Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Ağırlaşması

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 29
GİRİŞ 31
§ 1. KONUNUN SUNULMASI 31
§ 2. İNCELEME YÖNTEMİ 35
BİRİNCİ BÖLÜM
RİZİKONUN AĞIRLAŞMASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER
§ 1. RİZİKO KAVRAMI 39
I. Sigorta Hukukundaki Yeri 39
II. Terminoloji Sorunu 39
A. Genel Olarak 39
B. Tehlike ve Riziko Terimlerinin Aynı Kavramı Karşıladığı Görüşü 42
C. Tehlike ve Riziko Terimlerinin Aynı Kavramı Karşılamadığı Görüşü 43
D. Öğretideki Görüşlere İlişkin Değerlendirmeler 43
III. Kavramın Karşıladığı Anlamlar 46
A. Genel Olarak 46
B. Sigortalanan Olay Olma Yönü 47
C. Sigortalanan Olayın Gerçekleşme İhtimali Olma Yönü 48
D. Sigortalanan Olay Nedeni ile Meydana Gelen Zarar Olma Yönü 49
E. Rizikoyu Değerlendirmeye Yarayan Faktörler Olma Yönü 50
F. Sigorta Sözleşmesine Konu Edilen Menfaat veya Kişi Olma Yönü 52
G. Sözleşme ile Sağlanan Himayenin Türü Olma Yönü 52
H. Rizikonun Kıymeti (Ağırlığı) Olma Yönü 52
IV. Riziko Teriminin Anlamlarının Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında Değerlendirilmesi 52
A. Ağırlaşmaya Elverişli Olmayan Anlamları 53
B. Ağırlaşmaya Elverişli Olan Anlamları 54
§ 2. RİZİKONUN DEĞİŞMESİ KAVRAMI 55
I. Genel Olarak 55
A. Geniş Anlamda Rizikonun Değişmesi 55
B. Dar Anlamda Rizikonun Değişmesi 55
II. Rizikonun Değişmesi Kavramının Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi 57
A. Genel Olarak 57
B. Rizikonun Tamamen Değişmesi Kavramından Ayırt Edilmesi 58
1. Genel Olarak 58
2. Rizikonun Tamamen Değişmesi Kavramı 58
3. İki Kavramın Birbirinden Ayırt Edilmesi 59
4. Rizikonun Tamamen Değişmesine İlişkin Örnekler 60
C. Rizikonun Teminat Dışı Bırakılması Kavramından Ayırt Edilmesi 61
§ 3. RİZİKONUN AĞIRLAŞMASINA DAİR HUKUKÎ DÜZENLEMELER 63
I. Hukukî Niteliği 63
A. Genel Olarak Sözleşmelerin Uyarlanması 64
B. Sigorta Hukukuna Özgü Sözleşmenin Uyarlanmasına Dair Düzenlemeler Olması Niteliği 65
C. Özel Hüküm Olma Niteliği 66
D. Sözleşmenin Uyarlanmasından Farklılık Arz Eden Yönleri 67
E. Nispî Emredici Olma Niteliği 70
II. İşlevleri 71
A. Primin Rizikoya Uygunluğunun Sözleşme Süresince Korunmasının Sağlanması 71
B. Primin Optimize Edilmesinin Sağlanması 74
C. Riziko Topluluğunu Oluşturan Sigorta Ettirenler Arasında Eşitliğin Sağlanması 76
D. Sigorta Ettirenlerin Özenli Davranmaya Yönlendirilmesi 77
III. Türk Sigorta Hukukunda Rizikonun Ağırlaşmasına İlişkin Düzenlemeler 79
A. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Öncesi Dönem 80
1. 865 Sayılı Mülga Türk Ticaret Kanunu’nda Rizikonun Ağırlaşması 80
2. 6762 Sayılı Mülga Türk Ticaret Kanunu’nda Rizikonun Ağırlaşması 80
B. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Rizikonun Ağırlaşması 87
C. Sigorta Poliçesi Genel Şartlarında Rizikonun Ağırlaşması 90
IV. Çeşitli Hukuk Sistemlerinde Rizikonun Ağırlaşması 92
A. Alman Hukukunda 92
1. Genel Hükümlerde 93
2. Özel Hükümlerde 95
B. İsviçre Hukukunda 95
C. Avusturya Hukukunda 96
İKİNCİ BÖLÜM
RİZİKONUN AĞIRLAŞMASI KAVRAMI
§ 1. TANIMI 99
I. Genel Olarak 99
II. Üst Kavram Olarak Rizikonun Ağırlaşması 101
III. TTK Anlamında Rizikonun Ağırlaşması 101
§ 2. HUKUKÎ NİTELİĞİ 102
§ 3. TTK ANLAMINDA BİR RİZİKO AĞIRLAŞMASININ KOŞULLARI 103
I. Genel Olarak 103
II. Rizikonun Değerlendirilmesinde Göz Önünde Bulundurulmuş Olan Önemli Riziko Faktörlerinde Değişiklik Meydana Gelmesi 105
A. Genel Olarak 105
B. Önemli Riziko Faktörleri Kavramı 106
C. Sigortacının Önemli Riziko Faktörleri Hakkında Bilgilendirilmesi 106
D. Önemli Riziko Faktörlerinde Değişikliğin Ortaya Çıkış Şekilleri 107
E. Değişikliğe İlişkin Çeşitli Hususlar 108
F. Objektif Riziko Faktörlerinde Değişiklik Meydana Gelmesi 109
1. Objektif Riziko Faktörleri Kavramı 109
2. Objektif Riziko Kavramı 110
3. Objektif Riziko Faktörlerindeki Değişikliğin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeye Elverişli Olup Olmadığı Hususu 110
4. Münferit Objektif Riziko Faktörlerine Göre Değerlendirmeler 110
a. Sigortalı Malın Özelliklerine İlişkin Değişiklikler 111
b. Sigortalı Malın Kullanım Şekline İlişkin Değişiklikler 113
c. Sigortalı Malın Bulunduğu Yere İlişkin Değişiklikler 116
ca. Malın Bulunduğu Yerin Coğrafî Değişikliği 116
cb. Malın Bulunduğu Coğrafî Yerin Çevresinde Meydana Gelen Değişiklikler 117
d. Sigorta Ettirene, Riziko Şahsına veya Sigortalıya İlişkin Değişiklikler 118
da. İlgili Kavramlar 118
daa. Sigorta Ettiren 118
dab. Riziko Şahsı 118
dac. Sigortalı 119
db. İlgili Kavramlara İlişkin Değişiklikler 119
dba. Zarar Sigortalarında 119
dbb. Can Sigortalarında 121
dbba. Genel Olarak 121
dbbb. Hayat Sigortasında 122
