Suçsuzluk Karinesi
SUÇSUZLUK KARİNESİ
Yalçın ŞAHİNKAYA
- Suçsuzluk Karinesinin Anlamı, Kapsamı, Tarihsel Gelişimi
- Aihm. Kararlarına Göre Suçsuzluk Karinesi
- Çeşitli Suç Tipleri, Suçsuzluk Karinesi İlişkisi
- Ceza Muhakemesinde İspat
- Şüpheden Sanığın Yararlanması Kuralı
- Hukuka Aykırı Deliller
- Medya Ve Yargılama
- Yargıtay Kararları
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
GENEL BİLGİLER VE
İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİNE GÖRE
SUÇSUZLUK KARİNESİ
§ 1. SUÇSUZLUK KARİNESİNİN ÖNEMİ VE TARİHİ GELİŞİMİ 19
I. Kavram 19
II. Suçsuzluk Karinesinin Önemi 21
III. Suçsuzluk Karinesinin Tarihi Gelişimi 24
1. İnsan Hakları Belgeleri Işığında Tarihi Gelişim 24
a. Avrupa Kıtasında 24
b. Amerika Kıtasında 26
c. Birleşmiş Milletler Belgelerinde Suçsuzluk Karinesi 26
2. Suçsuzluk Karinesinin Türk Hukukundaki Gelişimi 27
§ 2. SUÇSUZLUK KARİNESİNİN ANLAMI VE ETKİSİ 30
I. Karinenin Anlamı 30
1. Psikolojik Olay Görüşü 31
2. Normatif Kavram Olarak Suçsuzluk Karinesi 31
II. Karinenin Geçerli Olacağı Aşamalar 33
III. Karinenin Ceza Muhakemesindeki Etkisi 36
1. Genel Olarak 36
2. Tutuklamada Üst Sınır Gerekliliği 39
3. Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Ödenmesi 41
IV. Suçluluk Karineleri 42
1. Karine Kavramı 42
2. Suçsuzluğun Bir Karine Olarak Varsayılması ve İstisnaları 44
3. Bir Suç Politikası Aracı Olarak Ceza Hukukunda Suçluluk Karineleri 46
§ 3. İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİNE GÖRE SUÇSUZLUK KARİNESİ 49
I. Genel Olarak 49
II. Genel Olarak Adil Yargılanma Hakkı ile Suçsuzluk Karinesi Arasındaki İlişki 50
III. Karinenin Uygulanma Alanı 51
1. Suç İsnadı 51
a. Suç İsnadının Özerk Kavram Olması 51
b. Suç İsnadını Belirleme Ölçütleri 53
aa. Suçun Ulusal Hukuktaki Yeri 53
bb. Suçun Doğası 54
cc. Cezanın Niteliği ve Ağırlığı 61
c. Suç İsnadının Bildirim Şekli ve Zamanı 64
2. Karinenin Uygulama Alanı 66
IV. Suçluluğa İlişkin Karineler ve İspat Yükü 67
V. Makûl Süreyi Aşan Süre Sonunda Beraat Kararı Verilmesi 73
VI. Tutuklama ve Tazminat Talepleri 74
1. Suçsuzluk Karinesi ve Tutuklama 74
a. Suç Nedeniyle Özgürlüğü Kısıtlama 75
b. Suç İşlenmesini Önleme Amacıyla Özgürlüğü Kısıtlama 76
2. Tutuklamada Makûl Süre 78
3. Tutuklama Kararının İnfazı 81
4. Düşme ve Beraat Kararı Verilmesi 82
a. Sanık Tarafından Yapılan Tazminat Talepleri 82
b. Mağdur Lehine Tazminat Kararı Verilmesi 83
VII. Suçluluğun İma Edilmesi 84
1. Yargılama Organlarının Açıklamaları 84
a. Yargılama Aşamasında 84
b. Temyiz Aşamasında 88
2. Kamu Görevlilerinin Medya Açıklamaları 88
VIII. Hukuka Aykırı Delillere Dayanma Yasağı 90
1. Genel Olarak 90
2. İhlâl Edilen Hakların Türüne Göre Hukuka Aykırı Deliller 93
