Sigorta Hukukunda Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları

Av. Arb. Berna YILMAZ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . V

KISALTMALAR XVII

GİRİŞ . 1

A. Araştırmanın Konusu ve Problemi . 1

B. Araştırmanın Amacı ve Önemi . 2

C. Araştırmanın Yöntemi 2

D. Sınırlılıklar 4

E. Tanımlar 4

BÖLÜM I

SİGORTA SÖZLEŞMESİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ

1.1.Sigorta Sözleşmesinin Tanımı Ve Özellikleri . 7

1.1.1 Tanımı 8

1.1.2 Özellikleri . 10

1.2. Sigorta Sözleşmesinin Tarafları . 13

1.2.1 Sigortacı 13

1.2.2 Sigorta Ettiren . 14

1.3. Sigorta Sözleşmesinin Unsurları 15

1.3.1 Sigorta Menfaati . 15

1.3.2 Riziko . 16

1.3.3 Sigorta Bedeli . 17

1.3.4 Prim 17

1.4. Sigorta Sözleşmesinin Kurulması 19

1.4.1 Genel Olarak . 19

1.4.2 Sigorta Sözleşmesinin Temsilci Vasıtasıyla Kurulması . 20

1.4.3 Sigorta Sözleşmesinin Aracılar Vasıtasıyla Kurulması 22

1.4.3.1 Genel Olarak 22

1.4.3.2 Sigorta Acentesi 23

1.4.3.3 Sigorta ve Reasürans Brokeri 31

1.5. Sigorta Sözleşmesinin Şekli . 34

1.6. Sigorta Poliçesi . 34

1.7. Sigorta Sözleşmesinin Süresi . 37

1.8. Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesi . 38

1.8.1 Sigorta Sözleşmesinin Süresinin Bitmesi . 39

1.8.2 Rizikonun Gerçekleşmesi . 39

1.8.3 Sigorta Konusunun Ortadan Kalkması . 39

1.8.4 Tarafların İradesi ile Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesi . 39

1.8.5 Tarafların Acze Düşmesi 40

1.8.6 Sigortacının İflası . 40

BÖLÜM II

GENEL OLARAK ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI

2.1. Anlaşmazlık ve Uyuşmazlık Kavramları. 41

2.1.1 Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları Kavramı 43

2.1.2 Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolu Tanımı 44

2.2. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarının Tarihsel Süreci . 46

2.3. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarının Olumlu Olumsuz Yönleri 50

2.3.1 Olumlu Yönleri . 50

2.3.2 Olumsuz Yönleri 51

2.4. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları Çeşitleri . 52

2.4.1 Genel olarak . 52

2.4.2 Müzakere 53

2.4.3 Arabuluculuk 54

2.4.4 Tahkim 55

2.4.5 Uzlaştırma 56

2.4.6 Tarafsız Ön Değerlendirme 57

2.4.7 Vakıaların Saptanması 58

2.4.8 Arabuluculuk-Tahkim 59

2.4.9 Kısa Jüri Uygulaması . 60

2.4.10 Kısa Duruşma . 60

2.5. Hukukumuzda Yer Alan Alternatif Uyuşmazlık Çözüme İlişkin Düzenlemeler . 61

2.5.1 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 137. ve Devamı Maddeleri Uyarınca Hakimin Tarafları Sulhe Teşviki . 62

2.5.2 Avukatlık Kanunu’nun 35/A Maddesine Göre Avukatın Uzlaşma Sağlama Yetkisi 64

2.5.3 4787 Sayılı Kanun ile Aile Hukuku’ndan Doğan Uyuşmazlıkların Sulh Yolu İle Çözümü 68

2.5.4 İş Hukukundan Doğan Uyuşmazlıkların Çözümünde Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları . 70

2.5.4.1 Bireysel İş Hukukunda Arabuluculuk . 70

2.5.4.2 Bireysel İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk . 71

2.5.4.3 Bireysel İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk Kapsamına Giren Uyuşmazlıklar 73

2.5.4.4 Toplu İş Hukukunda Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları . 74

2.5.4.5 Toplu İş Hukukunda Arabuluculuk . 76

2.5.4.6 Toplu İş Hukukunda Yüksek Hakem Kurulu 78

2.5.4.7 Toplu İş Hukukunda Özel Hakeme Başvurma 79

2.5.5 5894 Sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Uyarınca Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolu Tahkim . 80

