Sigortacının Kanuni Halefiyeti ve Rücu Hakkı

Cahit DAMAR

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 17
Özet 21
Giriş
I. GENEL BAKIŞ 23
II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 25
III. İNCELEME YÖNTEMİ 26
Birinci Bölüm
GENEL OLARAK ÖZEL SİGORTA, SİGORTA HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR, ÖZEL SİGORTA TÜRLERİ, HALEFİYET VE RÜCU HAKKI KAVRAMLARI
§ 1. GENEL OLARAK ÖZEL SİGORTA VE ÖZEL SİGORTANIN TARİHSEL GELİŞİMİ 29
I. Genel Olarak Özel Sigorta 29
II. Özel Sigortanın Tarihsel Gelişimi 31
A. Dünyada 31
B. Türkiye’de 37
§ 2. SİGORTA HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR 44
I. Sigortacı 44
II. Sigorta Ettiren 46
III. Sigortalı 47
IV. Sigorta Menfaati 48
V. Riziko 52
VI. Prim 54
VII. Sigorta Sözleşmesi 56
VII. Sigorta Bedeli 61
IX. Sigorta Değeri 62
X. Sigorta Tazminatı 64
§ 3. ÖZEL SİGORTA KAVRAMI VE TÜRLERİ 66
I. Özel Sigorta Kavramı 66
II. Özel Sigorta Türleri 68
A. Zarar Sigortaları 68
1. Mal Sigortaları 69
2. Sorumluluk Sigortaları 70
B. Can Sigortaları 71
1. Hayat Sigortaları 72
2. Kaza Sigortaları 73
3. Hastalık ve Sağlık Sigortaları 75
§ 4. HALEFİYET VE RÜCU HAKKI KAVRAMLARI 76
I. Halefiyet 76
II. Halefiyet ve Alacağın Devrinin Karşılaştırılması 78
III. Rücu Hakkı 80
IV. Halefiyet ve Rücu Hakkının Karşılaştırılması 82
İkinci Bölüm
SİGORTACININ HALEFİYETİNİN TANIMI, TARİHSEL GELİŞİMİ, KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DEĞERLENDİRİLMESİ, KAYNAĞI, HUKUKİ NİTELİĞİ, ÖZELLİKLERİ, AMAÇLARI, FAYDALARI, GERÇEKLEŞME ŞARTLARI VE UYGULAMA ALANI
§ 5. SİGORTACININ HALEFİYETİNİN TANIMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ 85
I. Tanımı 85
II. Tarihsel Gelişimi 87
§ 6. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA SİGORTACININ HALEFİYETİ 90
I. Alman Hukukunda 90
II. İsviçre Hukukunda 98
III. Fransız Hukukunda 108
IV. Avrupa Sigorta Sözleşmesi Hukuku İlkelerinde 118
§ 7. SİGORTACININ HALEFİYETİNİN KAYNAĞI, HUKUKİ NİTELİĞİ, ÖZELLİKLERİ, AMAÇ VE FAYDALARI 123
I. Genel Bakış 123
A. 6762 Sayılı Mülga Türk Ticaret Kanunu’nda 123
B. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda 124
II. Kaynağı 128
III. Hukuki Niteliği 129
A. Genel Olarak 129
B. Emredici Hüküm 130
C. İstisnai Hüküm 133
D. Özel Hüküm 134
E. Araç Hüküm 136
IV. Özellikleri 137
A. Kanuni Halefiyet Olması 137
B. Cüz’i Halefiyet Olması 138
C. Şahsi Halefiyet Olması 139
V. Amaçları 139
A. Tazminat Birikimini (Zenginleşmeyi) Önlemek 139
B. Zarar Verenin Sorumluluktan Kurtulmasını Engellemek 142
VI. Faydaları 144
§ 8. SİGORTACININ HALEFİYETİNİN GERÇEKLEŞME ŞARTLARI VE UYGULAMA ALANI 145
I. Gerçekleşme Şartları 145
A. Hukuken Geçerli Bir Sigorta Sözleşmesi Var Olmalı 145