a. Özel Yaşam Alanının İhlâl Edilmesi Sonucu Ele Geçirilen Deliller 93
b. İşkence, İnsanlıkdışı veya Onur Kırıcı Muamele Sonucu Elde Edilen Deliller 95
3. Suç Provokasyonu 96
IX. Susma Hakkı 100
1. Genel Olarak 100
2. Kendini Suçlayıcı Belgeler Vermeye Zorlanma 102
a. Suç Şüphesi Altındaki Kişiler Hakkında 102
b. Başlangıçta Suç Şüphesi Altında Olmayan Kişiler Hakkında 107
3. Sessiz Kalmadan Sonuç Çıkarılması 107
İkinci Bölüm
TÜRK HUKUKUNDA ÇEŞİTLİ SUÇ TİPLERİ İLE
CEZA MUHAKEMESİNDEKİ BAZI KURUMLAR AÇISINDAN SUÇSUZLUK KARİNESİ
§ 4. ÇEŞİTLİ SUÇ TİPLERİ AÇISINDAN SUÇSUZLUK KARİNESİ 111
I. Tehlike Suçlarında Ceza Sorumluluğu 111
1. Genel Olarak 111
2. Soyut Tehlike Suçları 112
II. Yeni Türk Ceza Kanununda Yer Alan Karineler 116
1. Sorumluluk Karineleri 116
a. Bir Kast Karinesi Olarak “Olası Kast” 116
b. Fuhşa Teşvik Karinesi 117
c. Cebir Karinesi 118
d. Hakaret Suçunda Mağdur Karinesi ve İspat Yükü 118
2. Bazı Suç Tiplerindeki Kazuistik Yöntem 120
a. İhaleye Fesat Karıştırma Suçları 120
b. Beslenmeyi Engelleme Suçu 122
3. “Temel Milli Yarar” Kavramı 122
III. Objektif Sorumluluk Sistemi ve Suçsuzluk Karinesi İlişkisi 123
1. Genel Olarak 123
2. Eski Türk Ceza Kanunu’nda Faili Bilinmeyen Adam Öldürme ve Yaralama Suçu 125
IV. Bazı Özel Kanunlarda Yeralan Suçların Suçsuzluk Karinesine Uygunluğu 126
1. Bankacılık Kanunu 126
2. Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu 128
3. Gümrük Kanunu 129
4. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu 130
5. Petrol Piyasası Kanunu 131
6. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 131
7. Vergi Usul Kanunu 133
8. Orman Kanunu 135
9. Askeri Ceza Kanunu 138
10. Basın Kanunu 139
a. Basın Suçlarında Sorumluluğun Esası 139
b. Süreli Yayınlarda Ceza Sorumluluğu 140
c. Süresiz Yayınlarda Ceza Sorumluluğu 141
11. Suç Olmaktan Çıkarma ve Kabahatler Kanunu 143
a. Suç Olmaktan Çıkarma 143
b. Kabahatler Kanunu 144
V. Suç Provokasyonu, Örgütlü Suçlarla Mücadele ve Suçsuzluk Karinesi 146
1. Suç Provokasyonu ve Gizli Soruşturmacı Kavramları 146
2. Örgütlü Suçla Mücadelede Özel Kurallar 148
3. 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanununda 2006 Yılında Yapılan Değişiklikler 149
§ 5. CEZA MUHAKEMESİNDEKİ BAZI KURUMLAR VE SUÇSUZLUK KARİNESİ 151
I. Tutuklama Açısından Suçsuzluk Karinesi 151
1. Bazı Suçların Tutuklama Nedeni Sayılması 151
2. Türk Hukukunda Tutuklamada Üst Sınırlar 152
3. Tutuklama Kararının Yerine Getirilmesi 154
a. Tutukluların Hükümlülerden Ayrı Yere Konulması 154
b. Tutuklunun Özgürlüğünün Sınırlandırılması 154
4. Haksız Tutuklama ve Yakalama Nedeniyle Tazminat Ödenmesi 155
5. Tutuklama Kararı Verilmesi veya Kamu Davası Açılması Üzerine Bazı Haklardan Yoksunluk 156
