Sigorta Hukuku

Prof. Dr. Emine Yazıcıoğlu

Prof. Dr. Zehra Şeker Öğüz

 

İÇİNDEKİLER 

4. BASIYA ÖNSÖZ III 

İÇİNDEKİLER V 

KISALTMALARXV 

§1. SİGORTA KAVRAMI, SİGORTA HUKUKUNUN

KONUSU VE KAYNAKLARI. 1 

I. SİGORTANIN TANIMI VE UNSURLARI. 1 

II. SİGORTANIN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ . 1 

III. SİGORTA SİSTEMİ 4 

IV. SİGORTANIN İŞLEVLERİ 5 

V. SİGORTACILIĞIN TEMEL ÖZELLİKLERİ . 6 

1.Sigortacılık, Bilimsel ve Teknik Esaslara Dayanan Bir Faaliyettir. 6

2.Sigortacılık, Yasal Olarak Düzenlenmesi ve Denetlenmesi Zorunlu

Olan Bir Faaliyettir . 7 

3. Sigortacılık, Ulusal Sınırları Aşan Bir Faaliyettir .10 

VI. SİGORTAYI SOSYAL SİGORTADAN AYIRAN UNSURLAR 10 

VII. SİGORTA HUKUKUNUN KONUSU VE KAYNAKLARI 11 

1. Sigorta Hukukunun Konusu11 

2. Sigorta Hukukunun Kaynakları 12 

2.1. Sigorta Hukuku Mevzuatı 12 

2.2. Sigorta Genel Şartları. 13 

§2. SİGORTACILIK FAALİYETLERİNİN DÜZENLENMESİ VE

DENETLENMESİ . 15 

§2.1. SİGORTACI VE REASÜRANS ŞİRKETLERİ 16 

I.SİGORTA VE REASÜRANS ŞİRKETLERİNİN KURULMASINA

İLİŞKİN ESASLAR . 16 

1. Tip Sınırlandırılması . 16 

2. Faaliyet Alanının Sınırlandırılması .16 

3. Branş Sınırlaması 18 

II.SİGORTA ŞİRKETLERİNİN KURULMASINDAN ÖNCE

ALINMASI GEREKEN İZİN KOŞULU. 19

VI Sigorta Hukuku 

III. ŞİRKETLERİN SAHİP OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER .23 

1. Kurucuların Sahip Olması Gereken Özellikler .23 

2. Hisse Senetlerinin Özelliği24 

3. Sermaye Tutarına İlişkin Düzenleme24 

4.Holding Bünyesinde Faaliyet Gösterecek Sigorta Şirketlerinde

Aranan Özellikler 25 

5.Kooperatif Esasına Göre Yapılanan Şirketlerin Sahip Olması GerekenÖzellikler 26 

