Sigorta Hukuku
Prof. Dr. Emine YAZICIOĞLU
Prof. Dr. Zehra ŞEKER ÖĞÜZ
- | Sigorta Kavramı, Sigorta Hukukunun Konusu ve Kaynakları |
- | Sigortacılık Faaliyetlerinin Düzenlenmesi ve Denetlenmesi |
- | Sigorta Sözleşmesinin Tanımı, Özellikleri, Kurulması, Tarafları ve Unsurları |
- | Sigorta Sözleşmesinde Tarafların Yükümlülükleri |
- | Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesi |
- | Sigortacının Kanuni Halefiyeti |
- | Sigorta Tahkimi |
- BASIYA ÖNSÖZ III
İÇİNDEKİLER V
KISALTMALAR XV
- 1. SİGORTA KAVRAMI, SİGORTA HUKUKUNUN
KONUSU VE KAYNAKLARI 1
- SİGORTANIN TANIMI VE UNSURLARI 1
- SİGORTANIN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ 1
III. SİGORTA SİSTEMİ 4
- SİGORTANIN İŞLEVLERİ 5
- SİGORTACILIĞIN TEMEL ÖZELLİKLERİ 6
- Sigortacılık, Bilimsel ve Teknik Esaslara Dayanan Bir Faaliyettir 6
- Sigortacılık, Yasal Olarak Düzenlenmesi ve Denetlenmesi Zorunlu
Olan Bir Faaliyettir 7
- Sigortacılık, Ulusal Sınırları Aşan Bir Faaliyettir 10
- SİGORTAYI SOSYAL SİGORTADAN AYIRAN UNSURLAR 10
VII. SİGORTA HUKUKUNUN KONUSU VE KAYNAKLARI 11
- Sigorta Hukukunun Konusu 11
- Sigorta Hukukunun Kaynakları 12
2.1. Sigorta Hukuku Mevzuatı 12
2.2. Sigorta Genel Şartları 13
- 2. SİGORTACILIK FAALİYETLERİNİN DÜZENLENMESİ VE
DENETLENMESİ 15
- 2.1. SİGORTACI VE REASÜRANS ŞİRKETLERİ 16
- SİGORTA VE REASÜRANS ŞİRKETLERİNİN KURULMASINA
İLİŞKİN ESASLAR 16
- Tip Sınırlandırılması 16
- Faaliyet Alanının Sınırlandırılması 16
- Branş Sınırlaması 18
- SİGORTA ŞİRKETLERİNİN KURULMASINDAN ÖNCE
ALINMASI GEREKEN İZİN KOŞULU 19
III. ŞİRKETLERİN SAHİP OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER 23
- Kurucuların Sahip Olması Gereken Özellikler 23
- Hisse Senetlerinin Özelliği 24
- Sermaye Tutarına İlişkin Düzenleme 24
- Holding Bünyesinde Faaliyet Gösterecek Sigorta Şirketlerinde
Aranan Özellikler 25
- Kooperatif Esasına Göre Yapılanan Şirketlerin Sahip Olması Gereken Özellikler 25
- Yabancı Sigorta Şirketlerine İlişkin Düzenleme 26
- SİGORTA ŞİRKETLERİNİN FAALİYETE GEÇMESİNE İLİŞKİN ESASLAR 27
- Ruhsat Alınmasına İlişkin Koşulların Değerlendirilmesi 27
- Şirketin Kurulmasından İtibaren Bir Yıl İçerisinde Ruhsat
Başvurusunda Bulunulmasının Zorunlu Olması 27
- Ruhsat Başvurularının Değerlendirilmesindeki Esaslar 28
- SİGORTA ŞİRKETLERİNİN ÇALIŞMA ESNASINDA
KONTROLÜ 29
- Şirketlerin Uymakla Yükümlü Olduğu Esaslar 30
1.1. Teknik Karşılık ve Teminat Ayırma Yükümlülüğü 30
1.2. Şirket Hesaplarının Tutulması, Denetimi ve İlanına İlişkin
Esaslar 31
1.3. Aktif Azaltıcı İşlem Yasağı 32