B. Sigorta Sözleşmesi Kapsamında Bir Zarar Meydana Gelmiş Olmalı 147
C. Sigorta Tazminatı Ödenmiş Olmalı 150
D. Sigortalı, Zarar Sorumlusuna Karşı Dava Hakkına Sahip Olmalı 154
II. Uygulama Alanı 157
A. Zarar Sigortalarında 157
1. Mal Sigortalarında 157
2. Sorumluluk Sigortalarında 158
B. Can Sigortalarında 160
1. Hayat Sigortalarında 160
2. Kaza Sigortalarında 161
3. Hastalık ve Sağlık Sigortalarında 162
Üçüncü Bölüm
SİGORTACININ HALEFİYETİNİN
HÜKÜM VE SONUÇLARI İLE İŞLERLİĞİNİ KAYBETMESİ
§ 9. SİGORTACININ HALEFİYETİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI 165
I. Sigortalı Açısından 165
A. Zarar Sorumlusuna Karşı 165
1. Sigortacı Tarafından Zararın Tamamen Tazmin Edilmesi Halinde 165
2. Sigortacı Tarafından Zararın Kısmen Tazmin Edilmesi Halinde 166
B. Sigortacıya Karşı 168
1. Sigortalının Halefiyete Konu Olan Haklarını Korumak ve İhlalden Kaçınmak 168
a. Genel Olarak 168
b. Müeyyidesi 170
aa. Sigorta Sözleşmesi Kurulmasından Önce 170
bb. Sigorta Sözleşmesi Kurulmasından Sonra 175
aaa. Sigorta Tazminatının Ödenmesinden Önce 175
bbb. Sigorta Tazminatının Ödenmesinden Sonra 179
2. Bilgi ve Belgeleri Verme Borcu 181
II. Sigortacı Açısından 182
A. Alacak Hakkının İntikal Etmesi 182
1. Genel Olarak 182
2. Konusu 184
a. Şahsi Talep Hakları 184
aa. Maddi Tazminat Talebi 184
bb. Manevi Tazminat Talebi 184
b. Ayni Talep Hakları 185
3. Kapsamı 185
a. Asıl Hak (Alacak Hakkı) 185
b. Fer’i Haklar 186
aa. Teminat Hakları 186
bb. Faiz Hakları 188
cc. İmtiyaz Hakları 188
4. Halefiyet Hakkının Sigortalının Zararına İleri Sürülememesi 188
5. Sigortacının Talep Hakkının Sınırının/Kapsamının Belirlenmesi 190
a. Tek Sigorta Sözleşmesinin Varlığı Halinde 191
aa. Zararın Tamamen Giderilmesi Halinde 191
bb. Zararın Kısmen Giderilmesi Halinde 191
b. Birden Fazla Sigorta Sözleşmesinin Varlığı Halinde 192
aa. Zararın Tamamen Giderilmesi Halinde 192
bb. Zararın Kısmen Giderilmesi Halinde 193
B. Sigortacıya Rücu Davası Hakkı Vermesi 194
III. Zarar Sorumlusu Açısından 194
A. Sigorta Tazminatı İle Zararı Karşılanmış Sigortalıya Ödemede Bulunması Halinde 194
1. Ödemenin Kötü Niyetle Yapılması 194
2. Ödemenin İyi Niyetle Yapılması 195
B. Tazminat Borcunu Tevdii Hakkı 195
C. Savunma Vasıtaları 196
§ 10. SİGORTACININ HALEFİYETİNİN İŞLERLİĞİNİ KAYBETMESİ 197
I. Anlaşma İle Halefiyetin İşlerliğini Kaybetmesi 197
A. Sigortalı İle (Muhtemel) Zarar Sorumlusu Arasındaki Anlaşma 197
B. Sigortacı İle Zarar Sorumlusu veya Sorumluluk Sigortacısı Arasındaki Anlaşma 198
C. Sigortalı/ Sigorta Ettiren İle Sigortacı Arasındaki Anlaşma 200
1. Mevcut Durum 200
2. Karşılaştırmalı Hukukta 201
3. Değerlendirme 202
