Sermaye Piyasası Hukukunda Manipülasyon Suçları
Dr. Onur İSTE
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ. 5
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR LİSTESİ . 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM
FİNANSAL PİYASA KAVRAMI, SERMAYE PİYASASINA İLİŞKİN
TEMEL KAVRAMLAR, EKONOMİK SUÇ KAVRAMI,
SERMAYE PİYASALARININ TARİHİ GELİŞİMİ VE
MUKAYESELİ HUKUKTAKİ DÜZENLEMELER
Finansal Piyasa Kavramı21
1.1. Örgütlenme Yapılarına Göre Finansal Piyasalar 23
1.1.1. Organize Piyasalar . 24
1.1.2. Tezgâh Üstü Piyasalar 26
1.2. Finansal Varlıkların İhracına Göre Finansal Piyasalar 26
1.2.1. Birincil Piyasalar. 27
1.2.2. İkincil Piyasalar 27
1.3. Vadelerine Göre Finansal Piyasalar 28
1.3.1. Para Piyasaları . 28
1.3.2. Sermaye Piyasaları. 29
1.4. İşlemin Gerçekleşme Zamanına Göre Finansal Piyasalar 29
1.4.1. Spot Piyasalar 29
1.4.2. Vadeli Piyasalar . 30
Sermaye Piyasasına İlişkin Temel Kavramlar .30
2.1. Fon Kavramı 30
10 İçindekiler
2.2. Sermaye Piyasası Araçları31
2.2.1. Menkul Kıymetler (Securities)32
2.2.1.1. Paylar (Hisse Senetleri, Pay Senetleri) .33
2.2.1.2. Pay Benzeri Diğer Kıymetler ile Bunlara Dair Depo
Sertifikaları.34
2.2.1.3. Borçlanma Araçları.34
2.2.1.4. Varlığa Dayalı Menkul Kıymet ve Gelirlere Dayalı
Borçlanma Araçları ve Depo Sertifikaları .36
2.2.2. Türev Araçlar (Derivatives) 38
2.2.3. Yatırım Sözleşmeleri (Investment Contract) 39
2.3. Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydileşmesi.40
2.4. Halka Arz .43
2.5. Sermaye Piyasası Aracının İhracı.47
2.6. İzahname.47
2.7. Aracı Kurum.50
2.8. Sermaye Piyasası Araçlarının Değeri ve Fiyatı Arasındaki Fark .53
2.9. Kavram Olarak Piyasanın Derinliği ve Sığlığı55
2.10. Manipülasyon Kavramı (Piyasa Dolandırıcılığı) .57
2.10.1. Başlıca Manipülasyon Türleri .59
2.10.2. Şüpheli İşlem Kalıpları69
Ekonomik Suç Kavramı72
Sermaye Piyasalarının Tarihsel Gelişimi ve Mukayeseli Hukuktaki
Düzenlemeler .79
4.1. Türkiye Açısından Sermaye Piyasalarının Tarihi Gelişimi 80
4.2. Avrupa Birliği Düzenlemeleri.84
4.3. Wall Street Düzenlemeleri (ABD Uygulaması) 86
4.4. Londra Borsası (London Stock Exchange) Düzenlemeleri .92
İçindekiler 11
İKİNCİ BÖLÜM
İŞLEME DAYALI MANİPÜLASYON
(PİYASA DOLANDIRICILIĞI) SUÇU (MADDE: 107/1)
1 Genel Açıklama 95
Korunan Hukuki Değer102
Suçun Unsurları 106
3.1. Maddi Unsurlar (Tipikliğin Objektif Unsurları) 106
3.1.1. Fiil 106
3.1.1.1. Alım veya satım yapılması . 110
3.1.1.2. Emir verilmesi 114
3.1.1.3. Emrin iptal edilmesi veya değiştirilmesi 123
3.1.1.4. Hesap hareketleri gerçekleştirilmesi . 125
3.1.2. Netice 126
3.1.3. Nedensellik (İlliyet) Bağı 129
3.1.4. Fail . 131
3.1.5. Mağdur 134
3.1.6. Konu 138
3.1.7. Suçun Nitelikli Unsurları 142
3.2. Manevi Unsurlar (Tipikliğin Sübjektif Unsurları). 143
3.2.1. Genel Açıklamalar (Kast-Saik) 143
3.2.2. Yanlış veya Yanıltıcı İzlenim Uyandırmak Amacı 149
3.2.2.1. Fiyatlara ve Fiyat Değişimlerine İlişkin 151
3.2.2.2. Arz ve Talebe İlişkin . 152
3.3. Hukuka Aykırılık 152
3.3.1. TCMB ya da yetkilendirilmiş bir resmi kurum ya da bunlar adına
hareket edenlerin para politikası ve finansal istikrar işlemleri 158
3.3.2. Geri alım programları, çalışanlara pay edindirme programları
ya da ihraççı veya bağlı ortaklığının çalışanlarına yönelik diğer
pay tahsis edilmesi 160
12 İçindekiler
3.3.3. Fiyat istikrarının sağlanması doğrultusunda piyasa fiyatının
önceden belirlenmiş bir süre için desteklenmesi amacıyla
