Sosyal Sigorta Yardımlarına Hak Kazanma Koşulları ve Eşitlik İlkesi

Dr. Faruk Barış MUTLAY ( Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı )

İÇİNDEKİLER

SUNUŞV

TEŞEKKÜRIX

KISALTMALAR XXV

KAYNAKÇA XXVII

GİRİŞ 1

Birinci Bölüm

EŞİTLİK İLKESİ

§1 EŞİTLİK KAVRAMI5

I Eşitlik Kavramının Felsefi İzleri5

II Hukuki Bakımdan Eşitlik Kavramı6

1 Hukukta ve Hukukun Uygulanmasında Eşitlik 6

2 Eşitlik Anlayışına İlişkin İlkeler8

a) Genel Olarak8

b) Şekli Eşitlik İlkesi10

aa) Şekli Eşitlik İlkesi İle Kanunların Genelliğinin

Sağlanması10

bb) Şekli Eşitlik İlkesinin Yetersizliği12

c) Maddi Eşitlik İlkesi14

aa) Maddi Eşitlik İlkesinin Gerekliliği14

bb) Maddi Eşitlik İlkesinin Özellikleri15

§2 AYRIMCILIK YASAĞI İLKESİ18

I Ayrımcılık Kavramı 18

II Ayrımcılık Yasağı İlkesi ile Eşitlik İlkesi Arasındaki İlişki21

III Ayrımcılık Yasağının Türleri25

1 Doğrudan Ayrımcılık25

2 Dolaylı Ayrımcılık 28

§3 TÜRK SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA EŞİTLİK VE

AYRIMCILIK YASAĞI İLKESİ33

I Eşitlik İlkesinin Anayasal Görünümü33

XII İçindekiler

1 Genel Olarak33

2 Sosyal Güvenlik Hakkının Dayanağı33

3 Kanun Önünde Eşitlik İlkesi35

a) Genel Olarak35

b) Eşitlik İlkesinin Anayasada Düzenlendiği Yer Bakımından

Doğurduğu Sonuç37

c) Eşitlik Hakkı Gereğince Temel Haklardan Yararlanma 39

d) Kanun Önünde Eşitlik İlkesinin Anlamı41

aa) Genel Olarak41

bb) Ayrım Yasağı 42

cc) Eşitlik Yükümlülüğü46

dd) İmtiyaz Yasağı48

ee) Olumlu Ayrımcılık49

§4 ULUSLARARASI BELGELERDE SOSYAL GÜVENLİK

HUKUKUNDA EŞİTLİK VE AYRIMCILIK YASAĞI İLKESİ53

I Genel Olarak53

II Avrupa Konseyi Düzenlemeleri54

1 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi54

a) Ayrımcılığa İlişkin Düzenleme54

b) AİHS Kapsamında Ayrımcılığın Belirlenmesinde

İzlenecek Yol56

c) AİHS'de Sosyal Güvenlikte Ayrımcılık58

2 Avrupa Sosyal Şartı (Avrupa Sosyal Haklar Sözleşmesi) 59

3 Avrupa Sosyal Güvenlik Kodu 62

4 Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi62

III Avrupa Topluluğu Düzenlemeleri63

1 Roma Antlaşması (Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması)63

a) Eşit İşe Eşit Ücret Düzenlemesi ve Konumuz Bakımından

Önemi 63

b) Avrupa Toplulukları Adalet Divanı'nın Eşit İşe Eşit Ücret

İlkesine Yaklaşımı68

2 1408/71 sayılı Sosyal Güvenlik Tüzüğü72

3 Yönergeler74

a) 76/207 sayılı İşe Alınma, Mesleki Eğitim ve İlerleme ve

Çalışma Koşullarında Kadın ve Erkeğe Eşit Davranılmasına

İlişkin 14021976 Tarihli Yönerge (Eşit Davranma Yönergesi)74

İçindekiler XIII

b) 79/7 sayılı Sosyal Güvenlik Konularında Kadın ve Erkeklere

Eşit Muamele İlkesinin Aşamalı Uygulanmasına İlişkin

19121978 Tarihli Yönerge (Sosyal Güvenlik Yönergesi)76

aa) Yönergenin Amaçları76

bb) Yönergenin Doğrudan Etki Niteliği Taşıması81

cc) Yönergede Yasaklanan Faaliyet 82

dd) Yönergenin Kapsamı84

c) 86/378 sayılı İşyerlerinde Uygulanan Sosyal Güvenlik

Sigortalarında Kadın ve Erkeğe Eşit Davranmaya İlişkin

12081986 Tarihli Yönerge ve Yönergeyi Değiştiren 96/97

sayılı 26121996 Tarihli Yönerge 90

aa) Yönergenin Amacı90

bb) Yönergenin Konu ve Kişi Bakımından Kapsamı91

cc) Yönergede Yasaklanan Faaliyet93

