Şirketlerde Yönetim Kurulu Krizleri ve Çözüm Yolları
Dr. Umut METİN ( Avukat-Arabulucu )
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Teşekkür 9
Kısaltmalar 21
Özet 25
Giriş 27
Birinci Bölüm
ANONİM ŞİRKETTE ORGANİZASYON
1. ANONİM ŞİRKETTE ORGANLAR 33
1.1. Zorunlu Organlar 41
1.1.1. Genel Kurul 44
1.1.2. Yönetim Kurulu 52
1.2. Zorunlu Organlar Arası İlişkiler 59
1.2.1. Yönetim Kurulu ve Genel Kurul Arasındaki İlişki 71
1.2.1.1. Salt Yetki Prensibi 72
1.2.1.2. Lider Prensibi 73
1.2.1.3. İşlevler Ayrılığı Prensibi 73
1.2.1.4. Sınırlandırılmış Salt Yetki Prensibi 74
1.2.1.5. Prensiplere İlişkin Değerlendirmemiz 74
1.2.2. Kişilerin Organlardaki Konumdan Kaynaklanan Modeller 76
1.2.2.1. Pay Sahiplerinin Yönetimi 76
1.2.2.2. Yarı Profesyonel Yönetimi 77
1.2.2.3. Profesyonellerin Yönetimi 77
1.3. İhtiyari Organlar 78
İkinci Bölüm
YÖNETİM KURULUNUN OLUŞTURULMASI
2. ANONİM ŞİRKETLERDE YÖNETİM 83
2.1. Yönetim Kurulunun İşlevi 84
2.2. Yönetim Kurulunun Organizasyonu ve Organizasyon Modelleri 87
2.2.1. Tekli Sistem (Monist Sistem) 88
2.2.2. İkili Sistem (Dualist Sistem) 91
2.2.3. Karma Sistem 93
2.2.4. Tercihli Sistem 93
2.2.5. Türk Hukuk Sisteminde Yönetim Kurulunun Organizasyonu 94
2.3. Yönetim Kurulunun Yapılandırılması 97
2.3.1. Yönetim Kurulu Üyelerinin Seçimi 100
2.3.1.1. Yönetim Kurulunun Esas Sözleşmeyle Seçilmesi 100
2.3.1.2. Yönetim Kurulunun Genel Kurul Tarafından Seçilmesi 101
2.3.1.3. Kamu Tüzel Kişilerinin Yönetim Kuruluna Üye Göndermesi 102
2.3.1.4. Yönetim Kurulunun Üye Seçmesi (Tamamlaması) 105
2.3.1.5. Mahkeme Tarafından Yönetim Kurulu Üyesi Atanması 106
2.3.2. Yönetim Kurulu Üyeliği İçin Aranan Şartlar 107
2.3.2.1. Kanunda Öngörülen Şartlar 107
2.3.2.1.1. Tam Ehliyet Şartı 107
2.3.2.1.2. Seçilme Engeli Bulunmaması Şartı 108
2.3.2.1.3. Gerçek veya Tüzel Kişi Olma Şartı 109
2.3.2.1.4. Pay Sahibi Olmanın Zorunlu Olmaması 111
2.3.2.2. Esas Sözleşme ile Ek Şartlar Öngörülmesi 112
2.3.3. Yönetim Kurulu Üye Sayısı 120
2.3.3.1. Üye Sayısının Esas Sözleşmede Yazılı Olması 121
2.3.3.2. Üye Sayısına Yönelik Özel Düzenlemeler 128
2.3.3.3. Toplam Üye Sayısının Tek Sayılardan Tercih Edilmesi 129
2.3.3.4. Yönetim Kurulu Üye Sayısı ve Kooptasyon Uygulaması 133
2.3.3.5. Bir Üyeli Yönetim Kurulu 138
2.3.4. Yönetim Kurulu Üyelerinin Görev Süresi 143
Üçüncü Bölüm
YÖNETİM KURULUNUN İŞLEYİŞİ
3. YÖNETİM KURULUNDA ÇALIŞMA BİÇİMİ 147
3.1. Yönetim Kurulunda Görev Dağılımı ve Üyelik Çeşitleri 148
3.1.1. Yönetim Kurulu Başkanı 149
3.1.2. Bir Kişilik Yönetim Kurulunda Başkanlık Görevi 156
3.1.3. Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve Başkana Vekâlet Şartı 158
