Şematik Medeni Hukuk
Doç. Dr. Hatice Kübra Ercoşkun ŞENOL
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 19
Birinci Bölüm
MEDENİ HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI VE
TÜRK MEDENİ KANUNU’NUN BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ
- 1. MEDENİ HUKUKA GİRİŞ 21
- Medeni Hukukun Anlam ve Önemi 21
- Hukuk Kavramı 21
- Hukukun Çeşitli Anlamları 22
- Kamu Hukuku – Özel Hukuk Ayırımı 22
- Medeni Hukuk Kavramı 23
- Medeni Hukukun Konusu 24
III. Medeni Hukukun Düzenleniş Tarzı Bakımından Çeşitli Sistemler 24
- Türkiye'de Medeni Hukuk Alanında Kanunlaştırma Hareketleri 26
- Türk Medeni Kanunu’nun Sistematiği ve Özellikleri 27
- Türk Medeni Kanunu’nun Sistematiği 27
- Türk Medeni Kanunu ile Türk Borçlar Kanunu’nun Özellikleri 28
- 2. MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI 28
- Medeni Hukukun Yürürlük Kaynakları 28
- Genel Olarak 28
- Medeni Hukukun Yazılı Kaynağı: Kanunlar (Yazılı Hukuk Kuralları) 30
- Kanunların Uygulanması 31
- Uygulanacak Hükmün Bulunması 31
- Kanunların Yer Bakımından Uygulanması 31
- Kanunların Zaman Bakımından Uygulanması 32
- Kanunların Anlam Bakımından Uygulanması 34
- Genel Olarak 34
- Kanunların Yorumlanması 34
- Kanunların Nitelik Bakımından Uygulanması 36
- Bulunan Kanun Hükmünün Somut Olaya Uygulanması ve Hâkimin Takdir Yetkisini Kullanması 38
- Kanunda Somut Olaya Uygulanabilir Hüküm Bulunmaması: Kanun Boşluğu 39
- Medeni Hukukun Yazılı Olmayan Kaynağı: Örf ve Âdet Hukuku 42
- Örf ve Âdet Hukukunun Rolü 43
- Örf ve Âdet Hukuku Kurallarının Türleri 43
- Hâkim Tarafından Yaratılan Hukuk 44
- Medeni Hukukun Yaratıcı Kaynakları 46
III. Medeni Hukukun Bilgi Kaynakları 47
- 3. HAK KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİYLE HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ 47
- Hak Kavramı 47
- Hak Çeşitleri 48
- Dayandığı Hukuk Alanı Yönünden Haklar: Özel Hukuk Hakları – Kamu Hukuku Hakları 49
- Parayla Ölçülebilir Değeri Bulunup Bulunmaması Yönünden Haklar: Malvarlığı Hakları – Kişivarlığı Hakları 49
- Malvarlığı Hakları 49
- Alacak Hakları 49
- Ayni Haklar 50
- Maddi Değeri Olan Yenilik Doğuran Haklar 54
- Mali Yönleri İtibariyle Fikri Haklar 54
- Kişivarlığı Hakları 55
- İleri Sürülebilecekleri Çevre Yönünden Haklar: Mutlak Haklar – Nisbi Haklar 55
- Kullanılmasının Etkisi Yönünden Haklar: Yenilik Doğuran Haklar – Alelade Haklar 56
- Kullanma Yetkisi Yönünden Haklar: Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar – Başkası Tarafından da Kullanılabilen Haklar 57
- Bağımsızlık Yönünden Haklar: Bağımsız Haklar – Bağlı Haklar 57
- Mevcudiyet Yönünden Haklar: Mevcut Haklar – Beklenen Haklar 58
III. Hakların Kazanılması ve Kaybedilmesi 58
- Hukuki Olay, Hukuki Fiil ve Hukuki İşlem Kavramları 59
- Hukuki İşlemler 61
- Hukuki İşlemin Unsurları 61
- Hukuki İşlemin Kurucu Unsurları 61
