Sigorta Sözleşmelerinde HasarHasar Hukuku I
Av. Dr. Ahmet KARAYAZGAN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ i
İÇİNDEKİLER . iii
KISALTMALAR xi
GENEL OLARAK. 1
§1. HASAR HUKUKU KAVRAMI
I. GENEL OLARAK. 3
II. SİGORTA MEVZUATI ANLAMINDA 4
1. Poliçe Yazım ve Hasar İlişkisi . 4
2. Hasar Sürecinde İyi Niyet ve Özen 5
3. Tazminat Sürecine İlişkin Bilgilendirme . 5
4. Hasar Yükümlülükleri ile Muallak Tazminat Karşılığı İlişkisi 5
5. Sigorta Şirketlerinin Hasar Yükümlülükleri ile Teminat İlişkisi . 8
6. Sigorta Şirketlerinin Muallak Hasar Dosyası Açma Yükümü . 9
7. Sigorta Şirketinin Hasar Destek Hizmeti Alımı . 12
8. Rücu ve Sovtaj Tutarlarının, Tazminat Ödemesine Etkisi ve
Muhasebeleştirilmesi . 13
9. Sigorta Şirketinin Yanlış Uygulamaları . 13
10. Sigortacılık Verilerinin Paylaşımı . 13
III. DİĞER MEVZUAT ANLAMINDA 15
1. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu 15
2. Kambiyo Mevzuatı 17
2.1. Uluslararası Ticarete Konu Mallara İlişkin Sigortalar 18
2.2. Hayat Sigortaları . 19
2.3. Diğer Sigorta Türleri Açısından . 19
a. Prim Transferi 19
b. Hasar Tazminatı ve Benzeri Ödemelerin Yurt Dışına Transferi 19
3. Vergi Mevzuatı 19
3.1. Banka Sigorta ve Muamele Vergisi (BSMV) . 19
3.2. Yangın Vergisi 20
3.3. Hayat Sigortalarında Sigorta Tazminatının Vergilendirilmesi . 21
3.4. KDV Konusu 21
4. MASAK Mevzuatı . 22
5. Kişisel Veri Mevzuatı 24
IV. SİGORTA SÖZLEŞMESİ ÖZEL VE GENEL ŞARTLARI 27
1. Genel Şartlar . 27
2. Özel Şartlar. 30
3. Garantiler (Warranties) 33
4. Sigorta Sözleşmesi Özel ve Genel Şartlarının TBK Karşısında Durumu . 33
V. SİGORTA YARGISI . 34
§2. İYİ BİR HASAR UYGULAMASI NASIL OLMALI?
I. OECD - İYİ HASAR YÖNETİMİNE DAİR REHBER (GUİDELİNES FOR
GOOD PRACTİCE FOR INSURANCE CLAİM MANAGEMENT) . 39
II. MESLEKİ YETERLİLİK KURUMU – SİGORTA ŞİRKETİ
HASAR/TAZMİNAT PERSONELİ ULUSAL MESLEK STANDARDI . 40
III. SEDDK – HASAR VE TAZMİNAT İŞLEM DENETİM REHBERİ 41
§3. HUKUK GÖZÜYLE HASAR YÖNETİMİ
I. SİGORTACININ HASAR DEPARTMANI ORGANİZASYONU 43
II. HASAR YÖNETİMİNE DAİR ÖNEMLİ HUSUSLAR . 44
1. Ürün ve Poliçe Yazımı . 44
a. Ürün Yapısının Basitleştirilmesi . 44
b. Ürün Şartları ile Risk Özelinde Uyumun Sağlanması . 44
c. Müşteri veya Temsilcisi Tarafından Ibraz Edilen Özel Şartlar ile
Sigortacının Ürün Şartlarının Uyumunun Sağlanması 45
d. Reasürans Sözleşmesinin Ürüne ve Teminata Dair Şartlarının,
Sigorta Sözleşmesi Şartları ile ve Yerel Hukuk ile Uyumlu Hale
Getirilmesi . 46
2. Sigortalı ve Rizikonun Takibi 46
3. Hasarda İspat Yükü ve Sigortalı Lehine Yorum 47
III. HASAR SÜRECİNE DAİR KONTROL LİSTELERİNİN
OLUŞTURULMASI 48
IV. HASAR SÜRECİNİN DİJİTALLEŞMESİ 49
§4. HASAR SÜRECİNDE İLGİLİ KİŞİ VE KURUMLAR
I. SÖZLEŞME HUKUKU ÇERÇEVESİNDE İLGİLİLER 51
1. Sigorta Şirketi . 51
2. Birinci Taraf Olarak Hasar Talebinde Bulunan Kişiler 51
3. Üçüncü Taraf Olarak Talepte Bulunan Kişiler . 52