d) 86/613 sayılı Serbest Faaliyet ve Tarım Alanında Çalışan

Kadın ve Erkeğe Eşit Davranılması, Kadının Hamilelik ve

Loğusalık Halinde Korunmasına İlişkin 19121986

Tarihli Yönerge94

e) 92/85 sayılı Hamile, Loğusa ve Emziren Kadınların İşyerinde

İş Güvenliğinin ve Sağlığının Korunmasına İlişkin 28111992

Tarihli Yönerge95

IV Birleşmiş Milletler Düzenlemeleri96

1 Birleşmiş Milletler Antlaşması96

2 İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi98

3 Her Türlü Irk Ayrımcılığının Kaldırılmasına Dair Uluslararası

Sözleşme100

4 Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi101

5 Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi103

6 Engellilerin Hakları Sözleşmesi104

V Uluslararası Çalışma Örgütü Düzenlemeleri106

1 Versay Barış Anlaşması ve Filadelfiya Bildirgesi106

2 97 ve 143 sayılı Göçmen İşçilere İlişkin Sözleşmeler108

3 Sosyal Güvenliğin Asgari Normlarına İlişkin 102 sayılı

Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmesi 108

4 118 sayılı Vatandaşlarla Vatandaş Olmayan Kimselere Sosyal

Güvenlik Konusunda Eşit Muamele Yapılması Hakkında

Sözleşme (Sosyal Güvenlik Eşit Muamele Sözleşmesi)109

XIV İçindekiler

§5 SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA AYRIMCILIĞIN TESPİTİ

VE AYRIMCILIĞIN GİDERİLMESİ112

I Doğrudan Ayrımcılığın Tespiti112

1 Karşılaştırma Yapma Zorunluluğu 112

2 Karşılaştırma Yapılacak Kişilerin Belirlenmesi112

a) Varsayımsal Karşılaştırmanın Yeterliliği ve İstisnası112

b) Sosyal Riskin Yarattığı Etkinin Esas Alınması Gerekliliği114

c) Nimet-Külfet Dengesinin Dikkate Alınması Gerekliliği116

3 Karşılaştırma Yapılacak Kişiler120

a) Hukuki Statüsü Farklı ya da Aynı Olanların Karşılaştırılması120

b) Hukuki Statü Dışında Sigortalıların Karşılaştırılması123

4 Karşılaştırmanın Sonucu ve Sonucun Kaynaklandığı Nedenin

Önemi124

II Dolaylı Ayrımcılığın Tespiti127

1 Karşılaştırma Yapma Zorunluluğu 127

2 Aynı Yasal Düzenlemenin Varlığı127

3 Esaslı Ölçüde Farklı Etkilenme128

III Karşılaştırma Sonucu Ortaya Çıkan Eşitliğe Aykırı Durumun

Giderilmesi132

§6 FARKLI İŞLEMİN HAKLILAŞTIRMASI134

I Doğrudan Ayrımcılığın Haklılaştırılması134

1 Doğrudan Ayrımcılığın Haklılaştırılıp Haklılaştırılamayacağı

Sorunu 134

2 Haklılaştırmada Farklı İşlemin Nedeninin Önemi136

3 Ayrımı Mümkün Kılan Ölçütler: İhtiyaç ve Değer140

4 Haklılaştırmada İyi Niyetin Önemsiz Olması145

5 Ölçülülük İlkesi147

II Dolaylı Ayrımcılığın Haklılaştırılması 150

III Hukuki Statü Temelinde Yapılan Sınıflandırmanın Haklılaştırılması157

1 Sınıflandırma Yapma ve Sınıflandırmayı Haklılaştırma

Zorunluluğu157

2 Hukuki Statü Temelinde Yapılan Sınıflandırmanın Çalışma

İlişkisine Dayanması ve Bunun Haklılaştırılması160

3 5510 sayılı Kanuna İlişkin 15122006 Tarihli Anayasa

Mahkemesi Kararının Eşitlik Açısından Değerlendirilmesi167

İçindekiler XV

İkinci Bölüm

KISA VADELİ SİGORTA KOLLARI KAPSAMINDA SAĞLANAN

SİGORTA YARDIMLARI ve EŞİTLİK İLKESİ

§7 İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SİGORTASI KAPSAMINDA

SAĞLANAN SİGORTA YARDIMLARINA HAK KAZANMA

KOŞULLARININ EŞİTLİK İLKESİ TEMELİNDE

DEĞERLENDİRİLMESİ175

I Sigorta Yardımlarına Hak Kazanmak İçin Aranan Ön Koşullar:

