Sendikalar Hukukunda Demokrasi
Öğr. Gör. Dilara ZORLUTUNA
İÇİNDEKİLER
1. ÖNSÖZ V
2. ÖNSÖZ VII
İÇİNDEKİLER IX
ÖZET XV
ABSTRACT XVII
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK DEMOKRASİ VE İŞ HUKUKUNDAKİ UYGULAMA ALANI
I. GENEL OLARAK DEMOKRASİ 5
A. KLASİK DEMOKRASİ 8
1. Klasik Demokrasinin Doğuşu 8
2. Klasik Demokrasinin Unsurları 13
B. SOSYAL DEMOKRASİ 21
1. Sosyal Demokrasinin Doğuşu 21
2. Sosyal Demokrasinin Unsurları 28
II. DEMOKRASİNİN İŞ HUKUKUNDAKİ UYGULAMA ALANI 30
A. İŞ HUKUKUNDA DEMOKRASİNİN ANAYASAL TEMELLERİ 30
1. Anayasa’da Çalışma Hakkının Temeli 32
a. Çalışma Hakkı Kavramı 32
b. Çalışma Hakkının Anayasal Konumu 33
c. Çalışma Hakkının İçeriği ve Kapsamı 34
d. Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti 36
e. Çalışma Hayatına İlişkin Haklar 36
f. Türkiye’de Çalışma Hakkı 38
2. Bilgi Edinme Hakkı 39
a. Bilgi Edinme Hakkının Sınırları 40
b. Bilgi Edinme Kapsamında Kamu İdarelerinin Yükümlülükleri 42
c. Bilgi Edinme Hakkının Sorumluluğu 43
3. İfade Özgürlüğü ve Demokrasi İle İlişkisi 43
4. Toplu Sözleşme Hakkı 44
5. Grev Hakkı 45
B. İŞYERLERİNDE DEMOKRASİNİN GÖRÜNÜMÜ 47
1. Bireysel İş Hukuku’nda 48
a. İş Hukuku’nda Katılım 48
aa. Sosyal Özerklik (Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği) 48
bb. Üçlü Yapılanma (Sosyal Diyalog) 50
cc. Yönetime Katılma 51
b. Çalışanların Bilgilendirilmesi 55
aa. İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku’na Göre 55
bb. Ticaret Hukuku’na Göre 56
c. İşyerinde İfade Özgürlüğü ve Sınırları 60
aa. Genel Olarak 60
bb. İşyerinde İfade Özgürlüğü 61
cc. Ayrımcılık Yasağı 64
2. KOLLEKTİF İŞ HUKUKUNDA 66
İKİNCİ BÖLÜM
SENDİKA VE SENDİKA İÇİ DEMOKRASİ KAVRAMLARI
I. SENDİKA KAVRAMI 67
A. SENDİKANIN TANIMI 67
B. ÜST KURULUŞLAR 69
1. Konfederasyonlar 70
C. SENDİKANIN UNSURLARI 71
1. Ortak Amaç 71
2. Serbestçe Kurulabilme 72
3. Bağımsızlık 73
4. Demokratik Esaslara Uygunluk 74
5. Tüzel Kişilik 75
II. SENDİKA İÇİ DEMOKRASİ 75
A. SENDİKA İÇİ DEMOKRASİ KAVRAMI VE KAPSAMI 75
B. SENDİKA İÇİ DEMOKRASİNİN AMACI 82
C. SENDİKA İÇİ DEMOKRASİNİN İLKELERİ 82
1. Seçim 83
2. Çoğunluğun İktidarı 83
3. Azınlıkta Kalanların Korunması 83
4. Açıklık 83
5. Katılımcılık 84
6. Denetim 84
D. SENDİKA İÇİ DEMOKRASİ UYGULAMALARI VE SORUNLARI 85
1. Dünyada Sendika İçi Demokrasi Uygulamaları ve Sorunları 85
2. Türkiye’de Sendika İçi Demokrasi Uygulamaları ve Sorunları 86
E. SENDİKA HAKKI, SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ VE DEMOKRASİ İLE İLİŞKİSİ 90
1. Genel Olarak 90
2. Sendika Hakkının Çok Yönlülüğü 94
a. Bireysel Sendika Özgürlüğü 94