dbbc. Ferdî Kaza Sigortasında 124
dbbd. Sağlık Sigortasında 125
dbbe. Alman Hukuku Işığında Türk Hukukundaki Durum 125
dbbf. Meslek Değişikliği 128
e. Sigorta Değerine İlişkin Değişiklikler 129
ea. Genel Olarak 129
eb. Sigorta Değeri Kavramı 130
ec. Sigorta Değerinin Artması ile Rizikonun Ağırlaşmasında Muhtemel Zararın Artması Kavramlarının Karıştırılma Nedeni 130
ed. Sigorta Değerinin Artması ile Rizikonun Ağırlaşmasında Muhtemel Zararın Artması Kavramlarının Birbirinden Ayırt Edilmesi 131
eda. Sigorta Değerinin Artması ile Muhtemel Zararın Artmasının Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeyeceği Görüşü 131
edb. Sigorta Değerinin Artması ile Muhtemel Zararın Artmasının Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edeceği Görüşü 133
edc. Sigorta Değerindeki Artışla Muhtemel Zararın Artışına Neden Olan Diğer Değişikliklerin Birlikte Bulunması 133
ee. Sigorta Değerinin Artması Sonucu Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin Artması 134
f. Sigortacının Kanunî Halefiyet Hakkına İlişkin Değişiklikler 136
fa. Sigortacının Kanunî Halefiyet Hakkı Kavramı 136
fb. Sigortacının Kanuni Halefiyet Hakkının İhlâl Edilmesi 136
fba. Sigorta Sözleşmesi Kurulmadan Önce 136
fbb. Sigorta Sözleşmesi Kurulduktan Sonra 137
g. Rizikoyu Hafifleten Faktörlere İlişkin Değişiklikler 140
h. Rizikoyu Ağırlaştıran Etki Doğurmaya Elverişli Çeşitli Diğer Faktörler 141
ha. Ruhsatın Araçta Bırakılması 141
hb. Aracın Azamî Haddinden Fazla Yüklenmesi 143
hc. Sigortalı Hayvanın Rizikonun Gerçekleştirilmesi İhtimalini Arttıracak Çeşitli Faaliyetlerde Bulunmasının Sağlanması 143
hd. Geminin Tehlikeli Sularda Sefer Yapması veya Mürettebatın Bulaşıcı Hastalığa Yakalanması 144
G. Subjektif Riziko Faktörlerinde Değişiklik Meydana Gelmesi 144
1. Subjektif Riziko Faktörleri Kavramı 144
2. Subjektif Riziko Kavramı 145
3. Subjektif Riziko Faktörlerindeki Değişikliğin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeye Elverişli Olup Olmadığı Hususu 146
4. Münferit Subjektif Riziko Faktörlerine Göre Değerlendirilmeler 150
a. Sigorta Ettirenin Adlî Sicil Durumuna İlişkin Değişiklikler 151
b. Sigorta Ettirenin Malî Durumuna İlişkin Değişiklikler 154
c. Sigorta Ettirenin Alışkanlıklarına İlişkin Değişiklikler 155
d. Çifte Sigorta Akdedilmesi 156
da. Zarar Sigortalarında 156
db. Meblağ Sigortalarında 158
e. Sigorta Ettirenin Saiklerine İlişkin Değişiklikler 159
ea. Genel Olarak 159
eb. Saiklerdeki Değişikliğin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edeceği Görüşü 160
ec. Saiklerdeki Değişikliğin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeyeceği Görüşü 161
ed. Saiklerdeki Değişikliğin İstisnaen Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Hâller 164
ee. Rizikonun Ağırlaştığı Anın Tespitinde Karşılaşılabilecek Güçlükler 166
f. Sigortalı Malın Sahibinin Değişmesi 168
III. Değişikliğin Sigorta Sözleşmesi Kurulduktan Sonra ve Rizikonun Gerçekleşmesine Kesin Gözü ile Bakılamadan Önce Gerçekleşmiş Olması 170
A. Genel Olarak 170
B. Değişikliğin Sözleşme Kurulduktan Sonra Gerçekleşmiş Olması Koşulu 170
1. Koşulun Dayanağı ve İncelenmesi 170
2. Sigorta Sözleşmesinin Kurulma Anı 173
3. Kurulma Anının Tespiti ve Bu Anın Tespitinde Karşılaşılabilecek Güçlükler 173
a. TTK m. 1405/1 Uyarınca Sözleşmenin Kurulmuş Sayıldığı Hâller 174
b. Diğer Hâller 175
4. Geçmişe Etkili Sigortadaki Durum 177
C. Değişikliğin Rizikonun Gerçekleşmesine Kesin Gözü ile Bakılamadan Önce Gerçekleşmiş Olması Koşulu 177
1. Koşulun Dayanağı 177
2. Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin Artışı Bakımından 178
3. Muhtemel Zararın Artışı Bakımından 179
IV. Değişiklik Sonucunda Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin veya Muhtemel Zararın Artmış Olması 180
A. Genel Olarak 180
B. TTK m. 1444 Hükmü Işığında İlgili Koşul 181
1. Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin Artışı Bakımından 181
2. Muhtemel Zararın Artışı Bakımından 182
3. Değerlendirme 183
C. Değişiklik Sonucunda Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin Artmış Olması 184
D. Değişiklik Sonucunda Muhtemel Zararın Artmış Olması 185
1. Genel Olarak 185
2. Muhtemel Zararın Artmasına İlişkin Örnekler 186
3. Sigorta Değerindeki Artışın Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında Muhtemel Zarar Artışı Olarak Nitelenemeyeceği Hususu 187
4. TTK m. 1448’de Öngörülen Külfetlerin İhlâlinin Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında Muhtemel Zarar Artışı Olarak Nitelenemeyeceği Hususu 189
E. Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin ve Muhtemel Zararın Birlikte Artması 190
