Milletlerarası Özel Hukuk Pratik Çalışma Kitabı

Prof. Dr. Bilgin TİRYAKİOĞLU

Prof. Dr. Necla ÖZTÜRK

Dr. Öğr. Üyesi Güven YARAR

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASKIYA ÖN SÖZ  5

ÖN SÖZ . 7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR. 15

BİRİNCİ BÖLÜM

VATANDAŞLIK VE YABANCILAR HUKUKU

1. YANITLANAN OLAYLAR

OLAY 1 Mülga 403 sayılı TVK Hükümlerine Göre Türk Vatandaşlığını

Kazanma Yolları – Kanun’un Zaman Bakımından Uygulanması -

TVK’nın Yürürlük Hükümleri - Seçme Hakkının Kullanılması

Suretiyle Türk Vatandaşlığının Kazanılması – İkamet Şartlı /

İkamet Şartsız Yeniden Türk Vatandaşlığının Kazanılması . 17

OLAY 2 Doğumla Türk Vatandaşlığının Kazanılması – Evlilik Birliği İçinde /

Dışında Doğan Çocuğun Vatandaşlığı – Toprak (Doğum Yeri) Esası

- Türk Vatandaşlığının İspatı. 23

OLAY 3 Soybağı / Kan Esası ile Türk Vatandaşlığının Kazanılması - Evlilik

Birliği Dışında Doğan Çocuğun Vatandaşlığı – Muvazaalı Evliliğin

Vatandaşlık Kazanma Üzerindeki Etkisi 26

OLAY 4 Türk Vatandaşlığının Evlenme / Seçme Hakkının Kullanılması

Suretiyle Kazanılması - Kan Esasına Göre Türk Vatandaşlığının

Kazanılması - Vatandaşlık Kazanmanın Çocuklara Etkisi -

Vatandaşlığa Alınmanın İptali  29

OLAY 5 Türk Vatandaşlığının İstisnai Telsik Yoluyla Kazanılması – Tüzel

Kişinin Uyrukluğu . 34

OLAY 6 Göçmenlerin Türk Vatandaşlığını Kazanması. 37

OLAY 7 Türk Vatandaşlığının İrade Dışı Kaybı - Kaybettirme Kararı ve

Sonuçları  39

OLAY 8 Türk Vatandaşlığının Adi Telsik (Genel Olarak) / İstisnai Telsik

Yolu ile Kazanılması - Yabancıların İkamet İzni - Yabancıların

Taşınmaz Mal Edinmesi – Sınır Dışı Etme – Sınır Dışı Etme

Kararına Karşı Yargı Yolu - Ülkeye Yeniden Giriş  43

10 İçindekiler

OLAY 9 Türk Vatandaşlığının Adi Telsik (Genel Olarak Vatandaşlığa

Alınma) Yoluyla Kazanılması Koşulları – İkamette Süre –

Vatandaşlık Kararının Geri Alınması - Yabancıların Çalışma İzni 49

OLAY 10 Evlenme Suretiyle Türk Vatandaşlığının Kazanılması - Yabancıların

İkamet İzni - Uluslararası Koruma Başvurusu Yapanların Sınır Dışı

Edilmesi . 54

OLAY 11 Türk Vatandaşlığının İradi Yolla Kaybedilmesi - Çıkmanın Sonuçları -

Seçme Hakkının Kullanılması Yoluyla Türk Vatandaşlığının

Kazanılması - Mavi Kart Hamillerinin Hakları 60

OLAY 12 Türk Vatandaşlığının Doğum Yeri Esası ile Kazanılması - Türkiye’de

Bulunan Çocuklar - Türkiye’de İzinsiz Çalışan Yabancılara

Uygulanacak Yaptırım - Sınır Dışı Etme - Suçluların Geri Verilmesi . 64

OLAY 13 Vatandaşlığın Doğum Yoluyla Kazanılması - İkamet İzni 68

OLAY 14 Türk Vatandaşlığının Yetkili Makam Kararıyla Kazanılması -

İkamet Süresinin Hesaplanması - Geri Alma - Yabancının Ülkeye

Girişi - İkamet ve Seyahat Hakkı - Sınır Dışı Etme  70

OLAY 15 Yabancıların Türkiye’de Taşınmaz Mal Edinmeleri - Karşılıklı İşlem

Şartı - Yabancıların Ülkeye Usulüne Uygun Girişi - Kısa Dönem ve

Aile İkamet İzni  73

OLAY 16 Suçluların Geri Verilmesi – Sınır Dışı Etme - İdari Gözetim Kararı -

Uluslararası Koruma Statüleri - Çalışma İzni ve Türleri 77

OLAY 17 Yabancıların Taşınmaz Mal Edinmeleri - Yabancı Yatırım  81

OLAY 18 Sınır Dışı Etme Kararı Verilebilecek Yabancılar - Yabancının

Çalışma İzni  83

OLAY 19 Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi – Yabancıların Siyasi Hakkı . 86