aa. Olumlu (Pozitif) Sendika Özgürlüğü 95
bb. Olumsuz (Negatif) Sendika Özgürlüğü 97
b. Kolektif Sendika Özgürlüğü 98
c. Sendika Özgürlüğünün Korunması 99
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SENDİKALARIN KURULUŞ VE İŞLEYİŞLERİNİN DEMOKRATİK İLKELERE UYGUNLUĞU
I. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN KURULUŞU VE KURULUŞUN
DEMOKRATİK İLKELERE UYGUNLUĞU 101
A. KURULUŞA EGEMEN İLKELER VE İLKELERİN SENDİKA İÇİ DEMOKRASİ
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 101
1. İşkolu Esasına Göre Sendikalaşma İlkesi 101
a. Sendikaların Kuruluş Düzeyi 101
b. İşkolunun Belirlenmesi 103
c. İşyerinin Girdiği İşkolunun Belirlenmesi 104
d. Sendika İçi Demokrasi Açısından 107
2. Sendika Çokluğu Kavramı 107
3. Serbestçe Kuruluş Sistemi 109
B. İŞÇİ SENDİKASI İÇİN KURUCULUK ŞARTLARI VE KURUCULARIN SAYISINA
İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 110
C. İŞVEREN SENDİKASI İÇİN KURUCULUK ŞARTLARI VE KURUCULARIN SAYISI 111
D. KONFEDERASYON İÇİN KURUCULUK ŞARTLARI VE KURUCULARIN SAYISI 112
E. TÜZÜĞÜN HAZIRLANMASI VE VALİLİĞE VERİLMESİ 112
F. TÜZEL KİŞİLİĞİN KAZANILMASI VE İLANI 113
II. SENDİKA YÖNETİMİNİN DEMOKRATİK İLKELERE UYGUNLUĞU 114
A. ZORUNLU ORGANLAR 114
1. Genel Olarak 114
2. Sendika Genel Kurulu ve Demokratik İlkelere Uygunluğu 115
a. Genel Kurulun Oluşumu 116
b. Genel Kurulun Görev Ve Yetkileri 120
c. Genel Kurulun Toplanması 121
aa. Olağan Genel Kurul Toplantısı 121
bb. Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı 123
cc. Genel Kurula Çağrı 124
dd. Toplantı Karar ve Yeter Sayıları 126
d. Genel Kurulda Yapılacak Seçimler 127
e. Genel Kurulun İptali 129
f. Genel Kurulun Demokratik İlkelere Uygunluğu 130
3. Sendika Yönetim Kurulu Ve Demokratik İlkelere Uygunluğu 131
a. Sendika Yönetim Kurulunun Oluşumu, Görev ve Yetkileri 131
b. Yönetim Kurulu Toplantıları 134
c. Yönetim Kurulu Üyelerinin Hak ve Güvenceleri 134
aa. Yönetim Kurulu Üyelerinin İş Güvencesi 134
bb. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sosyal Güvenliği 136
4. Sendika Denetleme Kurulu ve Demokratik İlkelere Uygunluğu 136
a. Genel Olarak 136
b. Denetleme Kurulu 137
5. Sendika Disiplin Kurulu ve Demokratik İlkelere Uygunluğu 138
B. GENEL KURUL DIŞINDAKİ ZORUNLU ORGANLARDA GÖREV ALMA 139
1. Üye Sayıları 139
2. Seçilebilme Koşulları 139
3. İlan 140
4. Genel Kurul Dışındaki Zorunlu Organlarda Görev Alanlara Verilecek Ücretler 140
5. Görevin Sona Ermesi 140
C. SENDİKA YÖNETİCİLİĞİ VE İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLİĞİ TEMİNATI 140
1. Yönetici Sıfatı 140