V. Değişikliğin Öngörülerek Primde Arttırıma Gidilmesine Neden Olmamış Olması 190
A. Genel Olarak 190
B. Değişikliklerin Öngörülemezliği Hususu 191
1. Genel Olarak 191
2. Sözleşmenin Uyarlanması Bağlamında Öngörülemezlik Koşulu 192
3. Değişikliğin Öngörülemezliği Koşulunun Aranmasının Doğurabileceği Sorunlar 192
C. Değişikliğin Öngörülerek Primde Arttırıma Gidilmesine Neden Olmamış Olması Koşulu 195
1. Primde Arttırıma Gidilmesi Hâlindeki Durum 195
2. Primde Arttırıma Gidilmemiş Olması Hâlinde 195
VI. Değişikliğin Belirli Bir Süre Devam Etmek Sureti ile Yeni Bir Riziko Durumu Yaratmış Olması 197
A. Genel Olarak 197
B. Koşulun Dayanağı 198
C. Devamlılığı Reddeden Görüşler 199
D. Değişikliğin Belirli Bir Süre Devam Etmek Sureti ile Yeni Bir Riziko Durumu Yaratması Gerektiği Görüşü 200
1. Genel Olarak 200
2. Kısa Süreli Riziko Ağırlaşmaları 202
a. Genel Olarak 202
b. Kural Olarak TTK Anlamında Bir Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Nitelikte Olmadıkları Hususu 204
ba. Genel Olarak 204
bb. Nedenleri 204
c. TTK Anlamında Bir Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecekleri İstisnaî Hâller 206
d. Kısa Süreli Riziko Ağırlaşmalarının Örnekler Aracılığı ile Açıklanması 208
3. Belirli Süre Devam Eden Riziko Ağırlaşmaları 211
a. Genel Olarak 211
b. Belirli Süre Devam Etme Kavramı 212
ba. Genel Olarak 212
bb. En Az İhbar Süresi Kadar veya Sigortacıdan İzin Alınma İmkânı Verecek Süre Kadar Devam Etmesi Gerektiği Görüşü 212
bc. Yeni Bir Riziko Durumu Ortaya Çıkacak Kadar Bir Süre Devam Etmesi Gerektiği Görüşü 213
E. Değişikliğin Devamlı Etki Yaratmaya Elverişli Olması Gerektiği Görüşü 215
F. Rizikonun Gerçekleştirilmesinin Rizikonun Ağırlaşması ve Rizikonun Ağırlaştıktan Sonra Ağırlaşma Nedeni ile Gerçekleşmesi Kavramlarından Ayırt Edilmesi 216
1. Genel Olarak 216
2. Her Rizikonun Gerçekleştirilmesi Sürecinin Aslında Rizikonun Ağırlaşması Aşamasından Geçtiği Hususu 216
3. Rizikonun Gerçekleştirilmesinin Rizikonun Ağırlaşması Kavramından Ayırt Edilmesi 217
4. Rizikonun Gerçekleştirilmesinin Rizikonun Ağırlaştıktan Sonra Ağırlaşma Nedeni ile Gerçekleşmesi Kavramından Ayırt Edilmesi 219
VII. Değişikliğin Esaslı Olması 220
A. Genel Olarak 220
B. Koşulun Dayanağı 221
C. Esaslılık Kavramı 223
D. Esaslılığın Değerlendirilmesinde Kullanılabilecek Ölçütler 224
1. Subjektif Ölçütlerin Kullanılması Gerektiği Görüşü 224
2. Objektif Ölçütlerin Kullanılması Gerektiği Görüşü 225
E. Esaslı Olmayan Riziko Ağırlaşmaları 226
1. Genel Olarak 226
2. İnceleme Yöntemi 227
3. Sözleşmenin Hiç Yapılmamasını veya Ağır Şartlarla Yapılmasını Gerektirecek Nitelikte Olmayan Riziko Ağırlaşmaları 228
4. Sigorta Himayesi Kapsamında Olduğu Anlaşılabilen Riziko Ağırlaşmaları 230
a. Genel Olarak 230
b. İlgili Ağırlaşmalara Dair TTK’da Bir Düzenleme Öngörülmemiş Olmasının Hukuk Boşluğu Olarak Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği Hususu 231
c. İlgili Riziko Ağırlaşmalarının Örnekler Aracılığı ile Değerlendirilmesi 232
d. Gerçekleşmesi Kaçınılmaz Olan Riziko Ağırlaşmaları 233
e. Ortalama Riziko Değişikliği Niteliği Taşıyan Riziko Ağırlaşmaları 236
f. Gerçekleşeceği Herkesçe Bilinen Alışılagelmiş Riziko Ağırlaşmaları 236
g. Sigorta Teminatı Kapsamında Olduğu Kabul Edilmediği Takdirde Sigorta Himayesinin Kıymetsizleşmesine Neden Olacak Riziko Ağırlaşmaları 237
h. Rizikonun Değerlendirilmesinde Göz Önünde Bulundurulmamış Riziko Faktörlerinde Değişiklik Meydana Gelmesi 241
ha. Genel Olarak 241
hb. Göz Önünde Bulundurulan Faktörlerin Belirlenmesinin Yaratabileceği Güçlükler 242
hc. Koşulun Katı Uygulanmasının Yaratabileceği Sorunlar 246
hd. Değerlendirmede Göz Önünde Bulundurulmamalarına Rağmen Sonradan Ortaya Çıkmaları Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Faktörleri 247
hda. Genel Olarak 247
hdb. Sigortacıların Var Olmadığına Güven Duyabilecekleri Faktörler 248
hdc. Riziko Faktörünün Niteliği Gereği Ancak Gelecekte Ortaya Çıkabilecek Olduğu Hâller 249
hdd. Kısa Süreli Riziko Ağırlaşmaları 249
5. TTK m. 1445/4’te Düzenlenen Riziko Ağırlaşmaları 250
a. Genel Olarak 250
b. Sigortacının Menfaati ile İlişkili Bir Husus Nedeni ile Rizikonun Ağırlaşması 253
c. Sigortacının Sorumlu Olduğu Bir Olay Nedeni ile Rizikonun Ağırlaşması 256
d. İnsanî Bir Görevin Yerine Getirilmesi Nedeni ile Rizikonun Ağırlaşması 258
e. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin veya Riziko Şahsının Sağlık Durumunda Meydana Gelen Değişiklikler Nedeni ile Rizikonun Ağırlaşması 260
VIII. Değişikliğe Sigortacı Tarafından İzin Verilmemiş Olması 262
A. Genel Olarak 262
B. Koşulun Dayanağı 262
C. Sigortacının İznine İlişkin Çeşitli Hususlar 263
