Sözleşmelerde Amacın Gerçekleşmesi, Çökmesi Ve Boşa Çıkması

"SÖZLEŞMELERDE AMACIN GERÇEKLEŞMESİ, ÇÖKMESİ VE BOŞA ÇIKMASI



Yrd. Doç. Dr. Ferhat CANBOLAT



GİRİŞ 37

BÖLÜM

AMAÇ VE AMACIN SÖZLEŞME İÇERİĞİNE DAHİL OLMASI

§1. “AMAÇ” 41

GENEL OLARAK “AMAÇ” 41

Amaç Kavramı 41

Amaç ve İrade İlişkisi 47

Amaç ve Saik İlişkisi 50

HUKUKİ İŞLEMLERDE “AMAÇ” 52

Hukuki İşlem Kavramı 52

Hukuki İşlemin Kurucu Unsuru Olarak İrade Beyan: 55

Hukuki İşlemlerde Amaç 60

1 - Tek Taraflı Hukuki İşlemlerde Amaç 61

2- İki veya Çok Taraflı Hukuki İşlemlerde Amaç 62

SÖZLEŞMELERDE “AMAÇ” 63

Sözleşme ve “Amaç” 63

Sözleşmede Tarafların Ortak Amacının Bulunup Bulunmadığı Sorunu 65

Sözleşmede Tarafların Ortak Amacının Bulunduğunu Kabul Eden Görüş 66

Sözleşmede Tarafların Ortak Amacının Bulunmadığını Kabul Eden Görüş 67

Değerlendirme ve Görüşümüz 69

Sözleşmede Tarafların Amacının Hukuki Bakımdan

Dikkate Alınması Sorunu 72

1 - Asıl Amacın Hukuki Bakımdan Dikkate Alınması 73

Kullanım Amacının Hukuki Bakımdan Dikkate

Alınması 75

Sözleşme Bakımından Amaç ve Saik İlişkisi 80

Sözleşme Bakımından Amaç ve Hukuki Sebep t.

§ 2. AMACIN SÖZLEŞME İÇERİĞİNE DÂHİL OLMASI

SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİ

ASIL AMACIN VE KULLANIM AMACININ SÖZLE S MI İÇERİĞİNE DÂHİL OLMAS

Genel Olarak

Asıl Amacın Sözleşme İçeriğine Dâhil Olması

Kullanım Amacının Sözleşme İçeriğine Dâhil Olmai

1 - Genel Olarak

Taraflar Arasında Uyuşmazlığın Bulunmaması Ha a- Kullanım Amacının Sözleşme İçeriğine Dâhil

Olduğu Konusunda Tarafların Uyuşması - 3

b- Kullanım Amacının Sözleşme İçeriğine Dâhil

Olduğu Konusundaki Uyuşmanın Hukuki Nitel ğ - - c- Kullanım Amacının Sözleşmenin Esaslı Unsuru

Haline Gelip Gelmeyeceği Sorunu

Taraflar Arasında Yorum Uyuşmazlığının Ortaya

Çıkması 115

a- Genel Olarak 115

b- Kullanım Amacının Sözleşme İçeriğine Dâhil Olup Olmadığının Yorum Yoluyla Belirlenmesi 117

BÖLÜM

SÖZLEŞMELERDE AMACIN GERÇEKLEŞMESİ VE ÇÖKMESİ

§ 1. KAVRAM OLARAK AMACIN GERÇEKLEŞMESİ VE

ÇÖKMESİ 123

Amacın Gerçekleşmesi 123

Amacın Çökmesi 127

§ 2. İMKÂNSIZLIĞIN KONUSU OLARAK AMACIN

GERÇEKLEŞMESİ ÇÖKMESİ 130

İmkânsızlık Kavramı ve Türleri 130

A İmkânsızlık Kavramı 130

B. İmkansızlık Türleri 130

İmkânsızlığın Kanunda Düzenlenişi 135

İmkânsızlığın Konusu Olarak Amacın Gerçekleşmesi 143

Genel Olarak 143

Doktrindeki Görüşler 144

Görüşümüz 150

İmkânsızlığın Konusu Olarak Amacın Çökmesi 151

Genel Olarak 151

Doktrindeki Görüşler 151

Görüşümüz 154

i3. İMKÂNSIZLIĞA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN AMACIN

GERÇEKLEŞMESİ VE ÇÖKMESİNE UYGULANMASI 157

İmkânsızlığın Hukuki Sonuçları ....157

İmkânsızlığın Hukuki Sonuçlarının Amacın Gerçekleşmesi ve Çökmesi Durumlarına Uygulanması 160