2. Mal Bildiriminde Bulunma Yükümlülüğü 141
3. Yöneticilik Güvencesinin Kapsamı 142
4. İş Sözleşmesinin Askıda Kalması 143
5. Yöneticinin İş Sözleşmesini Kendisinin Feshetmesi 143
6. Yöneticilik Görevi Sona Eren Yöneticinin Yeniden İşe Başlatılması 144
III. SENDİKA ÜYELİĞİ VE DEMOKRATİK İLKELERE UYGUNLUĞU 146
A. SENDİKALARIN DEMOKRATİK İŞLEYİŞİNDE ÜYELİĞİN KAZANILMASININ
ANLAM VE ÖNEMİ 146
B. SENDİKA ÜYELİĞİNİN KAZANILMASI 146
1. Üyelik Başvurusu 148
2. Yetkili Organın Üyeliği Kabulü 148
C. SENDİKA ÜYELİĞİNİN SONA ERMESİ 149
1. Sendika Üyeliğinin Kendiliğinden Sona Ermesi 149
a. Genel Olarak 149
b. Üyeliği Sona Erdirmeyen Durumlar 150
2. Üyelikten Çekilme (İstifa) 150
3. Üyelikten Çıkarılma (İhraç) 152
D. ÜYELİKTEN DOĞAN HAK VE BORÇLAR 154
1. Üyelik Hakları 154
a. Sendikanın Faaliyet ve Yönetimine Katılma Hakkı 154
b. Sendikanın Tesis ve Faaliyetlerinden Yararlanma Hakkı 155
c. Üyenin Korunmasına İlişkin Haklar 155
2. Üyelikten Doğan Borçlar 156
a. Sendika Düzenine Uyma Borcu 156
b. Aidat Ödeme Borcu 156
E. KONFEDERASYON ÜYELİĞİ 158
F. ULUSLARARASI KURULUŞLARA ÜYELİK 159
G. SENDİKAYA ÜYE OLMA ÖZGÜRLÜĞÜ VE SENDİKAL GÜVENCELER 159
1. Sendikaya Üye Olma Özgürlüğü 159
2. Sendikaya Üye Olmama Özgürlüğü 160
3. Sendika Özgürlüğünün İşverene Karşı Korunması 161
a. İşe Alma Açısından Üyelik Teminatı 161
b. Çalışma Şartları Açısından Üyelik Teminatı 162
c. Sendikal Nedenle Feshe Karşı Güvence 162
d.Sendikal Tazminat 164
H. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARI FAALİYETLERİ 165
1. Sendikalar ve Konfederasyonların Faaliyetleri 165
a. Sendikaların Faaliyetleri 165
aa. Çalışma Hayatına İlişkin Faaliyetler 166
bb. Sosyal Ve Ekonomik Faaliyetler 168
b. Sendikalara Yasak Faaliyetler 168
2. Sendika ve Konfederasyonların Gelir ve Giderleri 169
3. Sendika ve Konfederasyonların Denetimi ve Demokrasi İçin Gerekliliği 171
a. İç Denetim 171
b. Dış Denetim 171
4. Sendika ve Konfederasyonların Faaliyetlerinin Durdurulması ve Sona Ermesi 171
a. Sendika ve Konfederasyonların Faaliyetlerinin Durdurulması 171
b. Sendika ve Konfederasyonların Sona Erme Halleri 172
b. Sona Ermenin Hüküm ve Sonuçlarının Demokratik İlkelerle Uyumu 173
d. Sendika veya Konfederasyonların Katılma veya Birleşmesi 174
IV. İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİ VE SENDİKA İÇİ DEMOKRASİ İLİŞKİSİ 175
A. İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİ KAVRAMI 175
B. İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİNİN SENDİKA İÇİ DEMOK-RASİ İLE İLİŞKİSİ 179
SONUÇ 181
KAYNAKÇA 189
ELEKTRONİK KAYNAKLAR 197