3.1.4. Genel Sekreter 163
3.1.5. Murahhas Üye 166
3.1.6. İnançlı Yönetim Kurulu Üyesi 167
3.1.7. Fiili Yönetim Kurulu Üyesi 171
3.1.8. Yedek Yönetim Kurulu Üyesi 173
3.1.9. Tamamlayıcı Yönetim Kurulu Üyesi 177
3.1.10. Yedek ve Tamamlayıcı Yönetim Kurulu Üyeliğinin Farkı 181
3.2. Yönetim Kurulu Üyeleri ile Şirket Arasındaki Hukuki İlişkinin Niteliği 183
3.3. Yönetim Kurulu Üyelerinin Görev ve Yükümlülükleri 184
3.4. Yönetim Kurulunun Çalışması ve Karar Alması 186
3.4.1. Yönetim Kurulu Toplantı Türleri ve İşleyişleri 187
3.4.1.1. Fiziki Toplantı 187
3.4.1.1.1. Toplantı Gündeminin Belirlenmesi 188
3.4.1.1.2. Yönetim Kurulu Toplantı Çağrısı ve Şekli 189
3.4.1.1.3. Toplantı ve Karar Yeter Sayısı 192
3.4.1.2. Elektronik Ortamda Toplantı 194
3.4.1.3. Elden Dolaştırma Yöntemiyle Karar Alınması 198
3.5. İşleyişte Komite ve Komisyonların Konumu 202
3.6. İşleyişte CEO’nun ve Müdürün Konumu 207
Dördüncü Bölüm
YÖNETİM KURULU KRİZLERİ VE KRİZLERİN ETKİLERİ
4. KRİZ KAVRAMI 211
5. YÖNETİM KURULU KRİZLERİNİN TÜRLERİ, SEBEPLERİ VE ETKİLERİ 214
5.1. Yönetim Kurulu Krizlerinin Türleri 214
5.1.1. İradi Kriz (Stratejik Kriz) 215
5.1.2. Çatışmaya Dayalı Krizler 216
5.1.3. Yönetim Kurulu Dışındaki Sebeplerden Doğan Krizler 219
5.1.4. Kilitlenme, Organ Yokluğu Sonucu Doğuran Krizler 220
5.2. Kriz, Kilitlenme ve Sorunlu Durumlara Örnekler 225
5.2.1. Yönetim Kurulu Toplantısının Yapılamaması 225
5.2.1.1. Toplantı Çağrısı Yapılamaması 228
5.2.1.2. Toplantı Yeter Sayısına Ulaşılamaması 232
5.2.2. Yönetim Kurulunun Karar Alamaması 239
5.2.3. Yönetim Kurulu Başkanının Kilitlenmeye Sebep Olması 244
5.2.4. Yönetim Kurulu Üyelerinin Üstünlük Çekişmesi 250
5.2.5. Belirli Gruplara Yönetim Kurulunda Temsil Edilme Hakkı Tanınması Sonucu Ortaya Çıkabilecek Kilitlenme 254
5.2.6. Yönetim Kurulunun İbra Edilmemesi 263
5.2.7. Yapısal Değişiklikler Sonucu Ortaya Çıkan Krizler 267
5.2.8. Organik Bağ İddiası ve Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması 270
5.2.9. Hâkim Şirketin Bağlı Şirket Üzerindeki Hâkimiyet Yetkisinin Kötüye Kullanılması 273
5.2.10. Esas Sözleşme Düzenlemeleri Nedeniyle Yönetim Kurulunun İşlerlik Kaybı 276
5.2.11. Komisyonlarda Kilitlenme Sorunu 278
5.2.12. Çok Uluslu Şirketlerde Kültür Çatışması ve Mesafe Sorunu 281
5.3. Yönetim Kurulu Krizlerinin Etki ve Sonuçları 282
5.3.1. Yönetim Kurulu Krizinin Şirkete Etkisi 282
5.3.2. Yönetim Kurulu Krizinin Pay Sahiplerine Etkisi 285
5.3.3. Yönetim Kurulu Krizinin Yönetim Kurulu Üyelerine Etkisi 286
5.3.4. Yönetim Kurulu Krizinin Genel Kurula Etkisi 288
5.3.5. Yönetim Kurulu Krizinin Diğer Etkileri 289
