Sosyal Hakların Yargısallaştırılması
Dr. Öğr. Üyesi M. Gözde ATASAYAN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZi
İÇİNDEKİLER.iii
KISALTMALARviii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ULUSAL ÜSTÜ İNSAN HAKLARI HUKUKUNDA SOSYAL HAKLARIN
YARGISAL ve YARI-YARGISAL YOLLARLA KORUNMASI
Ulusal Üstü Yargısal Koruma Örneği: İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi 26
İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Sosyal Haklar . 26
Örnek Kararlar . 39
Çalışma Hakkı: İşveren ile Çalışan Arasında Adil Bir Denge. 40
Kaynakların Eşgüdümü ve Evrimci Yorum Işığında Sendikal Haklar:
Toplu İş Sözleşmesi ve Grev Hakkı 48
Mülkiyet Hakkının Bir Uzantısı Olarak Sosyal Güvenlik Hakkı ve
Otonom Yorum . 51
Pozitif Yükümlülüklerin Evrimi: Sağlık Hakkı ve Sağlıklı Bir Çevrede
Yaşama Hakkı . 57
Yaşam Hakkı: Yaşamın Koruması Yükümlülüğü 57
İşkence ve Kötü Muamele Yasağı: İnsan Onuru ve Asgari Yaşam
Koşullarını Sağlama Yükümlülüğü 68
Özel Yaşam ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı: Çevresel Konular ve
Sosyal Yükümlülükler 74
Konut Hakkı: Ölçülülük İlkesi 77
Ayrımcılık Yasağı ve Dezavantajlı Gruplar 84
Sözleşme’nin 14. Maddesi Çerçevesinde Ayrımcılık Yasağı. 86
Cinsiyet Ayrımcılığı . 91
Cinsel Yönelim Temelinde Ayrımcılık 99
Dezavantajlı Gruplar. 102
Engelliler 103
Çocuklar 113
iii. Yaşlılar . 119
Azınlık Grubu Örneği Olarak Romanlar. 129
Değerlendirme 138
İçindekiler
iv
Ulusal Üstü Yarı-Yargısal Koruma Mekanizmaları ve Sosyal Haklar.147
BM Sisteminde Öngörülen Mekanizmalar .147
BM İnsan Hakları Komitesi ve Sosyal Haklar.147
BM Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi .147
İnsan Hakları Komitesi Kararlarından Örnekler .149
Sosyal Güvenlik Hakkı149
Çalışma Hakkı.151
iii. Sendikal Özgürlükler.152
Eğitim Hakkı .153
Konut Hakkı 154
Sağlık Hakkı155
vii. Kendi Kültüründen Yararlanma Hakkı158
viii. Kendi Kaderini Tayin Hakkı .160
Değerlendirme.161
BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi Kararlarında Sosyal
Haklar 161
BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi.161
Sözleşme’nin Denetim Organı Olarak Ekonomik, Sosyal ve Kültürel
Haklar Komitesi 163
Komite’nin Tarih Sahnesinde Ortaya Çıkışı ve Görevleri.163
Periyodik Raporların İncelenmesi .165
iii. Genel Yorumlar.170
Bireysel Başvuru Yolu 173
(1) Yaşamaya Elverişli Konut Hakkı 176
(2) Komite’nin Değerlendirmeleri 178
ESKHS’de Yer Alan Hakların Gerçekleştirilmesine İlişkin Devletin
Yükümlülükleri .184
Elverişli Kaynakların Azami Düzeyde Kullanılması 185
Aşamalı Gerçekleştirme 188
iii. Önlemler Alma191
Ayrımcılık Yasağı .196
Uluslararası İş Birliği 197
Asgari Öz/Çekirdek Yükümlülükler199
vii. Örnek Haklar Bağlamında Hakların Özü 205
(a) Sağlık Hakkı206
(b) Çalışma Hakkı .207
(c) Eğitim Hakkı .207
İçindekiler
v
(d) Su Hakkı . 208
(e) Sosyal Güvenlik Hakkı . 210
viii. Saygı Duyma, Koruma ve Gerçekleştirme Yükümlülükleri . 211
Hakların Geriye Götürülemezliği . 214
Değerlendirme 215
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Sosyal Haklar 216