1. Sigortacının İzninin Hukukî Niteliği 263
2. Sigortacının İzninde Şekil 264
3. İznin Verilebileceği Süre 265
4. Sigortacının İzninin İçeriği 267
5. Sigortacının Davranışın Rizikoyu Ağırlaştıran Niteliği Haiz Olduğu Hakkında Bilgi Sahibi Olmasının İznin Geçerliliğine Etki Edip Etmeyeceği Hususu 267
6. Objektif Riziko Ağırlaşmasına İzin 269
§ 4. RİZİKO DEĞİŞİKLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 270
I. Değerlendirmenin Özellikleri 270
A. Karşılaştırma Faaliyeti Olması 270
B. Takdire Bağlı Olması 271
II. Değerlendirmede Kusurun Yeri 272
III. Değerlendirme Esnasında Rizikonun Ağırlaştığını İspat Yükü 274
IV. Değerlendirmenin Bütün Faktörler Dikkate Alınarak Gerçekleştirilmesi 276
V. Değerlendirme Yapılırken Ağırlaşmanın Dengelenebileceğinin Göz Önünde Bulundurulması 277
A. Genel Olarak 277
B. Rizikonun Ağırlaşmasının Dengelenmesi Kavramı 279
C. Gerçekleşmesine İlişkin Çeşitli Hususlar 280
D. Terminoloji Sorunu 281
E. Hukukî Düzenlemelerde Rizikonun Ağırlaşmasının Dengelenmesi 282
F. Dengeleme Masraflarının Sigortacıdan Talep Edilip Edilemeyeceği Hususu 285
G. Rizikonun Ağırlaşması ve Rizikonun Hafiflemesi Arasındaki Zamansal İlişki 286
H. Rizikoyu Hafifleten Faktörlerin Somut Olayda Doğrudan Gerçekleşme İhtimali Artmış Bulunan Zarar Nedenine Yönelmesinin Gerekli Olup Olmadığı Hususu 288
İ. Birden Fazla Rizikonun Temin Edildiği Sözleşmelerde Dengelenmenin Değerlendirilmesi 291
J. Dengelenmenin Sigorta Ettiren Tarafından Gerçekleştirilmesinin Zorunlu Olup Olmadığı Hususu 294
K. İspat Yükü 295
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:
AĞIRLAŞMANIN ORTAYA ÇIKMA ŞEKİLLERİ VE
RİZİKONUN AĞIRLAŞMASI BAĞLAMINDA
SİGORTA ETTİRENE YÜKLENEN KÜLFETLER
§ 1. AĞIRLAŞMANIN ORTAYA ÇIKMA ŞEKİLLERİ 297
I. Genel Olarak 297
II. Terminoloji 298
III. Subjektif Riziko Ağırlaşmaları 299
A. Genel Olarak 299
B. Davranışa Sigortacı Tarafından İzin Verilmemiş Olması 299
C. Rizikoyu Ağırlaştıran Davranışta Bulunulması 299
1. Terminoloji Sorunu 299
2. Yapma Yolu ile Gerçekleştirilmesi 300
a. Genel Olarak 300
b. Davranışın Hukukî Niteliği 301
c. Davranışın Rizikonun Ağırlaşmasının Tek Nedeni Olmasının Gerekli Olup Olmadığı Hususu 302
d. Davranışın İradî Olarak Gerçekleştirilmesi 303
e. Davranışın İradî Olarak Gerçekleştirilmesinde Rizikoyu Ağırlaştıran Faktörlerin Var Olduğunun Bilgisine Sahip Olmanın Gerekliliği 303
f. Sigorta Ettirenin Rizikoyu Ağırlaştıran Faktörleri Kötü Niyetli Olarak Bilmezden Gelmesi Hâli 306
g. Rizikoyu Ağırlaştıran Davranışın Rizikoyu Ağırlaştıran Niteliğe Sahip Olduğunun Bilinmesinin Gerekli Olup Olmadığı Hususu 307
h. Yapma Yolu ile Rizikonun Ağırlaştırılmasına İlişkin Örnekler 309
3. Yapmama Yolu ile Gerçekleştirilip Gerçekleştirilemeyeceği Hususu 310
a. Genel Olarak 310
b. Yapmamanın Rizikonun Ağırlaşmasına Etki Etmesi Hâli 311
c. Sigorta Ettirenin Riziko Ağırlaşmasını Dengelememesi Hâli 313
ca. Genel Olarak 313
cb. Dengelememenin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edeceği Görüşü 313
cc. Dengelememenin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeyeceği Görüşü 314
d. Sigortacıya Rizikonun Gerçekleştirilmesi Düzenlemeleri ile Gerekli Hukukî Korumanın Sağlanması 316
e. Sigortacıya Sigorta Sözleşmesinde Sigorta Ettirene Rizikoyu Hafifletmeye İlişkin Çeşitli Külfetler Öngörülmesi Sureti ile Gerekli Hukukî Korumanın Sağlanması 317
f. Öğretideki Görüşlere İlişkin Değerlendirme 318
D. Davranışın Sigorta Ettiren veya Davranışından Sigorta Ettireninin Sorumlu Olduğu Kişiler Tarafından Gerçekleştirilmesi 318
1. Sigorta Ettiren Tarafından Gerçekleştirilmesi 318
a. Gerçek Kişi Olması Hâlinde 318
b. Tüzel Kişi Olması Hâlinde 318
2. Davranışından Sigorta Ettirenin Sorumlu Olduğu Kişiler Tarafından Gerçekleştirilmesi 319
a. Genel Olarak 319
b. Temsilci Tarafından Ağırlaştırılması 320
ba. TTK m. 1412 Anlamında “Temsilci” Teriminin Anlamı 320
bb. Sigorta Hukuku Anlamında Temsilci Kavramına İhtiyaç Duyulma Nedeni 321
bc. TTK m. 1412 Anlamında Temsilci ve Temsilcinin Davranışından Sorumluluk 323
bd. TTK m. 1412 Anlamında Temsilci Kavramının Kapsamının Genişletilmesine Dair Sözleşme Hükümlerinin Geçerliliği 325
be. TTK m. 1412 Anlamında Temsilci Kavramına İlişkin Örnekler 325
c. Sigortalı Tarafından Ağırlaştırılması 326
d. Lehtar Tarafından Ağırlaştırılması 327
E. Davranışın Sigorta Ettirenin İznine Bağlı Olarak Üçüncü Kişiler Tarafından Gerçekleştirilmesi 328
1. Genel Olarak 328
2. Üçüncü Kişi Kavramı 329
3. Sigorta Ettirenin İzin Vermesi 330
a. Genel Olarak 330
b. Sigorta Ettirenin İzni ile İlgili Çeşitli Hususlar 331
ba. İznin Hukukî Niteliği 331
