99 Soruda Neden ve Nasıl, Çağdaş Bir Anayasa
99 SORUDA NEDEN VE NASIL, ÇAĞDAŞ BİR ANAYASA
Prof. Dr. Süheyl BATUM
- Çağdaş Anayasa Kavramı, Kapsamı, Unsurları
- Türkiye'de Demokratik Bir Anayasanın İçeriği
ÖNSÖZ ............................................................................v
İÇİNDEKİLER ..............................................................xi
Birinci Bölüm
ÇAĞDAŞ ANAYASA KAVRAMI,
KAPSAMI, UNSURLARI
A/ Anayasa kavramı, türleri ve hukuksal etkileri ........... 1
Soru 1) Anayasa nedir? .............................................1
Soru 2) Anayasalar neden vardır ve neden
farklıdır? ......................................................3
Soru 3) Maddi anlamda anayasa ne anlama
gelir? .............................................................7
Soru 4) Şekli anayasa ne anlama gelir? .....................9
Soru 5) Böyle bir ayırım (maddi – şekli)
neden gereklidir? ........................................12
Soru 6) Anayasaların önemi nereden gelir? ............17
Soru 7) Anayasaların toplum sözleşmesi
olması zorunlu mudur? ..............................21
İÇİNDEKİLERxii
Soru 8) Liberal anayasacılık hareketinin
diğerlerinden farkı nedir? ..........................26
Soru 9) Bir Anayasa yapımında nelere cevap
aranır? ........................................................29
Soru 10) Anayasaların üstünlüğü ve
bağlayıcılığı ne anlama gelir? .....................31
B/ Anayasaların yapılış usulleri ve sınırları .................. 35
Soru 11) Anayasaları kim yapar? ..............................35
Soru 12) Kurucu iktidar kaça ayrılır? .......................38
Soru 13) Asli kurucu iktidarın özelliği nedir? ..........39
Soru 14) Asli kurucu iktidar ancak darbe ya
da savaşla mı ortaya çıkabilir? ....................43
Soru 15) Darbeler ya da savaşlar dışında
anayasa nasıl yapılır? ................................. 44
Soru 16) Asli Kurucu İktidar nasıl (hangi
yöntemlerle) kullanılır? ..............................46
Soru 17) Asli kurucu iktidar yöntemi olarak
“Kurucu Meclis” nedir? ..............................48
Soru 18) Türkiye’de Kurucu Meclis’e örnek
var mıdır? ...................................................51
Soru 19) Kurucu Meclis kavramı ile 1982
Danışma Meclisi aynı şey midir? ...............56
Soru 20) Asli kurucu iktidar yöntemi olarak
“Kurucu Referandum” nedir? .....................59
Soru 21) Plebisit ile referandum arasındaki
fark nedir? ..................................................61
Soru 22) Türkiye’de Kurucu Referandum
örneği var mıdır? ........................................69
Soru 23) 1961 Referandumu demokratik
sayılabilir mi? .............................................75xiii
Soru 24) 1982 Referandumu demokratik
sayılabilir mi? .............................................77
Soru 25) Neden 1987, 1988 ve 21 Ekim 2007
referandumları demokratik sayılamaz? ......80
Soru 26) 1987, 1988 ve 2007 referandumları
yazarlar tarafından nasıl değerlendirildi? ...92
Soru 27) Tali Kurucu İktidarın özelliği
nedir? .......................................................114
Soru 28) Türkiye’de tali kurucu iktidara sınır
getiren “usul ve yöntemler” nelerdir? ........123
Soru 29) Anayasalarda kurucu ilkeler, kurucu
felsefe ne anlama gelir? ............................135
Soru 30) Türk Anayasalarında kurucu felsefe
ya da ilkeler var mıdır? Varsa nedir? ........142
Soru 31) Kurucu ilkeler ya da felsefeyi
koruma altına alan hukuksal formül
nedir? .......................................................160
Soru 32) Değişmezlik yasağı Türk
Anayasalarında nasıl getirilmiştir? ..........168
Soru 33) Değişmezlik yasağı Anayasa
Mahkemesi tarafından nasıl
uygulanmıştır? .........................................172
C/ Günümüz anayasacılık hareketi ve temel
özellikleri ................................................................. 199
Soru 34) Yazılı Anayasalar geleneği II.
