELGE DÜZENİNE EGEMEN OLAN İLKELER 282
1. Belgeleme zorunluluğu ilkesi . 282
2. VUK’ta gösterilen belgelerle belgelendirme zorunluluğu 282
3. Belge düzenine uyma ödevi 282
4. Vergi beyannamelerinin imzalanması ve yeminli mali müşavir tasdik
raporları 282
5. Belgelendirme zorunluluğunun istisnalarının yasada belirtilmesi 283
III. VERGİ USUL KANUNU’NUN ÖNGÖRDÜĞÜ BELGELER . 284
1. Fatura 284
a) Genel bilgiler . 284
b) Faturada bulunması gereken bilgiler 284
c) Fatura düzeni 285
d) Fatura vermek ve almak zorunda olanlar . 285
2. Sevk irsaliyesi. 286
3. Perakende satış vesikaları . 286
4. Gider pusulası . 288
5. Müstahsil makbuzu. 288
6. Serbest meslek makbuzları . 289
7. Ücret bordrosu 289
8. Taşıma irsaliyesi . 289
9. Yolcu listesi 289
10. Günlük müşteri listesi . 290
11. Muhabere evrakı . 290
12. Diğer belgeler . 290
IV. ELEKTRONİK ORTAMDAKİ KAYITLAR VE ELEKTRONİK
CİHAZLA BELGE DÜZENLEMESİ 290
V. EKİM VE SAYIM BEYANI. 292
VI. VERGİ KARNESİ 292
VII. VERGİ İDARESİNİN DEFTER VE BELGELER KONUSUNDAKİ
DÜZENLEME YETKİSİ . 293
§ 22. DEFTER VE BELGELERİ MUHAFAZA VE İBRAZ ÖDEVİ 294
I. MUHAFAZA ÖDEVİ . 294
II. İBRAZ ÖDEVİ . 295
III. EK ÖDEVLER 295
ÜÇÜNCÜ AYIRIM
DEĞERLEME
§ 23. DEĞERLEMENİN GENEL İLKELERİ . 296
I. GENEL BİLGİLER 296
II. DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ 297
1. Maliyet bedeli . 297
2. Borsa rayici. 297
3. Tasarruf değeri 298
4. Kayıtlı değer (Mukayyet değer) 298
5. İtibari değer (Nominal değer) . 298
6. Vergi değeri 298
7. Rayiç bedel . 299
8. Emsal bedel ve emsal ücret. 299
III. İKTİSADİ İŞLETMELERDE DEĞERLEME VE SERVETLERİ
DEĞERLEME 301
§ 24. İKTİSADİ İŞLETMELERE DAHİL VARLIKLARI DEĞERLEME 301
I. GENEL BİLGİLER. 301
II. İKTİSADİ İŞLETMELERDE YER ALAN ÇEŞİTLİ VARLIKLARI
DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ . 301
1. Gayrimenkuller . 301
2. Demirbaş eşya. 302
3. Emtia. 303
4. Ziraî ürünler ve hayvanlar. 304
5. Menkul değerler 304
6. Yabancı paralar . 304
7. Yurt dışından getirilerek sermaye olarak konulan yabancı paralar . 305
8. Alacaklar. 305
9. İlk kuruluş giderleri ve peştamallıklar 306
10. Aktif geçici hesaplar . 306
11. İşletmenin kasa varlığı 307
12. Borçlar 307
13. Tahviller 307
14. Pasif geçici hesaplar . 307
15. Karşılıklar . 308
16. Özel durumlar . 308
III. ENFLASYON DÜZELTMESİ VE YENİDEN DEĞERLEME
ORANI . 309
§ 25. SERVETLERİ DEĞERLEME 310
I. GENEL BİLGİLER. 310
II. SERVET DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ 310
1. Servetlerin içinde yer alan ticari işletmeler 310
2. Menkul mallar 311
3. Hisse senetleri ve tahviller 311
4. Yabancı paralar. 311
5. Alacak ve borçlar 311
6. Haklar . 311
