Sınırları Ayrımcılık Yasağından Genel Eşitlik İlkesine
SINIRLARI AYRIMCILIK YASAĞINDAN GENEL EŞİTLİK İLKESİNE
Şennur AĞIRBAŞLI
- Eşitlik İlkesi Ve Ayrımcılık Yasağı
- AİHS'de Ayrımcılık Yasağı
- AİHS'nin 12 Nolu Ek Protokolü'ndeki Ayrımcılık Yasağı
- Protokol'ün Hukuki Etkisinin AİHM İle İHK'nin Ayrımcılık Yasağı Ve Genel Eşitlik İlkesi'ne Dair Kararların Karşılatırılması Yoluyla Saptanması
İÇİNDEKİLER
1. Bölüm:
EŞİTLİK İLKESİ VE AYRIMCILIK YASAĞI
I. KAVRAMLAR VE TARİHSEL GELİŞİMLERİ 24
A. Eşitlik İlkesi Kavramı 24
1. Tarihsel Gelişim 24
2. Yasa Önünde Eşitlik 27
B. Ayrımcılık Yasağı 30
1. Kavramın Tarihsel Gelişimi 30
2. Ayırımcılık Vakıası 33
a. Sübjektiflik veya Keyfiyetin Hukuki Unsurları 34
b. Eşitlik İhlalinin Hukuki Unsurları 34
C. Eşitlik İlkesi ile Ayrımcılık Yasağı Arasındaki Fark 36
2. Bölüm:
AİHS'DE AYRIMCILIK YASAĞI
I. AİHS 14. MADDESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 39
II. AİHS 14. MADDESİNİN UYGULAMA ALANI 41
A. Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'nun 14. Madde ile İlgili Yorumu 43
B. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 14. Madde ile İlgili Yorumu 45
1. Ayrımcılık Yasağı İçtihadının Ortaya Çıkışı ve Gelişimi 45
a. Belçika Eğitim Dili Davası 45
b. Marckx Davası 46
c. Diğer Davalar 47
2. AİHM'nin Ayrımcılık Yasağı İle İlgili İçtihatlarının Temel Özellileri ve Uygulamasında İzlenen Yöntem 52
a. Bir Hak İhlalinin Yalnız Başına Değil, Ama 14. Madde ile Birlikte Mümkün Olduğu Vakalar 53
b. Bir Hakkın İhlalinin Tespit Edilmesinden Sonra, Ayrıca 14. Maddenin İncelemeye Alınmasının Gerekli Bulunmadığı Vakalar 55
c. Önce Bir Hakkın, daha sonra da 14. Maddenin Sözkonusu Hakla İlişkili Olarak, İhlalinin Tespit Edildiği Vakalar 56
d. Önce 14. Maddenin Bir Hakla Bağlantılı Olarak İhlalinin Tespit Edildiği ve Daha Sonra Söz Konusu Hakkın Ayrıca İncelenmesine Gerek Görülmeyen Davalar 58
C. 14. Maddenin Uygulama Alanının, Sözleşmede Garanti Edilen Temel Haklara Bağlı Oluşu Sözleşme Sisteminde Koruma Eksikliğine Neden Oluyor Mu? 61
1. Koruma Eksikliğinin Varlığını Savunan Görüş 61
2. Sözleşme Sisteminde Koruma Eksikliğinin Varlığını Savunan Görüşün Bazı Gerekçelerini Hükümsüz Kılan AİHM-İçtihatları 65
3. Sonuç 67
3. Bölüm:
AİHS'NİN 12 NOLU EK PROTOKOLÜ’NDEKİ AYRIMCILIK YASAĞI
I. PROTOKOL'ÜN TARİHÇESİ 70
II. 12 NOLU EK PROTOKOL'ÜN UYGULAMA ALANI 72
A. Giriş 72
B. 12. Protokol'ün 1. Maddesi „Genel Ayırımcılık Yasağı“ 74
C. 14. Maddenin Kapsamının, Protokol İle Genişletilmesi 75
1. “Yasal Olarak Saptanmış Tüm Haklar" Formülasyonunun Anlamı 77
2. “Devlet Makamları Nezdinde“ Ayrımcılık 80
4. Bölüm:
PROTOKOL'ÜN HUKUKİ ETKİSİNİN AİHM İLE
İHK'NİN AYRIMCILIK YASAĞI VE
GENEL EŞİTLİK İLKESİ'NE DAİR KARARLARININ
KARŞILAŞTIRILMASI YOLUYLA SAPTANMASI
I. MSHS SİSTEMİNDE EŞİTLİK İLKESİNİN KORUNMASI 84
A. MSHS Madde 26: Genel Eşitlik İlkesi (Uygulama Alanı ve Kapsamı) 86
B. İnsan Hakları Komitesi'nin 26. Madde İle İlgili Önemli Tespitleri 87
II. İHK VE AİHM'NİN MÜLKİYET HAKKI İLE İLGİLİ KARARLARI: ÇEK VAKALARI 89
A. İHK'nin Çek Davaları ile İlgili Bildirimleri 89
B. AİHM'nin Çek Cumhuriyeti'ne Karşı Açılan Davalarla İlgili İçtihatları 92
C. İnsan Hakları Komitesi ve AİHM'nin Çek Cumhuriyeti'ne Karşı Yöneltilen Şikayetlere İlişkin İçtihatlarının Karşılaştırılması 94