Sigortalının İş Kazası Geçirmesi ya da Meslek Hastalığına

Yakalanması175

1 Sosyal Güvenlik Hukuku Kapsamında İş Kazası175

a) Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Kanunlarda İş Kazasına

Yönelik Hukuki Statü Temelinde Yapılan Farklı Düzenlemeler175

b) Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından Kavramın Yeniden

Tanımlanması Gerekliliği180

aa) Dar Anlamda Kaza Kavramı ve Unsurları180

bb) Dar Anlamda Kaza Kavramının Unsurlarının Sosyal

Güvenlik Hukuku Bakımından İş Kazası İçin Kabul

Edilebilirliği Sorunu 184

aaa) Dıştan Gelen (Dışsal) Olay184

bbb) Ani Olay186

ccc) İstenilmeyen Olay187

ddd) Zararın Varlığı 188

cc) Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından Kavramın Tanımı192

2 İş Kazası Kavramının Unsurları Bakımından Sigortalılar

Arasında Yaratılan Farklılıklar195

a) Kişi Unsuru: Kısa Vadeli Sigorta Kolları Kapsamında

Sigortalı Olma195

b) Olay Unsuru: Sigortalıların Kanunda Belirtilen Hal ve

Durumlar İçinde Kazaya Uğraması196

aa) Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada Kazaya

Uğraması196

aaa) Yürürlükteki Düzenlemeden Önceki Durum196

bbb) Unsurun Kişi Bakımdan Uygulama Alanı199

ccc) Unsurun Yer Bakımdan Uygulama Alanı202

bb) Sigortalının Yürütülmekte Olan İş Nedeniyle veya

Yürütmekte Olduğu İş Nedeniyle Kazaya Uğraması207

XVI İçindekiler

aaa) Yürürlükteki Düzenlemeden Önceki Durum207

bbb) Unsurun Kişi Bakımından Uygulama Alanı208

ccc) Unsurun Yer Bakımdan Uygulama Alanı209

cc) Sigortalının İşveren Tarafından Görevli Olarak Başka

Bir Yere Gönderilmesi Nedeniyle Asıl İşini

Yapmaksızın Geçen Zamanda Kazaya Uğraması212

aaa) Yürürlükteki Düzenlemeden Önceki Durum212

bbb) Unsurun Kişi Bakımından Uygulama Alanı215

ccc) Unsurun Yer Bakımdan Uygulama Alanı 218

dd) Sigortalı Kadının Çocuğuna Süt Vermek İçin Ayrılan

Zamanda Kazaya Uğraması222

aaa) Yürürlükteki Düzenlemeden Önceki Durum222

bbb) Unsurun Kişi Bakımından Uygulama Alanı223

ccc) Unsurun Yer Bakımından Uygulama Alanı226

ee) Sigortalının İşverence Sağlanan Araçla İşin Yapıldığı

Yere Gidiş ve Gelişi Sırasında Kazaya Uğraması227

aaa) Yürürlükteki Düzenlemeden Önceki Durum227

bbb) İşverence Sağlama Ölçütünün Farklı Hukuki

Statüdekiler Arasında Yarattığı Eşitsizlik228

ccc) İşverence Sağlanma Ölçütünün Aynı Hukuki

Statüdekiler Arasında Yarattığı Eşitsizlik230

ddd) Sigortalının Güzergahının Önemi 236

c) Zarar Unsuru: Zararın Niteliği ve Kaza ile Zarar Arasındaki

İlliyet Bağının Yeterliliği 238

3 Meslek Hastalığı Kavramı ve Unsurları239

a) Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Kanunlarda Meslek

Hastalığına Yönelik Benzer Düzenlemeler ve

Kavramın Tanımı239

b) Meslek Hastalığı Sigortasının Kişi Bakımından Kapsamı242

c) Mesleki Nitelikteki Dışsal Etki Nedeniyle Hastalığın

Ortaya Çıkması243

d) Meslek Hastalığının Kurum Sağlık Kurulu Raporu İle

Saptanması248

4 İş Kazasının ve Meslek Hastalığının Bildirim Yükümlülüğü

Bakımından Sigortalılar Arasında Yaratılan Farklılıklar249

II İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası Kapsamında Sağlanan

Sigorta Yardımları ve Bunlara İlişkin Diğer Koşullar254

İçindekiler XVII

1 Geçici İş Göremezlik Ödeneği 254

a) Kavram ve Ödeneğe Hak Kazanabileceklerin

Kapsamı254

b) Ödeneğe Hak Kazanma Şartları257

aa) İstirahat Raporunun Varlığı257

bb) Bağımsız Çalışanlara Özgü Şart: Prim Borcunun

Bulunmaması ve Yatarak Tedavi veya Yatarak Tedavi

Sonrası Alınan Raporun Varlığı258

cc) Tarım ve Orman İşlerinde İş Sözleşmesiyle Süreksiz

Çalışan Sigortalılara Özgü Şart: Bekleme Süresi ve

