Ceza Muhakemesi Hukukunda Yargının Yenilenmesi

Dr. Eylem BAŞ

 İçindekileri

Teşekkür 

7

Kısaltmalar 

17

Giriş 

21

Birinci Bölüm

HUKUKİ GÜVENLİĞE KARŞI MADDİ GERÇEĞE ULAŞMA ÇABASI: YARGILAMANIN YENİLENMESİ

1. YARGILAMANIN YENİLENMESİNİN AMACI 

33

1. YARGILAMANIN YENİLENMESİNİN İSTİSNAİ BİR KURUM OLMASININ TEMELİNDE YATAN NEDEN: CEZA MUHAKEMESİNDE KESİN HÜKÜM 

52

1. Hüküm 

54

1. Hükmün “Kesin” Olma Niteliği 

60

1. Şekli Kesinlik 

61

2. Maddi Kesinlik 

67

3. Kısmi Kesinlik 

71

1. Dikey Kesinleşme 

73

1. Yatay Kesinleşme 

80

1. Tarihsel Perspektif Çerçevesinde Kesin Hükmün Ortaya Çıkışı ve Ceza Muhakemesi Sistemleriyle Yargılamanın Yenilenmesi Arasındaki İlişki 

84

III. ADLİ HATA OLASILIĞI VE ADLİ HATANIN GİDERİLMESİ YOLU OLARAK YARGILAMANIN YENİLENMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 

93

1. Adli Hata Olasılığı 

93

1. “Yargılamanın Yenilenmesi” İfadesinin Yerinde Olup Olmadığı 

101

1. Yargılamanın Yenilenmesinin Hukuki Niteliği 

107

Ç. Olağan Kanun Yollarının Varlığı Karşısında Yargılamanın Yenilenmesinin Gerekli Olup Olmadığı Sorunu 

128

1. Diğer Olağanüstü Kanun Yollarıyla Karşılaştırılması 

131

1. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Yetkisi 

131

2. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının İtiraz Yetkisi 

134

3. Kanun Yararına Bozma 

135

1. Afla Karşılaştırılması 

143

1. YARGILAMANIN YENİLENMESİNİN “NE BIS IN IDEM” İLKESİ İLE İLİŞKİSİ 

148

1. Şartları 

166

1. Sanığın Aynı Olması 

167

2. Çok Bilinmeyenli Bir Denklem: Fiilin Aynı Olması 

176

1. Ne Bis In Idem İlkesinin İhlali Neticesinde Birden Fazla Hükmün Bulunması Hali 

206

İkinci Bölüm

YARGILAMANIN YENİLENMESİNDE LEHE VE ALEYHE AYRIMI

1. GENEL OLARAK 

217

1. KANUN KOYUCUNUN TERCİHİ VE KANUNİ DÜZENLEME 

222

III. HEM LEHE HEM DE ALEYHE YARGILAMANIN YENİLENMESİ BAKIMINDAN ÜZERİNDE DURULMASI GEREKEN ORTAK HUSUSLAR 

225

1. Yargılamanın Yenilenmesine Konu Olması Mümkün Olan Kararlar 

225

1. Mahkûmiyet Hükmünün İnfaz Edilmiş Olmasının Yargılamanın Yenilenmesine Engel Oluşturup Oluşturamayacağı Sorunu 

241

1. Yargılamanın Yenilenmesi Yoluna Gidilebilmesi Bakımından Üzerinde Tartışmaların Bulunduğu Kararlar 

247

1. İstinaf – Temyiz Kararları ile Yalnızca Usule İlişkin Olarak Verilen Kararlar 

247

2. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı 

252

3. Uzlaşma 

254

4. Önödeme 

255

5. Kabahatler Nedeniyle Uygulanan İdari Yaptırımlara İlişkin Kararlar 

256

6. Olağanüstü Mahkemelerce Verilen Kararlar 

261

Ç. Yargılamanın Yenilenmesinin Kural Olarak Süreye Bağlı Olmaması 

263

1. Yargılamanın Yenilenmesi ile Zamanaşımı Arasındaki İlişki 

270

1. Yargılamanın Yenilenmesi ile Yasaklanan Hakların Geri Verilmesinin Karşılaştırılması 

282

1. Yargılamanın Yenilenmesinin Kabul Edilmeyeceği Haller 

283

1. “Kanunun Aynı Maddesinde Yer Almış Sınır İçinde Olmak Üzere Cezanın Değiştirilmesi”Ne İlişkin Engel 

