§ GENEL BİLGİLER A. KÖMÜR MADENİ 27 1. Genel Olarak 27 2. Tarihsel Süreçte Kömür Madeninin Stratejik Konumu 29 3. Kömürün Kamusal Mal Niteliği 34 B. ÜLKEMİZDEKİ KÖMÜR İŞLETMELERİ 38 1. Tarihsel Süreç 38 2. Devlet İşletmeleri 43 a. Türkiye Taşkömürü Kurumu 43 b. Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu 44 c. Elektrik Üretim Anonim Şirketi 45 d. Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü 45 3. Özel İşletmeler 46 4. Kömür Çıkarma Faaliyetinin Kamu Hizmeti Niteliği 47 5. Kömür Çıkarma Faaliyetinde Kamu Yararı 53 C. ÜLKEMİZ MADEN MEVZUATI HÜKÜMLERİNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME 54 I. BÖLÜM KÖMÜR OCAKLARININ ÖZEL HUKUK KİŞİLERİ TARAFINDAN İŞLETİLME USULLERİ A. DOĞRUDAN ÖZEL HUKUK KİŞİSİNİN RUHSATI ALTINDA İŞLETİLMESİ 59 1. İdareye Başvuru ve Kömür Arama Faaliyeti 60 a. İdareye Başvuru 61 b. Arama Ruhsatı Verilecek Alanın Koordinatlarının Hesaplanması 62 c. Arama Ruhsatı Verilmesi 62 d. Arama Faaliyetinin Başlaması 64 aa. Ön Arama Dönemi 65 bb. Genel Arama Dönemi 66 cc. Detay Arama Dönemi 68 dd. Fizibilite Dönemi 69 e. Arama Döneminde Üretim İzin Belgesi Alınması 70 f. Prospeksiyon 70 2. Kömür Ocağı İşletme Faaliyetinin Başlatılması 71 a. İşletme Ruhsatı Verilmesi 72 b. İşletme İzni 73 c. Kömür Madeninin İşletmeye Alınması 74 aa. Daimi Nezaret ve Teknik Eleman 75 bb. Taksir İşlemi 76 d. Arama ve İşletme Ruhsatı İle İşletme İzninin Hukuki Niteliği 77 3. Özel Hukuk İşletmecisinin Hakları ve Yükümlülükleri 78 a. Hakları 78 aa. Maden Hakkı 79 aaa. Öncelik (Takaddüm) Hakkı 82 bbb. Buluculuk Hakkı 83 ccc. Maden Sicili 83 ddd. Maden Hakkının Hukuki Niteliği 84 eee. Maden Hakkının Devri 84 fff. Maden Hakkının Miras Yoluyla Devri 85 bb. Özel Hukuk İşletmecisi Lehine Kurulan İrtifak Hakkı ve Madenciliğe Özgü Kamulaştırma 86 aaa. İrtifak Hakkı ve Zararların Tazmini 87 bbb. Madenciliğe Özgü Kamulaştırma 91 b. Yükümlülükleri 95 aa. Özel Hukuk Kişisinin İdareden İzin Alması Gereken Durumlar 96 aaa. Çevresel Etki Değerlendirme Süreci 97 bbb. Ormanlık Alanda Yapılacak Faaliyetler 100 ccc. Askeri Alanda Yapılacak Faaliyetler 100 ddd. İmar Alanları İle Mücavir Alanlarda Yapılacak Faaliyetler 101 eee. Korunması Gereken Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Alanlarda Yapılacak Faaliyetler 102 fff. Yaban Hayatı Koruma ve Geliştirme Bölgelerinde Yapılacak Faaliyetler 103 ggg. Mera Alanlarında Yapılacak Faaliyetler 104 hhh. İçme ve Kullanma Suyu Havzalarında Yapılacak Faaliyetler 106 ııı. İşyeri Açma ve Çalışma İzni 106 iii. Kamu Mülkiyeti Niteliğini Haiz Arazilerde Yapılacak Faaliyetler 107 bb. Özel Hukuk Kişisinin İdareye Ödemesi Gereken Bedeller 107 aaa. Ruhsat Bedeli 108 bbb. Devlet Hakkı 109 ccc. İl Özel İdare Payı ve Belediye Payı 114 ddd. Çevreyle Uyum Teminatı 115 4. İdare Tarafından Uygulanacak Yaptırımlar 116 a. Mevzuatta Öngörülen Yaptırım Türleri 116 aa. Teminatın İrad Kaydedilmesi 117 bb. İdari Para Cezası 119 cc. Faaliyeti Durdurma 119 dd. Ruhsat İptali/Feshi 120 ee. Üretilen Madene El Koyma 120 ff. Çıkarılması Gereken Maden Miktarı Üzerinden Devlet Hakkı Alınması 121 b. Hatalı/Eksik Beyan Verilmesi ve Sevk Fişine İlişkin İhlaller 121 aa. Hatalı/Eksik Beyan Verilmesi Durumunda Uygulanacak Yaptırımlar 121 bb. Sevk