Prim Borcunun Bulunmaması262

c) Ödeneğin Miktarının Tespitinde Getirilen Farklılık264

2 Sürekli İş Göremezlik Geliri 268

a) Kavram ve Gelire Hak Kazanabileceklerin Kapsamı268

b) Gelire Hak Kazanma Şartları270

aa) Sürekli İş Göremezlik Halini Doğuran Sosyal Risk

Bakımından Aranan Şartın Yarattığı Farklılıklar 270

bb) Meslekte Kazanma Gücünün Belirli Oranda Kaybı271

cc) Bağımsız Çalışanların Prim Borcunun

Bulunmaması273

dd) Tarım ve Orman İşlerinde İş Sözleşmesiyle Süreksiz

Çalışan Sigortalılara Özgü Şart: Bekleme Süresi ve

Prim Borcunun Bulunmaması276

3 İş Kazası ve Meslek Hastalığına Bağlı Gerçekleşen Ölüm

Halinde Hak Sahiplerine Yapılan Sigorta Yardımlara Hak Kazanma

Koşulları277

a) Cenaze Ödeneği 277

b) Ölüm Geliri280

aa) “İş Kazası ve Meslek Hastalığı”nın Ölüm Gelirine Hak

Kazanmadaki Önemi ve Sigortalılar Arasında Yarattığı

Farklılık280

bb) Prim Borcu Bakımından Ölen Sigortalıya İlişkin Hukuki

Statü Temelinde Yaratılan Farklılığın Hak Sahipleri

Bakımından Doğurduğu Sonuç 283

cc) Hak Sahipleri Arasında Ölüm Gelirine Hak Kazanma

Şartları Bakımından Yaratılan Farklılıklar284

aaa) Eşe Bağlanacak Ölüm Geliri Bakımından

“Gelir Oranı” Dikkate Alınarak Aranan Şartlar 284

XVIII İçindekiler

bbb) Çocuklara Bağlanacak Ölüm Geliri Bakımından

“Cinsiyet”, “Yaş” ve “Malullük Durumu” Dikkate

Alınarak Aranan Şartlar 289

ccc) Ana ve Babaya Bağlanacak Ölüm Geliri

Bakımından Aranan Şartlar293

dd) Ölüm Geliri Olarak Bağlanacak Miktarın Belirlenmesinde

Yaratılan Farklılıklar294

ee) Ölüm Gelirinin Hak Sahipleri Arasında Paylaştırılmasında

Dikkate Alınan Oranlara İlişkin Farklılıklar296

c) Evlilik Nedeniyle Ortaya Çıkan Ölüm Geliri Kaybını

Gidermeye Yönelik Yardım: Evlenme Ödeneği297

§8 HASTALIK SİGORTASI KAPSAMINDA SAĞLANAN SİGORTA

YARDIMINA HAK KAZANMA KOŞULLARININ EŞİTLİK İLKESİ

TEMELİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ300

I Genel Olarak300

II Geçici İş Göremezlik Ödeneğine Hak Kazanma Koşulları301

1 Ön Koşullar: Hastalık Hali ve Belirli Kapsamda Sigortalı Olma301

a) Sosyal Güvenlik Hukuku Kapsamında Hastalık Hali301

b) Belirli Kapsamda Sigortalı Olma302

2 İstirahat Raporu ve Asgari İstirahat Süresi 307

3 Belirli Bir Süre Prim Bildirilmiş Olması309

III Ödeneğin Miktarının Tespitinde Getirilen Farklılık311

IV Sürekli İş Göremezlik Gelirinin Hastalık Sigortası Kapsamında

Öngörülmemesinin Değerlendirilmesi 313

§9 ANALIK SİGORTASI KAPSAMINDA SAĞLANAN SİGORTA

YARDIMLARINA HAK KAZANMA KOŞULLARININ EŞİTLİK

İLKESİ TEMELİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ315

I Genel Olarak 315

II Geçici İş Göremezlik Ödeneği317

1 Ödeneğe Hak Kazanma Koşulları317

a) Ön Koşullar: Analık Hali ve Belirli Kapsamda Sigortalı

Olma317

aa) Sosyal Güvenlik Hukuku Kapsamında Analık Hali317

bb) Belirli Kapsamda Sigortalı Olma319

b) İstirahat Raporunun Varlığı 321

c) Belirli Bir Süre Pirim Bildirilmiş/Ödemiş Olma322

İçindekiler XIX

2 Analık Haliyle Uyumlu Olmayan Süreler İçin Ödeneğin

Verilmesinin Değerlendirilmesi323

3 Devlet Memurları ve Maktu Aylık Ücretli İşçilerin Durumu326

III Emzirme Ödeneği330

Üçüncü Bölüm

UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARI KAPSAMINDA SAĞLANAN

SİGORTA YARDIMLARI ve EŞİTLİK İLKESİ

§10 MALULLÜK SİGORTASI KAPSAMINDA SAĞLANAN MALULLÜK

AYLIĞINA HAK KAZANMA KOŞULLARININ EŞİTLİK İLKESİ

TEMELİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ333

I Genel Olarak333

II Ön Koşul: Sigortalı Olma335

III Sosyal Güvenlik Hukuku Kapsamında Maluliyet Hali: “Çalışma Gücü”

