Sosyal Sigorta Prim Alacaklarının Takip ve Tahsili

Mesut BALCI

Doç. Dr. Halil YILMAZ

Sosyal sigorta prim alacaklarının dayanağı olan mevzuat kapsamına, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile bu kanuna dayanılarak çıkarılan yönetmelik ve genelgeler girmektedir. Ancak yürürlükten kalkmış olmasına rağmen 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu tamamen uygulamadan kalkmış olmadığından konu içinde bu kanun hükümlerine de yer verilmiştir.

Kurum alacaklarının tahsili konusunda belirtilen mevzuatta atıf bulunması nedeniyle, prim alacaklarının takip ve tahsilinin genel çerçevesini 6183 sayılı Amme alacaklarının tahsil usulü hakkında kanun belirlemektedir. Bu kitabın yazılmasını gerektiren sebep, kamu alacaklarının tahsiline ilişkin çok sayıda yayın olmasına rağmen, özel nitelikli olan prim alacaklarının takip ve tahsili konusunda yayımlanmış bir kitabın olmayışıdır. Kitabın akademik olmaktan çok, uygulamaya dönük olması nedeniyle, Yargıtay kararlarına dayanılmış, ayrıca her bölümün sonunda konuyla ilgili olmak üzere bu kararlara yer verilmiştir.

 

Başlıklar,

- Kamu Alacağı

- Kamu Alacağı Olarak Pirim Ödeme Yükümlülüğü

- Kurum Alacaklarının Korunması

- SGK'nun Kesinleşmiş Pirim Alacaklarının Takip ve Tahsili Yolları

- Prim Borçlarında Zamanaşımı

 

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BOLUM

KAMU ALACAĞI

KAMU ALACAĞI KAVRAMI 17

SGK KURUM ALACAĞI KAVRAMI 19

A.  Genel Olarak 19

B.   Kurum Gelirleri. 20

1. Prim Gelirleri 21
2. Menkul Kıymet Gelirleri. 25
3. Kurumun Sahibi veya Ortağı Bulunduğu İşletmelerden

Elde Edilen Gelirler 25

4. Genel Bütçeden Yapılacak Yardımlar. 25

5. Taşınmaz Satış ve Kira Gelirleri. 25

6. İdari Para Cezalan 26

7. Kuruma Yapılan Bağış ve Vasiyetleri ile Kurumca
   Hazırlanan Standart Form, Manyetik, Elektronik

veya Akıllı Kart Satışından Elde Edilen Gelirler 28

8. Gelirlerin Nemalandırılmasından Elde Edilecek Gelirler. 28

9. Diğer Gelirler (Alacaklar) 28

İKİNCİ BÖLÜM

KAMU ALACAĞI OLARAK

PRİM ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

I. 5510 SAYILI KANUNA GÖRE BİLDİRİMDEN DOĞAN

PRİM ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ. 31

A.  Hizmet Akdi ile 5510 Sayılı Kanunun
4/1-a ve 4/1 -b Maddesi Kapsamında

Sigortalı Olanlar Yönünden Prim Ödeme Yükümlüsü. 32

B.   Prim Ödeme Şekilleri 34

1. Makbuzla Ödeme 34
2. Kurum Borçlarından Mahsup Suretiyle Ödeme 34
3. Özel Ödeme Şekilleri. 35

 

C.   Prim Ödeme Zamanı 35

1. Hizmet Akdi ile Çalışan Sigortalılar (4/1-a) İçin. i
   Prim Ödeme Zamanı. 35      
2. Kamu İdarelerinde (4/1-c Maddesi Kapsamında). '■,
   Çalışan Sigortalılar İçin Prim Ödeme Zamanı 36

D.   Sigorta Primlerinin Süresinde Ödenmemesinin Yaptırımı 36

II. RE'SEN PRİM TAHAKKUKU. 38      

A.   İşverenin Aylık Otuz Günün Altındaki

Bildirimi Nedeniyle Kurumca Re'sen                                                  

Prim Tahakkuku. 38

B.   Bildirimsiz Çalıştığı Tespit Edilen Sigortalılar Nedeniyle
Re'sen Prim Tahakkuku 40

1. Genel Olarak 40
2. 5510 Sayılı Kanunun 86/7 Maddesine Göre

Kontrole Yetkili Denetim Elemanları 42

3.   Kurumun Re'sen Prim Tahakkuku Yapabilmesi İçin

Belli Bir Sigortalının Tespit Edilmesi Koşulu 42

4.   Tespit Tarihine Göre Re'sen Belge Düzenlenebilecek
Hizmet Süresi 42

5.   İtiraz ve Dava Prosedürü. 43

C.  Asgari İşçilik Uygulaması ve Uzlaşma 43

1.   Devamlı Mahiyetteki İşyerleri İçin

Asgari İşçilik Uygulaması 43

2.   İhale ile Yaptırılan Her Türlü İşler ve İnşaat İşlerinde Eksik
Bildirim Nedeniyle Re'sen Prim Tahakkuku. 45