7. Gayrimenkuller. 312
8. Emsal bedelin belirlenmesi. 312
§ 26. AMORTİSMAN . 313
I. GENEL BİLGİLER 313
II. AMORTİSMANA TABİ OLMANIN ŞARTLARI 313
III. AMORTİSMAN ORANLARI 314
IV. AMORTİSMAN TÜRLERİ 314
1. Normal amortisman 315
2. Azalan bakiyeler usulüyle amortisman . 315
3. Madenlerde amortisman . 315
4. Olağanüstü (fevkalade) amortisman . 315
V. AMORTİSMAN UYGULAMASI 316
1. Amortismanın oranlarının uygulanma tarihi. 316
2. Amortisman oranının değişmezliği. 316
3. Amortisman süresi 316
4. Amortisman usulünü seçme 317
5. Amortisman hesapları. 318
VI. ALACAKLARDA AMORTİSMAN 318
1. Genel bilgiler 318
2. Değersiz alacaklar ile şüpheli alacakların ortak nitelikleri . 318
3. Değersiz alacaklar. 319
4. Şüpheli alacaklar 319
5. Vazgeçilen alacaklar. 320
VII. SERMAYENİN AMORTİSMANI . 320
VIII. GİRİŞİM SERMAYESİ FONU 321
IX. PEŞTAMALLIKLAR VE ÖZEL MALİYET BEDELLERİNİN
AMORTİSMANI . 322
1. İlk kuruluş giderleri ve peştamallıklar 322
2. Özel maliyet bedellerinin amortismanı . 322
X. AMORTİSMAN KONUSU VARLIKLARIN SATILMASI. 322
XI. SİGORTA TAZMİNATI . 323
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
VERGİ CEZA HUKUKU
§ 27. GENEL BİLGİLER 327
1. Suç ve kabahat ayrımı. 328
2. Vergi suçları ve vergisel düzene aykırılıklar ayrımı ve çeşitleri. 332
3. Vergisel idari para cezalarının sınıflandırılması ve nitelendirilmesi336
4. Vergi suçlarına ve vergisel düzene aykırılıklara uygulanacak
kurallar . 340
5. Vergi suçlarında ve vergisel düzene aykırılıklarda sorumluluk 345
§ 28. VERGİSEL DÜZENE AYKIRILIKLAR VE VERGİSEL İDARİ
PARA CEZALARI. 346
I. GENEL BİLGİLER . 346
II. VERGİ ZİYAI VE CEZASI 349
III. USULSÜZLÜKLER VE CEZALARI 354
1. Genel usulsüzlükler ve cezaları 354
2. Özel usulsüzlükler ve cezaları 357
a) Fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek
makbuzu verilmemesi, alınmaması sebebiyle uygulanacak ceza357
b) Damga vergisinde özel usulsüzlükler ve cezaları 360
c) Bilgi vermekten çekinenler ile Vergi Usul Kanunu 107/A, 256,
257, mük. 257. madde ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 98/A
maddesi hükmüne uymayanlar için ceza 360
IV. VERGİSEL DÜZENE AYKIRILIKLARIN ÖZEL GÖRÜNÜŞ
BİÇİMLERİ 363
1. Vergisel düzene aykırılıklarda birleşme . 363
2. Vergisel düzene aykırılıklara iştirak . 364
3. Vergisel düzene aykırılıklarda tekerrür 365
V. VERGİSEL İDARİ PARA CEZALARININ UYGULANMASINDA
USUL 365
§ 29. VERGİ SUÇLARI VE CEZALARI 367
I. GENEL BİLGİLER. 367
II. VERGİ KAÇAKÇILIĞI SUÇLARI VE CEZALARI. 367
1. Tarihsel gelişim 367
2. Terim sorunu ve sistematik öneriler . 368
3. Vergi kaçakçılığı suçlarının ön şartı: suçun belirli vergilere ilişkin