veya “Meslekte Kazanma Gücü” ile “Vazife Yapılamayacak Derecede

Meslekte Kazanma Gücü” Kaybı Ölçütleri 341

1 Bütün Sigortalılar İçin Kabul Edilen Ortak Şart: Çalışma

Gücünün %60'ının Kaybedilmesi 341

2 İş Sözleşmesine Tabi Çalışanlarla Bağımsız Çalışanlar İçin

Kabul Edilen Ortak Şart: Meslekte Kazanma Gücünün %60'ının

Kaybedilmesi346

3 Kamu Görevlileri ve Devlet Memurları İçin Kabul Edilen Şart:

Meslekte Kazanma Gücünün Vazife Yapılamayacak Derecede

Kaybedilmesi (Adi Malullük Benzeri Hal)349

4 Çalışma ve Meslekte Kazanma Gücünün Kaybından Bağımsız

Olarak Kamu Görevlileri ve Devlet Memurları İçin Kabul

Edilen Özel Şart: Hastalık İzin Süresi353

IV Malullük Durumunun Doğma Anı355

1 Malullüğün İlk Defa Sigortalı Olarak Çalışmaya Başladıktan

Sonra Ortaya Çıkması355

2 İlk Defa Sigortalı Olarak Çalışmaya Başlanılan Kanun358

V Belirli Süre Sigortalı Olma 360

1 “Eşit” Şartın “Eşitsizlik” Doğurması360

2 On Sekiz Yaşından Önce Geçen Sigortalılık Süresinin Dikkate

Alınmamasının Eşitlik İlkesi Temelinde Değerlendirilmesi 365

3 Maluliyetin Derecesinin Sigortalılık Süresi Bakımından Aranan

Şarta Etkisi368

XX İçindekiler

VI Prime İlişkin Şart370

1 Mülga Kanunlardaki Düzenlemelerin Eşitlik İlkesine Aykırılığı370

2 5510 Sayılı Kanunda Bildirilmesi/Ödenmesi Gereken Prim Gün

Sayısı Bakımından Sağlanan Eşitlik372

3 Primlerin Ödenmesi ya da Bildirilmesi Konusunda Haklı Nedene

Dayanmayan Ayrım373

4 Hesaplamada Esas Alınacak Prim Ödeme Gün Sayısı 375

VII Malullük Durumumun Talep Üzerine Kurum Onayı İle Belirlenmesi 378

§11 YAŞLILIK SİGORTASI KAPSAMINDA SAĞLANAN YAŞLILIK

AYLIĞINA HAK KAZANMA KOŞULLARININ EŞİTLİK İLKESİ

TEMELİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ382

I Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Koşullarına İlişkin Farklı

Düzenlemelerin Varlığı382

II Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Şartları387

1 Ön Koşul: Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından “Yaşlılık” Hali387

a) “Yaşlılık” Halinin Tanımı387

b) Yaşlılık Sigortası Gereği Yaşlılık Haline Esas Yaşın

Belirlenmesinde Eşitlik İlkesinin Dikkate Alınması

Gerekliliği388

2 30042008 Tarihine Kadar Olan Dönemde İlk Defa Sigortalı

Olanların Olağan ve Kolaylaştırışmış Emeklilik Halleri