Beşinci Bölüm
ÖNLEYİCİ TEDBİRLER İLE KRİZ ANI VE
SONRASINA İLİŞKİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
6. KRİZ/KİLİTLENME ÖNCESİ YAPILABİLECEKLER 291
6.1. Kurumsal Yönetim İlkelerinin Tatbiki 292
6.2. Esas Sözleşmede Öngörülebilecek Düzenlemeler 298
6.2.1. Emredici Hükümler İlkesinin Doğurduğu Sorunlar ve Görüşümüz 301
6.2.2. Temsil Yetkisinin Planlanması 308
6.2.3. Yönetim Kurulu Üye Sayısının Belirlenmesinde Takdir Yetkisi 309
6.2.4. E–YK Toplantısı Yapılması 310
6.2.5. Görev Sürelerinin Kademeli Olarak Belirlenmesi 311
6.2.6. Kooptasyon İşleyişinde Riskin Bertaraf Edilmesi 312
6.2.7. Yönetim Kurulu Görev Dağılımına Genel Kurul Müdahalesi 317
6.2.8. Yönetim Kurulunda Temsil Hakkı Tanınması 317
6.2.9. Yönetim Kurulunda Oylama Usulünün Değiştirilmesi 322
6.2.10. Uzlaştırmacı Görevlendirilmesi 323
6.2.11. Yedek ve/veya Tamamlayıcı Yönetim Kurulu Üyesi Seçimi 326
6.2.12. Toplantı ve Karar Yetersayılarının Hafifletilmesi 328
6.2.13. Bir Kişilik Yönetim Organına Danışma Kurulu Desteği 332
6.2.14. Onursal Başkanlık 334
6.2.15. Eş Başkanlık Modeli 336
6.3. Pay Sahipleri Sözleşmesi 338
6.4. Oy Şartı 346
6.5. Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi 348
6.6. Aile Anayasası 351
6.7. Çok Şirketli Yapılarda Yalıtımın Sağlanması 361
7. KRİZ/KİLİTLENME SONRASI ŞİRKET İÇİ ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ 363
7.1. Yönetim Kurulunun Kendi Sorununu Gidermesi 363
7.2. Genel Kurulun Soruna Müdahalesi 364
7.3. Payların Devri 367
7.3.1. Kilidin Şirketlerin Birleşmesi Yoluyla Açılması 371
7.3.2. Hâkim Pay Sahibinin Satın Alma Hakkını Kullanarak Kilidi Açması 376
7.3.3. Haklı Sebeple Fesih Davası Yoluyla Kilidin Açılması 379
7.3.4. Alternatif Pay Devir İmkânları Yaratılarak Kilidin Açılması 380
7.3.4.1. Karşılıklı Pay Alım/Satım Hakları Kullanımı ile Kilidin Açılması 380
7.3.4.2. Birlikte Satma ve Birlikte Satışa Zorlama Hakkının Kullanılmasıyla Kilidin Açılması 383
7.3.4.3. Öncelik ve Önalım Haklarının Kullanılması ile Kilidin Açılması 385
7.3.5. Esas Sözleşmede Pay Devrine İlişkin Yükümlülük Getiren Hükümlere Yer Verilip Verilemeyeceği Sorunu 387
7.4. Pay Devri Sınırlandırmalarının (Bağlam) Yönetim Kurulu Krizi ve Kilitlenmelerinde Çözüm Etkisi 390
7.5. Şirketin Kendi Paylarını Edinmesi 397
7.6. Şirketin Bölünmesi 406
7.7. Şirketin Tasfiyesi 408
Altıncı Bölüm
KRİZ VE KİLİTLENMEDE GEÇİCİ HUKUKİ KORUMALAR ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ VE
MUHTEMEL DAVALAR
8. KRİZ/KİLİTLENME SÜREÇLERİNDE GEÇİCİ HUKUKİ KORUMALAR 413
8.1. Geçici Hukuki Koruma İhtiyacı ve Faydası 413
8.2. İhtiyati Tedbir 414