- İrade Açıklaması (İrade Beyanı) 61
aaa. İrade Açıklamasının Çeşitleri 62
- Hukuk Düzeninin İrade Açıklamasının Yöneldiği Sonucu Tanıması 64
- Hukuki İşlemin Geçerlilik Unsurları 64
- Bazı Hukuki İşlemlerin Hüküm İfade Edebilmesi İçin Aranan Tamamlayıcı Unsurlar 65
- Hukuki İşlem Çeşitleri 65
- Gerekli İrade Açıklamasının Sayısı Yönünden 66
- Etki Doğurduğu Alan Yönünden 67
- Malvarlığına Etkisi Yönünden 67
- Hüküm İfade Edeceği An Yönünden 68
- Hukuki İşlemlerin Hükümsüzlüğü 68
- Yokluk 69
- Kesin Hükümsüzlük 69
- İptal Edilebilirlik 71
- Noksanlık (Askıda Hükümsüzlük) 71
- Nisbi Etkisizlik 72
- Hakların Kazanılma Şekilleri 72
- Hakların Kaybedilme Şekilleri 73
- 4. İYİNİYET 75
- Kavram Olarak İyiniyet 75
- İyiniyetin Rolü 75
III. İyiniyetin Korunmasının Sebepleri 76
- İyiniyetin Aranacağı Kişi 76
- İyiniyetin Aranacağı An 77
- İyiniyetin İspatı 77
- 5. DÜRÜSTLÜK KURALI VE HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI 78
- Dürüstlük Kuralı 78
- Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 79
- Hakkın Kötüye Kullanılmasının Anlamı 79
- Hakkın Kötüye Kullanıldığını Gösteren Bazı Hâller 79
- Hakkın Kötüye Kullanılmasının Yaptırımı 80
III. Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağının Uygulama Alanı 81
- 6. HAKLARIN KORUNMASI 83
- Talep 83
- Dava 84
- Dava Çeşitleri 84
- Davaya Karşı Savunma Yolları 86
- İspat ve İspat Yükü 89
III. Cebri İcra 94
- Hakkın Bizzat Hak Sahibi Tarafından Korunması 94
- Haklı Savunma (Meşru Müdafaa) 95
- Zorunluluk (Iztırar) Hâli 96
- Hakkını Korumak İçin Kuvvet Kullanma 96
- Tazminat 97
İkinci Bölüm
KİŞİLER HUKUKU
- 7. KİŞİLER HUKUKUNA GİRİŞ 99
- Kişiler Hukukunun Konusu 99
- Kişi ve Kişilik Kavramları 99
III. Kişiler Hukukuna Hâkim Olan İlkeler 100
- 8. GERÇEK KİŞİLER 100
- Kişiliğin Başlangıcı ve Sona Ermesi 100
- Kişiliğin Başlangıcı 100
- Kişiliğin Sona Ermesi 102
- Ölüm 102
- Ölüm Karinesi 102
- Gaiplik 103
- Gaiplik Kararı İstenebilmesinin Koşulları 103
- Gaiplik Kararı İstemeye Yetkili Olanlar 104
- Yetkili ve Görevli Mahkeme 104
- Mahkemece Uygulanacak Usul 105
- Gaiplik Kararı ve Sonuçları 105
- Gaiplik Kararının Hükümsüzleşmesi 106
- Hazinenin İstemi Üzerine Gaipliğe Karar Verilmesi 106
- Sağlığın ve Ölümün İspatı 107
- Hak Ehliyeti 107
- Hak Ehliyetine İlişkin Temel İlkeler 107
- Hak Ehliyetini Sınırlayan Sebepler 108
III. Fiil Ehliyeti 109
- Tam Fiil Ehliyetine Sahip Olmanın Koşuları 109
- Ayırt Etme Gücüne Sahip Olma 109
- Ergin Olma 110
- Normal Erginlik 111
- Evlenme Yoluyla Ergin Olma 111
- Mahkeme Kararıyla Ergin Olma 111
- Kısıtlı Olmama 112
- Ehliyet Yönünden Kişilerin Sınıflandırılması 113
- Tam Ehliyetliler 113
- Tam Ehliyetsizler 113
- İşlem Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetsizlerin Durumu 114
- Sorumluluk Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetsizlerin Hukuki Durumu 116