a. Disiplin Cezası Verilmesi 156
b. Kamu İhalelerine Katılma Yasağı 158
c. Bazı Kamu Görevlerine Atanmada Soruşturma ve Kovuşturma Altında Bulunmama Koşulu 159
II. Susma Hakkı 160
1. Suçsuzluk Karinesi ve Susma Hakkı 160
2. Türk Hukukunda Susma Hakkının Kaynağı 161
3. Susma Hakkının Kapsamı ve Sınırları 162
a. Genel Olarak 162
b. Gerçeği Söyleme Yükümlülüğü 163
c. Kimliği Konusunda Gerçeği Söyleme Yükümlülüğü 165
4. Susma Hakkını Kullanmanın Sonucu 166
III. Hukuka Aykırı Delillerin Hükümde Değerlendirilmesi 168
1. Delil Elde Etme Sınırları 168
a. Genel Olarak 168
b. Hukuka Aykırı Delillerin Sınıflandırılması ve Delil Elde Etmede Sınırlar 170
2. Hukuka Aykırı Delillerin Değerlendirilmesi 171
a. Genel Olarak 171
b. 2001 Yılında Anayasa’da Yapılan Değişiklik 173
3. Yasak Deliller 175
4. Öğretiye Göre Hukuka Aykırı Delillerin Değerlendirilmesi 176
5. Yargıtay Uygulaması 183
a. Genel Olarak 183
b. Ceza Genel Kurulu Kararları 184
c. Özel Daire Kararları 188
6. Hukuka Aykırı Delilin Dosyadan Çıkartılması Sorunu 190
IV. Soruşturma ve Kovuşturmayı Mahkûmiyet Kararı Dışında Sona Erdiren Kurumlar 194
1. Uzlaşma 194
a. Genel Olarak 194
b. Suçsuzluk Karinesi ve Uzlaşma 195
2. Önödeme 198
a. Önödemenin Hukuki Niteliği 198
b. Suçsuzluk Karinesi ve Önödeme 199
V. Güvence Parasının Yargılama Sırasında Hazineye Gelir Kaydı 201
Üçüncü Bölüm
CEZA MUHAKEMESİNDE İSPAT YÜKÜ-
ŞÜPHENİN YENİLMESİ VE
SANIĞIN ŞÜPHEDEN YARARLANMASI İLKESİ
(IN DUBIO PRO REO)
§ 6. CEZA MUHAKEMESİNDE İSPAT YÜKÜ 203
I. Genel Olarak 203
II. Vicdani Delil Sisteminde İspat Yükü 204
1. İspatın Kapsamı ve İspat Aracı 204
2. İspat Yükü Sorunu 206
3. Yargıtay Uygulamasında İspat Yükü 209
a. Non Bis İn İdem Kuralında İspat Yükü 209
b. Bazı Suçlarda Yazılı Delille İspat Zorunluluğu 211
4. Duruşma Tutanağının İspat Gücü 214
5. Olağanüstü Dönemlerde İspatı Kolaylaştıran Yasal Karineler 214
III. Ceza Mahkemesinin Şüpheyi Yenme Yükümlülüğü 216
1. Şüpheyi Yenmenin Pozitif Dayanakları 216
2. Şüphenin Ne zaman Yenilmiş Kabul Edileceği Sorunu 218
§ 7. ŞÜPHEDEN SANIĞIN YARARLANMASI İLKESİ 221
I. İlkenin Anlamı ve Temelleri 221
II. İlkenin Tarihi Gelişimi 222
1. Genel Olarak 222
2. İlkenin Gelişmesinde Savunmanın Katkısı 226
III. İlkenin Kapsamı 227
1. Şüphe Kavramı 227
2. Şüphenin İlişkin Olduğu Konular 228
a. Genel Olarak 228
b. Suçun Manevi Unsurunda Şüphe 229
c. Suça Konu Malın Değerinde Şüphe 232
d. Sanığın Kişiliği Konusunda Şüphe 233
e. Ceza Muhakemesi Koşullarında Şüphe 234
f. Sanık ve Mağdurun Yaşında Şüphe 237
g. Hakaret Suçunda İsnad Edilen Olayda Şüphe 239
3. Sanığın Savunmasına Göre Şüpheden Sanığın Yararlanması 239
a. Genel Olarak 239
b. Bir Hukuka Uygunluk, İndirim Nedeni veya Cezalandırma Engelinin İleri Sürülmesi 241