bb. Ağırlaşmanın Sigorta Ettirenin İradesine Bağlanmasında Rizikoyu Ağırlaştıran Faktörlerin Varlığının Bilgisine Sahip Olmanın Gerekliliği 331
bc. Rizikoyu Ağırlaştıran Davranışa İzin Verilmesi Kavramı 331
bd. İznin Zımnen Verilmesinin Mümkün Olup Olmadığı Hususu 331
be. Ağırlaşmanın İzin Aracılığı ile Sigorta Ettirenin İradesine Bağlanması 332
bf. Ağırlaşmaya Göz Yumulmasının İzin Verme Olarak Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği Hususu 332
bfa. Ağırlaşmaya Göz Yumulmasının İzin Verme Olarak Değerlendirilebileceği Görüşü 332
bfb. Ağırlaşmaya Göz Yumulmasının İzin Verme Olarak Değerlendirilemeyeceği Görüşü 333
bg. Sigorta Ettirenin Ağırlaşmaya Onay Vermesi Hâlinde Ağırlaşmanın İradesine Bağlanıp Bağlanamayacağı Hususu 334
bh. İznin Verilebileceği Süre 335
4. Rizikonun Sigorta Ettirenin İzni ile Üçüncü Kişi Tarafından Ağırlaştırılmasına İlişkin Değerlendirmeler 336
F. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları 338
1. Genel Olarak 338
2. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarından Ayırt Edilmesi 338
3. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmalarının Örnekler Aracılığı ile Değerlendirilmesi 340
IV. Objektif Riziko Ağırlaşmaları 342
A. Genel Olarak 342
B. Gerçekleşme Şekilleri 343
1. Genel Objektif Riziko Ağırlaşmaları 343
a. Tanımı 343
b. Genel Objektif Riziko Ağırlaşmalarına İlişkin Örnekler 344
c. Rizikonun Ağırlaşmasına İlişkin Düzenlemelerin Genel Objektif Riziko Ağırlaşmalarına Uygulanmaya Elverişli Olup Olmadığı Hususu 345
d. Rizikonun Ağırlaşması Düzenlemelerine Başvurulamayacağı Kabulünün Sigorta Tekniği Açısından Doğurabileceği Sorunlar 346
e. SGŞ’de Genel Objektif Riziko Ağırlaşmalarına İlişkin Düzenlemeler 346
2. Özel Objektif Riziko Ağırlaşmaları 348
a. Tanımı 348
b. Özel Objektif Riziko Ağırlaşmalarına İlişkin Örnekler 348
ba. Ağırlaşmanın Sigorta Ettirenin İzni Olmaksızın Üçüncü Kişiler Tarafından Gerçekleştirilmesi 348
baa. Genel Olarak 348
bab. Üçüncü Kişilerin Saiklerinin Rizikoyu Gerçekleştirmeye Yönelmesinin TTK Anlamında Bir Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeye Elverişli Olup Olmadığı Hususu 348
bb. Sigorta Ettirenin Davranışı ile Gerçekleştirilmesi 350
bc. Özel Objektif Riziko Ağırlaşması Teşkil Eden Diğer Bazı Hâller 351
V. Sigorta Sözleşmesinde Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerinin Gerçekleşmesi 352
A. Genel Olarak 352
B. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 353
1. “Husus” ve “Olay” İfadelerinin Anlamı 353
2. Lafzın Yaratabileceği Bir Riziko Değişikliğinin Yalnızca Sözleşmede Ağırlaşma Olarak Belirlenmesi Hâlinde Değişikliğin Gerçekleşmesinin Doğrudan TTK Anlamında Riziko Ağırlaşması Yaratacağı Yanılgısı 353
3. Değerlendirmeler Işığında Tercih Edilen Terminoloji 355
C. Sigorta Sözleşmesinde Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerinin Belirlenmesi 355
D. TTK Düzenlemeleri ile Yeni Bir Riziko Ağırlaşması Türünün Yaratılmış Olup Olmadığı Hususu 356
E. Sigorta Sözleşmesinde Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerinin Belirlenmesinin Hükmü 357
1. Genel Olarak 357
2. Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişikliklerinin Sınırlı Sayıda Öngörülmemesi 357
3. Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişikliklerinin Sınırlı Sayıda Öngörülmesi 357
a. Subjektif Riziko Ağırlaşmaları Açısından 357
b. Objektif Riziko Ağırlaşmaları Açısından 358
c. İlgili Yönteme İlişkin Değerlendirmeler 359
F. Sözleşmede TTK Anlamında Bir Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeye Elverişli Olmayan Riziko Değişikliklerinin Ağırlaşma Teşkil Edebileceğinin Öngörülmesi 360
1. Hükmü 360
2. Neden Olabileceği Sorun 361
G. Sigorta Sözleşmelerinde Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişikliklerinin Öngörülmesinin İşlevleri 362
1. Hukukî Öngörülebilirliğin Artmasına Katkı Sağlanması 362
a. Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişiklikleri Sınırlı Sayıda Öngörülmediğinde 363
b. Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişiklikleri Sınırlı Sayıda Öngörüldüğünde 363
2. Sigorta Himayesi Kapsamında Kalan Ağırlaşmaların Belirlenmesine Katkı Sağlanması 364
§ 2. RİZİKONUN AĞIRLAŞMASI BAĞLAMINDA SİGORTA ETTİRENE YÜKLENEN KÜLFETLER 364
I. Külfet Kavramı 364
A. Genel Olarak 364
B. Terminoloji Sorunu 365
C. Hukukî Nitelikleri Hakkındaki Görüşler 367
1. Şart Teorisi 367
2. Gerçek Borç Teorisi 369
3. Karma Teoriler 371
4. Hukukî Cebir Teorisi 371
5. Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında Öngörülen Külfetlerin Teoriler Işığında Değerlendirilmesi 372
II. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfeti 373
A. Hukukî Niteliği 373
B. Öngörülme Amacı 374
