^Themis Ticari İşletme Hukuku Konu Kitabı

Doç. Dr. Tamer BOZKURT

 İçindekileri

Ön Söz 

VII

Kısaltmalar 

XIX

1. Bölüm

TİCARÎ İŞLETME KAVRAMI VE

TİCARÎ İŞLETME ÜZERİNDEKİ İŞLEMLER

• 1. TİCARET HUKUKUNDA SİSTEMLER 

1

• 2. TÜRK TİCARET KANUNU’NUN BAŞAT KAVRAMI: “TİCARÎ İŞLETME” 

1

1. KAVRAM VE TANIM 

1

1. BİR ORGANİZASYONUN “TİCARÎ İŞLETME” SAYILABİLMESİ İÇİN GEREKEN UNSURLAR 

3

1. Genel Olarak 

3

1. Unsurlar 

3

1. Gelir Sağlama (Hedefi) 

3

2. Bağımsızlık 

3

3. Devamlılık 

3

4. Ayırıcı Unsur: Esnaf Faaliyeti Sınırlarını Aşma 

3

III. TİCARÎ İŞLETMEYİ OLUŞTURAN UNSURLAR VE BUNLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ SORUNU 

6

1. TİCARÎ İŞLETMENİN ÖRGÜTLENMESİ (MERKEZ/ŞUBE) 

6

1. Merkez Kavramı ve Düzenlenişi 

6

1. Şube 

6

1. Kavram 

6

2. Unsurlar 

7

1. a) İç İlişki Bakımından Merkeze Bağımlılık 

7

1. b) Dış İlişki Bakımından Bağımsızlık 

7

1. c) Yer ve Yönetim Ayrılığı 

7

3. Şubenin Önem Arz Ettiği Noktalar 

8

1. a) Türk Ticaret Kanunu Bakımından 

8

1. b) HMK Bakımından 

9

1. c) İİK Bakımından 

9

1. TİCARÎ İŞLETMENİN DEVRİ VE REHNİ 

10

1. Ticarî İşletmenin Devri 

10

1. Devrin Şartları 

13

1. a) Sözleşme ve Şekli 

13

1. b) Kapsam 

14

2. Devrin Hüküm ve Sonuçları 

15

1. a) Devralanın Sorumluluğu 

15

1. b) Devredenin Sorumluluğu: Devralanla “2 Yıllık Sorumluluk Arkadaşlığı” 

