Sigorta Hukukunda Arabuluculuk ve Tahkim

Av. Mustafa ÖZGEN

 

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ    .....1

1. BÖLÜM

ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI KAVRAMI,

TARİHSEL GELİŞİMİ, TÜRLERİ, İLKELERİ

1.1. ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI VE SİGORTA

UYUŞMAZLIĞI İLE İLİGLİ KAVRAMLAR...................................3

 1.1.1. Uyuşmazlık Çözümü ve Sigorta Uyuşmazlığı Kavramları......3

 1.1.2. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Sigorta Hukukunda

   Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları Kavramı ......................5

1.2. ARABULUCULUĞUN VE TAHKİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ,

SİGORTA UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ VE MODERN

HUKUKTAARABULUCULUK VE TAHKİME ETKİSİ.................7

 1.2.1. Arabuluculuğun ve Tahkimin Tarihsel Gelişimi......................7

 1.2.2. Antik Çağda Sigorta ve Sigorta Uyuşmazlıklarının

   Arabuluculuk veya Tahkim İle Çözümü ..................................9

 1.2.3. Tarihsel Gelişimin Modern Hukukta Arabuluculuk ve

   Tahkime Etkisi .......................................................................11

1.3. GENEL OLARAK ARABULUCULUK, TAHKİM VE BUNLARIN

DİĞER ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM TÜRLERİNDEN

AYRILMASI ....................................................................................13

 1.3.1. Arabuluculuk..........................................................................13

  1.3.1.1. Genel Olarak...................................................................13

  1.3.1.2. Türleri .............................................................................16

   1.3.1.2.1. İhtiyari Olup Olmamasına Göre.............................16

   1.3.1.2.3. Arabulucu Sayısına Göre .......................................17

   1.3.1.2.4. Arabulucunun Rolüne Göre ...................................18

   1.3.4.2.5. Kurumsal Olup Olmamasına Göre.........................19

  1.3.1.3. Arabuluculuğun Sonlanması...........................................20

  1.3.1.4. Arabuluculuğun Olumlu ve Olumsuz Yönleri ...............20

 1.3.2. Tahkim ...................................................................................23

xii İçindekiler

  1.3.2.1. Genel Olarak...................................................................23

  1.3.2.2. Türleri .............................................................................27

   1.3.2.2.1. Ulusal-Uluslararası ...............................................27

   1.3.2.2.2. Konusuna Göre .....................................................28

   1.3.2.2.3. Tek Hakemli- Çok Hakemli ...................................29

   1.3.2.2.4. Kurumsal- Geçici...................................................30

  1.3.3.Arabuluculuk ve Tahkimin Birbirinden ve Diğer Alternatif

   Uyuşmazlık Çözüm Yollarından Ayrılması............................31

  1.3.3.1. Arabuluculuğun Diğer Alternatif Uyuşmazlık

   Çözüm Yollarından Ayrılması........................................31

   1.3.3.1.1. Müzakereden Ayrılması ........................................31

  1.3.3.2. Tahkimin Diğer Alternatif Uyuşmazlık Çözüm

   Yollarından Ayrılması....................................................34

   1.3.3.2.1. Hakem Bilirkişi Kurumundan Ayrılması ...............34

   1.3.3.2.2. Tüketici Hakem Heyeti Kurumundan Ayrılması....35

1.4. ARABULUCULUK VE TAHKİME HÂKİM OLAN İLKELER...37

 1.4.1. İradilik....................................................................................37

 1.4.2. Eşitlik .....................................................................................42

 1.4.3. Gizlilik ...................................................................................43

2. BÖLÜM

GENEL OLARAK SİGORTA HUKUKU VE SİGORTA

UYUŞMAZLIKLARININ ARABULUCULUK YOLU İLE

ÇÖZÜLMESİ

2.1. SİGORTA UYUŞMAZLIKLARI KAVRAMI ................................45

 2.1.1. Sigorta Kavramı.......................................................................45

 2.1.2. Sigorta Sözleşmesi...................................................................47

  2.1.2.1. Genel Olarak...................................................................47

  2.1.2.2. Sigorta Sözleşmesi ile İlgili Bazı Kavramlar..................49

   2.1.2.2.1. Tüzel Kişilik, Prim ve Yükümlülükler...................49

   2.1.2.2.2. Riziko ....................................................................51

İçindekiler xiii

   2.1.2.2.3. Halefiyet ilkesi ......................................................52

   2.1.2.2.4. Rücu ......................................................................54

   2.1.2.2.5. Zorunlu Sigorta .....................................................55

   2.1.2.2.6. Güvence Hesabı .....................................................56

2.2.  SİGORTA UYUŞMAZLIKLARININ ARABULUCULUĞA

 ELVERİŞLİLİĞİ .............................................................................57

  2.2.1. Ticari Uyuşmazlıklar Bakımından .........................................57

  2.2.1.1. Mutlak Ticari Davalar.....................................................59

  2.2.1.2. Nispi Ticari Davalar........................................................59

  2.2.2. Tüketici İşleminden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar

   Bakımından ...........................................................................59

  2.2.3. İhtiyari ve Dava Şartı Olarak Arabuluculuk Bakımından

   Sigorta Uyuşmazlığı...............................................................62

