İnsan fiziksel gereksinimlerini karşılamaktan hayat amaçlarını gerçekleştirmeye kadar her konuda yaşamı boyunca sorunlarla uğraşmakta ve çözüm bulmaya çalışmaktadır. Popper’in deyimiyle “hayat sorun çözmektir”. Kimi insanlar için çözümü son derece kolay olan sorunlar, diğerleri için aşılması neredeyse olanaksız engeller olabilmektedir. Diğer yandan hayatımızı kolaylaştıran her şey, sorun çözme süreci sonunda ortaya çıkmıştır. Sorun çözme, bu anlamda hayatı kolaylaştıran buluşları gerçekleştirmeyi sağlayan yaratıcılıkla ilgilidir. Sorun çözme süreci, mevcut durumla, hedeflenen durum arasındaki süreçtir. Bu kitapta sorunun algılanmasından çözümüne kadar olan süreçte etkili olan unsurlar ve sorun çözme için kullanılabilecek tekniklere yer verilmektedir. Kitabın ilk bölümünde sorun kavramı ve sorun çözme sürecine, ikinci bölümde sorun çözme-yaratıcılık ilişkisine, son bölümde de sorun çözme tekniklerine yer verilmiştir.
İÇİNDEKİLER KİTAP HAKKINDA III SUNUŞ VII GİRİŞ 1
1. SORUN KAVRAMI 3 1.1. Sorunların Sınıflandırılması/Sorun Türleri 6 1.2. Sorun Çözme 9 1.3. Karar Verme 16 1.4. Sorun Çözme-Karar Vermenin Mihenk Taşı: İletişim 21 1.5. Sorun Çözmeye İlişkin Kuramlar 28 1.5.1. Bilgi İşleme Kuramı 29 1.5.2. Aşamalar Modeli 30 1.5.3. John Dewey’in Yaratıcı Sorun Çözme Modeli 30 1.5.4. Karl Popper’in Sorun Çözme Kuramı 31 1.5.5. Thomas Kuhn ve Paradigma 32 1.5.6. Alex Osborn ve Sorun Çözme Kuramı 32 1.5.7. Niels Bohr ve Parçacık (Kuantum) Kuramı 32
2. YARATICILIK VE SORUN ÇÖZME 33 2.1. Yaratıcılık Kuramları 49 2.1.1. Psikoanalitik Yaratıcı Düşünce Kuramı 49 2.1.2. Gestalt Kuramları 50 2.1.3. İnsancıl Kuram 50 2.1.4. Çağrışım Kuramları 50 2.1.5. Algısal Kuram 51 2.1.6. İnsancıl Kuram 51 2.1.7. Bilişsel Gelişimsel Kuram 51 2.1.8. Karmaşık Kuramlar 51 2.1.9. Csikzentmhalyi’nin Sistem Yaklaşımı 52 2.2. Yaratıcı Sorun Çözme Süreci 52 2.2.1. PUKÖ Döngüsü 52 2.2.2. Altı Basamaklı Sorun Çözme Süreci 54 2.2.3. Polya’nın Dört Basamaklı Sorun Çözme Süreci 55 2.2.4. Yedi Adımda Sorun Çözme Sistematiği 56
3. SORUN ÇÖZME TEKNİKLERİ 59 3.1. Sorunu Tanımlama 59 3.2. 5N-1K 61 3.3. Hata Ağacı Tekniği 62 3.4. Pareto Analizi 65 3.5. Balık Kılçığı 69 3.6. Karar Ağacı Tekniği 71 3.7. Beyin Fırtınası 72 3.8. Karakteristik Özelliklerin Sıralanması 75 3.9. Birleştirme Tekniği 77 3.10. Morfolojik Analiz Tekniği 78 3.11. Güç Alanı Analizi 79 3.12. Abartma Teknikleri 80 3.13. Akış Şeması 81 3.14. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği 81 3.15. Zihin Haritası 82 3.16. Çapraz Düşünme Teknikleri 83 3.17. Delphi Tekniği 84 3.18. Eşlenik Sıralama Tekniği 84 3.19. Hayal Gücü Mühendisliği 84 3.20. İlişki Diyagramı 85 3.21. Kontrol Listeleri 85 3.22. Nominal Grup Tekniği 86 3.23. Sinektik 86 3.24. Sorunlu Parçayı Çözüm Yaratanla Değiştirme 87 3.25. Tahrik Edici Düşünme Tekniği 87 3.26. Kepner /Trego Analiz Tekniği 87 3.27. V Tekniği 88 3.28. Yaratıcı Düşünme ve PO (Şifre Sözcük) 88 3.29. Ters Çevirme Tekniği 89 3.30. Yoklama Kağıtları 90
