Şirketler Hukukunun Geleceği Üzerine Bir İncelemeŞirket Yönetiminde Yapay Zeka
Arş. Gör. Dr. Sevda BORA ÇINAR
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 17
GİRİŞ
I. ÇALIŞMANIN KONUSU 19
II. KONUNUN ÖNEMİ VE ÇALIŞMANIN AMACI 20
III. ÇALIŞMANIN KAPSAMI VE SİSTEMATİĞİ 21
IV. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 23
A. Yapay Zekâ Kavramı 23
1. Yapay Zekânın Düşünsel Temelleri 23
2. Yapay Zekânın Amacı 26
3. Yapay Zekânın Tanımı 27
a. Zekânın Tanımı ve Kaynağı 28
aa. Zekânın Tanımı 28
bb. Zekânın Kaynağı 30
b. Doğal Zekânın Taklidi Olarak Yapay Zekâ ve İlgili Kavramlar 33
4. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Tarihsel Gelişimi 36
5. Bilimsel Bir Disiplin Olarak Yapay Zekâ Alanı 38
a. Yapay Zekânın Çalışma Alanları 39
b. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Geliştirilme Yöntemleri 43
aa. Makine Öğrenmesinde Uygulanan Yöntemler 43
bb. Yapay Zekânın Geliştirilme Aşamaları 45
B. Şirket Yönetimi Kavramı 47
BİRİNCİ BÖLÜM
ŞİRKETLER HUKUKU VE YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİYLE ETKİLEŞİMİ
I. TİCARET HUKUKU VE TEKNOLOJİ ETKİLEŞİMİ 49
A. Ticaret, Bilim ve Teknoloji Etkileşimi 49
B. Ticaretin Dijitalleşmesi ve Dijital Dönüşümün Uygulamaya Yansımaları 54
1. Ticari Faaliyetlerin Dönüşümü 55
2. Personelin Dönüşümü 59
C. Ticaretin Dijitalleşmesinin Olası Etki ve Sonuçları 63
1. Maliyet ve Kârlılık Üzerindeki Etkileri 63
a. Maliyetlerin Azalması ve/veya Kârın Yükselmesi 63
b. Yeni İhtiyaçlarla Maliyetin Yükselmesi ve/veya Zarar Edilmesi 65
aa. Teknoloji Maliyeti 65
bb. Ticari Faaliyetin Doğasından Kaynaklı Maliyetler 68
2. Sürdürülebilirlik ve Rekabet Edebilirlik Üzerine Etkileri 69
3. Kritik Durum Tespitlerine Yönelik Etkileri 76
a. Optimal Sermaye Yapısı Tahmini 76
b. Risk Yönetimi 77
c. İflas Tahmini 78
II. TEKNOLOJİNİN ŞİRKETLER HUKUKUNA ETKİLERİ 79
A. Genel Olarak Şirketler Hukukunun İşlev ve Amaçları 80
1. Şirket Yapılarının Düzenlenmesi ve Temel Özelliklerin Tespiti 80
a. Ayrı Tüzel Kişilik 81
b. Sınırlı Sorumluluk 82
c. Payın Devredilebilirliği 82
d. Profesyonel Yönetim 83
e. Yatırımcı/Pay Sahipliği 84
2. Menfaat Çatışmalarının Dengelenmesi 85
a. Pay Sahipleri ve Yöneticiler Arasındaki Menfaat Çatışmaları 86
aa. Temsil Sorunları ve Çatışmanın Dinamikleri 86
bb. Pay Sahibi Aktivizmi 89
b. Çoğunluk ve Azlık Pay Sahipleri Arasındaki Menfaat Çatışmaları 91
c. Şirket ve Üçüncü Kişiler Arasındaki Menfaat Çatışmaları 94
B. Teknolojik Gelişmelerin Şirketler Hukukunun Amaç ve İşlevleri Üzerindeki Etkileri 95
1. Şirket Yapılanmaları Üzerindeki Etkileri 95
a. Kişisiz Şirket Kavramı Üzerine Düşünceler 95
b. Şirketlerin Sermaye Yapısındaki ve Büyüklük Algısındaki Değişimler 97
2. Menfaat Çatışmaları Üzerindeki Etkileri 99
a. Pay Sahipleri ve Yöneticiler Arasındaki Menfaat Çatışmaları Açısından Değerlendirme 99
b. Çoğunluk ve Azlık Pay Sahipleri Arasındaki Menfaat Çatışmaları Açısından Değerlendirme 100
c. Şirket ve Üçüncü Kişiler Arasındaki Menfaat Çatışmaları Açısından Değerlendirme 101
III. YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİNİN ŞİRKET YÖNETİMİNE ETKİLERİ 102
A. Şirket Yönetiminde Değişim İhtiyacı 102
1. Sosyal Sorumluluk Bilincinin Yükselişi 102
2. Kişiselleştirilmiş Yönetim Algısının Nesnelleştirilmesi 105