yapılan piyasa işlemleri 161
Etkin Pişmanlık .162
4.1. Soruşturma Evresine Geçilmeden Önce Gösterilen Etkin Pişmanlık.168
4.2. Soruşturma Evresine Geçildikten Sonra Gösterilen Etkin Pişmanlık .171
4.3. Kovuşturma Evresinde Gösterilen Etkin Pişmanlık175
Suçun Özel Görünüş Şekilleri.176
5.1. Teşebbüs .177
5.2. İştirak.182
5.3. İçtima 191
5.3.1. Zincirleme Suç193
5.3.2. Fikri İçtima .198
5.3.2.1. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 76/A Maddesinde
Belirtilen Fiillerin Değerlendirilmesi.200
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BİLGİYE DAYALI MANİPÜLASYON
(PİYASA DOLANDIRICILIĞI) SUÇU (MADDE: 107/2)
Genel Açıklama.207
Korunan Hukuki Değer211
Suçun Unsurları 213
3.1. Maddi Unsurlar (Tipikliğin Objektif Unsurları) 213
3.1.1. Fiil.213
3.1.1.1. Bilgi Verilmesi 217
3.1.1.2. Söylenti çıkarılması 219
3.1.1.3. Haber verilmesi ve yorum yapılması222
3.1.1.4. Rapor hazırlanması 228
3.1.1.5. Bilginin, söylentinin, haberin, yorumun veya raporun
yayılması 231
İçindekiler 13
3.1.2. Netice 232
3.1.3. Nedensellik (İlliyet) Bağı 240
3.1.4. Fail . 241
3.1.5. Mağdur 243
3.1.6. Konu 244
3.1.7. Suçun Nitelikli Unsurları 247
3.2. Manevi Unsurlar (Tipikliğin Sübjektif Unsurları). 247
3.2.1. Genel Açıklamalar (Kast-Saik) 248
3.2.2. Sermaye Piyasası Araçlarının Fiyatlarını ve Değerlerini Etkileme
Amacı. 250
3.2.3. Yatırımcıların Kararlarını Etkileme Amacı 251
3.3. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Sebep Olarak Düşünceyi Açıklama,
Yayma Hürriyeti ve Basın Hürriyeti. 251
Suçun Özel Görünüş Şekilleri 255
4.1. Teşebbüs. 255
4.2. İştirak 258
4.3. İçtima 260
4.3.1. Zincirleme Suç . 262
4.3.2. Fikri İçtima . 264
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA USULÜ OLARAK YAZILI BAŞVURU ŞARTI,
GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME, YAPTIRIM, SORUŞTURMADA VE
KOVUŞTURMADA KULLANILABİLECEK KORUMA TEDBİRLERİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ, BENZER SUÇLARDAN FARKI
Soruşturma ve Kovuşturma Usulü Olarak Yazılı Başvuru Şartı269
Görevli Mahkeme (Madde Yönünden Yetkili)295
Yetkili Mahkeme (Yer Yönünden Yetkili) .301
Yaptırım .306
4.1. Ceza ve Güvenlik Tedbirleri 306
14 İçindekiler
4.2. İdari Yaptırımlar 319
Soruşturmada ve Kovuşturmada Kullanılabilecek Koruma Tedbirlerinin
Değerlendirilmesi .324
5.1. Taşınmazlara, Hak ve Alacaklara El Koyma Tedbiri Bakımından
Değerlendirme (CMK m. 128) .326
5.2. Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini Tedbiri Bakımından Değerlendirme
(CMK m. 133) 328
5.3. İletişimin Tespiti, Dinlenmesi ve Kayda Alınması Tedbiri Bakımından
Değerlendirme (CMK m. 135) .329
Benzer Suçlardan Farkı331
6.1. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Düzenlenen Bilgi Suistimali
suçu (6362 s. Kanun m.106) 332
6.2. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Düzenlenen Güveni Kötüye
Kullanma ve Örtülü Kazanç Aktarımı Suçu (6362 s. Kanun m.110/1)337
6.3. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Düzenlenen Sahtecilik Suçu
(6362 s. Kanun m.110/2).342
6.4. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Dolandırıcılık Suçu
(TCK m.157 ve devamı) .344
6.5. 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’nda düzenlenen İtibarın Zedelenmesi
Suçu (5411 s. Kanun m.158)349
6.6. Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma
Suçu (5237 s. Kanun m.217/A)351
SONUÇ.357
KAYNAKÇA.367