6. Yabancı Sigorta Şirketlerine İlişkin Düzenleme .26 

IV.SİGORTA ŞİRKETLERİNİN FAALİYETE GEÇMESİNE İLİŞKİNESASLAR27 

1. Ruhsat Alınmasına İlişkin Koşulların Değerlendirilmesi .27 

2.Şirketin Kurulmasından İtibaren Bir Yıl İçerisinde Ruhsat

Başvurusunda Bulunulmasının Zorunlu Olması.27 

3. Ruhsat Başvurularının Değerlendirilmesindeki Esaslar28 

V.SİGORTA ŞİRKETLERİNİN ÇALIŞMA ESNASINDA

KONTROLÜ .30 

1. Şirketlerin Uymakla Yükümlü Olduğu Esaslar 30 

1.1. Teknik Karşılık ve Teminat Ayırma Yükümlülüğü.30 

1.2. Şirket Hesaplarının Tutulması, Denetimi ve İlanına İlişkin 

Esaslar .31 

1.3. Aktif Azaltıcı İşlem Yasağı .33 

1.4. İntifa ve Oy Haklarına İlişkin Esaslar .34 

1.5. Esas Sözleşme Değişiklikleri.35 

1.6. İç Kontrol Sisteminin Kurulması.36 

2. Çalışma Esnasında Denetim Yetkisi 36 

2.1. Genel Olarak36 

2.2. Şirketin Mali Bünyesinin Güçlendirilmesi 37 

3. Sigorta Sözleşmesine İlişkin Yetkiler 40 

3.1. Sigorta Genel Şartlarının Düzenlenmesine İlişkin Esaslar 40 

3.2. Tarife ve Teminat Tutarlarının Belirlenmesine İlişkin Esaslar 43 

VI.SİGORTA ŞİRKETLERİNİN SONA ERMESİNDE DENETİM YETKİSİ 45 

1. Tasfiye, Birleşme, Devir, Portföy Devri ve İflas 46 

2. Ruhsatın İptali 47 

3. Ruhsat İptaline İlişkin SK m. 7 Düzenlemesi.48 

§2.2. SİGORTA ARACILARI 50 

I. SİGORTA ACENTESİ .53

İçindekiler VII 

1. Tanım . 53 

2. Türleri. 54 

3. Sigorta Acentelerinin Denetimi 54 

3.1. Faaliyete Başlamada Denetim . 55 

3.1.1. Genel Olarak55 

3.1.2. Sigorta Acenteliği İzni (Uygunluk Belgesi) Verilmesi56 

3.2. Faaliyet Sırasında Denetim 57 

3.2.1. Şube Açma. 57 

3.2.2. Başka İşle İştigal Yasağı 57 

3.3. Acentelik İlişkisinin Esasları . 58 

3.3.1. Acentelik Sözleşmesi ve Acentelik Yetkisi Verilmesi 58 

3.3.2. Acentenin Sigorta Poliçesi Düzenleme ve Prim Tahsil Etme Yetkisi 59 

3.3.3. Acentenin Diğer Yetkileri60 

3.3.4. Sigortacının Hak Sahibine Yapması Gereken Ödemeyi 

Acenteye Yapması.60 

3.3.5. Sigorta Acentesinin Diğer Yükümlülükleri .60 

3.3.6. Acentenin Ücret (Komisyon) Hakkı 61 

3.3.7. Acentelik İlişkisinin Sona Ermesinin Sonuçlarına İlişkin SK Düzenlemeleri . 62 

(i)Yapılmış ve Kısa Sürede Yapılacak İşler İçin

Komisyon Hakkı . 62 

(ii) Denkleştirme (Portföy Tazminatı) Talep Hakkı 63 

II. SİGORTA/REASÜRANS BROKERİ 65 

1. Tanım . 65 

2. Faaliyete Başlamada Denetim 65 

2.1. Ruhsat Koşulları 65 

2.2. Ruhsat Verilmesi . 68 

2.3. Yurt Dışında Kurulu Brokerler 68 

3. Faaliyet Esnasında Denetim . 68 

4. Ruhsat İptali . 69 

5. Brokerin Müşteri (Olası Sigorta Ettiren/Sigortacı) ile İlişkisi 70 

6. Broker ile Sigortacı/Reasürör Arasındaki İlişki . 72 

§3. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, ÖZELLİKLERİ,

KURULMASI, TARAFLARI VE UNSURLARI 73 

I.SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI VE ÖZELLİKLERİ 74 

1. Tanım . 74 

2. Özellikleri. 75

VIII Sigorta Hukuku 

3. Uygulanacak Hükümler75 

4. Sözleşmenin Unsurları .75 

4.1. Sigortanın Konusu .75 

4.2. Riziko 76 

4.2.1. Kavram76 

4.2.2. Sigortalanan Riziko.76 

II. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI 78 

1. Genel Olarak 78 

2. Sözleşmenin Temsilci Vasıtasıyla Akdedilmesi.80 

III. SİGORTA TÜRLERİ .82 

1. TTK Uyarınca Sigorta Sözleşmelerinin Sınıflandırılması 82 

2. Doktrinde Yapılan Sınıflandırmalar .84 

2.1. Zarar Sigortası – Meblağ Sigortası 84 

2.1.1. Zarar Sigortaları.84 

2.1.2. Meblağ Sigortaları .85 

2.2. Zorunlu Sigorta – İsteğe Bağlı Sigorta 86 

2.3. Malvarlığı Sigortaları – Şahıs Sigortaları 86 

IV. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI VE İLGİLİLER.87 

1. Sözleşmenin Tarafları .87 

1.1. Sigortacı 87 

1.2. Sigorta Ettiren87 

2. İlgililer 88 

2.1. Hayat Sigortalarında 88 

2.1.1. Sigortalı (Riziko Şahsı)88 

2.1.2. Lehtar (Sigortadan Yararlanacak Şahıs) 89 

2.2. Zarar Sigortalarında.90 

2.2.1. Sigortalı.90 

2.2.2. İpotekli Alacaklı90 

2.2.3. Zarar Gören .91 

2.2.4. Sınırlı Ayni Hak Sahibi .91 

V. ZORUNLU SİGORTALAR .92 

1. Sözleşme Yapılması Zorunluluğu .92 

1.1. Zorunlu Sigorta Sözleşmelerinin Kurulmasının Denetlenmesi.94 

1.2. Güvence Hesabı96 

2. Sözleşmenin Türkiye’de Yapılması Zorunluluğu ve İstisnaları 98 

VI. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN ÖZEL GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ.99 

1. Abonman Sözleşmesi99

İçindekiler IX 

2. Geçici Sigorta Himayesi .99 

3. Birleştirilmiş Sözleşmeler .100 

4. Geçmişe Etkili Sigorta Sözleşmeleri.100 

§4. SİGORTA SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN

YÜKÜMLÜLÜKLERİ 103 

I.TARAFLARIN SÖZLEŞMENİN KURULMASINDAN ÖNCEKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 103 

1. Sigortacının Bilgilendirme (Aydınlatma) Yükümlülüğü 103 

1.1. Genel Olarak .103 

1.2. Bilgilendirme Yükümlüsü .105 

1.3. Bilgilendirme Muhatabı 106 

1.3.1. Sözleşmenin Akdinden Önce 106 

1.3.2. Sözleşmenin Akdinden Sonra .107 

1.4. Bilgilendirmenin Kapsamı.107 

1.4.1. Sözleşme Öncesi .107 

1.4.2. Sözleşme Süresince.108 

1.5. İfa Şekli .108 

1.5.1. Sözleşme Öncesi .108 

1.5.2. Sözleşme Süresince.109 

1.6. İfa Zamanı .110 

1.6.1. Sözleşmenin Akdinden Önce 110 

1.6.2. Sözleşmenin Akdinden Sonra .110 

1.7. Yükümlülüğün İhlali .113 

1.7.1. TTK Düzenlemesi .113 

1.7.1.1. Sigorta Ettirenin Hangi Halde İtiraz  Edebileceği .114 

1.7.1.2. Ondört Günlük Sürenin Ne Zaman İşlemeye Başlayacağı.115 

1.7.1.3. İtirazın Şekli .115 

1.7.1.4. Süresinde İtiraz Edilmesinin Anlamı ve Sonucu115 

1.7.1.5. Süresinde İtiraz Edilmemesinin Anlamı ve Sonucu117 

2. Sigorta Ettirenin Sözleşme Öncesi İhbar Görevi121 

2.1. Genel Olarak Sözleşme Öncesi İhbar Görevi ve Yerine Getirilmesi 122 

2.2. İhbar Görevinin Yükümlüsü 122 

2.3. İhbarın Muhatabı .123 

2.4. İhbarın Yapılması Gereken Zaman123

X Sigorta Hukuku 

2.5. İhbarın İçeriği 123 

2.6. İhbarın Yöntemi 125 

2.7. Sözleşme Öncesi İhbar Görevinin İhlali ve Yaptırım Sistemi128 

2.7.1. Yaptırım Sistemi 131 

2.7.1.1. Sigortacının İhlalin Varlığını Rizikonun Gerçekleşmesinden Önce Öğrenmesi .131 

2.7.1.2. Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra İhlalin Öğrenilmesi 132 

