Ceza Mahkumiyetine Bağlı Hak Yoksunlukları

Dr. Ahmet ÖZDEMİR

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 7

İÇİNDEKİLER  9

KISALTMALAR . 15

GİRİŞ . 17

BİRİNCİ BÖLÜM

HAK YOKSUNLUKLARININ KAVRAMSAL BOYUTU,

TARİHSEL GELİŞİMİ VE MUKAYESELİ HUKUKTAKİ GÖRÜNÜMÜ

1. HAK YOKSUNLUKLARININ KAVRAMSAL BOYUTU . 23

2. HAK YOKSUNLUKLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ . 28

GENEL OLARAK . 28

ANTİK YUNAN DÖNEMİ 30

III. ROMA HUKUKU  33

KITA AVRUPASI HUKUKU 37

Genel Olarak 37

Orta Çağ Onur Cezaları ve Sivil Ölüm. 40

Aydınlanma Çağı ve Bölgesel Yasalar Dönemi . 44

1768 Tarihli Avusturya Constitutio Criminalis Theresiana 47

1810 Tarihli Fransız (Napolyon) Ceza Kanunu. 48

1813 Tarihli Bavyera Ceza Kanunu 50

1838 Tarihli Saksonya Krallığı Ceza Kanunu 53

1851 Tarihli Prusya Ceza Kanunu 54

1854 Tarihli Fransız Ceza Kanunu 58

1871 Tarihli Alman İmparatorluk Ceza Kanunu. 58

Zorunlu Hak Yoksunlukları 62

İhtiyari Hak Yoksunlukları. 64

Aydınlanma Çağı Liberalizm Dönemi . 69

İSKANDİNAV HUKUKU. 70

İNGİLİZ HUKUKU . 72

VII. AMERİKAN HUKUKU . 75

VIII. İSLAM VE OSMANLI HUKUKU . 78

Genel Olarak 78

Seçme ve Seçilme Hakkından Yoksunluk . 79

Tanıklık Ehliyetinin Kaybı . 81

10 İçindekiler

Miras Hakkından Mahrumiyet 82

Memuriyetten Azil 84

Ticaretten Men ve Meslekten Çıkarma 86

Teşhir 87

İlan 88

Hukuku Medeniyeden Iskat 89

Muamelat-ı Adiye-i Zatiyeden Iskat 90

765 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU DÖNEMİ. 91

Genel Olarak. 91

Kamu Hizmetlerinden Yasaklılık Cezası 92

Meslek ve Sanattan Yasaklılık Cezası 93

Kamu Hizmetlerinden Yasaklılık ile Meslek ve Sanattan Yasaklılık

Cezalarına Aykırılığın Sonucu 95

Kanuni Kısıtlılık . 96

Babalık ve Kocalık Sıfatının Bahşettiği Haklardan Yoksunluk 97

3. HAK YOKSUNLUKLARININ MUKAYESELİ HUKUKTAKİ GÖRÜNÜMÜ 98

GENEL OLARAK 98

ALMANYA 98

Genel Olarak. 98

Kamu Görevinde Bulunma Hakkından Yoksunluk 101

Seçme ve Seçilme Hakkından Yoksunluk 103

Seçilme Hakkından Yoksunluk . 103

Seçme Hakkından Yoksunluk . 104

Araç Kullanma Yasağı ve Sürücü Belgesinin İptali. 105

Araç Kullanma Yasağı. 105

Sürücü Belgesinin İptali . 106

Meslekten Yasaklılık . 107

Mahkûmiyet Kararının İlanı 110

Hayvan Sahiplenme ve Hayvancılık Yapma Yasağı . 111

Çocuklar Hakkında Hak Yoksunluklarının Uygulanması 112

III. FRANSA . 113

İTALYA . 115

İNGİLTERE 119

Genel Olarak. 119

Cezalandırıcı Mahrumiyet Kararları 119

Onarıcı Kararlar 120

Önleyici Kararlar . 121

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ. 122

Genel Olarak. 122

İçindekiler 11

Kamu Görevinde Bulunma Hakkından Yoksunluk 123

Seçme ve Seçilme Hakkından Yoksunluk . 125

Seçme Hakkından Yoksunluk. 125

Seçilme Hakkından Yoksunluk. 127

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRK HUKUKUNDA CEZA MAHKÛMİYETİNE BAĞLI HAK YOKSUNLUKLARI

1. TÜRK CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIM SİSTEMİ. 129

GENEL OLARAK . 129

CEZALAR 131

III. GÜVENLİK TEDBİRLERİ  133

GÜVENLİK TEDBİRLERİ VE CEZALAR ARASINDAKİ BENZERLİKLER . 137

GÜVENLİK TEDBİRLERİ VE CEZALAR ARASINDAKİ FARKLILIKLAR 138

2. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU’NDA HAK YOKSUNLUKLARI 142