C. Külfetin Aleyhine Dile Getirilen Görüşler 376
D. Külfetin Doğduğu An 377
E. Kapsamı 377
1. Genel Olarak 377
2. Rizikonun Sigorta Ettiren Tarafından Ağırlaştırılması 378
3. Sigorta Ettirenin Üçüncü Kişilerin Rizikoyu Ağırlaştırmasına İzin Vermesi 378
F. Külfetin Kapsamı Dışında Kalan Çeşitli Davranışlar 380
1. Objektif Riziko Ağırlaşmalarının Gerçekleşmesini Engelleme 380
2. Riziko Ağırlaşmasını Dengeleme 380
3. Sözleşmede Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerini Gerçekleştirme 381
G. Rizikoyu Ağırlaştırmamak ile Yükümlü Olanlar 381
H. İhlâli ve İhlâlinde Kusur 382
1. İhlâli 382
2. İhlâlinde Kusur 382
III. Rizikonun Ağırlaştığını İhbar Külfeti 388
A. Hukukî Niteliği 388
B. Öngörülme Amacı 389
C. Külfetin Doğduğu An 390
1. Genel Olarak 390
2. Rizikonun Kasten Ağırlaştırıldığı Hâllerde 392
3. Rizikonun İhmalen Ağırlaştırıldığı Hâllerde 393
4. Objektif Riziko Ağırlaşmaları ve Rizikonun Kusursuz Olarak Ağırlaştırıldığı Hâllerde 393
5. Sözleşmede Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Öngörülen Riziko Değişikliklerinin Gerçekleştiği Hâllerde 394
6. Ağırlaşmadan Haberdar Olması ile Külfetin Doğacağı Kişiler 394
D. İhbarı Gerekmeyen Riziko Değişiklikleri 395
1. TTK Anlamında Riziko Ağırlaşması Teşkil Etmeyen Riziko Ağırlaşmaları 395
2. Sigortacının Haberdar Olduğu, İzin Verdiği veya Onayladığı Riziko Değişiklikleri 396
3. Sözleşmede Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerinin Gerçekleştiği Ancak TTK Anlamında Bir Riziko Ağırlaşmasının Ortaya Çıkmadığı Hâller 396
E. İhbarı Gereken Riziko Ağırlaşmaları 398
1. Subjektif Riziko Ağırlaşmaları 398
a. Alman Hukukundaki Durum 399
b. TTK’daki Durum 400
ba. Genel Olarak 400
bb. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmaları 400
bc. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları 401
2. Objektif Riziko Ağırlaşmaları 403
a. Alman Hukukundaki Durum 403
b. TTK’daki Durum 404
ba. Objektif Riziko Ağırlaşmalarını İhbarın Öngörüldüğü Görüşü 404
baa. Genel Olarak 404
bab. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 404
bb. Objektif Riziko Ağırlaşmalarının Ancak Sözleşmede Açıkça Ağırlaşma Teşkil Edebilecekleri Kararlaştırıldığı Takdirde İhbarının Öngörüldüğü Görüşü 408
c. TTK ile Uyumlu Hâle Getirilmemiş SGŞ’deki Durum 409
F. İhbarın Gerçekleştirilmesi Gereken Süre 410
1. İhbarın Süresinde Gerçekleştirilmesinin Önemi 410
2. İhbarın Süresinde Sigortacıya Varması Gerektiği Hususu 410
3. Sürenin İhbar Külfetinin Doğması ile Başlayacağı Hususu 410
4. Sürenin Belirlenmesi Bağlamında TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 411
5. İhbarın Derhâl Gerçekleştirilmesi Kavramı 411
6. TTK’da Öngörülen On Günlük Sürenin Niteliği 412
7. Değiştirilmesine Dair Hükümlerin Geçerliliği 414
G. İhbarın İçeriği 415
H. İhbarın Şekli 416
İ. İhbarı Yerine Getirmek ile Yükümlü Olanlar 417
J. İhbarın Muhatabı 419
1. Sigorta Şirketi 419
2. Sigorta Aracıları 419
a. Sigorta Acentesi 420
b. Sigorta Brokerı 421
K. İhlâli ve İhlâlinde Kusur 421
1. İhlâli 421
2. İhlâlinde Kusur 422
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
RİZİKONUN AĞIRLAŞMASININ HÜKÜM VE SONUÇLARI
§ 1. GENEL OLARAK 425
I. TTK m. 1445’in Sistematiği Hakkında 425
II. Hüküm ve Sonuçların İncelenme Yöntemi 427
§ 2. SÖZLEŞMEYİ FESHETME HAKKI veya PRİM FARKI TALEP ETME İMKÂNI 428
I. İmkânlara İlişkin Çeşitli Hususlar 428
A. İmkânların Kullanılabileceği Hâllerin Belirlenmesi 428
1. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 428
2. Alman Hukukundaki Durum 430
3. TTK’daki Durum 432
B. İmkânların Kullanılabileceği Süre 434
1. Sigorta Sözleşmelerinde Süre 434
a. Şeklî Süre 435
b. Maddî Süre 435
c. Teknik Süre 436
2. TTK m. 1445/1 Bağlamında Sözleşmenin Süresi 436
a. Şeklî Süreyi Karşıladığının Belirlenmesi 436
b. Dar Anlamda Şeklî Süreyi Karşıladığının Belirlenmesi 437
c. Dar Anlamda Şeklî Sürenin Rizikonun Gerçekleştiği Her Hâlde Sona Ermediği Hususu 438
d. Değerlendirme 441
3. İmkânların Kullanılabileceği Sürenin Üst Sınırı Olarak Hak Düşürücü Süre 441
a. Genel Olarak 441
b. İşlemeye Başladığı An 442
c. Uzunluğunun Değerlendirilmesi 442
d. Süresi İçinde Kullanılmaması 443
e. Değiştirilmesine Dair Hükümlerin Geçerliliği 443
f. SGŞ’de Süreye Dair Düzenlemeler 444
C. İmkânlar Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi 445
II. Sözleşmenin Feshedilmesi 447
A. Sigortacının Sözleşmeyi Feshetme Hakkına İlişkin Çeşitli Hususlar 447
1. Hukukî Niteliği 447
2. Öngörülme Amacı 448
3. Fesih Beyanının Şekli 448
4. Fesih Beyanının İçeriği 450
a. Genel Olarak 450
b. Hukukî Nedenin veya Maddî Vakıanın Bildirilmesinin Gerekli Olup Olmadığı Hususu 450