Uyarınca Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Şartları393

a) İş Sözleşmesiyle Bir veya Birden Fazla İşveren Tarafından

Çalıştıranlar Bakımından393

aa) 4447 sayılı Kanun ile Değişiklik Yapılmadan Önceki

Durum393

bb) 4447 sayılı Kanun İle Değişiklik Yapıldıktan Sonraki

Durum396

cc) 4447 sayılı Kanuna İlişkin AYM Kararının Eşitlik İlkesi

bakımından Değerlendirilmesi 400

aaa) 4447 sayılı Kanunla 506 Sayılı Kanuna Eklenen

Geçici 81 Maddeye İlişkin Anayasa Mahkemesi'nin

Yaklaşımı 400

bbb) 4447 sayılı Kanunla 506 Sayılı Kanuna Eklenen 60

Maddeye İlişkin AYM'nin Yaklaşımı 406

b) Tarım İşlerinde İş Sözleşmesiyle Süreksiz Olarak Çalışanların

Durumu409

İçindekiler XXI

c) Bağımsız Çalışanların Durumu Bakımından411

aa) 4447 sayılı Kanun İle Değişiklik Yapılmadan Önceki

Durum411

bb) 4447 sayılı Kanunla Değişiklik Yapıldıktan Sonraki

Durum411

cc) 4447 sayılı Kanunla 1479 Sayılı Kanuna Eklenen

Geçici 10 Maddeye İlişkin Anayasa Mahkemesi'nin

Yaklaşımı 412

d) Devlet Memurları ve Kamu Görevlileri Bakımından Hak

Kazanma Şartları 415

3 30042008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanların Olağan ve

Kolaylaştırışmış Emeklilik Halleri Uyarınca Yaşlılık Aylığına

Hak Kazanma Şartları418

a) Genel Olarak418

b) 30042008 Tarihinden Sonra İlk Defa Sigortalı Olma ve

30042008 Tarihini Esas Alan Normun Eşitlik İlkesine

Aykırılığı419

c) Yaş Şartı423

aa) Olağan Emeklilikte Aranan Yaş Sınırı423

bb) Kolaylaştırılmış Emeklilikte Aranan Yaş Sınırı425

cc) Erken Yaşlananlar İçin Yaş Sınırı429

dd) Ulaşılması Gereken Yaş Sınırının Belirlenmesinde Prim

Ödeme Gün Sayısının Tamamlandığı Zamanın Dikkate

Alınması Nedeniyle Ortaya Çıkan Eşitsizlik431

ee) Kadınlara Daha Erken Yaşta Emekli Olma Olanağı

Sağlayan Düzenlemeler433

aaa) Takvim Yaşının Erken Belirlenmesi433

bbb) Yaş Haddinden İndirim Yapılması435

ff) Devlet Memurları ve Kamu Görevlileri İçin Kabul Edilen

Yaş Haddi Nedeniyle Zorunlu Emekliliğin

Değerlendirilmesi439

d) Prime İlişkin Şart443

aa) Hukuki Statüye Göre Aranan Farklı Prim Ödeme/Bildirme

Gün Sayıları443

bb) Farklı Tarihlerde Sigortalı Olanlar Bakımından Prim

Şartına İlişkin Ortaya Çıkan Durum445

cc) Bağımsız Çalışanlara ve Tarım ve Orman İşlerinde İş

Sözleşmesiyle Süreksiz Çalışan Sigortalılara Özgü Şart:

Prim Borcunun Bulunmaması 447

XXII İçindekiler

4 Maden İşyerlerinin Yer Altında Çalışanların Yaşlılık Aylığına Hak

Kazanma Şartları449

a) İşin Niteliği ve Yapıldığı Yer 449

b) Belirli Kapsamda Sigortalı Olma450

aa) İlk Defa 506 sayılı Kanun Kapsamında Sigortalı Olma450

aaa) 506 sayılı Kanunda Benimsenen Durumun

5510 sayılı Kanunun Geçici Maddesiyle Devamı450

bbb) İşin Devamlılığının Prim ve Sigortalılık Süresi

Bakımından Aranan Şarta Etkisi452

ccc) İşin Devamlılığının Hesaplamaya Esas Teşkil

Edecek Prim Gün Sayısına Etkisi455

ddd) Yaş ve Prim Ödeme Gün Sayısı Bakımından

Aranan Şartlar455

bb) İlk Defa 5510 sayılı Kanun Kapsamında Sigortalı Olma457

aaa) Yaş Şartı457

bbb) Prim Şartı459

5 İşin Niteliği ve Yapıldığı Yerin Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma

Şartlarına Etkisi: Fiili Hizmet Süresi Zammı461

a) Yer Altında Yapılan İşler Dışındaki İşlerin Dikkate Alınması

Gerekliliği461

b) Fiili Hizmet Süresi Zammı Uygulamasının Kapsamı464

aa) Kişi Bakımdan Kapsamı464

bb) İş ve İşyeri Bakımından Kapsamı465

c) Fiili Hizmet Süresi Zammından Yararlanmaların Sonuçları471

aa) Prim Ödeme Gün Sayıları Bakımından471

aaa) Prim Ödeme Gün Sayılarının Farklı Belirlenmesi471

bbb) Prim Oranlarına İlişkin Farklı Etki473

bb) Yaş Haddinden İndirim474

6 Malul ya da İlk Defa Çalışmaya Başladığı Tarihte Çalışma Gücünü

Belirli Oranda Kaybedenlerin Yaşlılık Aylığına Hak Kazama

Şartları476

a) Engellilerin Farklılıklarının Gözetilmesi Gerekliliği476

b) Mülga Kanunlar Zamanında İlk Defa Sigortalı Olanların

Durumu476

c) 5510 sayılı Kanun Zamanında İlk Defa Sigortalı Olanların

Durumu480

7 Cumhurbaşkanlığı, TBMM Başkanlığı ve Başbakanlık Görevinde

Bulunanların Aylıkları483

İçindekiler XXIII

§12 ÖLÜM SİGORTASI KAPSAMINDA SAĞLANAN SİGORTA

YARDIMLARININ EŞİTLİK İLKESİ TEMELİNDE

DEĞERLENDİRİLMESİ486

I Ölüm Aylığı486

1 Ölüm Aylığına Hak Kazanma Koşulları486

a) Sigortalının Herhangi Bir Nedenle Ölümü ve Ölüm Nedeninin

Önemi486

b) Ölen Sigortalının Kurumla Belirli Bir İlişki İçinde Olması492

aa) Sigortalılık Süresi ve Prim Ödeme Gün Sayısı

Bakımından Sağlanması Gereken İlişki492

bb) 5510 sayılı Kanunun 47 Maddesinde Yazılı Nedenlerden

Kazaya Uğramış Olma496

cc) Malullük, Vazife Malullüğü, Yaşlılık Aylıkları ile

Ölüm Aylığının İlişkisi 497

c) Hak Sahiplerine İlişkin Şartlar 499

2 Hesaplamada Esas Alınacak Prim Ödeme Gün Sayısı499

II Evlenme ve Cenaze Ödeneği500

SONUÇ501

XXIV Kısaltmalar

Kısaltmalar XXV