CEZA MAHKÛMİYETİNİN KANUNİ SONUCU OLAN YOKSUNLUKLAR. 145

Genel Olarak 145

Hukuki Niteliği 147

Ceza veya Fer’i Ceza Niteliğinde Olduğu Görüşü. 148

Güvenlik Tedbiri Niteliğinde Olduğu Görüşü. 150

Kendine Özgü (Sui Generis) Bir Yaptırım Olduğu Görüşü 152

Şartları 153

Kapsamı 157

Kamu Görevinin Üstlenilmesinden Yoksunluk 157

Seçme ve Seçilme Ehliyetinden Yoksun Bırakılma 160

Seçme Ehliyetinden Yoksunluk. 161

Seçilme Ehliyetinden Yoksunluk . 162

Velayet Hakkından, Vesayet veya Kayyımlığa Ait Bir Hizmetten

Yoksun Bırakılma . 166

Genel Olarak. 166

Velayet Hakkından Yoksunluk 168

Vesayete Ait Bir Hizmetten Yoksunluk . 172

Kayyımlığa Ait Bir Hizmetten Yoksunluk. 174

Vakıf, Dernek, Sendika, Şirket, Kooperatif ve Siyasî Parti Tüzel

Kişiliklerinin Yöneticisi veya Denetçisi Olmaktan Yoksun

Bırakılma . 176

Genel Olarak. 176

Vakıf Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan Yoksunluk . 177

Dernek Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan Yoksunluk . 179

Sendika Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan Yoksunluk. 182

12 İçindekiler

Şirket Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan Yoksunluk 184

Genel Olarak. 184

Kollektif Şirket Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan

Yoksunluk . 185

Komandit Şirket Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan

Yoksunluk . 186

Anonim Şirket Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan

Yoksunluk . 187

Limited Şirket Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan

Yoksunluk . 189

Kooperatif Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan Yoksunluk. 190

Siyasi Parti Yöneticisi ve Denetçisi Olmaktan Yoksunluk 193

Bir Kamu Kurumunun veya Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek

Kuruluşunun İznine Tâbi Bir Meslek veya Sanatı, Kendi

Sorumluluğu Altında Serbest Meslek Erbabı veya Tacir Olarak

İcra Etmekten Yoksun Bırakılma  195

Süresi 198

HAK VE YETKİLERDEN BİRİNİN KÖTÜYE KULLANILMASI SURETİYLE

İŞLENEN SUÇLAR DOLAYISIYLA HÜKMEDİLEN YOKSUNLUKLAR  201

Genel Olarak. 201

Hukuki Niteliği 205

Şartları 206

Kapsamı 208

Kamu Görevinde Bulunma Hakkının Kötüye Kullanılması . 209

Seçme ve Seçilme Hakkının Kötüye Kullanılması . 210

Velayet, Vesayet ve Kayyımlık Hak ve Yetkilerinin Kötüye

Kullanılması 211

Vakıf, Dernek, Sendika, Şirket, Kooperatif ve Siyasi Parti Tüzel

Kişiliklerinin Yöneticisi veya Denetçisi Olma Hakkının Kötüye

Kullanılması 212

Bir Meslek veya Sanatı, Kendi Sorumluluğu Altında Serbest

Meslek Erbabı veya Tacir Olarak İcra Etme Hakkının Kötüye

Kullanılması 213

Süresi 214

III. TAKSİRLİ SUÇLARDAN MAHKÛMİYET NEDENİYLE HÜKMEDİLEN

YOKSUNLUKLAR. 218

Genel Olarak. 218

Hukuki Niteliği 220

Şartları 221

Kapsamı 222

Meslek veya Sanatın İcrasından Yasaklanma. 223

İçindekiler 13

Sürücü Belgesinin Geri Alınması 227

Süresi . 230

3. 5237 SAYILI TCK DIŞINDAKİ KANUNLARDA YER ALAN HAK

YOKSUNLUKLARI. 235

GENEL OLARAK . 235

Memuriyete Girme Hakkından Yoksunluk 236

Genel Olarak 236

Bir Yıl veya Daha Fazla Süreli Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş

Olmak. 237

DMK M. 48’de Sayılan Katalog Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak . 241