2.5.6 Ticaret Hukukunda Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolu Olan Arabuluculuk . 83

BÖLÜM III

SİGORTA SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLI UYUŞMAZLIKLARIN ALTERNATİF YOLLARLA ÇÖZÜMÜ

3.1. Sigorta Hukukunda Arabuluculuk 85

3.1.1 Arabuluculuk Kavramı Ve Tanımı . 86

3.1.2 Arabuluculuğun Temel İlkeleri 88

3.1.3 Dava Şartı Arabuluculuk 91

3.1.3.1 Dava Şartı Arabuluculuğun Hak Arama Özgürlüğüne Engel Oluşturup Oluşmadığı. 94

3.1.3.2 Arabuluculuğun Dava Şartı Olmasının Hukuki Sonucu. 96

3.1.4 Sigorta Hukukunda Dava Şartı Arabuluculuk Kapsamına Giren Uyuşmazlıklar 98

3.1.4.1 Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasından Kaynaklı Uyuşmazlıklar 100

3.1.4.2 TTK m. 1472 Uyarınca Sigortacının Halefiyeti Nedeniyle Zarar Sorumluları Aleyhine Açılan Rücu Davaları . 102

3.1.4.3 5684 Sayılı Sigortacılık Kanununun 14. Maddesi Uyarınca Güvence Hesabının Taraf Olduğu Davalar 105

3.1.4.4 Diğer Sigortalar Hakkında Açılan Davalar 107

3.1.5 Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin Başlaması 108

3.1.5.1 Başvuru Mercii, Yetkili Arabuluculuk Bürosu ve Yetki İtirazı . 108

3.1.5.2 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunun 97 maddesi uyarınca Arabuluculuk Süreci Başlatılmadan Önce Sigorta Şirketine Başvuru Zorunluluğunun Bulunup Bulunmadığı 110

3.1.5.3 Arabulucunun Görevlendirilmesi 111

3.1.6 Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin İşleyişi 114

3.1.6.1 Dava Şartı Arabuluculukta İlk Toplantı ve İlk Toplantıya Katılmamanın Sonucu 114

3.1.6.2 Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinde Tarafların Temsili 116

3.1.6.3 Dava Şartı Arabuluculuk Faaliyetinin Süresi . 116

3.1.7 Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin Sona Ermesi 117

3.1.7.1 Genel Olarak 117

3.1.7.2 Arabuluculuk Son Tutanağı 119

3.1.8 Arabuluculuk Sürecinde Anlaşma . 120

3.1.8.1 Anlaşma Belgesi 120

3.1.8.2 Anlaşma Belgesinin Hukuki Niteliği. 122

3.1.8.3 İcra Edilebilirlik Şerhi 123

3.1.9 Arabuluculuk Faaliyeti Sonunda Anlaşmaya Varılan Hususlar Hakkında Dava Açılamamasının Değerlendirilmesi 127

3.1.10 Dava Şartı Arabuluculukta Ücret . 131

3.2. Tüketici Hakem Heyeti 132

3.2.1 Tüketici İşlemi Niteliğindeki Sigorta Sözleşmeleri . 132

3.2.2 Tüketici Hakem Heyetlerinin Kuruluşu ve Amacı . 135

3.2.3 Tüketici Hakem Heyetlerinin Hukuki Niteliği . 138

3.2.4 Tüketici Hakem Heyetlerinin Oluşumu . 141

3.2.5 Tüketici Hakem Heyetinin Görev Alanı 144

3.2.5.1 Parasal Sınır . 145

3.2.5.2 Maddi ve Manevi Tazminat Talebinde Parasal Miktar 148

3.2.5.3 Konu Sınırı . 149

3.2.5.4 Tüketici Hakem Heyeti Görevi Kapsamında Kalan Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Dava Şartı Yönünden Değerlendirme. 154