D. AİHM, 12. Protokol'ün Yürürlükte Olduğu Durumda Çek Cumhuriyeti'ne Karşı Açılan Davalar ile Liechtenstein ./. Almanya Davasında Nasıl Bir Karar Verirdi? 99
1. Çek Cumhuriyeti'ne Karşı Olan Vakalarda 99
2. Liechtenstein Vakasında 100
III. İHK İLE AİHM'NİN SOSYAL HAKLARA İLİŞKİN KARARLARININ KARŞILAŞTIRILMASI 101
A. MSHS 26. Maddesinin Sosyal Haklara İlişkin Uyuşmazlıklarda Uygulanması 101
B. AİHM'nin Sosyal Haklarla İlgili İçtihatları 105
1. Prime Bağlı Sosyal Hizmetler 106
2. Prime Bağlı Olmayan Sosyal Hizmetler 108
C. AİHM'nin ve İHK'nin Sosyal Haklara İlişkin Kararlarının Karşılaştırılması ve Protokol'ün Yürürlüğe Girmesinden Sonra AİHM'nin İçtihadında Oluşacak Olası Değişiklikler 109
IV. PROTOKOL'ÜN YABANCULAR HUKUKU ALANINDAKİ UYGULAMALARA ETKİSİ 112
A. AİHS'nin Geri Gönderme Yasağı'nın Dolaylı Olarak Uygulanmasına Neden Olan Hükümleri ile Strassburg Organları'nın Bu Alana İlişkin İçtihatları 114
1. Strasburg Organlarının AİHS'nin 3. Maddesine Dayanarak Geri Gönderme Yasağı'nı Uyguladığı İçtihatları 116
2. Strasburg Organlarının AİHS'nin 8. Maddesine Dayanarak Geri Gönderme Yasağını Uyguladığı İçtihatları 119
3. AİHS'nin 2. Maddesinden Kaynaklanan Geri Gönderme Yasağı 121
4. AİHS'nin 14. Maddesinin Yabancılar Hukuku ile İlgili İşlemlerde Uygulanması 122
B. MSHS Hükümlerinde ve İHK'nin İçtihatlarında Sınır Dışı veya İade Etme Kararlarına Karşı Koruma 125
1. MSHS 7. Maddesindeki "İşkence Yasağı" ve MSHS 6. Maddesindeki "Yaşama Hakkı" Uyarınca Sınır Dışı ve İade Etme İşlemlerine Karşı Koruma 125
2. MSHS 18. Maddesi Gereğince Vicdani Red Hakkının İadeyi Engellemesi 126
3. MSHS 23. Maddesinin "Evlenme ve Aile Kurma Özgürlüğü" İade Edilmeye Etkisi 127
4. MSHS'nin 13. ve 9. Maddesinden Doğan İade Edilmeyi Engelleyen Nedenler 128
5. MSHS'nin 2. “Ayrımcılık Yasağı” ve 26. “Eşitlik İlkesi” Maddelerinin Sınır Dışı Edilmeye Karşı Koruma Sağlaması 129
C. Protokol'ün Yabancılar Hukuku İle İlgili Uygulamalara Yapacağı Olası Etkinin AİHM'nin ve İHK'nin İçtihatlarının Karşılaştırılması Yoluyla Tespiti 130
1. Karşılaştırma 130
2. Protokol'ün Sınır Dışı veya İade Etme Gibi Yabancılar Hukuku İşlemlerine Etkisi 131
V. 12 NOLU EK PROTOKOL VE YATAY ETKİ “DRİTTWİRKUNG” SORUNU 133
A. AİHS'nde Yatay Etki Sorunu 134
1. Sözleşme Haklarının Doğrudan Yatay Etki Efekti 134
2. Sözleşme Haklarının Dolaylı Yatay Etkisi 139
3. Devletin Koruma Yükümlülüğü “Pozitif Yükümlülük” Kavramlarının Strassburg Organlarının İçtihatlarındaki Oluşumu ve Geliştirilmesi 140
4. AİHS'nin 14. maddesindeki Ayrımcılık Yasağı'nın Bireylerden Kaynaklanan İhlalinde Devletin Koruma Yükümlülüğü 144
B. Devletlerin Bireyi MSHS'ne Göre 3. Şahısların Müdahalelerine Karşı Koruma Yükümlülüğü 145
1. Devletlerin İHK İçtihatlarına Göre Koruma Yükümlülüğü 145
2. MSHS'nin Ayrımcılık Yasağı ile ilgili Hükümlerine Göre Koruma Yükümlülüğü 148
C. Yatay Etki Konusu ve 12 Nolu Protokol 150
VI. PROTOKOL'ÜN AİHM'NİN İŞ YÜKÜ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 153
A. Avrupa Konseyi Organlarına Yapılan Başvuru Usulünün Günümüze Kadar Olan Gelişimine Bakış 153
B. Protokol'ün AİHM'nin Olası İş Yükü Üzerindeki Etkisi 154
1. AİHM'ne Yapılan Başvuruların Sayısının Artma Olasılığı 154
2. AİHM'nin İş Yükü'nün Niteliksel Olarak Artması 156
3. Sonuç 157
SONUÇ BİLDİRİSİ 159
Kaynakça 169