III. SEÇME VE SEÇİLME HAKKINDAN YOKSUNLUK . 245

Seçme Hakkından Yoksunluk . 245

AİHM İçtihatları Çerçevesinde Oy Hakkının Sınırlandırılması 245

Türk Hukukunda Oy Kullanma Hakkının Sınırlandırılması . 248

Seçilme Hakkından Yoksunluk 251

Taksirli Suçlar Hariç Toplam Bir Yıl veya Daha Uzun Süreli

Hapis Cezasına Mahkûm Olmamak. 252

Ağır Hapis Cezasına Mahkûm Olmamak 255

Belirli Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak 255

AVUKATLIK MESLEĞİNİ İCRA ETMEKTEN YOKSUNLUK . 256

HEKİMLİK MESLEĞİNİ İCRA ETMEKTEN YASAKLILIK 259

ÖZEL GÜVENLİK GÖREVLİSİ MESLEĞİNİ İCRA ETMEKTEN YOKSUNLUK 262

VII. SPOR MÜSABAKALARINI SEYİRDEN YASAKLANMA. 263

VIII. KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU UYARINCA SÜRÜCÜ BELGESİNİN GERİ

ALINMASI 266

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HAK YOKSUNLUKLARINI ETKİLEYEN DURUMLAR,

HAK YOKSUNLUKLARININ İNFAZI VE ADLİ SİCİL VE ARŞİV KAYITLARI VE

YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİ

1. HAK YOKSUNLUKLARINI ETKİLEYEN DURUMLAR 271

GENEL OLARAK . 271

ÖLÜMÜN ETKİSİ 271

III. ZAMANAŞIMININ ETKİSİ . 272

AFFIN ETKİSİ 275

HAPİS CEZASININ ERTELENMESİNİN ETKİSİ 277

KOŞULLU SALIVERMENİN VE DENETİMLİ SERBESTLİK

UYGULANMASININ ETKİSİ. 282

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARININ ETKİSİ. 284

HAGB Kararının TCK’da Yer Alan Hak Yoksunluklarına Etkisi . 285

HAGB Kararının Özel Kanunlardaki Hak Yoksunluklarına Etkisi 286

14 İçindekiler

HAGB Kararına İlişkin Özel Düzenlemeler 288

VIII. ÖZEL İNFAZ USULLERİNİN HAK YOKSUNLUKLARINA ETKİSİ  291

SANIĞIN YAŞININ HAK YOKSUNLUĞUNA ETKİSİ 292

YABANCI MAHKEME HÜKÜMLERİNİN HAK YOKSUNLUĞUNA ETKİSİ 295

2. HAK YOKSUNLUKLARININ İNFAZI.301

TCK M. 53/1 UYARINCA CEZA MAHKÛMİYETİNİN KANUNİ SONUCU

OLAN HAK YOKSUNLUKLARININ İNFAZI  301

TCK M. 53/5 UYARINCA HÜKMEDİLEN HAK YOKSUNLUKLARININ İNFAZI. 304

III. KAMU GÖREVİNİ ÜSTLENMEKTEN YOKSUNLUĞUN İNFAZI  305

SEÇME VE SEÇİLME EHLİYETİNDEN YOKSUNLUĞUN İNFAZI . 306

Seçme Ehliyetinden Yoksunluk Kararının İnfazı 306

Seçilme Ehliyetinden Yoksunluk Kararının İnfazı 308

VELAYET HAKKINDAN, VESAYET VE KAYYIMLIĞA AİT BİR HİZMETTE

BULUNMAKTAN YOKSUNLUK KARARININ İNFAZI . 309

VAKIF, DERNEK, SENDİKA, ŞİRKET, KOOPERATİF VE SİYASİ PARTİ TÜZEL

KİŞİLERİN YÖNETİCİSİ VE DENETÇİSİ OLMAKTAN YOKSUNLUK

KARARININ İNFAZI. 310

VII. MESLEK VE SANATIN İCRASINDAN YASAKLILIK KARARININ İNFAZI 311

VIII. SÜRÜCÜ BELGESİNİN GERİ ALINMASI TEDBİRİNİN İNFAZI  312

HAK YOKSUNLUKLARINA AYKIRI DAVRANILMASININ SONUCU 314

3. ADLİ SİCİL VE ARŞİV KAYITLARI 315

ADLİ SİCİL VE ARŞİV KAYITLARININ TUTULMASI 315

YABANCI MAHKEMELERCE VERİLEN HÜKÜMLERİN ADLİ SİCİLE

KAYDEDİLMESİ. 318

III. ADLİ SİCİL KAYDININ SİLİNMESİ. 320

ARŞİV KAYDININ SİLİNMESİ . 321

4. YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİ 323

YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİ KURUMU . 323

YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİNİN KAPSAMI . 324

III. YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİNİN KOŞULLARI  325

İnfazın Tamamlanmış Olması . 326

İnfazdan Sonra Belli Bir Süre Geçmesi 327

Deneme Süresinin İyi Halli ve Bir Suç İşlenmeden Geçirilmesi. 329

Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesine İlişkin Talep Olması 331

YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİ MUHAKEMESİ 331

YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİNİN SONUÇLARI 333

SONUÇ.337

KAYNAKÇA.349