Şirket Yöneticilerinin Suç Genel Teorisi Çerçevesinde Ceza Sorumlulukları_{Kurul Halinde Alınan Kararlarda Nedensellik Bağı ve Faillik}

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 17
Giriş
I. ÇALIŞMANIN AMACI 21
II. ÇALIŞMANIN KAPSAMI 21
III. ÇALIŞMANIN EKONOMİ CEZA HUKUKU İLE BAĞLANTISI 22
A. Şirket Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlarda Bireysel Ceza Sorumluluğunun Belirlenmesinin Zorunluluğu 24
B. Şirket Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlarda Bireysel Ceza Sorumluluğunun Belirlenmesinin Zorluğu 35
C. “Deri Spreyi/Erdal” Kararı 39
IV. ÇALIŞMANIN CEVAPLAMAYA ÇALIŞTIĞI SORU 43
A. Delegasyona Rağmen Kararın Kurul Tarafından Alınması 43
B. İhmal Suretiyle İşlenen Taksirli Suç 46
V. ÇALIŞMANIN PLANI 47
Birinci Bölüm
KURUL KARARLARINDA NEDENSELLİK BAĞI SORUNSALI
I. KAVRAM OLARAK NEDENSELLİK BAĞI 55
A. Nedensellik Bağı Kavramını İsnadiyet Sorunsalı ile Birlikte Ele Alan Görüşler 56
B. Şart Teorisi 64
1. Conditio Sine Qua Non–Formülü 65
a. Rezerv Sebepler ve Hipotetik Nedensellik 66
b. Alternatif Nedensellik 67
2. Kanuna Uygun Şart–Formülü 69
3. Şart Teorisi Çerçevesinde Tartışılması Gereken Diğer Meseleler 73
a. Atipik Nedensellik 73
b. Nedenselliğin Kesilmesi 74
c. Öne Geçen Nedensellik 75
C. Şart Teorisine Göre Sorumluluğun Belirlenmesi 75
1. Objektif İsnadiyet Teorisine Dair Genel Açıklamalar 75
2. Nedensellik Bağında Özellik Gösteren Durumlara Objektif İsnadiyet Teorisinin Yaklaşımı 83
a. Kümülatif Nedensellik 83
b. Öne Geçen Nedensellik 84
c. Alternatif Nedensellik 85
d. Hipotetik Nedensellik 86
e. Hukuka Uygun Alternatif Davranışlar 86
aa. Yalın Nedensellik Teorisi 87
bb. Kaçınılabilirlik Teorisi 87
cc. Riskin Yükseltilmesi Teorisi 88
f. Kasıtlı Olarak Hareket Eden Üçüncü Kişinin Araya Girmesi 90
aa. Uygun İsnadiyet Teorisi 90
bb. İsnadiyet İlişkisinin Kesilmesi Teorisi 91
cc. Sınırlı Sorumluluk Alanı Teorisi 91
II. İCRA SURETİYLE İŞLENEN SUÇLARDA KURUL HÂLİNDE ALINAN KARARLARIN NEDENSELLİK BAĞI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ 92
A. Kanuna Uygun Şart Formülü Çerçevesinde Nedensellik Bağının Tespiti 93
1. Formülün Yalın Hâli 93
2. Yeterli Asgari Şart Teorisi 95
a. Teoriye Genel Bakış 95
b. Teorinin Kurul Hâlinde Alınan Kararlara Aktarılması 97
3. Kanuna Uygun Şart Formülünün Yalın Hâlinin ve Yeterli Asgari Şart Teorisinin Yetersiz Kaldığı Durumlar 99
a. Psikolojik Nedensellik 99
b. Somut Olaya Uygulanabilecek Doğa Yasasının Olmaması ya da Bu Yasanın Tekniğin Geldiği Seviyede Henüz Bilinmiyor Olması 103
aa. Kanuna Uygun Şart Formülünün Determinist Düzenliliğe Atfı 103
bb. Olasılıklı Nedensellik Modeli 106
4. Ara Değerlendirme – Conditio–Formülü ve “Black Box” Modeli 109
5. Genel Nedensellik 111
a. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu – Kısa Bir Bakış 111