- Sınırlı Ehliyetsizler 117
- Hukuki İşlem Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetsizlerin Durumu 117
- Yasal Temsilcinin Rızasına Bağlı İşlemler 117
- Yasal Temsilcinin Rızasına Bağlı Olmadan Yapılabilen İşlemler 120
- Sınırlı Ehliyetsizin Hiç Yapamayacağı İşlemler 121
- Sınırlı Ehliyetsizlerin Temsili 121
- Sınırlı Ehliyetsizlerin Hukuka Aykırı Fiillerinden Sorumluluğu 121
- Dava Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetsizlerin Durumu 121
- Sınırlı Ehliyetliler 122
- Kişisel Durum 122
- Kişinin Adı 123
- Adın Kazanılması 124
- Öz Adın Kazanılması 124
- Soyadının Kazanılması 124
- Müstear Adın Kazanılması 126
- Lakabın Kazanılması 126
- Adın Değiştirilmesi 126
- Ad Üzerindeki Hakkın Korunması 128
- Hısımlık 129
- Kan Hısımlığı 129
- Kayın Hısımlığı 131
- Yapay Hısımlık 132
- Yerleşim Yeri 132
- İsteğe Bağlı Yerleşim Yeri 133
- İtibari Yerleşim Yeri 134
- Kanuni Yerleşim Yeri 135
- Kişisel Durum Sicili 135
- Kişiliğin Korunması 139
- Kişilik Hakkı ve Kişilik Hakkının Nitelikleri 140
- Kişilik Hakkının Kapsamına Giren Değerler 140
- Kişilik Hakkının Korunması 142
- Kişiliğin Hukuki İşlem Yoluyla Gerçekleşen Saldırılara Karşı Korunması 142
- Kişiliğin Hukuka Aykırı Eylemlerle Gerçekleşen Saldırılara Karşı Korunması 144
- Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Sebepler (Hukuka Uygunluk Sebepleri) 144
- Kişilik Hakkı Zedelenen Kimsenin (Mağdurun) Rızası 144
- Üstün Nitelikte Özel Yarar 146
- Üstün Nitelikte Kamu Yararı 147
- Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması 148
- Kişilik Hakkına Saldırılan Kişinin TMK m. 25 Uyarınca Açabileceği Davalar 148
- Genel Olarak 148
- Koruyucu Davalar 150
- Tazminat Davaları 151
- Saldırı Dolayısıyla Elde Edilen Kazancın Verilmesi Davası 152
- Yetkili Mahkeme 152
- Kişilik Hakkını Koruyan Diğer Bazı Kanunlar 153
- 9. TÜZEL KİŞİLER 153
- Tüzel Kişi Kavramı 153
- Tüzel Kişi Türleri 155
III. Tüzel Kişilere İlişkin Genel Kurallar (TMK m. 47–55) 156
- Tüzel Kişilerin Kuruluşu 156
- Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti 157
- Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyet 159
- Genel Olarak 159
- Organ Kavramı ve Türleri 160
- Organın Fiilinin Tüzel Kişiye İzafesi 162
- Hukuki İşlemler Yönünden 162
- Hukuka Aykırı Fiiller Yönünden 163
- Tüzel Kişilerin Yerleşim Yeri 164
- Tüzel Kişilerin Sona Ermesi 164
- Dernekler 165
- Dernek Kavramı 165
- Derneğin Unsurları 165
- Üye Unsuru 165
- Derneğe Üye Olmanın Koşulları 166
- Dernek Üyeliğinin Kazanılması 167
- Dernek Üyeliğine Bağlı Haklar 168
- Dernek Üyeliğine Bağlı Yükümlülükler 170
- Dernek Üyeliğinin Sona Ermesi 170
- Amaç Unsuru 171
- Derneğin Tüzel Kişiliği 173
- Derneğin Kuruluşu 173
- Derneğin Organları 175
- Genel Kurul 176
- Yönetim Kurulu 178
- Denetim Kurulu 178
- Derneğin Faaliyetleri 179
- Şube, Temsilcilik ve Plâtformlar 180