(i) Kasten İhlalin Tespiti Halinde 133 

(ii)İhlalin Kasten Gerçekleştirilmediğinin TespitiHalinde134 

2.7.2. Yaptırımın Uygulanamayacağı İhtimaller .134 

2.7.2.1. Cayma Hakkının Kullanılmasından (Yaptırımın Uygulanmasından) Açıkça veya Zımnen Vazgeçilmesi135 

2.7.2.2. Caymaya Yol Açan İhlale Sigortacının Yol Açması 135 

2.7.2.3. Sigortacı, Sorularından Bazıları Cevapsız Bırakıldığı Hâlde Sözleşmeyi Yapması 135 

3. Hayat Sigortası Sözleşmelerinde Özel Düzenleme 136 

II.TARAFLARIN SÖZLEŞMENİN KURULMASINDAN SONRAKİYÜKÜMLÜLÜKLERİ 137 

1. Sigortacının Poliçe Düzenleme ve Verme Yükümlülüğü .137 

2. Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri .140 

2.1. Prim Ödeme Borcu 141 

2.1.1. Ödeme Zamanı, Şekli ve Yeri .142 

2.1.2. Primin Ödenmemesinin Sonuçları.144 

2.1.2.1. Primin veya İlk Taksitinin Ödenmemesinin Sonuçları.144 

2.1.2.2. Primin Sonraki Taksitlerinin Ödenmemesinin Sonuçları.145 

2.1.2.3. Hayat Sigortası Sözleşmelerinde Sonraki Primin Ödenmesinde Temerrüdün Sonuçları .148 

(i)Sigorta Sözleşmesinden Ayrılma (TTK m.1500).148 

(ii)Sigorta Ettirenin Sigortacıdan Ödünç İstemeHakkı (TTK m. 1501)149 

(iii)Prim Ödemeden Muaf Sigorta (TTK m.1502) 149 

2.2. Rizikoyu Ağırlaştırmama Görevi 151

İçindekiler XI 

2.2.1. Rizikonun Ağırlaştığını İhbar Görevi .151 

2.2.2. Yaptırıma İlişkin Hükümler 152 

2.2.2.1. Genel Olarak 152 

(i)İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden ÖnceÖğrenilmesi .152 

(ii)İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden SonraÖğrenilmesi .153 