283

2. “Hatanın Giderilebilmesini Sağlayacak Başka Bir Yol”un Bulunmasına İlişkin Engel 

295

1. YARGILAMANIN YENİLENMESİ NEDENLERİ 

303

1. “Hükümlü Lehine Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri” 

311

1. “Duruşmada Kullanılan ve Hükmü Etkileyen Bir Belgenin Sahteliği”nin Anlaşılması (CMK m. 311/1–a) 

316

1. Sahte Belge 

317

1. Duruşmada Kullanılmış Olma 

325

1. Hükmü Etkileme 

329

ç. Sahteliğin Anlaşılması 

332

2. “Yemin Verilerek Dinlenmiş Olan Bir Tanık veya Bilirkişinin Hükmü Etkileyecek Biçimde Hükümlü Aleyhine Kasıt veya İhmal ile Gerçek Dışı Tanıklıkta Bulunduğu”nun “veya Oy Verdiği”nin Anlaşılması (CMK m. 311/1–b) 

333

1. Gerçek Dışı Tanıklık 

335

1. Gerçeğe Aykırı Bilirkişilik 

345

1. Hükmü Etkileme 

354

ç. Hükümlü Aleyhine Olma 

356

3. “Hükme Katılmış Olan Hâkimlerden Biri”nin, “Hükümlünün Neden Olduğu Kusur Dışında, Aleyhine Ceza Kovuşturmasını veya Bir Ceza ile Mahkûmiyetini Gerektirecek Biçimde Görevlerini Yapmada Kusur Et”mesi (CMK m. 311/1–c) 

356

1. Hâkimin Hükme Katılması 

358

1. Hâkimin Görevlerini Yapmada Kusur Etmesi 

363

1. Hâkimin Görevlerini Yapmadaki Kusurunun Hükme Etki Etmesinin Gerekli Olmaması 

368

ç. Hükümlünün Etkisine Bağlanan Sonuçlar 

370

4. “Ceza Hükmü”nün “Hukuk Mahkemesinin Bir Hükmüne Dayandırılmış Olup da Bu Hük”mün “Kesinleşmiş Diğer Bir Hüküm ile Ortadan Kaldırılmış” Olması (CMK m. 311/1–d) 

374

1. Hukuk Mahkemesi 

375

1. “Ceza hükmü”nün “Hukuk Mahkemesinin Bir Hükmüne Dayandırıl”ması 

378

1. “Hukuk Mahkemesinin” Hükmünün “Kesinleşmiş Diğer Bir Hüküm ile Ortadan Kaldırılmış” Olması 

382

5. Genel Bir Neden: “Yalnız Başına veya Önceden Sunulan Delillerle Birlikte Göz Önüne Alındıklarında Sanığın Beraatini veya Daha Hafif Bir Cezayı İçeren Kanun Hükmünün Uygulanması ile Mahkûm Edilmesini Gerektirecek Nitelikte Ol”an “Yeni Olaylar”ın “veya Yeni Deliller”in Ortaya Konulması (CMK m. 311/1–e) 

383

1. Olaylar ve Delillerden Neyin Anlaşılması Gerektiği 

388

1. Olayların veya Delillerin Taşıması Gereken Nitelik Olarak “Yeni” İfadesi 

399

1. “Yeni Olaylar”ın “veya Yeni Deliller”in, “Yalnız Başına veya Önceden Sunulan Delillerle Birlikte Göz Önüne Alındıklarında Sanığın Beraatini veya Daha Hafif Bir Cezayı İçeren Kanun Hükmünün Uygulanması ile Mahkûm Edilmesini Gerektirecek Nitelikte Ol”ması 