3.2.6 Tüketici Hakem Heyetinin Yetki Alanı 154

3.2.7 Tüketici Hakem Heyetine Başvuru Yolları 155

3.2.8 Tüketici Hakem Heyetine Başvurunun Sonuçları 157

3.2.8.1 Derdestlik Yönünden . 157

3.2.8.2 Zamanaşımı Yönünden 157

3.2.8.3 Başvuru Sınırı Yönünden 158

3.2.9 Tüketici Hakem Heyetinde Yargılama Safahati Tahkikat . 158

3.2.9.1 Tüketici Hakem Heyetlerinde İnceleme 158

3.2.9.2 Tüketici Hakem Heyetlerinde Toplantı . 160

3.2.9.3 Tüketici Hakem Heyetlerinde Bilirkişi Görevlendirilmesi . 162

3.2.9.4 Tüketici Hakem Heyetinde İspat ve Deliller 164

3.2.10 Tüketici Hakem Heyetinde Belirsiz Alacak Davası ve Kısmi Dava Açılıp Açılamayacağı 165

3.2.10.1 Belirsiz Alacak Davası Bakımından . 165

3.2.10.2 Kısmi Dava Bakımından 166

3.2.10.3 Tüketici Mahkemelerinde Kısmi veya Belirsiz Alacak Davası Açıldığında Tüketici Hakem Heyeti Parasal Sınırında Kalması Durumu . 167