2. YANITLANMAYAN OLAYLAR

OLAY 1 Türk Vatandaşlığının Doğumla Kazanılması – Türk Vatandaşlığının

Genel Yoldan Kazanılması – Evlenme Yoluyla Türk Vatandaşlığının

Kazanılması - Seçme Hakkının Kullanılması Suretiyle Türk

Vatandaşlığının Kaybı - Yargı Yolu 89

OLAY 2 Doğumla Türk Vatandaşlığının Kazanılması – Evlilik Birliği Dışında

Doğan Çocuğun Vatandaşlığı – Toprak (Doğum Yeri) Esası – Çifte

Vatandaşlığın Etkisi - Türk Vatandaşlığından Çıkma  91

OLAY 3 Doğumla Türk Vatandaşlığının Kazanılması – Evlilik Birliği İçinde /

Dışında Doğan Çocuğun Vatandaşlığı – Türk Vatandaşlığının

Evlenme Suretiyle Kazanılması - Vatandaşlık Kazanmanın

Çocuklara Etkisi - Vatandaşlığa Alınmanın İptali 92

OLAY 4 Çifte Vatandaşlık - Çifte Vatandaşlığın Etkisi - Türk Vatandaşlığından

Çıkma – Türk Vatandaşlığından Çıkmanın Koşulları. 93

İçindekiler 11

OLAY 5 Doğumla Türk Vatandaşlığının Kazanılması – Evlilik Birliği İçinde /

Dışında Doğan Çocuğun Vatandaşlığı - Çifte Vatandaşlığın Etkisi -

Vatandaşlığı Kaybetmenin Çocuklara Etkisi – Türk Vatandaşlığlığından

Çıkma – Mavi Kart 94

OLAY 6 Vatandaşlık Kararının Geri Alınması – Vatandaşlık Kararının Geri

Alınmasının Sonuçları. 95

OLAY 7 KKTC Vatandaşlarının Türk Vatandaşlığını Kazanması -

Yabancıların İkamet İzni – Uzun Dönem İkamet İzni - Sınır Dışı Etme. 96

OLAY 8 Türk Vatandaşlığının Evlenme Suretiyle Kazanılması – Eşin

Ölümünün Türk Vatandaşlığının Evlenme Suretiyle Kazanılmasına

Etkisi - Yabancıların Çalışma İzni  97

OLAY 9 Ülkeye Giriş - Yabancıların İkamet İzni – İkamet İzni Türleri -

Yabancıların Taşınmaz Mal Edinmesi – Sınır Dışı Etme  98

OLAY 10 Yabancıların İkamet İzni – İkamet İzni Türleri – Aile İkamet İzni -

Yabancıların Çalışma Hakkı  99

OLAY 11 Ülkeye Giriş - Yabancıların İkamet İzni – İkamet İzni Türleri – Sınır

Dışı Etme  100

OLAY 12 Suçluların Geri Verilmesi – Suçluların Geri Verilmesinin Şartları ve

Usulü  101

İKİNCİ BÖLÜM

KANUNLAR İHTİLÂFI VE MİLLETLERARASI USUL HUKUKU

1. YANITLANAN OLAYLAR

OLAY 1 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Boşanmaya

Uygulanacak Hukuk - Evlenmenin Şekline ve Asli Şartlarına

Uygulanacak Hukuk - Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması

ve Tenfizi - Sözleşmeden Doğan Borçlara Uygulanacak Hukuk -

Yetki Anlaşması - Birleşmiş Milletler Milletlerarası Satım

Sözleşmesi’nin Uygulama Alanı 103

OLAY 2 Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuk - Vasiyetnamenin Şekline ve

Esasına Uygulanacak Hukuk - Evlilik Mallarına Uygulanacak Hukuk. 112

OLAY 3 Milletlerarası Yetki - Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk

- Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk 117

OLAY 4 Türk Mahkemelerinin Boşanma Davalarında Yetkisi - İş

Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk - Gaiplik ve Ölmüş Sayılma

Kararları Bakımından Uygulanacak Hukuk . 122

OLAY 5 Ehliyete Uygulanacak Hukuk - İşlem Güvenliği - Atıf - Mirasa

Uygulanacak Hukuk - Ölüme Bağlı Tasarrufların Şekline

Uygulanacak Hukuk 127

12 İçindekiler

OLAY 6 Taşıma Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk - Türk Mahkemelerinin

Milletlerarası Yetkisi - İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk - İş

Sözleşmelerinde Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi -

Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi - Teminat 132

OLAY 7 Evlenmenin Şekline Uygulanacak Hukuk - Konsüler Evlenmeler -

Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin

Milletlerarası Yetkisi - Boşanmaya Uygulanacak Hukuk  139

OLAY 8 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Kişilik Haklarının

İhlalinde Uygulanacak Hukuk. 143

OLAY 9 Yetki Anlaşması - Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk - Hukuk Seçimi

- Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi - Viyana

Sözleşmesi’nin Uygulama Alanı . 148

OLAY 10 Sözleşmeden Doğan Borçlara Uygulanacak Hukuk - Hukuk

Seçiminin Geçerliği - Türk Mahkemelerinin Yabancı Unsurlu

Uyuşmazlıklarda Yetkili Kılınması. 154

OLAY 11 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Nişanlanmanın

Hüküm ve Sonuçlarına Uygulanacak Hukuk – Vasıflandırma  158

OLAY 12 Hukuk Seçiminin Sınırları - Viyana Sözleşmesi’nin Uygulama Alanı

- Sözleşme ile Yetkili Mahkemenin Tayini 161

OLAY 13 Evlenmenin Asli Geçerliği - Evlenmenin Şeklî Geçerliği - Birden

Çok Vatandaşlığın Uygulanacak Hukuk Üzerindeki Etkisi  164

OLAY 14 Konsüler Evlenme - Evlenmenin Şekline Uygulanacak Hukuk -

Doğrudan Uygulanan Kural - Boşanmaya Uygulanacak Hukuk -

Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuk 166

OLAY 15 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Hukuk Seçiminin

Geçersizliği - En Sıkı İlişkili Hukuk - Karakteristik Edim

Borçlusunun Hukuku - Daha Sıkı İlişkili Hukuk - Sözleşmenin

Şekline Uygulanacak Hukuk. 171

OLAY 16 Haksız Fiillerden Doğan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin

Milletlerarası Yetkisi - Haksız Fillere Uygulanacak Hukuk 174

OLAY 17 Haksız Fiilden Doğan Borçlarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası

Yetkisi - Haksız Fillere Uygulanacak Hukukun Seçimi - Kısıtlılık Kararı -

Yabancıların Kişi Hâllerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin

Yetkisi ve Uygulanacak Hukuk - Doğrudan Uygulanan Kurallar . 177

OLAY 18 Mutat Meskeni Ülkesinden Hukuka Aykırı Olarak Yeri Değiştirilen

Çocuğun İadesi - Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki

Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesi . 182

OLAY 19 Viyana Sözleşmesi - Sözleşmenin Doğrudan ve Dolaylı Uygulanması -

Anılan Sözleşmenin Uygulanmasının Bertaraf Edilmesi. 188

İçindekiler 13

2. YANITLANMAYAN OLAYLAR

OLAY 1 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Yetkiye İlişkin Özel

Düzenlemenin Bulunması Hâlinde Yetkili Mahkemenin Tespiti -

Yetki Anlaşması - Yabancı Mahkemelerden Verilen Mahkeme

Kararlarının Tanınması ve Tenfizi - Koruyucu Yetki Kuralı 191

OLAY 2 Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisi - Yetki Anlaşması. 193