3. Kurumun Asgari İşçilik Oranlarının Tespiti . 45

4. Uzlaşma Prosedürü. 46

5. İtiraz ve Dava Prosedürü. 47

D. Hizmet Tespiti Davası Sonucu Prim Borcunun Ortaya Çıkması 47

Yargıtay Kararları 52

                        ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 KURUM ALACAKLARININ KORUNMASI

I. GENEL OLARAK. 59

II. KURUM ALACAKLARINI KORUYAN YOLLAR 59

A.   Mal Bildirimi 59

B.   Teminat İstenmesi 60

C.   İhtiyati Haciz Uygulaması 61

 

D.   İhtiyati Tahakkuk Uygulaması 62

E.   İptal Davası Açılması 63

F.   Sorumluluk Hükümlerine Yer Verilmesi 64

1.   İşverenin Sorumluluğu. 65

a.    İşyeri Devrinde Devreden ve Devralan İşverenlerin
Sorumluluğu 68

b.    Asıl-Alt İşverenin Sorumluluğu. 70

c.    İhale Makamının Sorumluluğu. 72

2.   Sorumlu Kişi Olması Bakımından Üst Düzey Yönetici ve
Yetkililerin Sorumluluğu (Müteselsil Sorumluluk) 73

a.    Müteselsil Sorumluluk 76

b.    Sorumlu Kişiler 79

c.    Anonim Şirketlerde Sorumluluk. 84

aa. Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin

Sorumluluğu 84

bb. Anonim Şirket Ortaklarının Sorumluluğu 88

d.    Kollektif ve Komandit Şirketlerde Sorumluluk 89

e.    Limited Şirketlerde Sorumluluk. 89

aa. Şirket Müdürlerinin Sorumluluğu 90

bb. Şirket Ortaklarının Sorumlulukları 91

3.   İdari Para Cezalarından Sorumluluk 98

G.   6183 Sayılı Kanun ile 5510 Sayılı Kanun Hükümlerinin
Çatışması. 100

III. SORUMLULUĞUN BULUNMADIĞI DURUMLAR. 101

A. Haklı Sebep. 101

1.    Haklı Sebep Kavramının Özellikleri. 104

a.    Haklı Sebep Kavramı Nisbidir. 105

b.    Haklı Sebep Kavramı Takdire Bağlıdır 106

c.    Haklı Sebep Kusurdan Soyuttur 106

d.    Haklı Sebep Süreklilik Göstermelidir 107

2.    Haklı Sebeple Prim Ödeme Sorumluluğundan Kurtulmanın
Uygulamadaki Görünüşü 107

a.    İrade Bozukluğu 108

b.    Görev ve Yetkinin Niteliği 108

c.    Prim Borcunun Doğduğu Zaman Kesiti. 109

d.    Mücbir Sebepler 110

e.    Hisse Devri. 110

f.    İstife. 111

g.    Ekonomik Nedenler. 112

h.   İflasın Ertelenmesi 112

ı.    Kamu Kurumları Bakımından Ödenek Gelmemesi 114

i.    Kamu Kurumları Bakımından En Yetkili Kişinin Aksine

Emir Vermesi. 114

j.    Zamanaşımı 115

k.   Haciz 116

1.    Ayrı Bir Dava Açılmış Olması. 116

3.   Haklı Sebebin İspatı 117

B.  Prim Borçlarının AfKanunu Kapsamında Kalması. 117

Yargıtay Kararları. 117

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

SGK'NUN KESİNLEŞMİŞ PRİM ALACAKLARININ TAKİP VE TAHSİLİ YOLLARI

I. GENEL OLARAK 157

II. ZORLA ÖDETME YOLLARI 157

A. Prim Alacaklarının Takibi. 157

1. Prim Alacaklarının Takibinin Yasal Dayanakları 157
2. Ödeme Emrinin Tebliği 158

 

3. Ödeme Emrine Karşı İtiraz Süresi ve Nedenleri 162

4. İtiraz Sonuçlan 164

a.    İtirazda (Davada) Haksız Çıkma Durumunda

6183 Sayılı Kanuna Göre Tazminat. 165

b.   Menfi Tespit Davası 165

5.    Yersiz Ödenen Primlerin Geri Alınması 168

B.  Sosyal Güvenlik Kurumu'nun 6183 Sayılı Kanundan

Kaynaklanan Yetkileri. 170

1.    Haciz. 170

a.    Haczedilmezlik İtirazı ve Yasal Dayanakları 171

b.   SGK'ca Bağlanan Aylık ve Gelirlerin Haczi. 173

2. SGK'nun Yaptığı Haciz İşlemine Karşı İstihkak Davası. 174

3. Üçüncü Kişilerdeki Mal, Alacak ve Hakların Haczi ve
   Üçüncü Kişinin İtiraz ve Dava Hakkı 177