Fişi İle İlgili Yaptırımlar 123 B. RÖDOVANS SÖZLEŞMESİ İMZALAMAK SURETİYLE RÖDOVANSÇI TARAFINDAN İŞLETİLMESİ 125 1. Rödovans Sözleşmesinin Maden Hukukumuzdaki Gelişim Süreci 125 2. Rödovans Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 129 3. Rödovans Sözleşmesinin Taraflarının Yükümlükleri 130 a. Ruhsat Sahibinin Yükümlülükleri 130 b. Rödovansçının Yükümlülükleri 131 4. İki Özel Hukuk Kişisi Arasında Yapılan Rödovans Sözleşmesi 131 5. Ruhsat Sahibi İdarenin Taraf Olduğu Rödovans Sözleşmesi 132 II. BÖLÜM KÖMÜR OCAKLARININ ÖZEL HUKUK KİŞİLERİ TARAFINDAN İŞLETİLMESİ PROSEDÜRÜNDE VE İŞLETİLMESİ SONUCU DOĞAN ZARARLARDA İDARENİN SORUMLULUĞU A. İDARENİN RUHSAT BAŞVURUSUNDA BULUNAN YA DA RUHSAT SAHIBI ÖZEL HUKUK KİŞİSİNE KARŞI SORUMLULUĞU 135 B. KÖMÜR OCAĞINDA MEYDANA GELEN İŞ KAZALARINDA ve MESLEK HASTALIKLARINDA İDARENİN SORUMLULUĞU 141 1. Ülkemizdeki Kömür Ocaklarında Meydana Gelen Kazalara ve Meslek Hastalıklarına Kısa Bir Bakış 141 a. İş Kazaları 141 b. Meslek Hastalıkları 146 2. İdarenin İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatından Doğan Sorumluluğu 147 a. İş Kazası Geçiren Ya Da Meslek Hastalığına Yakalanan İşçilerin Sosyal Güvenlik Kurumundan Talep Edebilecekleri Haklar 148 b. Denetim, Gözetim Yetkisi ve Ödevinden Doğan Kusurlu Sorumluluk 150 aa. Anayasal Sorumluluk 150 bb. Diğer Mevzuat Bağlamında Sorumluluk 151 aaa. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Denetim Yükümlülüğü 154 bbb. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Adına Faaliyet Yürüten Maden İşleri Genel Müdürlüğünün Maden Mevzuatından Doğan Denetim Yükümlülüğü 157 c. Kusursuz Sorumluluk 160 3. Ruhsat Sahibi İdare ile Yapılan Rödovans Sözleşmesi ile Faaliyet Gösteren Kömür Ocağı İşletmelerinde İdarenin İşveren Sıfatı ile Sorumluluğu 164 a. Rödovans Sözleşmesinin İş Yeri Devri Olarak Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği Hususu 165 b. Rödovans Sözleşmesi İle Alt İşveren İlişkisinin Kurulmuş Olup Olmadığı Hususu 166 4. Soma Faciasi İle İlgili Değerlendirme 171 5. Ermenek Kömür Ocağı Kazası İle İlgili Değerlendirme 178 C. KÖMÜR OCAĞI İŞLETİLİRKEN ÇEVRENİN KORUNMASI BAĞLAMINDA İDARENİN SORUMLULUĞU 181 1. Çevre Hukukuna İlişkin Temel Kavramlar 181 a. Çevre Kavramı 181 b. Çevre Hakkı 182 c. İnsan Hakkı Olarak “Çevre Hakkı” ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Bakışı 183 d. Çevresel Etkileşim Değerlendirmesi (ÇED) 186 e. Sürdürülebilir Kalkınma 189 2. Çevre Zararı Kavramı ve Kömür Ocağı İşletmelerinin Çevreye Verdiği Zararlar 190 a. Çevre Zararı 190 b. Kömür Ocağı İşletmelerinin Çevreye Verdiği Zararlar 191 aa. Açık İşletme Yönteminde Çevreye Verilen Zararlar 192 bb. Yeraltı Maden İşletmeciliği Yönteminde Çevreye Verilen Zararlar 192 cc. Ocaktan Çıkarılan Kömürün Hazırlanma Aşamasında Çevreye Verilen Zararlar 193 3. Çevre Koruma Politikamızda Yerel Yönetimlerin Önemi 194 4. İdarenin Sorumluluğu 196 a. İdarenin Önleme-Denetim-Gözetim Yetkisi ve Ödevinden Doğan Kusur Sorumluluğu 197 b. Çevre Kanununun 28. Maddesinden Doğan Kusursuz Sorumluluk 201 c. Çevre Kanununun 30. Maddesinden Doğan Sorumluluk 204 SONUÇ 209 KAYNAKLAR 215 • KİTAPLAR 215 • MAKALELER VE BİLDİRİLER 220 • TEZLER 231 • DİĞER KAYNAKLAR 231 • İNTERNET KAYNAKLARI 233