1.4. İntifa ve Oy Haklarına İlişkin Esaslar 33
1.5. Esas Sözleşme Değişiklikleri 35
1.6. İç Kontrol Sisteminin Kurulması 36
- Çalışma Esnasında Denetim Yetkisi 36
2.1. Genel Olarak 36
2.2. Şirketin Mali Bünyesinin Güçlendirilmesi 37
- Sigorta Sözleşmesine İlişkin Yetkiler 40
3.1. Sigorta Genel Şartlarının Düzenlenmesine İlişkin Esaslar 40
3.2. Tarife ve Teminat Tutarlarının Belirlenmesine İlişkin Esaslar 42
- SİGORTA ŞİRKETLERİNİN SONA ERMESİNDE DENETİM
YETKİSİ 44
- Tasfiye, Birleşme, Devir, Portföy Devri ve İflas 44
- Ruhsatın İptali 46
- Ruhsat İptaline İlişkin SK m. 7 Düzenlemesi 46
- 2.2. SİGORTA ARACILARI 49
- SİGORTA ACENTESİ 52
- Tanım 52
- Türleri 52
- Sigorta Acentelerinin Denetimi 53
3.1. Faaliyete Başlamada Denetim 53
3.1.1. Genel Olarak 53
3.1.2. Sigorta Acenteliği İzni (Uygunluk Belgesi) Verilmesi 54
3.2. Faaliyet Sırasında Denetim 55
3.2.1. Şube Açma 55
3.2.2. Başka İşle İştigal Yasağı 56
3.3. Acentelik İlişkisinin Esasları 56
3.3.1. Acentelik Sözleşmesi ve Acentelik Yetkisi Verilmesi 56
3.3.2. Acentenin Sigorta Poliçesi Düzenleme ve Prim Tahsil
Etme Yetkisi 57
3.3.3. Acentenin Diğer Yetkileri 58
3.3.4. Sigortacının Hak Sahibine Yapması Gereken Ödemeyi
Acenteye Yapması 58
3.3.5. Sigorta Acentesinin Diğer Yükümlülükleri 59
3.3.6. Acentenin Ücret (Komisyon) Hakkı 59
3.3.7. Acentelik İlişkisinin Sona Ermesinin Sonuçlarına İlişkin SK Düzenlemeleri 60
(i) Yapılmış ve Kısa Sürede Yapılacak İşler İçin
Komisyon Hakkı 60
(ii) Denkleştirme (Portföy Tazminatı) Talep Hakkı 61
- SİGORTA/REASÜRANS BROKERİ 63
- Tanım 63
- Faaliyete Başlamada Denetim 63
2.1. Ruhsat Koşulları 64
2.2. Ruhsat Verilmesi 66
2.3. Yurt Dışında Kurulu Brokerler 66
- Faaliyet Esnasında Denetim 67
- Ruhsat İptali 67
- Brokerin Müşteri (Olası Sigorta Ettiren/Sigortacı) ile İlişkisi 68
- Broker ile Sigortacı/Reasürör Arasındaki İlişki 70
- 3. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, ÖZELLİKLERİ,
KURULMASI, TARAFLARI VE UNSURLARI 73
- SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI VE
ÖZELLİKLERİ 74
- Tanım 74
- Özellikleri 75
- Uygulanacak Hükümler 75
- Sözleşmenin Unsurları 75
4.1. Sigortanın Konusu 75
4.2. Riziko 76
4.2.1. Kavram 76
4.2.2. Sigortalanan Riziko 76
- SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI 78
- Genel Olarak 78
- Sözleşmenin Temsilci Vasıtasıyla Akdedilmesi 80
III. SİGORTA TÜRLERİ 82
- TTK Uyarınca Sigorta Sözleşmelerinin Sınıflandırılması 82
- Doktrinde Yapılan Sınıflandırmalar 84
2.1. Zarar Sigortası – Meblağ Sigortası 84
2.1.1. Zarar Sigortaları 84