- Federasyon ve Konfederasyonlar 181
- Derneğin Gelirleri 181
- Derneğin Sona Ermesi 182
- Vakıflar 184
- Vakıf Kavramı ve Türleri 184
- Vakfın Unsurları 186
- Malvarlığı Değerleri Unsuru 186
- Malvarlığı Değerlerinin Usulüne Göre Amaca Tahsisi 187
- Amaç 187
- Tahsis 188
- Vakıf Kurma İşlemi 188
- Vakfın Tüzel Kişiliği 190
- Tüzel Kişiliğin Kazanılması 190
- Vakfın Yönetimi ve Örgütü 192
- Vakıf Senedinin Değiştirilmesi 194
- Vakfın Faaliyetleri 195
- Vakfın Denetimi 195
- Vakfın Sona Ermesi 196
Üçüncü Bölüm
AİLE HUKUKU
- 10. AİLE HUKUKUNA GİRİŞ 199
- Aile Hukukunun Konusu 199
- Aile Kavramı 199
III. Ailenin Önemi 199
- Aile Hukukuna Hâkim Olan İlkeler 200
- 11. EVLİLİK BİRLİĞİNİN KURULMASI 201
- Nişanlanma 201
- Nişanlanmanın Kurucu Unsurları 201
- Nişanlanmanın Geçerlilik Koşulları 202
- Nişanlanmanın Hukuki Niteliği 203
- Nişanlanmanın Hükümleri 204
- Nişanlılığın Sona Ermesi 205
- Nişanlılığı Sona Erdiren Sebepler 205
- Evlenme 205
- Evlenmenin İmkânsızlaşması 205
- Bozucu Koşulun Gerçekleşmesi 206
- Tarafların Anlaşması 206
- Bir Tarafın Nişanı Bozması 206
- Nişanlılığın Sona Ermesinin Sonuçları 206
- Maddi Tazminat (TMK m. 120) 207
- Manevi Tazminat (TMK m. 121) 207
- Hediyelerin İadesi (TMK m. 122) 207
- Evlenme 208
- Evlenmenin Hukuki Niteliği 208
- Evlenme Koşulları 208
- Evlenmenin Maddi Koşulları 208
- Evlenme Ehliyeti 209
- Evlenme Engelleri 210
- Kesin Evlenme Engelleri 211
aaa. Hısımlık 211
bbb. Mevcut Evlilik 211
ccc. Akıl Hastalığı 211
- Kesin Olmayan Evlenme Engelleri 212
aaa. Kadın İçin Bekleme (İddet) Süresi 212
bbb. Bazı Bulaşıcı Hastalıklar 213
- Evlenmenin Şekli Koşulları 213
- Evlenme Töreninden Önceki Şekli Koşullar 214
- Evlenme Töreni Sırasındaki Şekli Koşullar 215
- Evlenme Töreninden Sonraki Şekli Koşullar 215
- 12. EVLİLİĞİN GENEL HÜKÜMLERİ 216
- Eşlerin Hak ve Yükümlülükleri 216
- Evlilik Birliğini Yönetme Hak ve Yükümlülüğü 216
- Evlilik Birliğinin Mutluluğunu Sağlama Yükümlülüğü 216
- Çocukların Bakım, Eğitim ve Gözetimine Özen Gösterme Yükümlülüğü 217
- Sadakat Yükümlülüğü 217
- Yardım Yükümlülüğü 217
- Birlikte Yaşama Yükümlülüğü 217
- Evlilik Birliğinin Giderlerine Katılma Yükümlülüğü 218
- Kadının Soyadı 218
III. Evlilik Birliğinin Temsili 219
- Eşlerin Meslek ve İşi 221
- Eşlerin Hukuki İşlemleri 221
- Evlilik Birliğinin Korunması 222
- TMK’ya Göre Alınabilecek Önlemler 222
- Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’a Göre Alınabilecek Önlemler 224
- 13. EVLİLİKTE MAL REJİMLERİ 227
- Mal Rejimi Kavramı ve Türleri 227
- Mal Rejimi Sözleşmesi 230
III. Mal Rejimlerine İlişkin Ortak Esaslar 230
- Yasal Mal Rejimi: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi 231
- Genel Olarak 231
- Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi 233
- Mal Ayrılığı Rejimi 237
- Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi 237
