Sendikal Kuruluşların İşleyişi ve Denetim
Dr. Ali EKİN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM
KURULUŞ, SENDİKA, KONFEDERASYON KAVRAMLARI, UNSURLARI, SENDİKA HAKKI VE ÖZGÜRLÜĞÜ, TARİHSEL GELİŞİM
§1. KURULUŞ, SENDİKA VE KONFEDERASYON TANIMI, SENDİKANIN UNSURLARI 19
I. Kuruluş Kavramı 19
II. Sendika Kavramı ve Unsurları 19
A. Sendika Kavramı 19
B. Sendikanın Unsurları 22
1. İşçi ve İşverenlerden Oluşma 22
2. Amacının Belirliliği 24
3. Kuruluşta Serbestiye Tabi Olması 25
4. Bağımsız Yapı 26
5. Cumhuriyetin Temel Esaslarına Uygunluk 28
III. Konfederasyon Kavramı 29
§2. SENDİKA HAKKI VE ÖZGÜRLÜĞÜ 31
I. Genel Olarak 31
II. Uluslararası Belgelerdeki Dayanakları 32
A. Avrupa Birliği Belgeleri 32
1. Genel Olarak 32
2. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı (Nice Antlaşması) 37
B. Birleşmiş Milletler Belgelerinde 38
1. Birleşmiş Milletler Antlaşması ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 38
2. ILO (Internationel Labour Organisation) 40
3. Ekonomik, Kültürel ve Sosyal Haklara İlişkin Uluslararası
Sözleşme (İkiz Sözleşme) 43
C. Avrupa Konseyi Belgeleri. 44
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 45
2. Avrupa Sosyal Şartı ve Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı. 46
III. Bireysel Sendika Özgürlüğü 49
A. Olumlu Sendika Özgürlüğü 49
B. Olumsuz Sendika Özgürlüğü 51
IV. Kolektif Sendika Özgürlüğü 53
A. İşçi ve İşveren Kuruluşlarının Karşılıklı Bağımsızlığı 54
B. Sendikaların Devletin Müdahalesine Karşı Korunması 55
§3. SENDİKALAR HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 56
I. Genel Olarak 56
II. Yabancı Ülkelerde 57
A. Fransa 57
B. İngiltere 61
C. Amerika 65
III. Türkiye’de 67
A. Osmanlı İmparatorluğu Döneminde 67
B. Cumhuriyet Döneminde 69
İKİNCİ BÖLÜM KURULUŞLARIN KURULMA ESASLARI VE İŞLEYİŞE İLİŞKİN ZORUNLU ORGANLARI
§4. KURULUŞLARIN KURULMA ESASLARI 77
I. Genel Olarak 77
II. İşkoluna Göre Sendikalaşma 79
A. İşkolları ve Sayısı. 82
B. Kanunla Belirlenme 83
C. İşkolunun Tespiti 85
III. Kurulma Koşulları ve İşlemleri 89
A. İşçi Sendikaları 89
B. İşveren Sendikaları 92
C. Konfederasyonlar 93
D. Kurucu Sayısı 94
E. Kuruluş İşlemleri 94
§5. İŞÇİ VE İŞVEREN KURULUŞLARININ İŞLEYİŞE İLİŞKİN ZORUNLU ORGANLARI 98
I. Genel Kurul 98
A. Genel Kurulun Oluşması ve Delegelik 99
B. Genel Kurulun Toplanması 102
1. Genel Kurul Toplantıları 102
2. Genel Kurulun Toplantıya Çağrılması 107
a. Çağrı Yetkisi 107
b. Çağrı Yöntemi 111
c. Genel Kurulun Çalışması 111
3. Genel Kurulun Görev ve Yetkileri 113
4. Genel Kurulda Yapılacak Seçimlerde Uyulacak Esaslar 114
5. Seçimlere İtiraz ve Genel Kurulun Yargı Denetimi 115
II. Yönetim, Denetleme ve Disiplin Kurulu 116
A. Ortak Hükümler 116
1. Üyelik Koşulları 117