OLAY 3 Yetki Anlaşması - Türk Mahkemesinde Konusu Sebebi ve Tarafları

Aynı Olan Bir Uyuşmazlık Hakkında Verilmiş ve Kesinleşmiş Olan

Yabancı Mahkeme Kararının Tenfizi - Kesinleşmiş Yabancı Mahkeme

Kararının Türk Mahkemesinde Görülen Dava Üzerindeki Etkisi. 194

OLAY 4 Yabancı Hukukun Uygulanması - Boşanmaya Uygulanacak Hukuk

- Boşanma Davalarında Milletlerarası Yetki - Birden Fazla

Vatandaşlığa Sahip Olmanın Uygulanacak Hukuka Etkisi. 195

OLAY 5 Milletlerarası Yetki - Yetki Anlaşması - Sözleşmeye Uygulanacak

Hukuk - Hukuk Seçimi - Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması

ve Tenfizi  196

OLAY 6 Milletlerarası Yetki - Yetki Anlaşması - Yetkisizlik İtirazı - Yabancı

Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi 198

OLAY 7 Milletlerarası Yetki - Kira Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk -

Haksız Fiile Uygulanacak Hukuk . 199

OLAY 8 Evlenmenin Şekline Uygulanacak Hukuk - Boşanmaya Uygulanacak

Hukuk - Soybağına Uygulanacak Hukuk - Milletlerarası Yetki -

Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi  200

OLAY 9 Milletlerarası Yetki - Yetki Anlaşması - Sözleşmeye Uygulanacak

Hukuk. 202

OLAY 10 Taşınmazlar Üzerindeki Sözleşmeden Doğan Borçlara Uygulanacak

Hukuk - Ayni Haklara Uygulanacak Hukuk - Hukuki İşlemlerin

Şekline Uygulanacak Hukuk - Taşınmazlar Üzerindeki Ayni

Hakların Şekline Uygulanacak Hukuk. 204

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MİLLETLERARASI TAHKİM - ICSID TAHKİMİ - ENERJİ UYUŞMAZLIKLARI

1. YANITLANAN OLAYLAR

OLAY 1 Enerji Yatırımından Kaynaklanan Uyuşmazlık - ICSID’in Yetkisi -

Tahkime Rıza - İkili Yatırım Anlaşmaları - İkili Yatırım

Anlaşmalarındaki Muamele Standartlarının İhlali - Kamulaştırma

Standartlarının İhlali - Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Usul

Hükümleri - ICSID İlave İmkan Kuralları . 205

14 İçindekiler

OLAY 2 ICSID Tahkimine Rıza - Kişi Bakımından Yetki - Konu Bakımından

Yetki - Şemsiye Hüküm - Akdî Talepler ve İkili Yatırım

Anlaşmasına Dayanan Talepler - Muamele Standartları - En Çok

Gözetilen Ulus Kayıtlarının İkili Yatırım Anlaşmasının Usul

Hükümlerine Teşmil Edilmesi  217

OLAY 3 Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun Uygulama Alanı - Lex Arbitri -

Kompetenz - Kompetenz İlkesi - Tahkim İtirazı - Ayrılabilirlik İlkesi

- Esasa Uygulanacak Hukuk . 224

OLAY 4 Milletlerarası Ticari Tahkim - Tahkim Anlaşmasının Geçerliği -

Asimetrik Tahkim Şartı - Hakem Kararının İptali. 230

OLAY 5 Milletlerarası Ticari Tahkim - Tahkim Anlaşmasının Geçerliği -

Patolojik Tahkim Kaydı - Tahkim İtirazı - Kompetenz - Kompetenz

İlkesi - Hakemlerin İhtyati Tedbir Kararı Alma Yetkisi - Hakem

Kararının İptali - İptal Davasından Feragat  232

2. YANITLANMAYAN OLAYLAR

OLAY 1 Yatırım Tahkimi – ICSID Sözleşmesi - Tahkime Rıza Şartı – İkili

Yatırım Anlaşmaları 235

OLAY 2 Tahkim Anlaşmasının Geçerliği - Patolojik Tahkim Kaydı -

Ayrılabilirlik İlkesi. 237

OLAY 3 Tahkim İtirazı - Kompetenz - Kompetenz İlkesi - Tahkim

Anlaşmasının Geçerliğine Uygulanacak Hukuk - Tahkim Usülüne

Uygulanacak Hukuk - Hakemlerin İhtiyati Tedbir Kararı Alma

Yetkileri ve Sınırları  238

İLGİLİ MEVZUAT

 TÜRK VATANDAŞLIĞI KANUNU  241

 YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU . 253

 MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK VE USUL HUKUKU HAKKINDA KANUN  299

 MİLLETLERARASI TAHKİM KANUNU . 313

KAYNAKÇA 327