415

1. İstemle Düşme Kararının Hedeflenmesinin Olanaklı Olup Olmadığı Sorunu 

428

1. İçtima Halinde Varılacak Sonuçlar 

431

ç. Bu Bent Kapsamında Üzerinde Durmayı Gerektiren Özellik Arz Eden Hususlar 

432

1. Bilirkişi (Bilirkişinin Görüşünü Değiştirmesi ya da Yeni Bilirkişi) 

432

1. Tanık (Tanığın Beyanını Değiştirmesi ya da Yeni Tanık) 

437

1. İkrarın Geri Alınması 

440

çç. Birbiriyle Çelişen ve Bu Çerçevede Bağdaşması Olanaklı Olmayan Ceza Mahkemesi Kararlarının Yeni Delil Olup Olmadığı Sorunu 

443

1. Keşif 

444

1. İlk Yargılamada Varlığı Kabul Edilen Bir Halin Tam Tersinin İleri Sürülmesi 

445

1. Hukuksal Hata 

446

aaa. İçtihat Değişikliği 

456

bbb. Kanun Değişikliği 

463

ccc. AYM’nin İptal Kararlarının Geriye Yürümemesi Karşısında Ayrıksı Bir Hal: Al. AYMK’nın 79. Paragrafı 

469

6. “Ceza Hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya Eki Protokollerin İhlâli Suretiyle Verildiğinin ve Hükmün Bu Aykırılığa Dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kesinleşmiş Kararıyla Tespit Edilmiş Olması veya Ceza Hükmü Aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılan Başvuru Hakkında Dostane Çözüm ya da Tek Taraflı Deklarasyon Sonucunda Düşme Kararı Verilmesi” (CMK m. 311/1–f) 

474

1. AİHM’in İhlal Kararının Niteliği ve Yerine Getirilmesi 

478

1. Bu Bende İlişkin Kanuni Düzenlemenin Geçirdiği Dönüşüm 

487

1. AİHM Tarafından Türkiye Aleyhine İhlal Kararının ya da AİHM’e “Yapılan Başvuru Hakkında Dostane Çözüm ya da Tek Taraflı Deklarasyon Sonucunda Düşme Kararı”nın Verilmesi 

491

ç. AİHM’in Kararıyla Kesin Hüküm Arasındaki Nedensellik Bağı 

496

1. “Kanunun Aynı Maddesinde Yer Almış Sınır İçinde Olmak Üzere Cezanın Değiştirilmesi Amacı”nın Bu Bendin Uygulanması Bakımından Engel Oluşturup Oluşturmadığı Sorunu 

505

1. Aykırılığın Tazminatla Giderilebiliyor Olmasının Bu Bent Bakımından Engel Oluşturup Oluşturamayacağı Sorunu 

505

1. Kural Olarak İstemin AİHM’in “Kararının Kesinleştiği Tarihten İtibaren Bir Yıl İçinde” İstenmesi 

508

7. Kendine Özgü Bir Yargılamanın Lehe Yenilenmesi Nedeni: Kesin Hükümle İlgili Olarak AYM’ye Bireysel Başvuru Neticesinde Verilen İhlal Kararı Üzerine Gerçekleştirilen Yeniden Yargılama 

509

1. AYM’ye Bireysel Başvuru Neticesinde Verilen İhlal Kararı 

509

1. Kendine Özgü Bir Yargılamanın Lehe Yenilenmesi Nedeni Olması 

512

1. AYM’ye Bireysel Başvuru Neticesinde Verilen İhlal Kararı Üzerine Gerçekleştirilen Yeniden Yargılama 

514

1. İlgili Mahkeme 

515

1. “İhlali ve Sonuçlarını Ortadan Kaldırmak İçin Yeniden Yargılama Yapmak Üzere Dosya”nın “İlgili Mahkemeye Gönderilmesi” Kararının Bağlayıcılığı 