Genel Olarak 160

Doktrindeki Görüşler 161

Değerlendirme ve Görüşümüz 164

Değerlendirme 164

Görüşümüz 166

Amacın Gerçekleşmesi Ve Çökmesi Rizikosuna Kimin Katlanacağı Sorunu 171

Amacın Gerçekleşmesi ve Çökmesi Rizikosu 171

Sözleşmede Hüküm Bulunması 172

Kanunda Tamamlayıcı Nitelikte Hüküm Bulunması 173

Sözleşmede ve Kanunda Hüküm Bulunmaması 177

BÖLÜM

SÖZLEŞMELERDE AMACIN BOŞA ÇIKMASI

; 1. KAVRAM OLARAK AMACIN BOŞA ÇIKMASI 181

Genel Olarak 181

Amacın Gerçekleşmesi ve Çökmesinden Farkı 184

§ 2. AMACIN BOŞA ÇIKMASI DURUMUNDA UYGULANACAK HÜKÜMLERİN BELİRLENMESİ 186

Genel Olarak 186

Amacın Boşa Çıkması ve clausula rebus sic stantibus

Öğretisi 188

Clausula rebus sic stantibus Öğretisi 188

Clausula rebus sic stantibus Öğretisinin Amacın Boşa

Çıkması Durumunda Uygulanabilirliği Sorunu 191

Amacın Boşa Çıkması ve Temel Hatası 192

Temel Hatası (TBK. m. 32) 192

Genel Olarak Hata 192

Saik Hatası 194

Saikte Hatanın Temel Hatası Kabul Edilmesi İçin

Gerekli Unsurlar 196

a- Saik Hatasının Bulunması Unsuru 196

b- Sübjektif Unsur 197

c- Objektif Unsur 197

d- “Karşı Tarafça Bilinebilir Olma” Unsuru 198

Temel Hatasının Uygulama Alanı 200

TBK. m. 32 Hükmünün Amacın Boşa Çıkması

Durumunda Uygulanabilirliği Sorunu 202

Amacın Boşa Çıkması ve İşlem Temelinin Çökmesi Öğretisi...206

İşlem Temelinin Çökmesi Öğretisi 206

İşlem Temelinin Çökmesi Öğretisinin

Tarihsel Gelişimi 207

Alman Borçlar Hukuku Reform Kanunundaki Düzenleme (BGB § 313) 211

İşlem Temelinin Çökmesinin Somut Olay Gurupları .212

İşlem Temelinin Çökmüş Sayılabilmesi İçin Gerekli

Unsurlar 215

a- İşlem T emelinin Bulunması Unsuru 215

b- İşlem Temeli Oluşturan Durumların Değişmesi

Unsuru 218

c- Öngörülemezlik Unsuru 220

d- Beklenemezlik Unsuru 221

İşlem Temelinin Çökmesinin Hukuki Sonuçlan 225

tşlem Temelinin Çökmesi Öğretisinin Türk Hukuku

Bakımından Kabul Edilebilirliği 227

1 - Genel Olarak 227

Türk Borçlar Kanunu’nun Aşırı İfa Güçlüğü

Hakkmdaki Düzenlemesi (TBK. m. 138) 229

İşlem Temelinin Çökmesi Öğretisinin ve TBK. m. 138 Hükmünün Amacın Boşa Çıkması Durumunda Uygulanabilirliği Sorunu 232

Amacın Boşa Çıkması ve Sonraki İmkânsızlık 236

Sonraki İmkânsızlık 236

Genel Olarak 236

Borçlunun Sorumlu Olmadığı Sonraki İmkânsızlık (TBK. m. 136) 237

TBK. m. 136 Hükmünün Amacın Boşa Çıkması Durumunda Uygulanabilirliği Sorunu 238

M. Amacın Boşa Çıkması ve Medeni Kanun’unun

İkinci Maddesi 241

Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması

Yasağı (TMK. m. 2) 241

Genel Olarak 241

Dürüstlük Kuralının ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağının Uygulama Alanı 243

TMK. m. 2 Hükmünün Amacın Boşa Çıkması Durumunda Doğrudan Uygulanabilirliği Sorunu 247

VII. Amacın Boşa Çıkması ve Sözleşme Boşluğu Görüşü 250

Sözleşme Boşluğu Görüşü 250

Sözleşme Boşluğu Durumunda Uygulanacak Hükümlerin Belirlenmesi 252

Amacın Boşa Çıkması Durumunda Sözleşme Boşluğunun Bulunup Bulunmadığı Sorunu 258

VIII. Değerlendirme ve Görüşümüz 260

Değerlendirme 260

Görüşümüz 266

§ 3. AMACIN BOŞA ÇIKMASININ HUKUKİ SONUÇLARI 273

I. Genel Olarak 273

Sözleşmenin Uyarlanması 274

Sözleşmenin Sona Erdirilmesi 279

SONUÇ 283



"