2.1.2. Meblağ Sigortaları 85
2.2. Zorunlu Sigorta – İsteğe Bağlı Sigorta 86
2.3. Malvarlığı Sigortaları – Şahıs Sigortaları 86
- SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI VE İLGİLİLER 87
- Sözleşmenin Tarafları 87
1.1. Sigortacı 87
1.2. Sigorta Ettiren 87
- İlgililer 88
2.1. Hayat Sigortalarında 88
2.1.1. Sigortalı (Riziko Şahsı) 88
2.1.2. Lehtar (Sigortadan Yararlanacak Şahıs) 89
2.2. Zarar Sigortalarında 90
2.2.1. Sigortalı 90
2.2.2. İpotekli Alacaklı 90
2.2.3. Zarar Gören 91
2.2.4. Sınırlı Ayni Hak Sahibi 91
- ZORUNLU SİGORTALAR 92
- Sözleşme Yapılması Zorunluluğu 92
1.1. Zorunlu Sigorta Sözleşmelerinin Kurulmasının Denetlenmesi 94
1.2. Güvence Hesabı 96
- Sözleşmenin Türkiye’de Yapılması Zorunluluğu ve İstisnaları 98
- SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN ÖZEL GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ 99
- Abonman Sözleşmesi 99
- Geçici Sigorta Himayesi 99
- Birleştirilmiş Sözleşmeler 100
- Geçmişe Etkili Sigorta Sözleşmeleri 100
- 4. SİGORTA SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN
YÜKÜMLÜLÜKLERİ 103
- TARAFLARIN SÖZLEŞMENİN KURULMASINDAN ÖNCEKİ
YÜKÜMLÜLÜKLERİ 103
- Sigortacının Bilgilendirme (Aydınlatma) Yükümlülüğü 103
1.1. Genel Olarak 103
1.2. Bilgilendirme Yükümlüsü 105
1.3. Bilgilendirme Muhatabı 106
1.3.1. Sözleşmenin Akdinden Önce 106
1.3.2. Sözleşmenin Akdinden Sonra 107
1.4. Bilgilendirmenin Kapsamı 107
1.4.1. Sözleşme Öncesi 107
1.4.2. Sözleşme Süresince 108
1.5. İfa Şekli 108
1.5.1. Sözleşme Öncesi 108
1.5.2. Sözleşme Süresince 109
1.6. İfa Zamanı 110
1.6.1. Sözleşmenin Akdinden Önce 110
1.6.2. Sözleşmenin Akdinden Sonra 110
1.7. Yükümlülüğün İhlali 113
1.7.1. TTK Düzenlemesi 113
1.7.1.1. Sigorta Ettirenin Hangi Halde İtiraz
Edebileceği 114
1.7.1.2. Ondört Günlük Sürenin Ne Zaman İşlemeye
Başlayacağı 115
1.7.1.3. İtirazın Şekli 115
1.7.1.4. Süresinde İtiraz Edilmesinin Anlamı ve
Sonucu 115
1.7.1.5. Süresinde İtiraz Edilmemesinin Anlamı ve
Sonucu 117
- Sigorta Ettirenin Sözleşme Öncesi İhbar Görevi 121
2.1. Genel Olarak Sözleşme Öncesi İhbar Görevi ve Yerine
Getirilmesi 122
2.2. İhbar Görevinin Yükümlüsü 122
2.3. İhbarın Muhatabı 123
2.4. İhbarın Yapılması Gereken Zaman 123
2.5. İhbarın İçeriği 123
2.6. İhbarın Yöntemi 125
2.7. Sözleşme Öncesi İhbar Görevinin İhlali ve Yaptırım Sistemi 128
2.7.1. Yaptırım Sistemi 131
2.7.1.1. Sigortacının İhlalin Varlığını Rizikonun
Gerçekleşmesinden Önce Öğrenmesi 132
2.7.1.2. Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra İhlalin
Öğrenilmesi 133
