Türk Medeni Hukukunda ve İslam Hukukunda Gaiplik
Sena BAŞPINAR
İÇİNDEKİLER
TAKDİM . V
ÖNSÖZ VII
KISALTMALAR XV
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
KİŞİ, KİŞİLİK VE KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ KAVRAMLARI
I. Kişi 7
A. Mahiyeti . 7
B. Türleri 12
1. Gerçek Kişiler . 13
2. Tüzel Kişiler . 15
II. Kişilik 18
III. Kişiliğin Sona Ermesi . 21
A. Türk Medenî Hukukunda Kişiliğin Sona Ermesi 21
1. Kişiliğin Doğal Sona Erme Nedeni: Ölüm . 22
a. Ölüm Anının Saptanması 22
aa. Biyolojik Ölüm . 24
bb. Beyinsel Ölüm 25
cc. Ülkemizdeki Durum . 26
b. Ölümün İspatı . 26
aa. İspat Yükü . 26
bb. İspat Araçları 27
aaa. Kişisel Durum Sicili 27
bbb. Birlikte Ölüm Karinesi . 27
2. Kişiliğin Karineyle Sona Ermesi: Ölüm ve Gaiplik Karinesi 30
a. Genel Olarak . 30
b. Ölüm Karinesi 30
B. İslam Hukukunda Kişiliğin Sona Ermesi ve Türk Medenî Hukuku ile Mukayesesi . 33
1. Genel Olarak . 33
2. Hakikî Ölüm . 34
3. Hükmî Ölüm . 39
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK MEDENÎ HUKUKUNDA GAİPLİK
I. Gaiplik Kavramı 43
A. Tanımı ve Unsurları . 43
B. Benzer Kavramlardan Farkı . 47
1. Ölümden Farkı 47
2. Ölüm Karinesinden Farkı . 48
C. Gaiplik Sistemleri 49
1. Genel Olarak . 49
2. Ölüm Kararı Sistemi . 51
3. Gaiplik Kararı Sistemi 53
4. Karma Sistem . 54
II. Gaiplik Kararının Şartları 55
A. Esasa İlişkin Şartlar . 55
1. Genel Olarak . 55
2. Kanunun Öngördüğü Olaylardan Birinin Gerçekleşmesi. 56
a. Ölüm Tehlikesi İçinde Kaybolma . 56
b. Uzun Süreden Beri Haber Alınamama . 58
3. Belirli Sürenin Geçmiş Olması . 60
a. Ölüm Tehlikesi İçinde Kaybolma Hâlinde Süre . 61
b. Uzun Süreden Beri Haber Alınamama Hâlinde Süre . 62
4. Ölümün Kuvvetle Muhtemel Olması . 63
B. Usule İlişkin Şartlar . 66
1. Yetkili ve Görevli Mahkeme 66
2. Mahkemeye Başvurmaya Yetkili Kişiler . 68
3. İlan 71
a. İlanın Amacı . 72
b. İlanın Süresi, Adedi ve Şekli 72
c. İlanın Sonuçları . 74
aa. Gaiplik İsteminin Düşmesi . 74
bb. İlanın Sonuçsuz Kalması ve Gaipliğe Karar Verilmesi 75
III. Gaiplik Kararının Mahiyeti ve Hüküm Doğurma Anı . 75
IV. Gaiplik Kararının Hüküm ve Sonuçları . 78
A. Genel Olarak 78
B. Gaiplik Kararının Verilmesinden Önceki Aşama 79
1. Kaybolanın Malvarlığına Yönelik Alınacak Tedbirler 80
a. Kaybolanın Mevcut Malvarlığının İdaresi 80
aa. Genel Olarak . 80
bb. Temsil Kayyımı Tayini 80
cc. Yönetim Kayyımı Tayini 82
b. Kaybolana İntikal Edebilecek Miras Payının Tespiti ve Korunması 85
2. Kaybolanın Ailesine Yönelik Alınacak Tedbirler 89
C. Gaiplik Kararının Verilmesiyle Başlayan Aşama 90
1. Aile Hukukuyla İlgili Hüküm ve Sonuçlar . 90
a. Nişanlılığa Etkisi 90
b. Evliliğe Etkisi . 93
c. Kadın İçin Bekleme Süresine Etkisi . 98
d. Mal Rejimine Etkisi 100
e. Babalık Karinesine Etkisi . 104
f. Velayet ve Vesayet Üzerindeki Etkisi. 107
2. Miras Hukukuyla İlgili Hüküm ve Sonuçlar 110
a. Genel Olarak . 110
b. Gaibin Mirası 110
aa. Genel Olarak . 110
bb. Gaibin Mirasçılarının Tespiti . 111
cc. Güvence Gösterme Zorunluluğu . 112
aaa. Güvencenin Amacı 112
bbb. Güvencenin Türü ve Miktarı 113
ccc. Güvence Süresi . 114
dd. Geri Verme Yükümlülüğü 115
aaa. Genel Olarak . 115
bbb. Gaibin Ortaya Çıkması Hâlinde . 117
ccc. Üstün Hak Sahibinin Ortaya Çıkması Hâlinde . 121
c. Gaibin Hem Mirasbırakan Hem Mirasçı Olması 124