4. Tazminat Alacağını Takip Yetkisinin Verilebileceği Kişiler . 52
II. HASAR YÖNETİM FAALİYETİNE DAHİL OLAN KURUM VE
KURULUŞLAR . 53
1. Sigorta Eksperi 53
2. Sigorta Aracıları 56
2.1. Sigorta Acentesi 56
2.2. Sigorta Brokeri . 57
3. Destek Hizmetleri 57
4. Sigorta Bilgi Merkezi (SBM) 59
5. Güvence Hesabı . 59
6. Motorlu Taşıt Bürosu (MTB) 60
7. Özel Riskler Yönetim Merkezi (ORYM) 61
8. Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) 61
§ 5. HASAR SÜRECİNİN BAŞLAMASI
I. HASAR BİLDİRİMİ . 63
1. Hasar İhbarı Yapacaklar Bakımından 64
1.1. Dikkat Edilmesi Gerekenler . 64
1.2. Bildirimi Gereken Hususlar 64
1.3. Bildirim Yapacak Kişiler 65
1.4. Bildirimin Yapılacağı Taraf 69
2. Bildirim Süresi . 69
3. Bildirimin Şekli . 70
4. Bildirimde Bilgi ve Belge Temini . 70
II. DAVA YOLUYLA HASAR TALEBİNİN YAPILMASI . 71
III. HASAR DOSYASININ AÇILMASI 71
1. Dosya Açma Sistematiği 71
2. Reasürans Sözleşmesinin, Hasar Sürecine Etkisinin Değerlendirilmesi 73
3. Hasar Dosyasının Oluşturulması, Bilgi ve Belge Temini 74
4. Hasara İlişkin Bilgi ve Belge Paylaşımı 77
IV. ÖN İNCELEME 78
1. Sigorta Süresi ile Hasar Tarihi İlişkisinin İncelenmesi 78
2. Sigortacının Sorumluluğunun Başlamış Olup Olmadığının İncelenmesi 81
3. Hasar/Tazminat Talebinde Bulunanın Menfaatinin Mevcudiyetinin
İncelenmesi 84
3.1. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler . 86
a. Mal Sigortası 86
b. Sorumluluk Sigortaları . 87
c. Can Sigortaları . 87
4. Zamanaşımı İncelemesi . 88
5. Teminata Dair Ön Şartların İncelenmesi . 94
V. MUALLAK TAZMİNAT KARŞILIĞI AYRILMASI . 95
1. Başvurunun Yapıldığı Safhaya Göre Muallak Ayrılması Esasları . 95
2. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler . 97
2.1. Zarar Sigortaları 98
2.2. Can Sigortaları 98
§ 6. HASARDA NEDENSELLİK VE İSPAT
I. NEDENSELLİK (PROXIMATE CAUSE) 99
II. İSPAT YÜKÜ . 101
1. Sigorta Sözleşmeleri Özelinde İspat Yükü . 101
2. İspat Yükünün Yerine Getirilmesi 105
§7. HASARIN YÖNETİMİ
I. BİRDEN FAZLA SİGORTA ŞİRKETİ ve/veya SİGORTA
SÖZLEŞMESİNİN VARLIĞI HALİNDE, HASAR YÖNETİMİ . 109
1. Zarar Sigortaları . 110
1.1. Mal Sigortaları 110
a. Müşterek Sigorta 110
b. Kısmi Sigorta 113
c. Çifte Sigorta . 114
1.2. Sorumluluk Sigortaları 115
2. Can Sigortaları . 116
2.1. Hayat Sigortaları . 116
2.2. Kaza Sigortaları . 116
2.3. Hastalık/Sağlık Sigortaları 116
II. AVANS ÖDEMESİ (INTERIM PAYMENTS) . 116
1. Sigorta Tazminatı İçin Avans . 117
2. Giderler İçin Avans 117
III. SİGORTACININ HASARI İNCELEMESİ . 119
IV. HASARDA TALEP SAHİBİ - SİGORTACI İŞ BİRLİĞİ . 121
V. HASAR SÜRECİNİN SONUÇLANDIRILMASI . 122
1. Hasarın Reddedilmesi 122
2. Hasarın Kabulü ve Tazmin . 123
2.1. Sigorta Sözleşmesinde Tazmin Esası 124
a. Sigorta Tazminatının Ödenmesinin Şarta Bağlanması . 125
b. Tazminat Ödemesinde, Sovtajın Mahsubu Suretiyle Tazmin . 126
c. Sigortalı/Hak Sahibinin Sigorta Tazminat Ödemesini Kabulden
Kısmen veya Tamamen Kaçınması 127