15

1. Ticarî İşletme Rehni 

17

1. Genel Olarak 

17

2. Amaç ve Kapsam 

18

3. Rehinin Kapsamı, İşletme Rehni ile İlgili Özellik Arz Eden Noktalar 

18

1. a) Rehnedilebilecek Taşınır ve Varlıklar 

18

1. b) Kapsama Girmeyen Unsurlar 

19

ç) Eklentiler–Bütünleyici Parçalar 

22

1. d) Ortak İlkeler 

22

4. Rehin Sözleşmesi, Kurulması, İçerik 

22

5. Taraflar 

23

6. Rehinli Taşınır Sicili 

23

7. Öncelik Hakkı ve Derece Sistemi 

23

8. Rehin Sözleşmesi Taraflarının Hak ve Yükümlülükleri 

24

9. Değer Tespiti 

24

10. Temerrüt Sonrası Haklar 

24

11. Rehnin Son Bulması ve Görevli–Yetkili Mahkeme 

25

2. Bölüm

TİCARÎ İŞ, BİR İŞİN TİCARÎ İŞ OLMASININ

SONUÇLARI VE TİCARÎ HÜKÜMLER

• 3. TİCARÎ İŞ 

27

1. KAVRAM 

27

1. BİR İŞİN TİCARÎ İŞ OLARAK BELİRLENMESİNDE KULLANILACAK ÖLÇÜTLER 

27

1. Ticarî İş Saptamasında “Altın” Kural 

27

1. TTK m. 3’e Göre Ticarî İş 

27

1. «1. Alternatif»: TTK’da Düzenlenen Konular 

27

2. «2. Alternatif»: Bir Ticarî İşletmeyi İlgilendiren İşlem ve Fiiller 

27

1. Tamamlayıcı Hüküm: TTK m. 19’a Göre Ticarî İş 

28

1. Tacirlerin Borçlarının Ticarî Olması Kuralı 

28

2. Bir Taraf İçin Ticarî İş Sayılan “Sözleşmeler” 

28

1. Ticarî İş Konusundaki Değişik Örnekler 

29

1. Haksız Fiillerde Durum 

30

III. BİR İŞİN TİCARÎ İŞ OLARAK SAPTANMASININ YARATACAĞI SONUÇLAR 

33

1. Genel Olarak 

33

1. Müteselsil Borçluluk ve Kefalet (Teselsül Karinesi) 

33

1. Müteselsil Borçluluk 

33

2. Müteselsil Kefalet 

34

1. Ticarî İşlerde Faiz 

36

1. Faiz Kavramı, Türleri ve Özellikleri 

36

2. Faiz ile İlgili Mevzuata Genel Bir Bakış 

36

3. Ticarî İşlerde Faize İlişkin Farklılıklar 

36

1. a) Ticarî İşlerde Açıkça Kararlaştırılmasa Bile Anapara Faizine Hak Kazanılabilmesi 

36

1. c) Ticarî İşlerde Bileşik Faize İlişkin Farklılıklar 

37

1. aa) Kavram ve Tanım 

37

1. bb) Bileşik Faizin Mümkün Olduğu Hâller 

37

aaa) Bazı Koşulları Taşıyan Ödünç (Karz) ve Carî Hesap Sözleşmeleri 

37

bbb) Kambiyo Senetleri 

38

1. 3095 SAYILI “KANUNÎ FAİZ VE TEMERRÜT FAİZİNE İLİŞKİN KANUN”UN ÖNGÖRDÜĞÜ REJİM VE FAİZ ORANLARI 

38

1. Genel Olarak 

38

1. Anapara Faizi Açısından 

38

1. Temerrüt Faizi Açısından 

39

1. Adi İşlerde 

39

2. Ticarî İşlerde 

39

3. Anapara Faizi Oranının Belirlenip Temerrüt Faizi Oranının Belirlenmemesi Durumunda 

39

1. Kambiyo Senetleri ve Yabancı Para Borçlarında 

40

• 4. TİCARÎ HÜKÜMLER 

42

1. GENEL OLARAK 

42

1. TİCARÎ HÜKÜMLERİN UYGULANMA SIRASI 

42

1. Emredici Kanun Hükümleri 

42

1. Emredici Hükümlere Aykırı Olmayan Sözleşme Hükümleri 

43

1. Tamamlayıcı Ticari Hükümler 

43

1. Ticarî Örf– Adet 

43

1. Genel Hükümler 

44

III. TİCARÎ HÜKÜM OLMAYA BAĞLANAN BAZI SONUÇLAR 

44

1. En Yüksek Sınırı Aşan İşlemler 

44

1. Zamanaşımı 

44

3. Bölüm

TACİR VE ESNAF

• 5. TACİR 

47

1. GENEL OLARAK 

47

1. TACİR SIFATININ KAZANILMASI 

47

1. Gerçek Kişiler 

47

1. Ticarî İşletme İşletmek 

47

2. İşletmenin “Kısmen de Olsa” Kendi Adına Yapılması 

48

3. İstisnaî Bazı Hâllerde Tacir Sıfatının Kazanılıp Kazanılamayacağı Sorunu 

48

1. a) Ticaret Yapması Tamamen Yasaklananlar ile İzne Tâbi Tutulup da Bu İzni Almayanların Durumu 

48

1. b) Küçük ve Kısıtlılar 

48

1. Tüzel Kişiler 

49

1. Genel Olarak 

49

2. Türk Ticaret Kanunu’nda Sayılan Tüzel Kişi Tacirler 

49

1. a) Ticaret Şirketleri 

49

1. b) Amacına Ulaşmak İçin Ticarî İşletme İşleten Dernekler ve Vakıflar 

49

1. c) Devlet, İl ve Belediye Gibi Kamu Tüzel Kişileri Tarafından Kurulan Teşekkül ve Müesseseler 