III. SGK ALACAKLARINA İLİŞKİN DAVALARDA

GÖREVLİ MAHKEME 180

A.   İş Mahkemelerinin Görevli Olduğu Davalar. 180

B.    Genel Mahkemelerin Görevli Olduğu Davalar 181

C.   İcra Mahkemelerinin Görevli Olduğu Davalar 181

D.  İdari Yargının Görevli Olduğu Davalar 181

IV. SGK ALACAKLARINA İLİŞKİN DAVALARDA

YETKİLİ MAHKEME 182

A.  Kurum ile İşverenler Arasındaki Genel Uyuşmazlıklarda

Yetkili Mahkeme 182

B.   Kurumun 6183 Sayılı Kanuna Göre Yapacağı İşlemlere Yönelik

Davalarda Kesin Yetkili Mahkeme. 182

Yargıtay Kararlan. 183

               BEŞİNCİ BÖLÜM

 PRİM BORÇLARINDA ZAMANAŞIMI

I. ZAMANAŞIMI SÜRESİ KAVRAMI. 259

A.   Genel Olarak Zamanaşımı Kavramı 259

B.   Prim Borçlarında Uygulanan Zamanaşımı Süreleri. 260

1. 506 Sayılı Kanun'un 3917 Sayılı Kanun ile
   Değiştirilmesinden Önceki (08.12.1993 Tarihine Kadar
   Olan) Dönem 261
2. 506 Sayılı Kanunun 3917 Sayılı Kanun ile Değişik
   80. Maddesinin Uygulandığı (08.12.1993-06.07.2004

Arası) Dönem. 261

3.    506 Sayılı Kanun'un 80. Maddesinde Yapılan Değişiklik
Sonrası Dönem (06.07.2004 tarihinde 5198 sayılı kanunun

11. maddesi ile/06.7.2004-01.10.2008 Arası) 262

4. 5510 Sayılı Kanun'un 93. Maddesinin Uygulandığı
   (01.10.2008 ve Sonrası) Dönem. 263

5. 5510 Sayılı Kanun Değişikliklerinin, Kanunun Yürürlük
   Tarihinden Önceki Prim Borçları Yönünden Uygulanıp
   Uygulanmayacağı 264

II. MÜTESELSİL SORUMLULUKTA ZAMANAŞIMI 266

III. SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNCA TAHAKKUK ETTİRİLEN

İDARİ PARA CEZALARINDA ZAMANAŞIMI. 267

1.   5510 Sayılı Kanun'a Göre Tahakkuk Ettirilen

İdari Para Cezalarında Zamanaşımı Süresi 267

a.    İdari Para Cezasının Tahakkuk Zamanaşımı 267

b.    Tahakkuk Ettirilen İdari Para Cezasının

Tahsil Zamanaşımı 268

2.    506 Sayılı ve 5510 Sayılı Kanunlara Göre Tahakkuk Ettirilen
İdari Para Cezalarında Tahsil Zamanaşımı Süresi 268

3.    İdari Para Cezalarında Zamanaşımı Süresinin Kesilmesi 268

IV. ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN KESİLMESİ. 269

1. Ödeme ile Zamanaşımının Kesilmesi. 269
2. Kesin Haciz ile Zamanaşımı Kesilmesi. 270
3. Cebren Tahsil ve Takip Muameleleri Sonucunda Yapılan

Her Çeşit Tahsilat İşlemi ile Zamanaşımının Kesilmesi. 270

4. Ödeme Emrinin Tebliği ile Zamanaşımının Kesilmesi. 270

5. Mal Bildirimi, Mal Edinme ve Mal Artmalarının

Bildirilmesi ile Zamanaşımının Kesilmesi. 270

6.   İhtilaflı Kamu Alacakları Hakkında Yargı Mercilerince
Bozma Kararı Verilmesi Nedeniyle

Zamanaşımının Kesilmesi 270

7. Kaza Mercilerince İcranın Tehirine Karar Verilmesi ile
   Zamanaşımının Kesilmesi 271

8. İki Kamu İdaresi Arasında Mevcut Bir Borç İçin
   Alacaklı Kamu İdaresi Tarafından Borçlu Kamu İdaresine
   Borcun Ödenmesi İçin Yazı ile Müracaat Edilmesi ile
   Zamanaşımının Kesilmesi 271

9. Kamu Alacağının Özel Kanunlara Göre Ödenmek Üzere
   Müracaatta Bulunulması ve/veya Ödeme Planına

Bağlanması ile Zamanaşımının Kesilmesi. 271

V. ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN DURMASI. 271

1.   6183 Sayılı Kanun Hükümlerine Göre

Zamanaşımının Durması 271

2.   506 ve 5510 Sayılı Kanunlara Göre Afet Durumlarında

Primlerin Ertelenmesi Nedeniyle Zamanaşımının Durması 271

Yargıtay Kararları. 272

KAYNAKLAR. 305

EKLER. 309