(iii) Yaptırım Uygulanmayacak Haller .154 

2.2.2.2. Hayat Sigortası Sözleşmelerinde Yaptırım .154 

III.TARAFLARIN RİZİKONUN GERÇEKLEŞMESİNDEN SONRAKİYÜKÜMLÜLÜKLERİ 157 

1. Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri .157 

1.1. Rizikonun Gerçekleştiğini İhbar Görevi157 

1.1.1. İhbarın Yükümlüsü 157 

1.1.2. İhbarın Süresi.157 

1.1.3. Görevin İhlalinin Yaptırımı .157 

1.2. Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme Yükümlülüğü 159 

1.3. Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Yükümlülüğü 160 

2. Sigortacının Ödeme Yapma Borcu.162 

2.1. Genel Olarak .162 

2.2. Himaye Borcunun Genel Sınırları .163 

2.2.1. Sigorta Bedeli 163 

2.2.1.1. Kavram.163 

2.2.1.2. Sigorta Bedelinin Belirlenmesi.163 

2.2.2. Sigorta Değeri164 

2.2.3. Sigorta Zararı .164 

2.2.4. Aktif Zarar Sigortalarında Sigorta Değerinin 

Belirlenmesinde Özel Durum (Takseli Sigorta) ve 

Sigorta Bedelinin Sigorta Değerine Eşit Olmamasının Sonuçları165 

2.2.4.1. Takseli Sigorta165 

2.2.4.2. Menfaat Değeri Altında Sigorta (Eksik sigorta).166 

2.2.4.3. Aşkın Sigorta 166 

2.3. Teminat Kapsam ve Koşullarının Belirlenmesi.167 

2.4. Sigortacının Tazminat veya Bedel Ödeme Borcunu İfa Zamanı 168 

2.5. İspat Yükünün Dağılımı 171

XII Sigorta Hukuku 

2.6. Sigortacının Ödeme Yapma Borcunun İfasında İzlenen Usul172 

2.7. Rizikonun Gerçekleşmesindeki Kusurun Sigortacının Ödeme Yapma Borcuna Etkisi 173 

2.8. Türk Ticaret Kanununda Zamanaşımı Düzenlemesi .176 

2.8.1. Genel Olarak .176 

2.8.2. TTK’nun 1420. ve 1482. Maddelerinin Uygulama Alanı-nın Belirlenmesi .177 

2.8.2.1. İki Yıllık Zamanaşımı Süresinin Uygulanacağı 

Taleplerin Kapsamının Belirlenmesi.178 

2.8.2.2. Altı ve On Yıllık “Üst” Zamanaşımı Sürelerinin Uygulama Alanının Belirlenmesi .178 

2.8.3. Zamanaşımı Sürelerinin Başlamasına İlişkin Esaslar 179 

2.8.3.1. İki Yıllık Zamanaşımı Süresinin Başlama Anının Belirlenmesi179 

2.8.3.2. Altı Yıllık Zamanaşımı Süresinin Başlaması181 

2.8.3.3. Sorumluluk Sigortalarında On Yıllık Üst Sürenin Başlamasına İlişkin Esaslar 181 

2.8.4. Sorumluluk Sigortalarında İki ve On Yıllık Süreler 

Arasındaki İlişki181 

2.8.5. Zamanaşımı Süresinin İşlemesine ve Sona Ermesine 

İlişkin Esaslar182 

2.8.5.1. Zamanaşımının Durması.182 

2.8.5.2. Zamanaşımının Kesilmesi 183 

§5. BİRDEN ÇOK SİGORTA 185 

I. Müşterek Sigorta .185 

II. Çifte Sigorta186 

III. Kısmi Sigorta188 

§6. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 191 

I. Sözleşme Süresinin Sona Ermesi 191 

II. Tarafların Anlaşarak Sözleşmeyi Sona Erdirmesi (İkâle).191 

III. Rizikonun Gerçekleşmesi .191 

IV. Tarafların Acze Düşmesi (TTK m. 1417) 192 

V. Sigortacının İflas Etmesi 193 

VI. Sigorta Edilen Menfaatin El Değiştirmesi193 

§7. SİGORTACININ KANUNİ HALEFİYETİ.195 

I. Sigortacının Kanuni Halefiyeti ve Amacı .195 

II. Halefiyet Şartları.196

İçindekiler XIII 

1. Sigorta Tazminatının Ödenmiş Olması 196 

2.Sigortalının Gerçekleşen Zarardan Dolayı Sorumlulara Karşı DavaHakkına Sahip Olması .197 

III.Kanuni Halefiyete Dayanan Rücu Hakkının, Hakkın İleri SürülebileceğiKişi (Hakkın Muhatabı) Bakımından Sınırlandırılması .200 

IV.Sigortalının Bakiye Zararı İçin Tazminat Talep Hakkını Koruması 200

V.Rücu Hakkının Sigortalı Aleyhine Kullanılıp Kullanılamayacağı Sorunu 201 

VI. Düzenlemenin Emredici Niteliğinin Anlamı 201 

VII. Sorumluluk Sigortalarında Sigortacının Kanuni Halefiyeti .202 

VIII. Sigortacının Kanuni Halefiyetinin İhlal Edilmesinin Sonuçları.203 

§8. SİGORTA TAHKİMİ .205 

I. Sigortacılık Tahkimine Başvuru Koşulları205 

II. Sigorta Tahkimine Başvurunun Gerçekleştirilmesi 206 

III.İnceleme ve Tahkim Yargılamasının Yapılmasına İlişkin Esaslar .206