d. Garameten (Proporsiyonel) Ödeme 128
e. Hizmet Sağlayıcısı veya Sağlık Kuruluşuna Ödeme 130
2.2. Sigorta Tazminat/Bedelinin Tahsili Yetkisi 130
2.3. Sigorta Poliçesi ve Tazminat Alacağının Devri 132
a. Sigorta Konusu Menfaatin Devri - Değişmesi . 132
b. Sigorta Tazminat Alacağının Devri ve Temliki . 132
c. Sigorta Poliçesinin Devri . 133
2.4. Tazminat Ödeme Süreci . 134
a. Muacceliyet 134
b. Ödemede Gecikme . 134
c. Dövizli Poliçelerde Tazminat Ödemesi . 136
d. Tazminat Ödemesinin Belgelendirilmesi . 138
(i) İbraname 138
(ii) CMK’ya göre Uzlaşma 139
(iii) Arabuluculuk 140
(iv) Avukatlık Kanunu md. 35/A Uzlaşması 141
2.5. Tazminat Ödemesinin Sigorta Bedeline Etkisi . 141
a. Mal Sigortaları . 142
b. Can Sigortaları . 142
2.6. Aynen Tazmin Süreci . 142
3. Giderlerin Ödenmesi 144
3.1. Tazminat Ödeme Borcunun Kapsamının Belirlenmesi Amacıyla
Yapılan Giderler . 144
3.2. Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma
Amacıyla Yapılan Giderler . 145
3.3. Sigorta Türüne Göre Sözleşme ile Öngörülebilen Giderlerin
Karşılanması Esasları 146
4. Halefiyet (Subrogation) . 146
VI. SİGORTACILAR ARASINDA PRİM/HASAR PAYLAŞIMI 147
VII. SİGORTACIYA KARŞI MUNZAM (AŞKIN) ZARAR TALEBİ 148
VIII. HASAR SIKLIĞININ SİGORTA İLİŞKİSİNE ETKİSİ ve
SONUÇLARI . 153
IX. HAK SAHİPLERİNCE ARANMAYAN PARALARIN YÖNETİMİ 154
1. Genel Olarak 154
2. Sürecin İşleyişi 154
§8. HASARIN TESPİTİ
I. HASARIN TESPİTİNDE ÖNE ÇIKAN KAVRAMLAR . 157
1. Olay 157
2. Tam Ziya/Pert (Total Loss) 157
3. Sigorta Bedeli ve Sigorta Değeri 158
3.1. İlk Ateş Sigortası (First Loss Insurance) . 158
3.2. Mutabakatlı Kıymet – Takseli Sigorta (Valued Policies) 158
4. Netice Zararları (Consequential Loss) 162
5. Yeni İkame Bedel ve İyileştirme 162
6. Birleştirme (Aggregation) 163
7. Aşkın ve Eksik Sigorta (Excess and Under Insurance) 164
8. Muafiyet (Deductible) 167
9. Sigortalı ile Müşterek Sigorta (Franchise) . 168
10. Sovtaj (Salvage) . 168
11. Enflasyon Klozu . 169
II. TAZMİNAT TESPİT USÛL ve ESASLARI . 169
1. Genel Olarak 169
2. Sigorta Eksperi Ataması Suretiyle Tespit Usul ve Esasları 170
2.1. Sigorta Eksper Ataması . 170
a. Sigortacı Tarafından Atama 171
b. Sigortalı veya Sigorta Ettiren ya da Sigorta Sözleşmesinden
Menfaat Sağlayan Kişi Tarafından Atama 172
c. Yetkisiz Eksperin Atanması . 172
d. Yabancı Eksper Atanması 172
e. Müşterek Sigortada Eksper Ataması 172
2.2. Sigorta Eksper Ücreti 173
2.3. Sigorta Eksperinin İncelemesi . 176
2.4. Eksper Raporunun Hazırlanması . 177
2.5. Değer Kaybı Taleplerinde Ekspertiz İşlemleri 178
3. Tazminat/Hasar Tutarının Hesaplamasında Sıralama 178
4. Hasar Tespit Süreçlerinde Vergi Konuları . 178
4.1. Sigorta Tazminatında “KDV” Konusu 178
4.2. Hasarda Sovtajın Vergilendirilmesi Konusu . 179
5. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler . 180
5.1. Taraflar Arasında Hasar Tutarının Tespitine İlişkin Prosedür. 180
