Ceza Muhakemesi Hukukunda Tanık Beyanının Güvenilirliği
Dr. Öğr. Üyesi Şeyma CEBECİ BİNGÖL
İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR . 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR . 13
GİRİŞ .15
BİRİNCİ BÖLÜM
TANIK BEYANININ CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUMUZDAKİ YERİ:
İSPAT SİSTEMİ VE DELİL TÜRLERİ YÖNÜNDEN BİR DEĞERLENDİRME
CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNUN AMACI 26
İSPAT 28
III. DELİL 30
Delilin Özellikleri 30
Hukuka Uygun Delil 31
Hukuka Aykırı Delillere İlişkin Olarak Mevzuatımızın Benimsediği
Sistem 31
Delil Yasakları 35
Delillerin Sınıflandırılması 39
CEZA MUHAKEMESİNDE İSPATIN TEMEL İLKELERİ 41
Delillerin Re’sen Araştırılması 42
Delillerin Doğrudan Doğruya İncelenmesi . 43
Hâkimin Delilleri Vicdani Kanaatlerine Göre Serbestçe Değerlendirmesi
İlkesi. 48
Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi 52
Delillerin Kolektifliği. 55
Silahların Eşitliği İlkesi 56
Çelişmeli Yargılama İlkesi. 58
Kimsenin Kendisini veya Yakınlarını Suçlayıcı Beyanda Bulunmaya
Zorlanamaması (Nemo Tenetur) İlkesi. 59
İKİNCİ BÖLÜM
TANIK BEYANININ GÜVENİLİRLİĞİ VE ADLİ PSİKOLOJİ
TANIK BEYANININ GÜVENİLİRLİĞİNE İLİŞKİN TEMEL ENDİŞELER. 64
TANIK BEYANININ GÜVENİLİRLİĞİNİ ADLİ PSİKOLOJİ ÜZERİNDEN
DEĞERLENDİRMEK. 65
8 İçindekiler
Tanık Beyanının Güvenilirliğine İlişkin Adli Psikoloji Alanında Yürütülen
Çalışmaların Tarihçesi.66
Tanık Beyanının Güvenilirliğini Etkileyen Nedenler68
Tanığın Hatalı Olarak Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunması .68
Bellek Süreçlerinden Kaynaklanan Hata 68
Kayıt Aşamasından Kaynaklanan Hata.69
Saklama Aşamasından Kaynaklanan Hata .71
aaa. Zamanın Etkisi72
bbb. Olay Sonrası Yanlış Bilgi Etkisi 73
ccc. Bellek Boşluklarından Kaynaklanan Hata.78
Geri Çağırma Aşamasından Kaynaklanan Hata79
Beyan Aşamasından Kaynaklanan Hata.82
Tanık Beyanını Etkileyen Değişkenler 85
Tahmini Değişkenler 85
aaa. Tanığa İlişkin Tahmini Değişkenler.85
bbb. Olaya İlişkin Tahmini Değişkenler 87
ccc. Beyana İlişkin Tahmini Değişkenler88
ddd. Beyanı Değerlendirenlerin Doğru ve Yanlış Tanık
Beyanını Birbirinden Ayırt Etme Yetenekleri .89
Sistem Değişkenleri .89
aaa. Teşhis İşlemiyle Bağlantılı Sistem Değişkenleri 90
aaaa. Teşhiste Benimsenen Yöntem .90
bbbb. Teşhis Öncesi Tanığa Verilen Talimatlar 92
cccc. Teşhisteki Dizilimin İçeriği92
dddd. Teşhis İşlemini Yöneten Kişilerin Etkisi 93
eeee. Teşhis İşleminde Bulunan Tanık Sayısı.93
bbb. Teşhise İlişkin Olanlar Dışında Diğer Sistem
Değişkenleri .95
Tanığın Kasten Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunması .95
Hukuk Uygulayıcılarının Tanık Beyanını Değerlendirirken Adli
Psikolojiden Faydalanmaları.103
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TANIK BEYANININ GÜVENİLİRLİĞİ KAPSAMINDA TANIĞIN
HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
TANIĞIN YÜKÜMLÜLÜKLERİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER .109
Çağrıldığı Zaman Hazır Bulunmak.109
Beyanda Bulunmak.112
İçindekiler 9
Yemin Etmek 113
Tanığın Yemin Etme Zorunluluğu 113
Yemin Etme Zorunluluğunun İstisnaları 115
Yemin Verilmesi Yasak Olan Tanıklar 115
Yeminden Çekinme Hakkı Tanınan Kimseler. 117
Doğruyu Söylemek. 122
Tanığın Doğruyu Söyleme Yükümlülüğü ve Bu Yükümlülüğün
Sınırları 122
Yalan Tanıklık Suçu 124
Yargı Görevi Yapanı, Bilirkişiyi veya Tanığı Etkilemeye Teşebbüs
Suçu. 132
Adil Yargılamayı Etkilemeye Teşebbüs 135
TANIĞIN HAKLARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER 137
Tanıklıktan Çekinme 138
Şüpheli veya Sanığa Yakınlık Sebebiyle Tanıklıktan Çekinme 138
Yakınlık Sebebiyle Tanıklıktan Çekinme Hakkına Sahip Olan
Tanık Grupları 139
Tanığın Çekinme Hakkı Konusunda Bilgilendirilmesi 144