  2.2.3.1. İhtiyari Arabuluculuk......................................................62

  2.2.3.2. Dava Şartı Arabuluculuk ................................................65

   2.2.3.2.1. Genel Olarak ..........................................................65

   2.2.3.2.2. Görev ve Yetki Sorunu ..........................................69

   2.2.3.2.3. Sigorta Tahkime Başvuru Açısından Dava Şartı

   Arabuluculuğun Değerlendirilmesi........................71

2.3.  SİGORTA SÖZLEŞMELERİ AÇISINDAN ARABULUCU,

 ARABULUCULUK SÖZLEŞMESİ VE ARABULUCU

  SÖZLEŞMESİ .................................................................................72

 2.3.1. Sigorta Uyuşmazlıklarında Uzman Arabulucu........................72

 2.3.2. Arabulucu (Başvurma) Sözleşmesi..........................................74

 2.3.3. Arabuluculuk Sözleşmesi ........................................................76

2.4. SİGORTA UYUŞMAZLIKLARINDAARABULUCULUK

SÜRECİNİN SONA ERMESİ VE SONUÇLARI ..........................78

 2.4.1. Sona Ermesi.............................................................................78

  2.4.1.1. Genel Olarak...................................................................78

  2.4.1.2. Anlaşma ..........................................................................79

  2.4.1.3. Anlaşamama ...................................................................81

xiv İçindekiler

  2.4.2. Sonuçları ...............................................................................82

  2.4.2.1. Genel Olarak...................................................................82

  2.4.2.2. Kanun Yolları..................................................................85

  2.4.2.3. Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre ...............................85

3. BÖLÜM

SİGORTA UYUŞMAZLIKLARININ TAHKİM YOLU İLE

ÇÖZÜLMESİ

3.1. SİGORTA UYUŞMAZLIKLARININ TAHKİME ELVERİŞLİLİĞİ. 89

 3.1.1. Genel Olarak............................................................................89

 3.1.2. Taraflar ve Konu Yönünden.....................................................90

3.2. SİGORTA TAHKİMİN KİŞİ VE ZAMAN BAKIMINDAN

UYGULANMASI ............................................................................93

 3.2.1. Kişi Bakımından......................................................................93

 3.2.2. Zaman Bakımından..................................................................95

3.3. TAHKİM SÖZLEŞMESİ..................................................................96

 3.3.1. Şekli.........................................................................................96

 3.3.2. Asıl Sözleşmeden Bağımsızlığı .............................................100

 3.3.3. Yargılamaya Etkisi.................................................................102

3.4. SİGORTA TAHKİM KOMİSYONU..............................................103

 3.4.1. Yapısı .....................................................................................103

  3.4.1.1. Başkanlık ......................................................................103

  3.4.1.2. Sekretarya .....................................................................104

  3.4.1.3. Raportörler....................................................................105

  3.4.1.4. Hakemler ......................................................................106

  3.4.1.5. Komisyonun Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı Sorunu........107

 3.4.2. HMK Tahkim ile İlişkisi........................................................108

 3.4.3. Başvuru ve Yargılama Usulü .................................................108

  3.4.3.1. Tahkikat ........................................................................108

  3.4.3.2. Süre ...............................................................................113

 3.4.4. Sona Ermesi...........................................................................114

İçindekiler xv

  3.4.4.1. Sulh ..............................................................................114

  3.4.4.2. Feragat ..........................................................................117

  3.4.4.3. Kısmi Karar ..................................................................118

  3.4.4.4. Nihai Karar ...................................................................119

  3.4.5. Sonuçları ..............................................................................121

  3.4.5.1. Kanun Yolu ..................................................................121

   3.4.5.1.1. Tavzihi Düzeltilmesi Tamamlanması...................121

   3.4.5.1.2. İtiraz, Temyiz ve İptal Davası..............................122

   3.4.5.1.3. Yargılamanın İadesi..............................................124

   3.4.5.1.4. İcrası.....................................................................125

  3.4.5.2. Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre .............................126

3.5. SİGORTA UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜNDE

ARABULUCULUK VE TAHKİM SİSTEMİNİN

KARŞILAŞTIRILMASI ................................................................127

 3.5.1. Benzerlikleri ..........................................................................127

 3.5.2. Farklılıkları............................................................................129

3.6. SİGORTA HUKUKU UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜNDE

ARABULUCULUK-TAHKİM (ARB-TAH) SİSTEMİ

KULLANILMASI ÖNERİSİ..........................................................132

 3.6.1. Arabuluculukla ve Tahkimle İlişkisi......................................132

 3.6.2. Dünyada Gelişimi .................................................................133

 3.6.3. Türkiye’de Gelişimi...............................................................136

  3.6.3.1. Genel Olarak.................................................................136

  3.6.3.2. ISTAC Kuralları............................................................140

  3.6.3.3. Sigorta Tahkim Komisyonu İçin Arabuluculuk-

   Tahkim Sistemi Önerisi.................................................142

SONUÇ  ..............................................................................................147

KAYNAKÇA.........................................................................................151

 

İNTERNET KAYNAKLARI.................................................................160