olmaması koşulu . 372
4. Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesinde yer alan suç tipleri . 374
5. Vergi kaçakçılığı suçlarının unsurları. 380
a) Hareket. 381
b) Tipiklik 387
c) Hukuka aykırılık unsuru. 388
d) Kusurluluk . 390
6. Vergi kaçakçılığı suçlarının cezaları. 393
7. Vergi kaçakçılığı suçlarının cezalandırılmasında usul 395
8. Ceza mahkemelerinin kararlarıyla vergi mahkemelerinin
kararlarının ve vergi makamlarının karşılıklı durumu 405
III. VERGİ MAHREMİYETİNİN İHLALİ SUÇU VE CEZASI . 406
IV. MEMURLARIN YÜKÜMLÜLERİN ÖZEL İŞLERİNİ YAPMASI
SUÇU VE CEZASI 409
V. VERGİ SUÇLARININ ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ . 409
1. Vergi suçlarına iştirak. 410
2. Vergi suçlarında birleşme ve tekerrür. 413
§ 30. VERGİ SUÇLARI İLE VERGİSEL DÜZENE AYKIRILIKLARDA
KUSURLULUĞU KALDIRAN SEBEPLER 414
I. GENEL BİLGİLER 414
II. YANILMA VE GÖRÜŞ DEĞİŞİKLİĞİ 414
1. Yetkili makamların yazı ile yanlış bilgi vermiş olması 415
2. Bir hükmün uygulanma tarzı konusundaki görüş değişikliği . 416
III. VERGİ KAÇAKÇILIĞI SUÇLARINDA HATA VE YANILMA. 418
1. Hukuki yanılma (Error Iuris Nocet) . 418
2. Fiili yanılma 419
IV. MÜCBİR SEBEPLER 421
§ 31. VERGİ CEZALARININ KALKMASI VE İNDİRİLMESİ . 426
I. GENEL BİLGİLER 426
II. PİŞMANLIK VE ISLAH 427
1. Pişmanlığın uygulanma şartları 428
a) Beyana dayalı bir verginin söz konusu olması . 428
b) Eylemin kaçakçılık suçu ya da vergi ziyaı niteliğini taşıması . 429
c) Yükümlünün yasaya aykırı eylemini kendiliğinden dilekçe ile
ilgili makamlara bildirmesi 429
d) Yükümlünün keyfiyeti haber verdiği tarihten önce haber verilen
husus hakkında ihbarda bulunulmamış olması . 430
e) Haber verme dilekçesinin yetkili memurlar tarafından yükümlü
nezdinde herhangi bir vergi incelemesine başlandığı veya olayın
takdir komisyonuna intikal ettirildiği günden evvel (kaçakçılık suçu
teşkil eden fiillerin işlendiğinin tespitinden önce) verilmiş
ve resmi kayıtlara geçirilmiş olması . 431
f) VUK 370 uyarınca izaha davet yazısının tebellüğ edilmemiş
olması . 432
g) Haber verme dilekçesinin verildiği tarihten başlayarak 15 gün
içinde beyannamenin verilmesi 432
h) Ödeme süresi geçmiş vergilerin zamlı olarak ödenmesi 433
2. Pişmanlığın sonuçları 433
III. ÖLÜM . 434
IV. ZAMAN AŞIMI 434
1. Ceza kesme zaman aşımı 434
2. Tahsil zaman aşımı . 435
3. Vergi kaçakçılığı suçlarında zaman aşımı 436
V. DÜZELTME . 437
VI. CEZADA İNDİRİM 438
VII. AF . 438
VIII. İZAHA DAVET . 440
IX. TERKİN . 441
X. TAHAKKUKTAN VAZGEÇME 441
XI. ÖDEME 441
XII. UZLAŞMA 442
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
VERGİ UYUŞMAZLIKLARI
§ 32. UZLAŞMA