2. Diğer Ortak Esaslar 119
B. Yönetim Kurulu 123
1. Oluşum ve İşleyişi 123
2. İşçi Kuruluşu Yönetim Kurulu Üyelerinin İş Güvencesi 125
C. Denetleme Kurulu 129
D. Disiplin Kurulu 131
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KURULUŞLARIN FAALİYETLERİ, MALVARLIĞI, GELİR VE GİDERLERİ, TUTULMASI GEREKEN KAYITLAR İLE YAYINLANMASI GEREKEN BELGELER
§6. KURULUŞLARIN FAALİYETLERİ 135
I. Genel Olarak 135
II. Serbest Faaliyetler 136
A. Çalışma Hayatına İlişkin 137
1. Toplu Pazarlık Yapma 137
2. Yargılama Konusunda Destek Olma 137
3. Sendika Temsilcisi Atama 139
a. İşyeri Sendika Temsilcisinin Atanması 139
b. İşyeri Sendika Temsilcisinin Güvencesi 143
B. Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Faaliyetler 148
1. İş Hayatına İlişkin Oluşturulan Kurullara Temsilci Gönderme 148
2. Meslek Hayatına İlişkin Konferans, Kurs ve Seminerler
Düzenlemek 149
3. Sanayi ve Ticaret Kuruluşlarına Yatırımlar Yapma 149
4. Doğal Afetlerde Yardım Yapabilme 150
5. Dayanışma ve Yardım Fonu Oluşturma 151
6. Sendikaların Grev ve Lokavt Yardımları Yapması 152
7. Kuruluşların Eğitim Amaçlı Yardım Yapması 152
III. Yasak Faaliyetler 153
A. Anayasal İlkelere İlişkin 153
B. Tüzüklerinde Belirtilen Amaçları Dışında Faaliyet Yasağı 153
C. İşçi ve İşveren Kuruluşlarının Birbiriyle İlişkilerindeki Yasaklar 154
D. Siyasi Faaliyet Yasağı 154
E. Ticaret Yasağı 156
F. Kuruluşların Yardım ve Bağış Almasına İlişkin Yasaklar 156
G. Diğer Yasaklar 157
§7. KURULUŞLARIN MALVARLIĞI İLE GELİR VE GİDERLERİ 159
I. Malvarlığı Edinme 159
II. Gelir Sağlayan Kaynaklar 160
III. Giderler 164
§8. KURULUŞLARIN TUTMASI GEREKEN KAYITLAR VE YAYINLANMASI
GEREKEN BELGELER 167
I. Tutulması Gereken Kayıtlar 167
II. Defter ve Kayıtlar İçin Uygulanacak Esaslar 167
A. Tutulacak Defterler ve Kayıt 167
B. Tasdik İşlemi ve Zamanı 168
C. Hesap Dönemi, İşlemlerin Kayıt Zamanı ve Kayıtların Saklanması 168
D. Defter Tutulurken Yapılan Yanlışlıklar 169
E. Gelir Makbuzları 169
III. Yayınlanması Gereken Belgeler 170
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DENETİM, DENETÇİ KAVRAMI, DENETİM MODELLERİ,
BAZI ÜLKE UYGULAMALARI VE YARGI KARARLARINDA DENETİM
§9. KURULUŞLARIN DENETİMİ 171
I. Denetim Kavramı 171
II. Denetim Türleri 173
A. Yapılış Nedeni Bakımından 173
1. Zorunlu Denetim 173
2. İsteğe Bağlı Denetim 174
B. Amaçları Bakımından 174
C. Niteliği Bakımından 175
1. Kurum İçi Denetim 175
2. Kurum Dışı Denetim 176
D. Denetimin Yapıldığı Zaman Bakımından 176
§10. DENETÇİ KAVRAMI ve İLKELERİ 177
I. Denetçi Kavramı 177
II. Bağımsız Dış Denetçi Olabilme Koşulları 178
III. Denetçilerin Uyması Gereken Etik İlkeler 180
A. Mesleki Şüphecilik 180
B. Bağımsızlık 180
C. Bağımsızlığı Ortadan Kaldıran Durumlar 182
§11. KURULUŞLAR AÇISINDAN DENETİM MODELLERİ 185