ILO’nun İşleyişi, Üçlü Yapı ve Sosyal Diyalog 219
Yasama Faaliyeti 221
Sözleşme ve Tavsiye Kararlarının Hazırlanması 221
Denetim Mekanizması. 223
Periyodik Rapor Verme Sistemi . 223
Özel Denetim Mekanizmaları. 225
Sendikaların Şikayetleri 225
Devletlerarası Şikayet. 225
iii. Sendika Özgürlüğüne İlişkin Özel Şikayet Yolu 226
ILO Bildirgeleri ve Çalışma Yaşamına İlişkin Temel İlkeler 227
Temel İlkelere İlişkin ILO Birikimi 231
Sendikal Özgürlükler 231
Zorla ve Zorunlu Çalıştırma Yasağı . 236
Ayrımcılık Yasağı 238
Çocuk İşçiliğinin Ortadan Kaldırılması 240
ILO ve Sosyal Güvenlik Hakkı . 242
Değerlendirme. 246
Avrupa Sosyal Haklar Komitesi ve Sosyal Haklar. 248
Avrupa Sosyal Şartı, Ek Protokoller ve Gözden Geçirilmiş Avrupa
Sosyal Şartı 248
Denetim Organları. 252
Avrupa Sosyal Haklar Komitesi . 252
Hükümetler Komitesi . 254
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi. 254
Denetim Mekanizması. 255
Periyodik Raporların İncelenmesi 255
Toplu (Kolektif) Şikayet Usulü 258
Avrupa Sosyal Şartı’ndaki Haklar: Yorumlar, Örnek Davalar ve
Tavsiyeler 260
ASHK’nin Şart’ta Yer Alan Hakları Yorumlamadaki Genel
Yaklaşımı 260
İçindekiler
vi
Örnek Kararlar 263
Sağlığın Korunması Hakkı 263
Sosyal Güvenlik Hakkı267
iii. Sosyal ve Tıbbi Yardım Hakkı274
Engelli Hakları 280
Yoksulluk ve Sosyal Dışlanmaya Karşı Korunma Hakkı285
Konut Hakkı 291
Değerlendirme .299
İKİNCİ BÖLÜM
SOSYAL HAKLARIN ULUSAL ALANDA
YARGI YOLUYLA KORUNMASI
Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Sosyal Hakların Yargısallaştırılması
Serüveni: Farklı Yargısal Tutum ve Standartlar .303
Anayasal Temeller303
Yargısal Tutumlar ve Ölçütler 308
Makullük Testi.308
Anlamlı Anayasal Diyalog.316
Hakların Bütünselliği İlkesi ve Kamu Yararı Davası Usulü 319
Tutela ve Temel Hakların Geniş Yorumu 327
Asgari Gereklilik Doktrini .328
Anayasaya Aykırılık Hali Doktrini 333
Değerlendirme 338
Türkiye’de Sosyal Hakların Yargısallaştırılması Serüveni .344
Sosyal Hakların Anayasallaşması.344
1961 Anayasası Öncesi: Sosyal Haklar Öncesi Dönem.344
1961 Anayasası’nda Sosyal Haklar: Sosyal Hakların Anayasallaşması.349
1982 Anayasası’nda Sosyal Haklar: Anti-sosyal Anayasa.355
Anayasa’nın 65. Maddesi ve Sosyal Haklar .360
Anayasal Çerçeve.360
1961 Anayasası Döneminde Devletin Sosyal ve Ekonomik
Ödevlerinin Sınırı360
1982 Anayasası Döneminde Devletin Sosyal ve Ekonomik
Ödevlerinin Sınırı365
Anayasa Mahkemesi’nin Tutumu 370
Çalışma Hakkı.372
Sosyal Güvenlik Hakkı .388
Sosyal Devlet İlkesi, Hakların Bütünselliği İlkesi.389
İçindekiler
vii
Eşitlik İlkesi 397
iii. Değerlendirme 403
Sağlık Hakkı . 403
Eğitim Hakkı 414
Konut Hakkı . 417
Değerlendirme. 426
Anayasa Mahkemesi Kararlarında Sendikal Haklar. 433
Sendika Özgürlüğü 434
Toplu Sözleşme Hakkı 445
Grev Hakkı 448
Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Sosyal Haklar 458
Çalışma Hakkı. 462
Sendikal Haklar. 472
Sosyal Güvenlik Hakkı 477
Sağlık, Çevre ve Konut Hakkı. 486
Ayrımcılık Yasağı . 505
Değerlendirme 517
SONUÇ. 527
KAYNAKÇA . 543
-
%3180,00 TL174,60 TL
-
-
-
-
-