3.2.11 Tüketici Hakem Heyetinde Karar Süreci . 168

3.2.11.1 Tüketici Hakem Heyetinin Karar Verme Süresi . 168

3.2.11.2 Tüketici Hakem Heyeti Kararlarının İçeriği ve Gerekçeli Olması Gerektiği 169

3.2.11.3 Tüketici Hakem Heyeti Tarafından Verilen Kararlar . 169

3.2.11.4 Tüketici Hakem Heyeti Kararlarının Hukuki Niteliği 171

3.2.12 Tüketici Hakem Heyeti Kararlarına Karşı İtiraz Yolu 173

3.2.13 Tüketici Hakem Heyetinde Yargılama Giderleri . 174

3.2.13.1 Bilirkişi ve Tebligat Ücreti Yönünden 174

3.2.13.2 Vekâlet Ücreti Yönünden 175

3.3. Hakem-Bilirkişi 176

3.3.1 Genel Olarak . 176

3.3.2 Hakem-Bilirkişi Sözleşmesi . 177

3.3.3 Hakem-Bilirkişi Sözleşmesinin Etkisi 178

3.3.4 Hakem-Bilirkişinin Benzer Kurumlardan Temel Farkı 179

3.3.5 Sigorta Hukukunda Hakem-Bilirkişi Kurumu . 180

3.4. Sigortacılıkta Tahkim-Sigorta Tahkim Komisyonu 182

3.4.1 Sigortacılıkta Tahkimin Ortaya Çıkışı ve Yasal Dayanağı 182

3.4.2 Tahkim Tanımı ve Çeşitleri 188

3.4.2.1 İhtiyari Tahkim 190

3.4.2.2 Zorunlu Tahkim . 190

3.4.2.3 Ulusal / Milli Tahkim 191

3.4.2.4 Milletlerarası Tahkim 191

3.4.2.5 Ad Hoc Tahkim . 192

3.4.2.6 Kurumsal Tahkim 192

3.4.3 Sigortacılıkta Tahkimin Tahkim Çeşitleri İçindeki Yeri 193

3.4.4 Sigortacılık Tahkimde Tahkim Sözleşmesi 195

3.4.5 Sigorta Tahkim Komisyonu Kurumsal Yapısı . 198

3.4.5.1 Genel Olarak 198

3.4.5.2 Sigorta Tahkim Komisyonu Başkanlığı ve Görevleri . 199

3.4.5.3 Komisyon Müdürü ve Komisyon Müdür Yardımcısı . 202

3.4.5.4 Raportörler . 204

3.4.6 Sigortacılıkta Tahkimde Hakemler. 205

3.4.6.1 Sigorta Hakemi Olma Şartları . 205

3.4.6.2 Sigorta Hakem Listesi ve Listeden Silinme 209

3.4.6.3 Sigorta Hakemlerinin Tarafsızlığı . 211

3.4.7 Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Şartları. 213

3.4.7.1 Sigorta Sözleşmesinden Kaynaklı Uyuşmazlığın Bulunması . 213

3.4.7.2 Sigortacılık Yapan Kuruluşun Tahkim Komisyonuna Üye Olması . 214

3.4.7.3 Sigortacılık Yapan Kuruluşa Başvuru Yapılması. 218

3.4.7.4 Aynı Uyuşmazlık İçin, Mahkemeye, Tahkime ve Tüketici Hakem Heyetine Başvuru Yapılmamış Olması . 222

3.4.8 Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Usulü . 223

3.4.9 Sigorta Tahkim Komisyonu Başvuru Ücretleri 224

3.4.10 Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuran ve Aleyhine Başvuru Yapılan Taraf . 226

3.4.10.1 Başvuran/Başvurucu/Davacı . 226

3.4.10.2 Aleyhine Başvuru Yapılan/Davalı . 228

3.4.11 Başvurunun Raportör Tarafından İncelenmesi 230

3.4.11.1 Raportör Tarafından Yapılan Ön İnceleme . 230

3.4.11.2 Raportör Tarafından Yapılan Bilgi-Belge İncelemesi . 233

3.4.11.3 Raportör Tarafından Yapılan İncelemenin Sonuca Bağlanması 234

3.4.12 Sigorta Tahkim Komisyonunda Raportörün Rolü 235

3.4.13 Başvurunun Sigorta Hakemi/ Hakem Heyeti Tarafından İncelenmesi 237

3.4.13.1 Tek Hakem Seçimi 237

3.4.13.2 Hakem Heyeti Seçimi 239

3.4.14 Hakemin Reddi Sebepleri . 240

3.4.15 Hakemin Uyuşmazlığa Bakamayacağı Haller 244

3.4.16 Sigorta Tahkimde HMK Hükümlerinin Uygulanması . 245

3.4.17 Sigorta Tahkimde Yargılama Usulü . 246

3.4.17.1 Davanın Açılması 247

3.4.17.2 Sigorta Bilgi Ve Gözetim Merkezi (SBM) Online Sisteminde Dilekçeler Teatisi ve Tebligat Usulü 248

3.4.17.3 Hakem İncelemesi . 250

3.4.17.4 Sigortacılıkta Tahkimde Davanın İhbarı ve Davaya Müdahale. 252

3.4.17.5 Sigorta Tahkim Hakemlerince Bilgi Belge Temin Edilmesi 253

3.4.17.6 Sigortacılıkta Tahkim Yargılamasında Bilirkişi İncelemesi . 254

3.4.17.7 Sigortacılıkta Tahkim Yargılamasında Keşif 259

3.4.17.8 Sigortacılıkta Tahkim Yargılamasında Tanık Dinlenmesi 260

3.4.17.9 Sigortacılıkta Tahkim Yargılamasında İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz 261

3.4.17.10 Yargılama Süresi 262

3.4.17.11 Hakem Kararı . 268

3.4.17.12 Yargılama Giderleri 272

3.4.17.13 Vekâlet Ücreti . 274

3.4.18 Kanun Yolları 280

3.4.18.1 İtiraz . 280

3.4.18.2 Sigorta Tahkim Kararlarına Karşı İptal Davasının Açılıp Açılamayacağının Değerlendirilmesi . 289

3.4.18.3 Yargıtay İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulunun (YİBHGK) 2019/4. E. 2020/1 K. Sayılı ve 19.06.2020 tarihli kararı ile Temyiz- İstinaf Karmaşasının Çözülmesi . 291

3.4.18.4 Temyiz . 294

3.4.19 Hakem Kararlarının Tavzihi/Tamamlayıcı Ek Karar Verilmesi 298

SONUÇ VE ÖNERİLER 301

KAYNAKLAR 307