8.3. Kriz/Kilitlenmede Gündeme Gelebilecek İhtiyati Tedbirler 415
8.3.1. Kayyım Atanması 415
8.3.2. Fesih Davasında Atanan Kayyımın Yetkileri ve Kilitlenmeye Farklı Bir Faydası 422
8.3.3. Özel Fesih Davalarında İhtiyati Tedbir Kararlarının Değerlendirilmesi 425
9. KRİZ/KİLİTLENME HALİNDE UYGULANABİLECEK ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ 427
9.1. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemlerinin Uygulama Önceliği 428
9.2. Arabuluculuk ile Yönetim Kurulu Kriz ve Kilitlenmesinin Çözümü 432
9.3. Med–Arb: Arabuluculuk ve Tahkim Uygulaması 443
9.4. Arb–med: Tahkim ve Arabuluculuk Uygulaması 449
9.5. Tahkim ile Yönetim Kurulu Kriz ve Kilitlenmesinin Çözümü 451
9.6. Kilitlenme Çözümünde Seri Tahkim Usulü 457
10. KRİZ/KİLİTLENME HALİNDE BAŞVURULABİLECEK ÖZEL FESİH DAVALARI 459
10.1. Son Çare Dava Yolu: Fesih İçin Özel Davalar 459
10.2. Yönetim Kurulu Açısından Organ Yokluğuna Dayalı Fesih Davası (TTK md. 530) 460
10.2.1. Kilitlenebilen Yönetim Kurulunun Organ Olarak Varlığı 461
10.2.2. Organ Yokluğunda Aranan Süre 467
10.2.3. Esas Sözleşme Hükmü ile Kilitlenmenin Organ Yokluğu Olarak Kabulü 470
10.2.4. Yönetim Kurulunun Organ Olarak Yokluğu Halinde Mahkemece Alınabilecek Tedbirler 472
10.3. Yönetim Kurulundaki Kriz/Kilitlenme Sorunlarında Stratejik Bir Yöntem Olarak Haklı Sebeple Şirketin Feshi Davası (TTK md. 531) 472
10.3.1. Haklı Sebeple Fesih Davasının Yönetim Kurulu Kriz ve Kilitlenmelerinde Tatbiki 474
10.3.2. Kriz ve Kilitlenmelerde Haklı Sebeple Fesih Davası Açabilmek İçin Pay Sahipliği Şartı 480
10.3.3. Haklı Sebep Kavramı ile Karar Tarihine En Yakın Tarihteki Değer Konularına Yönetim Kurulu Sorunları Açısından Yaklaşım 482
10.3.4. Fesih Kararı ve Diğer Çözümler 490
10.3.4.1. Şirketten Çıkarma Kararı 491
10.3.4.2. Mahkemenin Üretebileceği Diğer Çözümler 495
10.3.5. Organ Yokluğuna Dayalı Fesih Davası ile Haklı Sebeple Fesih Davası Farkı ve Uygulama Tercihi Konusundaki Görüşümüz 506
11. YÖNETİM KURULUNU İŞLER KILMAK İÇİN SORUMLULUK DAVASI İHTARATI 510
11.1. Davanın Tarafları 511
11.2. Kanundan Doğan Yükümlülüğün İhlali 515
11.3. Esas Sözleşmeden Doğan Yükümlülüğün İhlali 515
11.4. Sorumluluk Davasında Kusur 516
11.5. Sorumluluğu Sona Erdiren Sebepler 520
11.6. Kilitlenme Halinde Pay Sahiplerinin Sorumluluğu 523
11.7. Yönetim Kurulu Üyesinin Mesleki Sorumluluk Sigortası 524
12. YAPAY ZEKÂNIN YÖNETİM KURULUNDA KONUMLANDIRILMASI 527
12.1. Yapay Zekânın YK Üyesi Olabilme Sorunu 528
12.2. Yapay Zekânın Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğuna Etkisi 532
Sonuç 535
Kaynakça 543
Kavramlar Dizini 573