50

3. TTK m. 17 Dolayısıyla Donatma İştirakinin Durumu 

50

III. TACİR SIFATININ SONUÇLARI: NİMET VE KÜLFETLER 

52

1. Tacir Olmaya Bağlanan “Külfetler” 

52

1. Sadece Bir Tarafın Tacir Olmasının Yettiği Olasılıklar 

52

1. a) İflasa Tâbi Olma 

52

1. b) Ticaret Unvanı Seçme ve Kullanma 

54

1. c) Ticaret Sicili ve Odalara Kayıt 

54

ç) Ticarî Defter Tutma 

54

1. d) Basiretli İş İnsanı Gibi Hareket Etme 

54

1. e) Ticaret Karinesine Tâbi Olma 

54

1. f) Ücret ve Cezanın İndirilmesini İsteyememe 

54

1. g) Fatura Verme 

55

1. h) Ticarî Örf ve Adeti Bilme 

55

2. Her İki Tarafın da Tacir Olması Gereken Olasılıklar 

57

1. a) Bazı Konulardaki İhtar veya İhbarlar 

57

1. b) Fatura ve Teyit Mektubuna İtiraz 

57

1. Tacir Olmaya Bağlanan “Nimetler” 

60

1. Sadece Bir Tarafın Tacir Olmasının Yettiği Durum: Ücret ve Faiz İsteme 

60

2. Her İki Tarafın da Tacir Olması Gereken Olasılıklar 

60

1. a) Hapis Hakkında 

60

1. b) Ticarî Satış ve Trampa Hakkındaki Özel Hükümlerden Faydalanma veya Bunlara Tabi Olma 