Meslek ve Sürekli Uğraşıları Sebebiyle Tanıklıktan Çekinme. 147
Kendisi veya Yakınları Aleyhine Tanıklıktan Çekinme Hakkı 153
Korunma Hakkı 155
Tehlike Altındaki Tanıkların Korunmasına İlişkin Mevzuatımızdaki
Düzenlemeler 158
Gizli Tanık 162
Gizli Tanığa İlişkin Mevzuatımızdaki Düzenlemeler 162
Gizli Tanık Tedbirinin Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında
Değerlendirilmesi 168
Gizli Tanık Beyanının Tek Başına Hükme Esas Alınamaması . 172
Masraflarını İsteme ve Tazminat Hakkı 174
Haklarını Öğrenme Hakkı. 175
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TANIK BEYANININ GÜVENİLİRLİĞİ KAPSAMINDA TANIĞIN ÇAĞRILMASINA,
DİNLENMESİNE, BEYANININ TARTIŞILMASINA VE DEĞERLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN
DÜZENLEMELER
TANIKLARIN ÇAĞRILMASINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER 182
TANIĞIN DİNLENMESİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 185
Tanığın Soruşturma Evresinde Dinlenmesi 185
Tanığın Kovuşturma Evresinde Dinlenmesi . 187
10 İçindekiler
Tanığın Davaya Bakan Hâkim veya Mahkeme Huzurunda
Dinlenmesi .187
Tanığın Naip Hâkim veya İstinabe Yoluyla Dinlenmesi.200
Tanığın SEGBİS Yoluyla Dinlenmesi 202
Özel Tanık Gruplarının Dinlenmesi .206
Çocuk Tanıkların Dinlenmesi207
Mağdurun, Şikâyetçinin ve Katılanın Tanık Olarak Dinlenmesi210
Kırılgan Tanıkların/Mağdurların Dinlenmesinde Gözetilecek
Hususlar .217
Kırılgan Mağdur ve Kırılgan Tanık Kavramları220
Mağdur Çocukların ve İşlenen Suçun Etkisiyle Psikolojisi
Bozulmuş Mağdurların Dinlenmesi222
Nitelikli Cinsel İstismar ve Cinsel Saldırı Suçu Mağdurlarının
Dinlenmesi.234
AİHM’in Al-Khawaja Testi Karşısında Kırılgan Tanığın Beyanı240
Suç Ortağının Tanık Olarak Dinlenmesi244
Akıl Hastalarının Tanık Olarak Dinlenmesi .247
Sağır ve Dilsizlerin Tanık Olarak Dinlenmeleri248
Türkçe Bilmeyen Tanıkların Dinlenmesi .249
Hâkimin Tanık Olarak Dinlenmesi 249
Cumhuriyet Savcısının Tanık Olarak Dinlenmesi 250
Kolluğun Tanık Olarak Dinlenmesi .252
Müdafinin ve Katılan Vekilinin Tanık Olarak Dinlenmesi .253
Bilirkişinin Tanık Olarak Dinlenmesi.255
Zabıt Kâtibinin Tanık Olarak Dinlenmesi 256
Cumhurbaşkanının Tanık Olarak Dinlenmesi .256
Milletvekili, Bakan ve Cumhurbaşkanı Yardımcısının Tanık Olarak
Dinlenmesi .257
Teşhis257
Teşhise Genel Bir Bakış 258
Teşhis İşleminin İcra Edilebilmesi İçin Bulunması Gereken Koşullar 259
Teşhis İşleminin İcrası.261
Teşhis Diziliminde Yer Alacak Kişilerin Belirlenmesi 261
Teşhis Diziliminde Yer Alacak Kişilerin Sayısı .263
Teşhis Eden ve Edilenin Birbirlerini Görmemelerinin Sağlanması .264
Teşhis İşleminin Tekrarlanması265
Teşhisin Tutanağa Bağlanması.265
Teşhis İşlemi Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 267
Fotoğraflı Teşhis.270
İçindekiler 11
III. DELİLLERİN TARTIŞILMASI BAĞLAMINDA TANIĞA SORU SORULMASI 270
Delillerin Tartışılması . 270
Tanığa Doğrudan Soru Sorulması. 272
Tanığa Doğrudan Soru Sorulması ve Çapraz Sorgu Arasındaki Fark 272
Tanığa Doğrudan Soru Sorulmasına İlişkin CMK’daki Düzenlemeler. 274
Sanığın Tanığa Soru Sorma Hakkı ve Tanık Dinlenmesinde Fırsat
Eşitliği Bağlamında Tanığa Doğrudan Soru Sorulması . 281
Tanığa Doğrudan Soru Sorulmasının Sınırlandırıldığı Hâller 289
Bazı Belgelerin Duruşmada Okunmasıyla Yetinilebileceğine
İlişkin Düzenleme 289
Devlet Sırrına İlişkin Tanıklık . 291
DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ BAĞLAMINDA TANIK BEYANININ
DEĞERLENDİRİLMESİ . 297
Delillerin Değerlendirilmesi . 297
Tanık Beyanının Değerlendirilmesi 298
Tanığın Beyanının Önceki Beyanıyla Çelişmesi Hâlinde
Değerlendirilmesi 299
Tanığın Beyanının Diğer Delillerle Çelişmesi Hâlinde
Değerlendirilmesi 300
Tanığın Beyanı Değerlendirilirken Bilirkişiden Yararlanılması . 302
SONUÇ 305
KAYNAKÇA 311