II. Kanun Gereği Halefiyetin İşlerliğini Kaybetmesi 203
A. Türk Hukukunda Durum 204
B. Karşılaştırmalı Hukukta Durum 208
C. Değerlendirme 211
Dördüncü Bölüm
SİGORTACININ RÜCU HAKKI VE RÜCU DAVASI
§ 11. SİGORTACININ RÜCU HAKKI 217
I. Genel Olarak 217
II. Sigortacının Halefiyete Dayanan Rücu Hakkı 218
III. Sigortacının Halefiyete Dayanmayan Rücu Hakkı 220
A. Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 222
1. Kasti Bir Hareket veya Ağır Kusurun Varlığı 224
2. Ehliyetsiz Araç Kullanmak 227
3. Uyuşturucu Madde, Uyarıcı Madde Almış Olmak veya Alkollü Olmak 229
4. İstiap Haddinin Aşılması veya Ruhsatsız Araçlarda Patlayıcı, Parlayıcı ve Tehlikeli Maddeleri Taşıma Sırasında Bu Maddelerin Parlama, Tutuşma ve İnfilakı 231
5. Yükümlülükleri Yerine Getirmemeden Dolayı Zararda Artış Olması 233
6. Aracın Çalınması veya Gasp Edilmesinde Kusurlu Olma 234
7. Olay Yerini Terk Etme veya Gerekli Belgelerin Düzenlenmesi Yükümlülüğüne Aykırı Davranma 235
B. Motorlu Kara Taşıtları İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası 236
C. Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 239
1. Sigortalı Tarafından Kasten Sebep Olunan Haller 240
2. Alkol, Uyuşturucu ya da Narkotik Maddelerin Tesiri Altında Olma 241
3. Zeyilname Gerektiren Durumlarda Sigortalının Bildirimde Bulunmaması (Ödenen Tazminatın Eksik Prim Oranına Denk Gelen Kısmı İçin) 242
D. Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 243
E. Çevre Kirliliği Mali Sorumluluk Sigortası 244
F. Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 246
G. Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası 247
H. Karayolu Taşımacılık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 248
§ 12. SİGORTACININ RÜCU DAVASININ HUKUKİ NİTELİĞİ, HUKUKİ SEBEBİ, KONUSU, SINIRI VE USULÜ 251
I. Hukuki Niteliği 251
A. Eda Davası 251
B. Malvarlığı Davası 251
C. Tazminat Davası 251
II. Hukuki Sebebi 252
III. Konusu 253
IV. Sınırı 255
A. Sigortalının Alacağından Kaynaklanan Sınır 255
B. Sigortacının Tazmin Ettiği Miktardan Kaynaklanan Sınır 255
V. Rücu Davasında Usul 257
A. Görevli Mahkeme 257
B. Yetkili Mahkeme 263
C. Davanın Tarafları 265
1. Davacı 265
a. Sigortacı 265
b. Reasürör 267
c. İflas Masası 267
d. Sigortacının Alacak Hakkını Temlik Ettiği Kişi 267
2. Davalı 268
a. Zarar Sorumlusu 268
b. Hukuki Sorumluluk Sigortacısı 270
c. İflas Masası 271
d. Mirasçılar 271
e. Borcun Nakli ile Borcu Devralan 272
f. Sigortalı 272
D. Faiz 273
E. İspat Yükü 275
F. İtiraz ve Def’i 280
G. Zamanaşımı 281
1. Zamanaşımı Süresi 281
2. Zamanaşımının Başlangıcı 286
3. Zamanaşımının Durması ve Kesilmesi 288
a. Zamanaşımının Durması 288
b. Zamanaşımının Kesilmesi 290
Sonuç 293
Kaynakça 301
Kavramlar Dizini 315