I. İç Denetim 185
A. Genel Olarak 185
1. Genel Kurul Denetimi 187
2. Denetleme Kurulunun Denetimi 187
B. İç Denetim Uygulama Örneği 190
II. Dış Denetim 192
A. Genel Olarak 192
B. Yeminli Mali Müşavir Denetimi 196
1. Yeminli Mali Müşavir Denetimine İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararı 196
2. Yeminli Mali Müşavir Denetiminin İşleyişi 199
C. Dernekler Kanunu’ndaki Denetim 211
1. İdari denetim 211
2. Genel Güvenlik Denetimi 211
D. Sıkıyönetim Kanunu’ndaki Denetim 212
E. Devlet Denetleme Kurulu Denetimi 212
F. Teftiş Kurulu Başkanlığının Denetimi 215
§12. BAZI ÜLKE UYGULAMALARI 217
I. İngiltere 217
II. Çin Halk Cumhuriyeti 222
III. Singapur 227
IV. Kore ve Japonya 230
§13. YARGI KARARLARI İLE DENETİM 231
I. Genel Olarak 231
II. Yargı Tarafından Değerlendirilebilen Konular 232
A. İş Kolu Tespiti 232
B. Kuruluş Usulüne Aykırılık 236
C. Organlara Seçilme ve Organlara İlişkin Özel Haller 237
D. Genel Kurul Faaliyetleri ve Seçimlere İtiraz 241
E. Sendika Üyeliği 246
1. Kazanma 246
2. Askı ve Kaybetme 246
F. İşyeri Sendika Temsilciliği Güvencesi 249
G. Sendika Özgürlüğü Güvencesi 251
H. Kapatma 254
BEŞİNCİ BÖLÜM
DENETİM SONRASI SORUMLULUK, TESPİT EDİLEN EKSİKLİK VE USULSÜZLÜKLERİN SONUÇLARI
§14. DENETİM SORUMLULUĞU 255
I. Genel Olarak 255
II. Denetim Esasında Sorumluluklar 256
A. Denetleme Kurulu ve Yeminli Mali Müşavirlerin Sorumlulukları 256
1. Denetleme Kurulunun Sorumluluğu 256
2. Yeminli Mali Müşavirlerin Sorumluluğu 259
B. Sorumluluk Sigortası 260
§15. DENETİM SONRASI TESPİT EDİLEN EKSİKLİK VE USULSÜZLÜKLERİN
SONUÇLARI 263
I. Zorunlu Organ Üyeleri ve Kuruluş Üyeleri Açısından 263
A. Türk Ceza Kanunu Kapsamında Yer Alan Düzenlemeler 264
1. Dolandırıcılık 264
2. Belgede Sahtecilik 272
a. Türk Ceza Kanunu’nda Belge Kavramı 272
b. Resmi Belgede Sahtecilik 275
3. Özel Belgede Sahtecilik 278
4. Güveni Kötüye Kullanma 281
B. İdari Açıdan Düzenlemeler 287
1. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Kapsamında 287
2. Kabahatler Kanunu Kapsamında 289
3. Dernekler Kanunu Kapsamında 291
C. Kapatma veya İzin İptali 294
II. Denetleme Kurulu Üyeleri ve Yeminli Mali Müşavirler Açısından 297
A. Türk Ceza Kanunu Kapsamında Yer Alan Düzenlemeler 297
1. Yeminli Mali Müşavirler Açısından 297
a. Görevi Kötüye Kullanma 297
b. Kamu Görevlisinin Suçu Bildirmemesi 300
c. Resmi Belgede Sahtecilik 301
d. Rüşvet 302
e. Güvenlik Tedbirleri 307
f. İçtima Hükmü 310
2. Denetleme Kurulu Üyeleri Açısından 311
a. Suçu Bildirmeme 311
b. Özel Belgede Sahtecilik 314
B. Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik
Kanunu Kapsamında Yer Alan Düzenlemeler 316
C. İdari Açıdan Düzenlemeler 319
SONUÇ 321
KAYNAKÇA 335
YARARLANILAN İNTERNET ADRESLERİ 350