IV. Soruşturma Aşamasında İlkenin Geçerliliği 245
V. Delil Değerlendirmesi Dışında İlkenin Geçerliliği 248
1. Normun Yorumunda Şüphe 248
2. Hükmün İnfazında Şüphe 249
3. Bir İşlemin Hukuka Uygun Olup Olmadığı Konusunda Şüphe 250
VI. In Dubio Pro Libertate İlkesinin Şüpheden Sanığın Yararlanması Kuralı ile İlişkisi 251
VII. İlkenin Beraat Kararlarının Gerekçesi Olarak Kullanılması 251
1. “Delil Yetersizliği” ve “Delil Yokluğu” Kavramları 251
2. Beraat Kararlarının Gerekçesi 253
§ 8. İSPAT YÜKÜNE İLİŞKİN BİR SORUN OLARAK İTHAM KOLAYCILIĞI VE EKSİK SORUŞTURMA 255
I. İtham Kolaycılığı 255
II. Eksik Soruşturma 257
III. Yargıtay Kararlarında Eksik Soruşturma 260
Dördüncü Bölüm
MEDYA ÖZGÜRLÜĞÜ VE SUÇSUZLUK KARİNESİ
§ 9. MEDYA ÖZGÜRLÜĞÜ VE SINIRLARI 265
I. Medya Kavramı 265
II. Medya Özgürlüğü 265
III. Medya Özgürlüğünün Sınırları 267
IV. Suçsuzluk Karinesinin Özel Kişi Sayılan Medya Bakımından Geçerliliği 269
§ 10. MEDYA ARACILIĞIYLA ADLİ HABERLERİN VERİLİŞİ 273
I. Adli Haberlerin Verilişinde Hukuka Uygunluk Ölçütleri 273
1. Gerçeğe Uygunluk 273
2. Güncellik 274
3. Toplumsal Yarar ve İlgi 274
4. Haberin Veriliş Biçimi 275
II. Medyanın Yargılama Makamlarının Tarafsızlığını Gölgeleme Tehlikesi 277
III. Medyanın Adli Olaylara Yaklaşımına Örnekler 279
1. Soruşturma Sonuçlanmadan Haber Konusu Olmanın Sonuçları 279
2. Henüz İdari Soruşturma Aşamasındaki Bir Olayın Haber Konusu Yapılması 280
3. Tahliye ve Beraat Kararı Sonrası Yapılan Haber ve Yorumlar 280
4. Medyada Araştırmacı Yayıncılık 281
§ 11. MEDYANIN YARGILAMAYI ETKİLEMESİNE KARŞI ÖNLEMLER 283
I. Gizlilik 283
1. Soruşturma Aşamasında 283
a. Genel Olarak 283
b. Yer Gösterme İşlemi 284
c. Lekelenmeme Hakkı, İsim ve Resmin Yayınlanması Sorunu 286
2. Kovuşturma Aşamasında Gizlilik 289
a. Genel Olarak 289
b. Ceza Muhakemesi Kanunu’na Göre Ses ve Görüntü Kaydetme Yasağı 290
c. Çocuk Koruma Kanunu’na Göre Ses ve Görüntü Kaydetme Yasağı 292
II. Özel Kanunlardaki Yayın Yasakları 292
1. Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun 292
2. Basın Kanunu 294
III. Susma Yükümlülüğü ve Medyaya Bilgi Verilmesi 299
1. Ceza Muhakemesi Kanunu Dışındaki Bazı Kanunlarda Susma Yükümlülüğü 299
2. Ceza Muhakemesi Kanunu’na Göre Medyaya Bilgi Verilmesi 300
IV. Suçsuzluk Karinesine Etkinlik Sağlamaya Yönelik Suçlar 304
1. Genel Olarak 304
2. Gizliliği İhlâl Suçu 304
a. Genel Olarak 304
b. Suçun Maddi Unsuru 305
c. Suçun Faili 305
3. Adil Yargılamayı Etkilemeye Teşebbüs Suçu 306
a. Korunmak İstenen Hukuksal Yarar 306
b. Suçun Konusu, Maddi ve Manevi Unsuru 307
c. Basın Kanundaki “Yargılamayı Etkileme” Suçu ile Farkı 308
4. Ses ve Görüntü Kayda Alma ve Nakletme suçu 309
Sonuç 311
Kaynakça 321
Dizin 337