d. Hazinenin Talebi Üzerine Gaiplik Kararı Alınması . 127
D. Gaiplik Kararının Hükmünü Yitirmesi 130
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İSLAM HUKUKUNDA GAİPLİK
I. Gaiplik Kavramı 133
A. Tanımı ve Kapsamı 133
B. Hukukî Dayanağı . 135
C. Temel Unsuru 138
II. Gaiplik Kararının Şartı: Süre . 139
A. Genel Olarak 139
B. Gaipliğe Hükmedilebilmesi için Geçmesi Gereken Süre Hususunda İslam Hukukçularının İçtihatları 141
1. Hanefî Mezhebinin Görüşü 141
2. Şâfiî Mezhebinin Görüşü 143
3. Mâlikî Mezhebinin Görüşü 144
4. Hanbelî Mezhebinin Görüşü. 145
C. Gaipliğe Hükmedilebilmesi için Geçmesi Gereken Süre Hususunda Osmanlı Hukuku Uygulaması 146
III. Gaiplik Kararının Mahiyeti ve Hüküm Doğurma Anı . 148
IV. Gaiplik Kararının Hüküm ve Sonuçları . 149
A. Gaiplik Kararının Verilmesinden Önceki Aşama 149
1. Kaybolanın Malvarlığına İlişkin Alınacak Tedbirler . 149
a. Kaybolanın Mevcut Malvarlığının İdaresi 149
aa. Hâkimin Velâyeti ve Bazı Tasarrufları . 150
bb. Kayyım Tayini ve Kayyımın Yetkisi . 154
aaa. Kayyım Tayini 154
bbb. Kayyımın Yetkisi . 155
b. Kaybolana İntikal Edebilecek Miras Payının Tespiti ve Korunması 157
2. Kaybolanın Ailesine İlişkin Alınacak Tedbirler 162
a. Genel Olarak . 162
b. Kaybolanın Mevcut Malvarlığından Nafaka Takdir Edilmesi . 163
aa. Nafaka Alacaklılarının Tespiti ve Nafaka Takdir Davası 164
bb. Nafaka Takdirine İlişkin Hükümler 166
aaa. Kaybolanın Malvarlığının Nafaka Cinsinden Olması 166
bbb. Kaybolanın Malvarlığının Nafaka Cinsinden Olmaması . 169
c. Kaybolanın Malvarlığının Mevcut Olmaması Durumunda Nafaka Takdiri . 171
3. Kaybolanın Eşinin Boşanabilmesi Meselesi 172
B. Gaiplik Kararının Verilmesiyle Başlayan Aşama 176
1. Genel Olarak . 176
2. Gaibin Evliliğiyle İlgili Hüküm ve Sonuçlar . 176
a. Genel Olarak . 176
b. İddet 177
c. Mehir 178
d. Nafaka 179
3. Gaibin Mirasıyla İlgili Hüküm ve Sonuçlar . 181
a. Genel Olarak . 181
b. Gaibin Mirasçılarının Tespiti . 181
c. Gaibin Mirasının Kapsamı 182
C. Gaiplik Kararının Hükmünü Yitirmesi 182
1. İkinci Evlilik Yapmış Olan Gaibin Eşine İlişkin Hükümler 183
2. Malvarlığının Gaibe İadesine İlişkin Hükümler . 185
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK MEDENÎ HUKUKUNDA VE İSLAM HUKUKUNDA GAİPLİĞİN MUKAYESESİ
I. Gaiplik Kavramına İlişkin Mukayese . 189
II. Gaiplik Kararının Şartlarına İlişkin Mukayese 193
III. Gaiplik Kararının Mahiyetine ve Hüküm Doğurma Anına İlişkin Mukayese 197
IV. Gaiplik Kararının Hüküm ve Sonuçlarına İlişkin Mukayese . 199
A. Gaiplik Kararının Verilmesinden Önceki Aşama 199
1. Kaybolanın Malvarlığına Yönelik Alınacak Tedbirlerin Mukayesesi . 200
a. Kaybolanın Mevcut Malvarlığının İdaresine İlişkin Mukayese . 200
b. Kaybolana İntikal Edebilecek Miras Payının Tespiti ve Korunmasına İlişkin Mukayese . 201
2. Kaybolanın Ailesine Yönelik Alınacak Tedbirlerin Mukayesesi . 203
3. Kaybolanın Eşinin Boşanabilmesine İlişkin Mukayese . 204
B. Gaiplik Kararının Verilmesiyle Başlayan Aşama 207
1. Aile Hukukuyla İlgili Hüküm ve Sonuçların Mukayesesi . 207
2. Miras Hukukuyla İlgili Hüküm ve Sonuçların Mukayesesi . 213
C. Gaiplik Kararının Hükmünü Yitirmesi 215
1. Malvarlığının Gaibe İadesine İlişkin Mukayese. 215
2. Gaibin Evliliğinin Akıbetine İlişkin Mukayese 217
SONUÇ 219