b. İmalatçının Cezai Sorumluluğunun Belirlenmesinde Nedensellik Bağının Tespiti 114
c. Dolaylı Sonuç Çıkarma Yönteminin Değerlendirilmesi 117
B. Conditio–Formülü Çerçevesinde Nedensellik Bağının Tespiti 123
1. Somut Biçimiyle Netice Öğretisi 124
2. Alternatif Nedensellik ve Kümülatif Nedensellik 128
3. Savunulan Diğer Görüşler 132
a. Oylama Sırasındaki Oy Kullanma Sıralamasına Göre Nedensellik Bağının Tespiti 132
b. Sırf Kurul Üyesi Olmaktan Dolayı Kullanılan Her Oyun Nedensel Addedilmesi 135
4. Sorunun Çözümü – Kümülatif Nedenlerin Alternatifliği 136
III. İHMAL SURETİYLE İŞLENEN SUÇLARDA KURUL HÂLİNDE ALINAN KARARLARIN NEDENSELLİK BAĞI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ 144
A. Kümülatif Nedensellik ve Alternatif Nedensellik 146
B. Kümülatif Nedenlerin Alternatifliği 147
IV. KURUL HÂLİNDE ALINAN KARARLARIN OBJEKTİF İSNADİYET ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ 150
A. Yan Yana Faillerin Eylemlerinin Zamansal Olarak Aynı Anda Mevcut Olmadığı Durumlar 152
B. Kaçınılabilirlik Teorisi vs. Riskin Yükseltilmesi Teorisi 157
C. Değerlendirme 160
D. Ulaşılan Sonuçların Yan Yana Faillerin Eylemlerinin Zamansal Olarak Aynı Anda Mevcut Olduğu Durumlara (Kurul Kararlarına) Aktarılması 165
V. ARA DEĞERLENDİRME – ULAŞILAN SONUÇLARIN ÖRNEK OLAYLAR ÇERÇEVESİNDE ÖZETİ – İKİNCİ BÖLÜME DAİR ÖN AÇIKLAMALAR 169
İkinci Bölüm
KURUL KARARLARINDA
MÜŞTEREK FAİLLİK SORUNSALI
I. MÜŞTEREK FAİLLİK KURUMUNA GENEL BAKIŞ 183
A. Müşterek Fail: Tipik Eyleme Egemen Olan Kişi 183
B. Müşterek Failliğin Şartları 188
1. Ortak Suç İşleme Kararı 189
2. Suçun Birlikte İcrası 191
a. Suçun Yalnızca Hazırlık ve Planlama Safhasında Sunulan Katkı 191
b. Sukzesif Müşterek Faillik 198
II. KURUL KARARININ İCRASI İLE İŞLENEN SUÇUN KASTEN İŞLENEN BİR SUÇ OLMASI DURUMUNDA KURUL ÜYELERİNİN MÜŞTEREK FAİL OLARAK SORUMLU TUTULMASI 204
A. Müşterek Faillikten Bahsedilebilmesi İçin Suç Ortaklarından Her Birinin Katkısı Nedensel Olmak Zorunda Mıdır? 204
1. Müşterek Failliği Karşılıklı Azmettirme Olarak Açıklayan Görüş 205
2. Müşterek Failliği Müstakil Faillik ile Dolaylı Failliğin Kombinasyonu Olarak Açıklayan Görüş 206
3. Değerlendirme – Müşterek Failliğin Nedensellik Bağını İkame Edici Etkisi 206
4. Alternatif Müşterek Faillik 210
5. Additif Müşterek Faillik 211
6. Ulaşılan Sonucun Kurul Hâlinde Alınan Kararlar İçin İfade Ettiği Anlam 214
B. Müşterek Failliğin Ortak Suç İşleme Kararı ve Suçun Birlikte İcrası Olarak İfade Edilen Şartları Kurul Hâlinde Alınan Kararlar İçin Ne Anlam İfade Etmektedir? 215
C. Yatay İlişkide Müşterek Failliğin Kabul Edilmesinin Dikey İlişkide İfade Ettiği Anlam: Müşterek Dolaylı Faillik 220
III. KURUL KARARININ İCRASI İLE İŞLENEN SUÇUN TAKSİRLE İŞLENEN BİR SUÇ OLMASI DURUMUNDA KURUL ÜYELERİNİN MÜŞTEREK FAİL OLARAK SORUMLU TUTULMASI 234
A. Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumunun Tartışılması Gerekmeyen Durumlar 236
1. Kasıtlı Bir Suça Taksirle veya Taksirli Bir Suça Kastla İştirak Olmaz Kuralı 236
2. Taksirli Davranışa Üçüncü Bir Kişinin Taksirli Davranışının Eklendiği ve Herkesin Kendi Taksirli Fiilinden Dolayı Sorumlu Tutulabildiği Durumlar 241
3. Güven İlkesi ve Yetki Devrinin Taksirli Suçlarda İcra Ettiği Fonksiyon 245
B. Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumunun Tartışılması Gereken Durumlar 256
1. Nedensellik Bağının Tespit Edilemediği Olaylarda Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumu 256
a. Örnek Olaylar Bağlamında Meseleye İlişkin Görüşlerin Genel Hatları ile Ortaya Konması 256
b. Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumunu Reddeden Görüşün Nedensellik Bağının Tespit Edilemediği Olaylara İlişkin Çözüm Önerileri 261
aa. In Dubio Pro Reo–Kuralı Uyarınca Sorumsuzluk Çözümü 261
bb. Tek Faillik Sistemi Uyarınca Yan Yana Faillik Çözümü 263
cc. Garantörlük Çözümü 264
dd. Ara Değerlendirme 265
c. Taksirli Suçlarda Müşterek Failliği Kabul Etmeyen Görüşün Taksirli Suçlarda Müşterek Failliği Kabul Eden Görüşe Karşı İleri Sürdüğü Argümanlar ve Bunların Değerlendirilmesi 265
d. Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumunun Şartları 270
2. Kurul Hâlinde Alınan Kararlarda Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumu 272
3. Yatay İlişkide Müşterek Failliğin Kabul Edilmesinin Dikey İlişkide İfade Ettiği Anlam: Taksirli Müşterek Dolaylı Faillik 274
IV. ÖZEL DURUMLAR 277
A. Hukuka Uygun Yönde Oy Kullanan Kurul Üyesi 277
B. Çekimser Oy Kullanan Kurul Üyesi 280
C. Toplantıya Katılmayan Kurul Üyesi 282
D. Veto Hakkına Sahip Kurul Üyesi 283
E. Oylamanın Gizli Yapılması 285
V. ARA DEĞERLENDİRME – ULAŞILAN SONUÇLARIN ÖRNEK OLAYLAR ÇERÇEVESİNDE ÖZETİ – ÜÇÜNCÜ BÖLÜME DAİR ÖN AÇIKLAMALAR 286
Üçüncü Bölüm
KURUL KARARLARININ
HİYERARŞİK İŞ İLİŞKİSİ ÇERÇEVESİNDE
DEĞERLENDİRİLMESİ
I. ORGANİZASYON HÂKİMİYETİNE DAYALI DOLAYLI FAİLLİK 298
A. Genel Açıklamalar 298
B. İllegal Örgütlenmelerde Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumu 303
1. Kurumun Kurgulanmasının Altında Yatan Sebep 303
2. Kurumun Uygulanabilirliği İçin Öğreti Tarafından Ortaya Konulan Şartlar 308
a. Hiyerarşik Şekilde Örgütlenmiş Bir Güç Aygıtının Varlığı 309
b. Güç Aygıtının Hukuk Normlarından Sıyrılmış Olması 313
c. Doğrudan Fail Konumundaki Öndeki Şahsın İkame Edilebilir Olması 314
d. Doğrudan Failin Organizasyon İçin Tipik Olan Suçun İşlenmesine Eğilimli Olması 316
3. Kurumun Alman Federal Yüksek Mahkemesi (BGH) ve Türk Kanun Koyucusu Tarafından Tanınması 318
a. Alman Federal Yüksek Mahkemesi (BGH) 318
b. Türk Kanun Koyucusu (TCK m. 220/5) 326
C. Legal Örgütlenmelerde Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumu 331