B. Feshin Hüküm ve Sonuçları 451
1. Feshi İhbar Süresi Kararlaştırılmadığı Takdirde Sözleşmenin Derhâl Sona Ermesi 451
2. Ödenmiş Primin İade Edilmesi 453
3. İhbar Külfetinin Kasten İhlâli Hâlinde Sigortacının Prim Hakkı 454
4. Sözleşmenin Kural Olarak Geri Dönülemeyecek Şekilde Sona Ermesi 456
5. Geçersiz Fesih Hâlinde 457
III. Sözleşmenin Prim Farkı ile Ayakta Tutulması 457
A. Sigortacının Sözleşmeyi Prim Farkı Talep Ederek Ayakta Tutmasına İlişkin Çeşitli Hususlar 457
1. Talebin Hukukî Niteliği 457
a. Yenilik Doğuran Hak Niteliğinde Olmadığı Hususu 458
b. Değiştirme İhbarı İçeren Fesih Hakkı Niteliğinde Olmadığı Hususu 458
c. Kabul Edilmemesine TTK m. 1445/1 Uyarınca Sözleşmenin Sona Ermesi Sonucu Bağlanmış Bir Talep Niteliğinde Olduğu Hususu 460
2. Öngörülme Amacı 462
a. eTTK Döneminde Prim Farkı Talebi 462
b. Alman Hukukundaki Durum 464
c. TTK ile Kabul Edilen Prim Farkı Talebinin Öngörülme Amacı 465
d. Değerlendirme 465
da. Genel Olarak 465
db. SGŞ’de İmkâna Dair Düzenlemeler 467
3. TTK m. 1445/1’de Primin Arttırılmasına Dair Öngörülen Usûl Karşısında Primi Uyarlama Hükümlerinin Geçerli Olup Olmadığı Hususu 468
4. Prim Farkı ve Prim Farkının Sınırlandırılması 471
5. Sigorta Ettirenlerin Prim Farkı Talebini Reddetme Hakkını Açıkça Kötüye Kullanmaları 473
6. Talebin Şekli 473
7. Sigortacının Talebi ile Bağlı Olacağı Süre 473
a. Genel Olarak 473
b. İşlemeye Başlayacağı An 474
c. Kısaltılmasına Dair Hükümlerin Geçerliliği 474
d. Uzatılmasına Dair Hükümlerin Geçerliliği 475
8. Prim Farkının Hangi Andan İtibaren Talep Edilebileceğinin Tespiti 475
B. Prim Farkı Talebinin Hüküm ve Sonuçları 477
1. Prim Farkının Kabul Edilmesi Hâlinde 477
2. Prim Farkının Kabul Edilmemesi Hâlinde 477
3. Hayat Sigortalarında Prim Farkı Talebinin TTK m. 1499’a Göre Hüküm ve Sonuçları 478
IV. İmkânların Kullanılamayacağı Hâller 479
A. Sözleşmenin Başka Bir Nedenle Sona Ermiş Olması 479
1. Tarafların Sözleşmenin Sona Ermesi Üzerinde Anlaşmaları 479
2. Belirli Süreli Sözleşmelerde Sürenin Dolması 480
3. Kanun Hükmü Gereği Sona Ermesi 480
4. TTK’da Tanınan Hakların Kullanılması Sureti ile Taraflarca Sona Erdirilmesi 480
5. Haklı Nedenle Feshi 481
B. Sigortacının İmkânları Kullanmaktan Feragat Etmesi 481
C. Ağırlaşmanın Dengelenmesi 482
D. İmkânın Kullanımının Hakkın Açıkça Kötüye Kullanılması Teşkil Etmesi 483
§ 3. EDİM YÜKÜMLÜLÜĞÜNDEN TAMAMEN veya KISMEN KURTULMA İMKÂNI 484
I. Genel Olarak 484
A. Fıkraların ve İncelenmelerinin Sistematiği Hakkında 484
B. Fıkraların Lafzına Getirilen Çeşitli Eleştiriler 486
C. Alman Hukukuna Göre Farklılık Arz Eden Çeşitli Hususlar 486
1. Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artması ile Riziko Değişikliği Arasında İlliyet Bağı Kurulmamış Olsa da Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin Kasten İhlâlinde ve Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ile Objektif Riziko Ağırlaşmalarında İhbar Külfetinin Kasten İhlâlinde Sigortacıya Edim Yükümlülüğünden Kısmen Kurtulma İmkânı Tanınmış Olması 486
2. İspat Yüküne Dair Özel Düzenlemeler Öngörülmemiş Olması 488
3. Külfet İhlâlinde İhmalin Derecelerine Göre Ayrıma Gidilmemiş Olması 488
II. İmkânlara İlişkin Çeşitli Hususlar 489
A. Hukukî Nitelikleri 489
B. İmkânların Kullanılabileceği Süre 489
C. İmkânlar ile TTK m. 1445/1’de Öngörülen İmkânlar Arasındaki İlişki 491
D. SGŞ’de İmkânlara Dair Düzenlemeler 492
III. Edim Yükümlülüğünden Tamamen Kurtulma İmkânı 492
A. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 493
1. İhlâlinde Sigorta Ettirenin Kastının Aranacağı Külfetin Belirlenmesi 493
a. Genel Olarak 493
b. Belirlemenin Alman Hukukundaki Düzenlemelere Göre Yapılmasının Mümkün Olup Olmadığı Hususu 493
c. TTK’nın Sistematiğine Göre Belirlenmesi 495
ca. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında Yalnızca Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhlâlinde Aranması Gerektiği Hususu 495
cb. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ve Objektif Riziko Ağırlaşmalarında İhbar Külfetinin İhlâlinde Aranması Gerektiği Hususu 496
2. Edim Yükümlülüğünden Tamamen Kurtulmanın Fesih Hakkının Kullanılmasına Bağlı Kılınmış Olup Olmadığı Hususu 497
3. Bağlantı Teriminin Anlamı 500
B. Koşulları 500
1. Kasıtlı Külfet İhlâli 500
a. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin Kasten İhlâli 500
b. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ile Objektif Riziko Ağırlaşmalarında İhbar Külfetinin Kasten İhlâli 501
2. Riziko Değişikliği ile Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artışı Arasında İlliyet Bağı Olması 501
a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 501
