İÇİNDEKİLER ÖZET 5 ABSTRACT 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR 13 GİRİŞ 15 BİRİNCİ BÖLÜM OSMANLI HUKUKUNDA NİŞANLANMANIN TANIMI, HUKUKÎ NİTELİĞİ, ÖNEMİ I. TERMİNOLOJİ 19 II. NİŞANLANMANIN TANIMI 23 III. HUKUK KAYNAKLARINDA NİŞANLANMA 24 A. ŞER’İ KAYNAKLARDA NİŞANLANMA 25 1. Aslî Kaynaklar 25 2. Tali Kaynaklar 27 B. ÖRFİ KAYNAKLARDA NİŞANLANMA 30 1. İslâmiyet Öncesi Dönem 31 2. Klasik Dönem 36 3. Tanzimat Sonrası Dönem 37 a. Nişanlanmaya İlişkin Doğrudan Hükümler 39 b. Nişanlanmaya İlişkin Dolaylı Hükümler 43 IV. NİŞANLANMANIN HUKUKİ NİTELİĞİ 46 A. NİŞANLANMANIN BİR ÖN SÖZLEŞME OLDUĞU GÖRÜŞÜ 47 B. NİŞANLANMANIN BAĞIMSIZ BİR AİLE SÖZLEŞMESİ OLDUĞU GÖRÜŞÜ 49 C. NİŞANLANMANIN BİR KARAR OLDUĞU GÖRÜŞÜ 50 D. GÖRÜŞLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 51 V. NİŞANLANMA İLE BENZER AİLE HUKUKU MÜESSESELERİ 52 A. EVLENME TEKLİFİ 52
10 İçindekiler
1. Ölüm İddeti Bekleyen Kadına Yapılan Üzeri Kapalı Evlenme Teklifi 53 2. Evlenme Teklifi Edilen Bir Kadına Başkası Tarafından Evlenme Teklifinde Bulunulamaması 54 3. Evlenme Teklifinin Erkeğe Kadını Görmek Hakkı Vermesi 56 B. NİKÂH 57 1. İcap ve Kabulün Nikâh Akdini Gerçekleştirmemesi 58 a. İcap ve Kabulün Nikâh Terimlerini İçermemesi 58 b. İcap ve Kabulün Geçmiş Zaman Kipiyle Yapılmamış Olması 60 2. Nikâh İçin Gerekli Diğer Şartların Bulunmaması 61 a. Meclis Birliği 62 b. Şahitler 63 VI. NİŞANLANMANIN ÖNEMİ 66 İKİNCİ BÖLÜM NİŞANLANMANIN TARAFLARI, ŞARTLARI, KURULMASI, HUKUKİ SONUÇLARI I. NİŞANLANMANIN TARAFLARI 69 A. NİŞANLANACAK KİŞİLER 69 1. Evlenme Ehliyeti 70 2. Kefaet 74 B. VELİ 80 1. Velayet-i Nedb 80 2. Velayet-i İcbar 83 C. VEKİL 86 D. ZİMMİLER 87 E. KÖLELER 90 F. ASKERİLER 92 II. NİŞANLANMANIN ŞARTLARI 95 A. TARAFLAR ARASINDA EVLENME ENGELLERİNİN BULUNMAMASI 95 1. Mutlak (Daimi) Evlenme Engelleri 96 a. Kan hısımlığı 97 b. Sıhrî hısımlık 97 c. Süt hısımlığı 98
İçindekiler 11 2. Nisbî (Geçici) Evlenme Engelleri 100 a. Din Ayrılığı 100 b. Üçlü Boşama 102 c. İddete Bağlı Engel 102 d. Dört Kadınla Evli Olmak 104 e. Kadının Başkasıyla Evli Olması 105 f. İki Hısımla Birden Evlilik 106 B. AYNI KADINA DAHA ÖNCE BAŞKASININ EVLENME TEKLİFİ ETMEMİŞ OLMASI 106 III. NİŞANLANMANIN KURULMASI 108 A. NİŞANLANMANIN KURULMA SÜRECİ 108 1. Teklifin Erkek Tarafından Gelmesi 109 2. Teklifin Kız Tarafından Gelmesi 110 3. Üçüncü Kişinin Aracılığı 110 B. KURULAN NİŞANLANMANIN İLÂNI 111 IV. NİŞANLANMANIN HUKUKî SONUÇLARI 112 A. ERKEĞİN KADINI GÖRME HAKKI 112 B. NİŞANLANMANIN EVLENME MECBURİYETİ DOĞURMAMASI 114 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM OSMANLI HUKUKUNDA NİŞANLANMANIN HUKUKEN SONA ERMESİ I. EVLENME 117 II. NİŞANIN BOZULMASI 118 A. NİŞANLANMANIN BOZULMA NEDENLERİ 119 1. Nişanlılık Sürecinin Uzaması 119 2. Buluğa Erme 121 3. Taraflardan Birinin Ölümü 122 4. Maddi İmkânsızlıklar 123 B. NİŞANLANMANIN BOZULMASININ SONUÇLARI 124 1. Tazminat Meselesi 124 a. Tazminatın Verilmesinin Gerekmediği Görüşü 126 b. Tazminatın Verilmesinin Gerektiği Görüşü 127
12 İçindekiler
2. Mehre İlişkin Anlaşmazlıklar 131 a. Mehrin İslâm Hukukundaki Yeri 131 b. Nişanın Bozulması Durumunda Mehir 135 3. Hediyelere İlişkin Anlaşmazlıklar 137 a. Hediyelerin İadesine İlişkin Anlaşmazlıklar 138 i. Hediyelerin Mevcut Olması 138 ii. Hediyelerin Zayi Olması 139 b. Hediyelerin İbra Edilmesi 141 i. Tek Taraflı İbra 142 ii. Karşılıklı İbra 142 iii. Sulh 143 SONUÇ 145 KAYNAKÇA 149