1. Genel Açıklama 331
2. Alman Federal Yüksek Mahkemesi (BGH) 333
3. Alman Öğretisinin Konuya Yaklaşımı ve Önerdiği Çözüm Yolları 337
a. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumunun Legal Örgütlenmelere Aktarılabileceğini Kabul Eden Görüş 337
b. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumunun Legal Örgütlenmelere Aktarılabileceğini Reddeden Görüş 338
aa. Sorumluluğun Belirlenmesinde Müşterek Faillik Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüş 339
bb. Sorumluluğun Belirlenmesinde Yan Yana Faillik Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüş 340
cc. Sorumluluğun Belirlenmesinde Azmettirme Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüş 340
dd. Sorumluluğun Belirlenmesinde İhmali Suç Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüş 340
4. Değerlendirme 341
a. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumu vs. Sorumluluk Prensibi 341
b. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumunun Legal Örgütlenmelere Aktarılabileceğini Reddeden Görüşün “Üst”ün Sorumluluğu Hususunda Sunduğu Önerilerin Değerlendirilmesi 343
aa. Sorumluluğun Belirlenmesinde Müşterek Faillik Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüşün Değerlendirilmesi 343
bb. Sorumluluğun Belirlenmesinde Yan Yana Faillik Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüşün Değerlendirilmesi 346
cc. Sorumluluğun Belirlenmesinde Azmettirme Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüşün Değerlendirilmesi 346
dd. Sorumluluğun Belirlenmesinde İhmali Suç Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüşün Değerlendirilmesi 348
c. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumunun Şartlarının Legal Örgütlenmelere Özgü Yorumlanışı 350
II. “ALT”IN SUÇ İŞLEMESİNİ ENGELLEMEYEN “ÜST”ÜN İHMALDEN DOĞAN SORUMLULUĞU 354
A. Alman Ceza Hukukunda Meselenin Ele Alınışı 354
1. Alman Federal Yüksek Mahkemesi (BGH) 355
2. Alman Öğretisinin Konuya Yaklaşımı 357
a. “Üst”ün İhmalden Doğan Sorumluluğunun Teorik Alt Yapısına Dair Ortaya Konan Görüşler 357
b. Şirket Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suç Kavramına Dair Ortaya Konan Görüşler 358
B. Türk Ceza Hukuku Bakımından Değerlendirme 360
1. Şekli Hukuki Yükümlülük Öğretisi vs. İşlev Öğretisi: Ekonomi Ceza Hukukunda Garantörlüğün Kaynağı Olarak “Kanun” 361
2. “Üst”ün Fail Sıfatıyla Sorumlu Olacağı Görünüşte İhmali Suçların Sınırlı Sayıda Oluşu – “Üst”ün Şerik Sıfatıyla Sorumlu Olacağı Görünüşte İhmali Suçların Sınırlı Sayıda Olmayışı: İcrai Suça İhmali Davranışla İştirak 372
3. “Üst”ün İhmalden Doğan Sorumluluğunun Şartları ve Bu Sorumluluğun Uygulama Alanı 381
III. ARA DEĞERLENDİRME – ULAŞILAN SONUÇLARIN ÖRNEK OLAYLAR ÇERÇEVESİNDE ÖZETİ 389
Sonuç 399
Kaynakça 405
Kavramlar Dizini 445