aa. Lafızda Muhtemel Zarar Artışına Yer Verilmemiş Olması Hususu 501
ab. İlliyete İlişkin Çeşitli Hususlar 501
aba. Riziko Değişikliğinin Sigorta Bedeline Etki Edemeyeceği Hususu 502
abb. İlliyeti Karşılamak Üzere Kullanılan “Etki Edebilecek” Nitelikte Olma Teriminin Anlamı 502
b. Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında İlliyet Bağı 503
c. İlliyet Bağının Kurulmadığının İspatı 506
IV. Edim Yükümlülüğünden Kısmen Kurtulma İmkânı 508
A. İncelemenin Sistematiği Hakkında 508
B. Terminoloji Sorunu 509
C. Ödenen Primle Ödenmesi Gereken Prim Oranına Göre Edim Yükümlülüğünden Kurtulma İmkânı 510
1. Genel Olarak 510
2. Riziko Kasten Ağırlaştırıldığı veya Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ile Objektif Riziko Ağırlaşmalarında İhbar Külfetinin Kasten İhlâl Edildiği Ancak Riziko Değişikliği ile Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artışı Arasında İlliyet Bağının Bulunmadığı Hâllerde 511
a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 511
b. Koşulları 511
c. İmkânın Değerlendirilmesi 512
3. Rizikonun Feshin Bildirim Süresi veya Feshin Hüküm İfade Etmesi İçin Verilen Süre İçinde Gerçekleşmesi Hâllerinde 515
a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 515
aa. İlliyet Bağı Açısından 515
ab. Uygulama Alanı Bulacağı Ağırlaşmalar Açısından 515
aba. Yalnızca Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında Uygulanacağı Görüşü 515
abb. TTK m. 1445/5’in Uygulama Alanı ile Sınırlanarak Uygulanacağı Subjektif Riziko Ağırlaşmalarının Belirlenmesi 517
ac. Uygulama Alanı Bulacağı Süre Açısından 522
aca. Feshin Bildirim Süresi Teriminin Anlamı 522
acb. Feshin Hüküm İfade Etmesi İçin Verilen Süre Teriminin Anlamı 522
b. Koşulları ve Koşullar Işığında İmkânın Değerlendirilmesi 525
4. TTK m. 1499’a Göre Sigortacının Prim Farkı Talebinin Kabul Edilmediği Hâllerde Hayat Sigortalarında Rizikonun Gerçekleştiği Hâllerde 526
5. Edim Yükümlülüğünden Kısmen Kurtulmanın Gerçekleştirilmesine İlişkin Çeşitli Hususlar 527
a. Ödenen Primle Ödenmesi Gereken Prim Arasındaki Oranın Belirlenmesi 527
b. Ağırlaşan Rizikonun Sigorta Edilmeyeceğinin İleri Sürülmesi Hâlinde 528
D. Oranlama Sistemine Göre Edim Yükümlülüğünden Kurtulma İmkânı 528
1. Genel Olarak 528
2. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında 530
a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 530
aa. İhlâlinde Sigorta Ettirenin İhmalinin Aranacağı Külfetin Belirlenmesi 530
ab. Etki Edebilecek Nitelikte Olma Teriminin Anlamı 531
b. Koşulları 532
ba. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhmalen İhlâlinin Aranması Gerektiği Görüşü 532
bb. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhmalen İhlâli ve İhbar Külfetinin İhlâlinin Birlikte Aranması Gerektiği Görüşü 532
bba. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhmalen İhlâli 534
bbb. İhbar Külfetinin İhlâli Koşulu 534
bbc. Riziko Değişikliği ile Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artışı Arasında İlliyet Bağı Olması 535
3. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ve Objektif Riziko Ağırlaşmalarında 535
a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi 536
b. Koşulları 538
ba. İhbar Külfetinin İhmalen İhlâli 538
bb. Riziko Değişikliği ile Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artışı Arasında İlliyet Bağı Olması 539
4. Oranlamanın Gerçekleştirilmesine İlişkin Çeşitli Hususlar 540
a. Başlangıç Oranının Belirlenmesi 540
b. Sigortacının Edim Yükümlülüğünden Tamamen Kurtarılmasının Mümkün Olup Olmadığı Hususu 542
ba. Mümkün Olmadığı Görüşü 543
bb. Mümkün Olduğu Görüşü 543
c. Edim Yükümlülüğünden Kurtulma Oranı Belirlenirken Göz Önünde Bulundurulabileceği İleri Sürülen Çeşitli Ölçütler 544
ca. Ağırlaşma Türlerine Göre Genel Değerlendirme 544
caa. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmaları 544
cab. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ve Objektif Riziko Ağırlaşmaları 545
cb. İlliyet Bağının Derecesi 546
cc. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhlâlinin Hafif İhmale Dayanması 548
cd. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhlâlinin Olası Kasta Yaklaşan Ağır İhmale Dayanması 549
ce. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhlâl Edildiği Süre 549
cf. Riziko Değişikliğinin Ağırlaşmaya Neden Olacağının Öngörülebilirliği 550
cg. Sigorta Ettirene Subjektif Kusur Atfedilebilmesinde Göz Önünde Bulundurulan Ölçütler 551
ch. Sigorta Ettirenin Ağırlaşmadan Önceki Davranışları 552
ci. Sigorta Ettirenin Malî Durumu 552
cj. Zararın Miktarının Yüksekliği 553
ck. Sigortacının Kusuru 554
SONUÇ 555
Kaynakça 581
Kavram Dizini 591