61

1. c) Yetki Sözleşmesi Yapılması 

63

1. TACİR SIFATININ KAYBI VE BUNUN SONUÇLARI 

65

4. Bölüm

TİCARÎ YARGI

• 6. GENEL OLARAK TİCARÎ YARGI 

67

1. BİR DAVANIN TİCARÎ DAVA OLARAK BELİRLENMESİNDEKİ ÖLÇÜTLER (TİCARÎ DAVA TÜRLERİ) 

67

1. Mutlak Ticarî Davalar 

67

1. Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Hususlardan Doğan Davalar 

67

2. TTK m. 4’te Altı Bent Halinde (Sınırlı) Olarak Sayılan Hususlar 

68

3. «2. Alternatif»: Özel Kanun Hükümlerinden Doğan Bazı Hukuk Davaları 

69

1. Yarı–Nispi Ticarî Davalar 

69

1. Nispi Ticarî Davalar 

69

1. TİCARÎ DAVALARIN GÖRÜLMESİ 

70

5. Bölüm

TİCARET SİCİLİ

• 7. GENEL OLARAK TİCARET SİCİLİ 

73

1. TİCARET SİCİLİ TEŞKİLATI 

73

1. SİCİL İŞLEMLERİ 

73

1. Tescil 

73

1. Genel Olarak 

73

2. Tescil Talebi, Şekli ve Süresi 

75

1. Sicildeki Değişiklikler ve Silme (Tadil– Terkin) 

75

III. TİCARET SİCİLİ MEMURUNUN İNCELEME GÖREVİ 

75

1. İnceleme Noktaları 

75

1. Tescile Davet 

75

1. Tescil Talebinin Reddi Kararına İtiraz 

76

1. Geçici Kayıt 

76

1. İLAN VE ALENİYET 

76

1. TESCİL VE İLANIN ETKİSİ 

76

1. Kurucu/Bildirici Etki 

77

1. Müspet/Menfi Etki 

78

1. TİCARET SİCİLİNE GÜVEN İLKESİ 

78

VII. SİCİL KAYITLARININ TUTULMASINDAN DOĞAN SORUMLULUK 

79

6. Bölüm

TİCARET UNVANI VE İŞLETME ADI

• 8. TİCARET UNVANI 

83

1. GENEL OLARAK 

83

1. OLUŞTURULMASI 

83

1. “Çekirdek”, Anlamı ve Oluşturulması 

83

1. Gerçek Kişi Tacirler ve Adi Şirket 

83

2. Tüzel Kişi Tacirler 

84

3. Tacir Sayılan Diğer Tüzel Kişiler ve Donatma İştiraki 

85

1. “Ek”, Anlamı ve Kullanılması 

85

III. TİCARET UNVANI İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR (DEĞİŞİKLİKLER) 

86

1. Ticaret Unvanının Devamlılığı 

86

1. Şubelerin Unvanı 

86

1. Ticaret Unvanının Devri 

86

1. Ticaret Unvanının Korunması 

86

• 9. İŞLETME ADI 

88

7. Bölüm

MARKA

• 10. MARKA 

91

1. GENEL OLARAK MARKA VE TÜRLERİ 

91

1. MARKANIN TESCİLİ 

94

1. Marka Olarak Tescil Edilebilecek İşaretler 

94

1. Tescil İçin Mutlak Ret Nedenleri 

94

1. Tescil İçin Nispî Ret Nedenleri 

96

III. MARKANIN TESCİLİ VE SONUÇLARI 

99

1. Genel Olarak 

99

1. Tescilin Marka Sahibine Tanıdığı Hak ve Yükümlülükler 

99

1. MARKANIN HUKUKİ İŞLEMLERE KONU OLMASI 

99

1. Genel Olarak 

99

1. Lisans 

100

1. MARKANIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ/İPTALİ VE MARKA HAKKININ SONA ERMESİ 

102

1. Hükümsüzlük 

102

1. İptal 

102

1. Sona Ermesi 

103

1. MARKA HAKKINA TECAVÜZ VE HAKKIN KORUNMASI 

103

1. Tecavüz Sayılan Fiiller 

103

1. Açılabilecek Davalar 

103

1. Yetkili– Görevli Mahkeme 

104

1. Zamanaşımı 

104

8. Bölüm

HAKSIZ REKABET

• 11. HAKSIZ REKABET 

105

1. KAVRAM VE HAKSIZ REKABET YOLUYLA KORUNAN DEĞERLER 

105

1. KOŞULLAR 

106

III. HAKSIZ REKABET HALLERİ 

106

1. Dürüstlük Kuralına Aykırı Reklamlar ve Satış Yöntemleri ile Diğer Hukuka Aykırı Davranışlar ve Özellikle; 

107

1. Sözleşmeyi İhlale veya Sona Erdirmeye Yöneltmek; Özellikle; 

109

1. Başkalarının İş Ürünlerinden Yetkisiz Yararlanma; Özellikle; 

109

1. Üretim ve İş Sırlarını Hukuka Aykırı Olarak İfşa Etmek 

109

1. İş Şartlarına Uymamak 

110

1. Dürüstlük Kuralına Aykırı İşlem Şartları Kullanmak. Özellikle Yanıltıcı Bir Şekilde Diğer Taraf Aleyhine 

110

1. HAKSIZ REKABET SONUCU AÇILABİLECEK DAVALAR ve DAVA AÇMAYA YETKİLİ OLANLAR 

110

1. Davalar 

110

1. Dava Açmaya Yetkili Olanlar ve Davalılar 

111

1. Davacılar 

111

2. Davalı/lar 

111

1. İhtiyati Tedbirler, Hüküm İlanı ve Zamanaşımı 

112