(i) Kasten İhlalin Tespiti Halinde 133
(ii) İhlalin Kasten Gerçekleştirilmediğinin Tespiti Halinde 134
2.7.2. Yaptırımın Uygulanamayacağı İhtimaller 135
2.7.2.1. Cayma Hakkının Kullanılmasından (Yaptırımın Uygulanmasından) Açıkça veya Zımnen
Vazgeçilmesi 136
2.7.2.2. Caymaya Yol Açan İhlale Sigortacının Yol
Açması 136
2.7.2.3. Sigortacı, Sorularından Bazıları Cevapsız
Bırakıldığı Hâlde Sözleşmeyi Yapması 136
- Hayat Sigortası Sözleşmelerinde Özel Düzenleme 137
- TARAFLARIN SÖZLEŞMENİN KURULMASINDAN SONRAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 138
- Sigortacının Poliçe Düzenleme ve Verme Yükümlülüğü 138
- Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri 142
2.1. Prim Ödeme Borcu 143
2.1.1. Ödeme Zamanı, Şekli ve Yeri 144
2.1.2. Primin Ödenmemesinin Sonuçları 146
2.1.2.1. Primin veya İlk Taksitinin Ödenmemesinin
Sonuçları 146
2.1.2.2. Primin Sonraki Taksitlerinin Ödenmemesinin
Sonuçları 147
2.1.2.3. Hayat Sigortası Sözleşmelerinde Sonraki Primin Ödenmesinde Temerrüdün Sonuçları 150
(i) Sigorta Sözleşmesinden Ayrılma (TTK m. 1500) 150
(ii) Sigorta Ettirenin Sigortacıdan Ödünç İsteme Hakkı (TTK m. 1501) 151
(iii) Prim Ödemeden Muaf Sigorta (TTK m. 1502) 151
2.2. Rizikoyu Ağırlaştırmama Görevi 153
2.2.1. Rizikonun Ağırlaştığını İhbar Görevi 153
2.2.2. Yaptırıma İlişkin Hükümler 154
2.2.2.1. Genel Olarak 154
(i) İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden Önce Öğrenilmesi 154
(ii) İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra Öğrenilmesi 155
(iii) Yaptırım Uygulanmayacak Haller 156
2.2.2.2. Hayat Sigortası Sözleşmelerinde Yaptırım 156
III. TARAFLARIN RİZİKONUN GERÇEKLEŞMESİNDEN SONRAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 159
- Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri 159
1.1. Rizikonun Gerçekleştiğini İhbar Görevi 159
1.1.1. İhbarın Yükümlüsü 159
1.1.2. İhbarın Süresi 159
1.1.3. Görevin İhlalinin Yaptırımı 159
1.2. Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme
Yükümlülüğü 161
1.3. Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Yükümlülüğü 162
- Sigortacının Ödeme Yapma Borcu 164
2.1. Genel Olarak 164
2.2. Himaye Borcunun Genel Sınırları 165
2.2.1. Sigorta Bedeli 165
2.2.1.1. Kavram 165
2.2.1.2. Sigorta Bedelinin Belirlenmesi 165
2.2.2. Sigorta Değeri 166
2.2.3. Sigorta Zararı 166
2.2.4. Aktif Zarar Sigortalarında Sigorta Değerinin
Belirlenmesinde Özel Durum (Takseli Sigorta) ve
Sigorta Bedelinin Sigorta Değerine Eşit Olmamasının
Sonuçları 167
2.2.4.1. Takseli Sigorta 167
2.2.4.2. Menfaat Değeri Altında Sigorta (Eksik