VII. Mal Ortaklığı Rejimi 239
- 14. EVLİLİK BİRLİĞİNİN SONA ERMESİ 244
- Evlilik Birliğinin Kendiliğinden Sona Erdiği Hâller 244
- Ölüm 244
- Ölüm Karinesi 244
- Cinsiyet Değiştirme 245
- Evlilik Birliğinin Mahkeme Kararıyla Sona Erdiği Hâller 245
- Gaiplik 245
- Butlan 246
- Mutlak Butlan – Nisbi Butlan Ayırımı 246
- Mutlak Butlan 247
- Mevcut Evlilik 248
- Akıl Hastalığı 248
- Yasak Derecede Hısımlık 248
- Ayırt Etme Gücünden Sürekli Yoksunluk 248
- Nisbi Butlan 249
- Ayırt Etme Gücünden Geçici Yoksunluk 249
- İrade Sakatlığı 249
- Yasal Temsilcinin İzni Olmadan Evlenme 249
- İptal Kararı ve Sonuçları 250
- Boşanma 251
- Boşanma Sebepleri 251
- Özel Boşanma Sebepleri 252
- Genel Boşanma Sebebi 254
- Boşanma Davası 256
- Boşanmanın Yarattığı Sonuçlar 258
- 15. SOYBAĞI 260
- Kan Bağına Dayanan Soybağının Kurulması 261
- Çocuk ile Ana Arasında 261
- Çocuk ile Baba Arasında 261
- Ana ile Evlilik 261
- Mevcut Evlilik 261
- Soybağının Reddi Davası 262
- Sonraki Evlilik 263
- Tanıma 263
- Babalık Hükmü 266
- Evlât Edinme Yoluyla (Yapay) Soybağının Kurulması 267
- Küçüklerin Evlât Edinilmesi 268
- Ergin ve Kısıtlıların Evlât Edinilmesi 269
- Evlât Edinmede Şekil ve Usul 270
- Evlât Edinmenin Hükümleri 271
- Evlâtlık İlişkisinin Kaldırılması 271
III. Soybağının Hükümleri 272
- Soybağının Velâyete Bağlı Olmayan Hükümleri 272
- Soyadı 272
- Karşılıklı Yükümlülükler 273
- Çocuk ile Kişisel İlişki Kurulması 274
- Ana ve Babanın Çocuğun Bakım ve Eğitim Giderlerini Karşılama Yükümlülüğü 274
- Soybağının Velâyete Bağlı Hükümleri 276
- Velâyet 276
- Velâyetin Kapsamı 277
- Genel Olarak 277
- Çocuğun Eğitimi 278
- Çocuğun Temsil Edilmesi 278
- Çocuğun Aileyi Temsil Etmesi 278
- Çocuk ile Velâyet Sahibi Arasındaki Hukuki İşlemler 278
- Çocuğun Korunması 279
- Çocuğun Malları 280
- 16. AİLE TOPLULUĞU 282
- Yardım Nafakası 282
- Ev Düzeni 283
III. Aile Malları 283
- 17. VESAYET 284
- Vesayeti Gerektiren Hâller 284
- Küçüklük 284
- Kısıtlılık 285
- Kısıtlama Sebepleri 285
- Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı 285
- Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim 285
- Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza 286
- Kişinin Kendi İsteği 286
- Kısıtlama Kararı 286
- Vesayet Organları 287
- Vesayet Daireleri 287
- Vasi 288
III. Vesayetin Yürütülmesi 290
- Vasinin Görevleri 290
- Vesayet Dairelerinin Görevleri 293
- Vesayetin Sona Ermesi 294
- Vesayeti Gerektiren Sebebin Sona Ermesine Bağlı Olarak Vesayetin Sona Ermesi 294
- Vasilik Görevinin Sona Ermesi 295
- Vesayetin Sona Ermesinin Sonuçları 296
- Kayyımlık ve Yasal Danışmanlık 296
- Kayyımlık 296
- Kayyım Atanması 296
- Kayyımlığın Yürütülmesi 297
- Kayyımlığın Sona Ermesi 298
- Yasal Danışmanlık 298
- Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması 299
VII. Vesayet Organlarının Sorumluluğu 301
Kaynakça 303