1. Tedbir ve Gümrükte El Koyma 

112

2. Hükmün İlânı ve Üçüncü Kişiler Hakkında İcrası 

112

3. Zamanaşımı 

112

9. Bölüm

TİCARÎ DEFTERLER

• 12. TİCARÎ DEFTERLER 

115

1. GENEL OLARAK VE KAMU GÖZETİMİ, MUHASEBE VE DENETİM STANDARTLARI KURUMU’NUN YETKİLERİ 

115

1. TUTULACAK DEFTERLER 

115

III. TİCARÎ DEFTER TUTMA İLE İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜK VE SORUMLULUKLAR 

115

1. Defterlerin Tutulması 

115

1. Saklama Yükümlülüğü ve Zayi Belgesi Alma 

116

1. Onaylatma 

116

1. Ticarî Defterlerin Uyuşmazlıklarda İbrazı ve Suretlerinin Alınması 

117

1. TİCARÎ DEFTERLERİN İSPAT GÜCÜ 

119

1. Genel Olarak ve Lehe Delil Olması 

119

1. Karşı Tarafın Defterlerine Dayanma 

120

10. Bölüm

CARİ HESAP

• 13. CARİ HESAP 

123

1. GENEL OLARAK 

123

1. TANIM VE ÖZELLİK ARZ EDEN NOKTALAR 

124

III. CARİ HESABA GEÇİRİLEBİLECEK VE GEÇİRİLEMEYECEK ALACAKLAR 

125

1. Cari Hesaba Geçirilecek Alacaklar 

125

1. Cari Hesaba Geçirilemeyecek Alacaklar 

125

1. CARİ HESABIN İŞLEYİŞİ VE HÜKÜMLERİ 

125

1. Genel Olarak 

125

1. Süreler 

126

1. Bakiyenin Tespit ve Kabulü 

126

1. Faiz 

127

1. CARİ HESABIN SONA ERMESİ 

127

1. Genel Nedenler 

127

1. Özel Nedenler 

127

1. ZAMANAŞIMI 

128

11. Bölüm

TACİR (VE ESNAF) YARDIMCILARI

• 14. GENEL OLARAK TACİR (VE ESNAF) YARDIMCILARI, TASNİF ÖLÇÜTLERİ VE GÜNLÜK HAYATTAN ÖRNEKLERLE KONUNUN CANLANDIRILMASI 

129

1. BAĞIMLI YARDIMCILAR 

132

1. Ticarî Temsilci 

132

1. Kavram, Tanım ve Unsurlar 

132

2. Atanması, Temsil Yetkisi, Kapsamı, Sınırlandırılması 

132

3. Sona Erme 

136

1. Ticarî Vekil 

138

1. Kavram, Tanım ve Türleri 

138

2. Temsil Yetkisi 

138

1. Pazarlamacı 

139

1. Kavram ve Tanım 

139

2. Atama, Tarafların Yükümlülükleri 

140

3. Sona Erme 

140

1. BAĞIMSIZ YARDIMCILAR 

140

1. Simsar (Tellâl) 

140

1. Genel Olarak, Kavram ve Türleri 

140

2. Unsurlar, Simsarın Hak ve Yükümlülükleri 

141

1. a) Unsurlar 

141

1. b) Yükümlülükler 

142

1. c) Haklar 

142

1. d) Zamanaşımı 

143

1. e) Sona Erme 

143

1. Acente 

143

1. Kavram, Tanım ve Unsurlar 

143

2. Türleri: Aracı Acente– Sözleşme Yapan Acente 

145

3. Temsil Yetkisi, Kapsamı ve Yetkinin Değişik Görünümleri 

146

1. a) Temsil Yetkisi ve Kapsamı 

146

1. b) Hakkı Koruyucu Beyanları Yapma veya Bunlara Muhatap Olma ile Mahkemede Temsil 

146

1. Hakkı Koruyucu Beyanları Yapma veya Bunlara Muhatap Olma 

146

1. Acentenin Müvekkilini Mahkemede Temsil Etme Yetkisi ve Koşulları 

147

1. Bedeli Tahsil ve Malları Teslim Alma Yetkisi 

147

4. Tarafların Yükümlülükleri ve Hakları 

148

1. a) Acentenin 

148

1. Yükümlülükler 

148

1. Haklar 

148

aaa) Ücret Hakkı 

148

1. b) Müvekkilin 

150

5. Sona Erme 

150

1. a) Değişik Olasılıklara Göre Sona Erme Nedenleri 

150

1. Belirli Süreli Acentelik Sözleşmesinde Sürenin Dolması 

150

1. Belirsiz Süreli Acentelik Sözleşmesinin Feshi İhbar Yoluyla Sona Erdirilmesi 

150

1. Haklı Nedenlerin Varlığı Hâlinde Derhâl Fesih Yetkisi 

151

1. Vekâlet Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin Olarak Yapılan Atıf 

151

1. b) Özel Sonuçlar 

151

6. Acentelikte Rekabet Yasağı Anlaşması 

153

7. Zamanaşımı 

154

8. Acentelik Hakkındaki Hükümlerin Uygulanacağı Diğer Kişiler 

154

1. Komisyoncu 

154

1. Genel Olarak, Hak ve Yükümlülükler 

154

2. Taşıma İşleri Komisyonculuğu 

156

1. a) Genel Olarak 

156

1. b) Haklar ve Yükümlülükler 

156

1. aa) Yükümlülükler 

156

1. bb) Haklar 

156

1. c) Sorumluluk 

157

1. d) Zamanaşımı 

157

Kaynakça 

159