Dünya Savaşı sonrasında nasıl
devam etti? ...............................................199
Soru 35) II. Dünya Savaşı sonrası
anayasacılık hareketinin belirgin
özelliği nedir? ..........................................202
Soru 36) Günümüzde geçerli olan anayasa
yapma yöntemi nedir? ............................. 204xiv
Soru 37) Günümüz geleneğine uygun
anayasa yapmanın siyasal sonuçları
nedir? .......................................................207
Soru 38) Bu geleneğe uygun anayasa
yapmazsanız sonuçları ne olur? ................209
Soru 39) 2007 AKP taslağı neden günümüz
anayasa yapım süreçlerine uygun değildi? 211
Soru 40) Günümüz demokratik anayasa
yapımına bir ilk örnek ne olabilir? ...........222
Soru 41) 1978 İspanya Anayasası nasıl bir
ortamda ve nasıl bir yöntemle yazıldı? .....223
Soru 42) Neden Güney Afrika Anayasası,
yapım sürecinde model olarak kabul
edilebilir? .................................................227
Soru 43) Güney Afrika örneğine göre
demokratik Anayasa yazımının
ölçütleri nelerdir? .....................................231
Soru 44) Orta ya da Doğu Avrupa’da “Yeni
Anayasacılık Hareketi” nasıl gelişti? .......232
Soru 45) Bu bağlamda önem kazanan
“Venedik Komisyonu”nun amacı ve
etkisi nedir? ..............................................236
Soru 46) Bu demokratik anayasa yapım
örnekleri Türkiye için geçerli midir? ........239
Soru 47) Herhangi bir ülkede ya da
Türkiye’de, anayasa yapmanın
amacı nedir? .............................................248
Soru 48) Anayasaların içeriğinin yapım
süreci ile ilişkisi var mıdır?.......................252
Soru 49) Türkiye’de anayasa değişikliğinin
içeriğinde neler yer almalıdır? ..................255xv
Soru 50) Neden 2007 AKP Önerisi, çok
eleştiri aldı? .............................................257
İkinci Bölüm
TÜRKİYE’DE DEMOKRATİK BİR
ANAYASA’NIN İÇERİĞİ
A/ Demokratik bir Anayasa’nın norm alanı ve
temel ilkeleri ............................................................285
Soru 51) Türkiye’de yeni ve demokratik bir
Anayasa’nın içeriği nasıl olmalıdır? .........285
Soru 52) Anayasada hangi özgürlükler
“onsuz olmaz” olarak kabul edilmelidir? ..292
Soru 53) İnsan onuruna saygı ne anlama
gelir? .........................................................293
Soru 54) İnsan onuruna saygı nasıl
düzenlenmelidir? ......................................297
Soru 55) Eşitlik ilkesinin Türkiye açısından
önemi nedir? ............................................297
Soru 56) Kadınlar ile din ve mezhep
farklılıkları açısından eşitlik ilkesi
ne anlam taşır? ........................................ 300
Soru 57) Anayasada eşitlik ilkesi nasıl
düzenlenmelidir? ......................................301
Soru 58) Eşitlik ilkesi yönünden Diyanet
İşleri Başkanlığı nasıl düzenlenmelidir? ..306
Soru 59) Anayasada yurttaşlık kavramı nasıl
düzenlenmelidir? ......................................307
Soru 60) Özgürlüklerin korunması için
Devletin temel amaç ve görevleri ne
olmalıdır? .................................................307xvi
B/ Demokratik Anayasa ve temel hak ve
özgürlükler alanı ......................................................308
Soru 61) Düşünce (ve ifade) özgürlüğünün
önemi nedir? ............................................308
Soru 62) Anayasada düşünce özgürlüğü nasıl
düzenlenmelidir? ......................................310
Soru 63) Anayasada basın özgürlüğü nasıl
düzenlenmelidir? ......................................311
Soru 64) Anayasada “görsel ve işitsel iletişim
özgürlüğü” nasıl düzenlenmelidir? ..........315
Soru 65) Anayasada “Radyo ve Televizyon
Üst Kurulu” nasıl düzenlenmelidir? .........316
Soru 66) Anayasada “toplantı ve gösteri
yürüyüşü özgürlüğü” nasıl
düzenlenmelidir? ......................................318
Soru 67) Anayasada “dernek kurma