5.2. Hasar Tutarının Hesaplanmasına Dair Usul ve Esaslar . 181
a. Zarar Sigortaları 181
b. Can Sigortaları 183
c. Diğer Sigortalar 183
§9. SİGORTA ŞİRKETİNİN İTİRAZLARI
I. ÖN ŞART/LARIN YERİNE GETİRİLMEMİŞ OLMASI 186
II. SİGORTA SÖZLEŞMESİNDEKİ DİĞER SINIRLAMALAR 187
III. SİGORTA ETTİREN/SİGORTALININ YÜKÜMLÜLÜK İHLALİ . 190
1. Zararı Önleme, Azaltma, Rücu Haklarını Koruma Yükümlülüğünü
İhlal 190
2. Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme Yükümlülüğünü
İhlal 190
3. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler 191
3.1. Zarar Sigortaları 191
a. Mal Sigortaları - Zarar Gören Mal ve Zararın Gerçekleştiği Yerde
Değişiklik Yapmama Yükümünün İhlal Edilmesi . 191
b. Sorumluluk Sigortaları - Sigortacının Zarar Görenden Bilgi Alma
Hakkını İhlal 192
IV. AZAMİ İYİ NİYET İLKESİNİN İHLALİ . 192
V. SİGORTA ETTİREN/SİGORTALININ BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN
HASARA ETKİSİ . 193
1. Sözleşmenin Kurulması Sırasındaki Beyansızlığın Hasara Etkisi . 193
2. Sigorta Sözleşmesi Süresi İçinde Özen ve Beyan Yükümü . 195
2.1. Sigorta Ettiren/Sigortalının Özen Yükümü . 195
2.2. Sözleşme Süresi İçerisinde Beyan Yükümlülüğü . 195
2.3. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler . 196
VI. SÜRELER 197
1. Zamanaşımı . 197
2. Sözleşme ile Getirilen Süreler . 200
VII. TEMİNAT DIŞINDA KALAN HALLER . 202
VIII. HİLELİ TALEPLER – SİGORTA DOLANDIRICILIĞI . 204
1. Sigorta Dolandırıcılığı . 204
2. Yanlış Sigorta Uygulaması 208
IX. YAPTIRIM KLOZU - OFAC 209
§10. SİGORTA TÜRÜNE ÖZGÜ DÜZENLEMELER
I. GENEL OLARAK. 213
1. Kaza ve Yaralanmaya Bağlı Mal ve Sorumluluk Sigortaları . 213
2. Sağlık Sigortaları . 213
3. Hayat Sigortaları 214
II. BAZI ÖZELLİKLİ SİGORTA TÜRLERİNE DAİR DÜZENLEMELER 214
1. Motorlu Araç Sigortaları 214
2. Maden Çalışanları Zorunlu Ferdi Kaza Sigortası 215
3. Yönetici Sorumluluk Sigortaları 215
4. Kefalet Sigortaları 217
5. Bina Tamamlama Sigortası 218
6. Emniyeti Suiistimal Sigortaları 219
7. Kar Kaybı Sigortası 220
8. DASK Sigortası 222
9. Tıbbi Kötü Uygulamaya Dair Sorumluluk Sigortası 222
§11. HASAR SÜREÇLERİNDE SİGORTA ARACILARI
I. SİGORTA ARACILARININ SORUMLULUĞU . 223
1. Sigorta Acenteleri . 223
2. Sigorta Brokeri . 225
II. SİGORTA MEVZUATI KAPSAMINDA ÖNE ÇIKAN HUSUSLAR 226
III. ARACININ SORUMLULUĞU KAPSAMINDA TALEP EDİLEBİLECEK
ZARARLAR . 228
IV. SİGORTA ARACILARINA KARŞI TALEBİN YÖNELTİLME
ŞEKLİ . 229
§12. HASAR HUKUKU - ÖRNEK SORU CEVAPLAR
ÖRNEK SORU CEVAPLAR 231
EKLER
EK 1 – İyi Hasar Yönetimine Dair Rehber – OECD (Guidelines for Good Practice
for Insurance Claim Management) 329
EK 2 – Sigorta Şirketi Hasar-Tazminat Personeli (Seviye 5) Ulusal Meslek
Standardı . 335
EK 3 – Sigorta Şirketi Hasar - Tazminat Personeli (Seviye 6) Ulusal Meslek
Standardı . 341
-
-
-
%3495,00 TL480,15 TL
-
-
-
%3150,00 TL145,50 TL
-
%3570,00 TL552,90 TL
-
-
-
-
-
-
-