3. Şirket Gibi Yönetilen Kurumlardan Kurum Gibi Yönetilen Şirketlere 107
a. Şirket ve Devletlerin Etkileşimi 107
b. Şirketlerdeki Yönetim Trendinin Kamu Tüzel Kişilerine Yansıması 110
B. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Karar Alma Süreçlerindeki Gelişimi: Temsil Teknolojileri 113
1. Akıllı Ajanlar 114
2. Organizasyon Yönetiminden Algı Yönetimine: Ajan Teknolojilerinin Şirket Yönetimine Etkisi 117
C. Teknolojinin Yönetimle Bütünleşmesi 118
1. Şirketin Beyni Olarak Yönetim Organı 118
2. Şirket Yönetiminde Yapay Zekâ Teknolojileri İhtiyacı 121
a. Yönetimin Büyük Verileri İşleme Zorluğu ve Zorunluluğu 122
b. Şirket Yönetiminde Kalite İhtiyacı 123
c. Yönetimde Kullanılan Bilişim Teknolojilerinin Geliştirilmesi İhtiyacı ve Kullanımlarının Yaygınlaşması 125
İKİNCİ BÖLÜM
ŞİRKET YÖNETİMİNDE YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİNİN KULLANILMASI
I. YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİNİN KULLANILMASI KARARI ALINMASI 128
A. Karara Yetkili Organın Tespiti 128
B. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Hukuki Niteliğinin Karara Etkisi 131
1. Tüzel Kişilik Çatısı Altında Yönetim Hizmeti Veren Teknoloji Şirketleri 131
2. Teknolojik Materyallerin Kişi Olarak Kabul Edilmesi Olasılığı 134
II. ŞİRKETE UYGUN YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİNİN EDİNİMİ 136
A. Sistemin Şirkete Dahil Edilme Yöntemleri 136
1. Sistemin Şirket Tarafından Tasarlanması 136
2. Sistemin Dışarıdan Alınması 138
a. Sistemin Satın Alınması 140
b. Sistemin Kiralanması 142
3. Sistem Maliyetinin Temsil Maliyeti Açısından Değerlendirilmesi 143
B. Sistemin Tasarımı ve Eğitimi 146
1. Şirketle Sistemin Birbirini Tanıması 146
2. Sistemin Kaliteli Verilerle Beslenmesi 149
3. Kullanıcı Dostu Bir Tasarım Mimarisi Oluşturulması 151
4. Gelenek ve Yenilik Arasında Bağ Kurulması 153
C. Sistem Güvenliğinin Sağlanması 154
1. Veri Gizliliği ve Veri Güvenliği Kavramları 154
2. Sistemin Hukuki Çerçevesinin ve Yetki Sınırlarının Belirlenmesi 157
3. Sistemin Güvenilir Olması 158
a. Sistemin Amaçlarından Sapması Riski 158
b. Siber Güvenliğinin Sağlanması 161
c. Sistem Çalışmasının Sürdürülebilirliği 164
III. ŞİRKET YÖNETİMİNDE YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİNİN KULLANILMASINA İLİŞKİN YÖNTEMLER 166
A. Şirket Yönetiminin Yapay Zekâ Teknolojileriyle Desteklenmesi 167
1. Genel Olarak Şirketleri Destekleyen Teknolojiler 167
2. Teknolojiye Transfer Edilerek Şirket Yönetimini Destekleyebilecek Başlıca Çalışma Alanları 168
a. Günlük ve Rutin İşler 168
b. Otomasyona Uygun Diğer İşler 169
3. Karar Alma Sürecini Kolaylaştıran Teknolojiler 170
a. Uygulamada Kullanılan İlk Yapay Zekâ Teknolojilerinden Biri Olarak: VITAL Örneği 171
aa. VITAL’in Doğuş Sebebi ve Süreci 171
bb. VITAL’in Kullanılma Yöntemi ve İlk Destekleri 172
cc. Teknolojinin Teknolojiyi Desteklemesi Paradoksu 173
b. Destekleyici Sistemlerin Şirket Yönetiminde Olumlu ve Olumsuz Etkileri 174
aa. Olumlu Etkileri 174
bb. Olumsuz Etkileri 176
B. Yönetim Kurulu Üyelerinin Yerini Yapay Zekâ Teknolojilerinin Alması 176
1. Şirket Yönetiminin Yapay Zekâ Teknolojilerine Bırakılmasının Nedenleri 176
a. Gerçek Kişi Karar Alıcıların Önemini Yitirmesi 176