özgürlüğü” nasıl düzenlenmelidir? ..........319
Soru 68) Anayasalarda “Sosyal Devlet” ilkesi
neden önemlidir?......................................319
Soru 69) Anayasalarda ve uluslararası
belgelerde sosyal haklar
düzenlenmeli midir? ...............................324
Soru 70) Türk Anayasalarında sosyal haklar
nasıl düzenlenmiştir? ..............................327
Soru 71) Çağdaş bir anayasada sosyal haklar
nasıl düzenlenmelidir? .............................334
Soru 72) Anayasada toplu iş sözleşmesi hakkı
nasıl düzenlenmelidir? .............................337
Soru 73) Anayasalarda grev hakkı neden ve
nasıl düzenlenmiştir? ...............................338
Soru 74) Çağdaş bir anayasada grev hakkı
nasıl düzenlenmelidir? ............................ 340xvii
C/ Demokratik Anayasa ve çoğulculuk ilkesi ............. 342
Soru 75) Siyasal katılımın güçlendirilmesi ve
yeni katılım yöntemleri zorunlu mudur? ..342
Soru 76) Anayasada seçme ve seçilme hakkı
nasıl düzenlenmelidir? ............................ 344
Soru 77) Anayasada siyasal partiler nasıl
düzenlenmelidir? ......................................347
Soru 78) Anayasada “kadınlara kota” nasıl
sağlanabilir? .............................................348
Soru 79) Anayasada yeni katılım yöntemleri
nasıl düzenlenmelidir? .............................355
Soru 80) Anayasada katılmanın genişlemesi
“egemenlik anlayışını” nasıl etkiler? ........357
Soru 81) Katılım yöntemleri, “yasaların teklif
ve görüşülmesi” usulünü nasıl etkiler? .....360
Soru 82) Yeni katılım yolları için, TBMM
İçtüzüğü’ne ilişkin madde değişmeli
midir? .......................................................361
Soru 83) Türkiye Anayasalarında laiklik
ilkesinin önemi nedir? ..............................362
Soru 84) Anayasada “din özgürlüğü” ve “din
eğitimi” konuları nasıl düzenlenmelidir? .410
Soru 85) Anayasada “eğitim ve öğrenim
hakkı ve ödevi” nasıl düzenlenmelidir? ...411
D/ Demokratik Anayasa ve denge ve fren
mekanizmaları ........................................................ 414
Soru 86) Demokratik Anayasada “denge ve
fren mekanizmaları” neden onsuz
olmazdır? .................................................414
Soru 87) Demokratik Anayasada “denge
ve fren mekanizmaları” nasıl
düzenlenmelidir? ......................................416xviii
Soru 88) Anayasada “yerel yönetimler” nasıl
düzenlenmelidir? ......................................420
Soru 89) Anayasada Ombudsman ya da
Kamu denetçisi kurumu nasıl
düzenlenmelidir? ......................................424
Soru 90) Anayasada “yükseköğretim
kurumları” nasıl düzenlenmelidir? ...........426
Soru 91) Anayasada “Ekonomik ve Sosyal
Konsey”in yer alması neden önemlidir? ...427
Soru 92) Anayasada Ekonomik ve Sosyal
Konsey nasıl düzenlenmelidir?.................429
E/ Demokratik Anayasa ve hukukun üstünlüğü
ilkesi .......................................................................... 432
Soru 93) Hukukun üstünlüğü ilkesi nasıl
yaşama geçirilmelidir?..............................432
Soru 94) Anayasada “hukuk güvenliği” ilkesi
nasıl düzenlenmelidir? .............................433
Soru 95) Anayasada “hak arama özgürlüğü
ve savunma hakkı” nasıl
düzenlenmelidir? ......................................435
Soru 96) Anayasada “yargıçlık ve savcılık
mesleği” nasıl düzenlenmelidir? ...............438
Soru 97) Anayasada Hakimler ve
SavcılarYüksek Kurulu nasıl
düzenlenmelidir? ..................................... 440
Soru 98) Anayasa Mahkemesinin görev
ve yetkileri Anayasada nasıl
düzenlenmelidir? ..................................... 444
Soru 99) “Anayasa Şikayeti” ne anlama gelir
ve nasıl düzenlenmelidir? .........................447
SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA ...........................................451