sigorta) 168
2.2.4.3. Aşkın Sigorta 168
2.3. Teminat Kapsam ve Koşullarının Belirlenmesi 169
2.4. Sigortacının Tazminat veya Bedel Ödeme Borcunu İfa
Zamanı 170
2.5. İspat Yükünün Dağılımı 173
2.6. Sigortacının Ödeme Yapma Borcunun İfasında İzlenen Usul 174
2.7. Rizikonun Gerçekleşmesindeki Kusurun Sigortacının Ödeme Yapma Borcuna Etkisi 175
2.8. Türk Ticaret Kanununda Zamanaşımı Düzenlemesi 178
2.8.1. Genel Olarak 178
2.8.2. TTK’nun 1420. ve 1482. Maddelerinin Uygulama Alanının Belirlenmesi 179
2.8.2.1. İki Yıllık Zamanaşımı Süresinin Uygulanacağı
Taleplerin Kapsamının Belirlenmesi 180
2.8.2.2. Altı ve On Yıllık “Üst” Zamanaşımı Sürelerinin Uygulama Alanının Belirlenmesi 180
2.8.3. Zamanaşımı Sürelerinin Başlamasına İlişkin Esaslar 181
2.8.3.1. İki Yıllık Zamanaşımı Süresinin Başlama Anının Belirlenmesi 181
2.8.3.2. Altı Yıllık Zamanaşımı Süresinin Başlaması 183
2.8.3.3. Sorumluluk Sigortalarında On Yıllık Üst Sürenin Başlamasına İlişkin Esaslar 183
2.8.4. Sorumluluk Sigortalarında İki ve On Yıllık Süreler
Arasındaki İlişki 183
2.8.5. Zamanaşımı Süresinin İşlemesine ve Sona Ermesine
İlişkin Esaslar 184
2.8.5.1. Zamanaşımının Durması 184
2.8.5.2. Zamanaşımının Kesilmesi 185
- 5. BİRDEN ÇOK SİGORTA 187
- Müşterek Sigorta 187
- Çifte Sigorta 188
III. Kısmi Sigorta 190
- 6. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 193
- Sözleşme Süresinin Sona Ermesi 193
- Tarafların Anlaşarak Sözleşmeyi Sona Erdirmesi (İkâle) 193
III. Rizikonun Gerçekleşmesi 193
- Tarafların Acze Düşmesi (TTK m. 1417) 194
- Sigortacının İflas Etmesi 195
- Sigorta Edilen Menfaatin El Değiştirmesi 195
- 7. SİGORTACININ KANUNİ HALEFİYETİ 197
- Sigortacının Kanuni Halefiyeti ve Amacı 197
- Halefiyet Şartları 198
- Sigorta Tazminatının Ödenmiş Olması 198
- Sigortalının Gerçekleşen Zarardan Dolayı Sorumlulara Karşı Dava Hakkına Sahip Olması 199
III. Kanuni Halefiyete Dayanan Rücu Hakkının, Hakkın İleri Sürülebileceği Kişi (Hakkın Muhatabı) Bakımından Sınırlandırılması 202
- Sigortalının Bakiye Zararı İçin Tazminat Talep Hakkını Koruması 202
- Rücu Hakkının Sigortalı Aleyhine Kullanılıp Kullanılamayacağı
Sorunu 203
- Düzenlemenin Emredici Niteliğinin Anlamı 203
VII. Sorumluluk Sigortalarında Sigortacının Kanuni Halefiyeti 204
VIII. Sigortacının Kanuni Halefiyetinin İhlal Edilmesinin Sonuçları 205
- 8. SİGORTA TAHKİMİ 207
- Sigortacılık Tahkimine Başvuru Koşulları 207
- Sigorta Tahkimine Başvurunun Gerçekleştirilmesi 208
III. İnceleme ve Tahkim Yargılamasının Yapılmasına İlişkin Esaslar 208