b. Şirketlerin Gerçek Kişi Yöneticileri Gerektirmeyecek Şekilde Dijitalleşmesi 177
2. Teknoloji Tarafından Yönetilen Şirketlerde Gerçek Kişilerin Yeri 178
3. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Yönetim Kurulu Üyesi Gibi Etkin Olabileceği Alanlar 182
4. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Yönetim Kurulu Üyesi Olarak Atanması 183
5. Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi Olarak Kullanılabilen Yapay Zekâ Teknolojileri 187
C. Şirket Yönetiminin Yapay Zekâ Teknolojilerine Devredilmesi 188
1. Şirket Yönetimin Devrine İlişkin Genel Bilgiler 188
a. Yönetimi Devretme İhtiyacının Sebepleri 188
b. Yönetimin Devredilme Yöntemi ve Devrin Sonuçları 190
2. Yönetimin Yapay Zekâya Devredilebilirliği Olgusu 193
3. Yönetimde Belli Alanların Yapay Zekâ Teknolojilerine Devredilmesinin Fayda ve Riskleri 195
a. Faydalar 195
b. Riskler 196
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ŞİRKET YÖNETİMİNDE YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİ KULLANILMASININ HUKUKİ SONUÇLARI
I. TİCARET UYGULAMASINDA KULLANILAN YAPAY ZEKÂ YÖNETİM TEKNOLOJİLERİNİN TİCARET HUKUKU UYGULAMASINA YANSIMALARI 199
II. MEVCUT ŞİRKETLER HUKUKU DÜZENLEMELERİ IŞIĞINDA HUKUKİ SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 200
A. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Kullanılması Halinde Hukuki Sonuçlar 200
1. Yapay Zekâ Teknolojileri Kararına Uyulmasının Hukuki Sonuçları 200
a. Gerçek ve/veya Tüzel Kişi Yönetim Kurulu Üyeleri Açısından Sorumluluk 201
b. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Sorumluluğunun Değerlendirilmesi 202
2. Yapay Zekâ Teknolojileri Kararına Uyulmamasının Hukuki Sonuçları 204
B. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Kullanılmaması Halinde Hukuki Sonuçlar 207
1. Özen Yükümlülüğü Açısından Değerlendirme 207
2. Kaçırılan Fırsatlar ve Düşülen Tuzaklar Açısından Değerlendirme 209
a. Kaçırılan Fırsatlar 209
b. Düşülen Tuzaklar 212
3. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Kullanılmamasının Sorumluluğa Etkisi 213
III. ŞİRKETLER HUKUKU DÜZENLEMELERİNİN TEKNOLOJİYLE DÖNÜŞÜMÜ 217
A. Şirketler Hukuku Düzenlemelerinde Değişim İhtiyacı 217
1. Genel Olarak Hukukta Dijital Dönüşüm İhtiyacı 217
2. Ticaret Hukuku Mevzuatı ve Dijital Dönüşüm İhtiyacı 218
3. Şirket Yönetimine İlişkin Düzenlemelerde Değişim İhtiyacı 220
B. Ticaret Hukuku Mevzuatının Dijital Dönüşüme Yaklaşımı 221
1. Küresel Ölçekte Ticaret Hukuku Mevzuatlarının Yaklaşımı 221
2. Türk Ticaret Hukukunun Dijital Dönüşüme Yaklaşımı 226
C. Belirsizliği Giderebilecek Bazı Düzenleme Yöntemleri 227
1. Sorunların Kaynağına Göre Kapsayıcı Düzenlemeler Yapılması 227
2. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Etkinliğine Göre Belirleme Yapılması 229
D. Şirketler Hukuku Alanında Yapılması Düşünülen Düzenlemeler 231
1. Genel Olarak 231
2. Şirket Yönetimine İlişkin Düzenleme Stratejileri 232
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ŞİRKET YÖNETİMİNİN GELECEĞİ ÜZERİNE BİR KARAR AĞACI TASARIMI
I. KARAR AĞACI TASARIMININ AMACI 237
II. KARAR AĞACININ OKUNMA YÖNTEMİ 238
III. KARAR AĞACI: TİCARET VE TEKNOLOJİ ETKİLEŞİMİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER 239
IV. KARAR AĞACI ŞEMASI 285
SONUÇ 287
Kaynakça 295
Kavram Dizini 315
Yazarın Özgeçmişi 319