516

1. Yeniden Yargılama 

519

1. Aleyhe Yargılamanın Yenilenmesi Nedenini Oluşturup Oluşturamayacağı 

522

1. “Sanık veya Hükümlünün Aleyhine Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri” 

524

1. “Duruşmada Sanığın veya Hükümlünün Lehine İleri Sürülen ve Hükme Etkili Olan Bir Belgenin Sahteliği”nin Anlaşılması (CMK m. 314/1–a) 

527

2. “Hükme Katılmış Olan Hâkimlerden Biri”nin, “Aleyhine Ceza Kovuşturmasını veya Bir Ceza ile Mahkûmiyetini Gerektirecek Nitelikte Olarak Görevlerini Yapmada Sanık veya Hükümlü Lehine Kusur Et”mesi (CMK m. 314/1–b) 

531

3. Sanığın “Beraat Ettikten Sonra Suçla İlgili Olarak Hâkim Önünde Güvenilebilir Nitelikte İkrarda Bulun”ması (CMK m. 314/1–c) 

534

1. İlk Yargılama Neticesinde Verilen Kesinleşmiş Beraat Hükmünün Bulunması 

536

1. Sanığın İkrarda Bulunması 

542

1. İkrarın Hâkim Önünde Olması 

545

1. İkrarın Güvenilir Nitelikte Olması 

549

1. İkrarın Yalnızca İkrarda Bulunan Sanık Bakımından Sonuç Doğurması 

553

4. Kasten ya da Taksirle Yaralama yahut da Kasten Öldürmeye Teşebbüs Suçundan Dolayı Kesinleşmiş Bir Mahkûmiyet Hükmünün Verilmesinin Ardından, Mağdurun Ölmesinin Yargılamanın Aleyhe Yenilenmesi Kapsamında mı Değerlendirilmesi Gerektiği Sorunu 

554

1. “SANIK VEYA HÜKÜMLÜNÜN ALEYHİNE YARGILAMANIN YENİLENMESİ NEDENLERİ”NE İLİŞKİN OLASI ÖNERİLER 

558

1. “Sanık veya Hükümlünün Aleyhine Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri”nin Genişletilmesine Yönelik Öneriler 

558

1. Aleyhe Yargılamanın Yenilenmesi Nedenlerinin Mahiyeti İzin Verdiği Ölçüde Lehe Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleriyle Aynı Şekilde Kabul Edilmesi Gerektiği Önerisi 

560

2. “Yemin Verilerek Dinlenmiş Olan Bir Tanık veya Bilirkişinin Hükmü Etkileyecek Biçimde” Sanığın Lehine Kasıt veya Taksirle “Gerçek Dışı Tanıklıkta Bulunduğu”nun “veya Oy Verdiği”nin Anlaşılmasının Yargılamanın Aleyhe Yenilenmesi Nedeni Oluşturabilmesi Önerisi 

561

3. Önemli Kısıtlamalara Tabi Tutularak Genel Bir Neden Olan “Yeni Olaylar”ın “veya Yeni Deliller”in Ortaya Konulmasının Yargılamanın Aleyhe Yenilenmesi Nedeni Oluşturabilmesi Önerisi 

564

362. Karşılaştırmalı Hukuktan Bir Örnek: Al. CMK’nın 362. Paragrafının 1. Fıkrasının Yürürlükten Kalkan 5. Bendi 

572

1. Diğer Yargılamanın Aleyhe Yenilenmesi Nedenleriyle Karşılaştırılması ve Bu Bentle İlgili Olarak Getirilen Kısıtlamalar 

575

aaa. İlk Yargılamada Beraat Kararının Verilmiş Olması 

578

bbb. Katalog Halinde Sayılan Suçlar ve Özellikleri 

579

aaaa. Zamanaşımına Tabi Olmamaları 

584

bbbb. Nispeten İstisnai Nitelikte Olmaları 

585

ccc. Mahkûm Edilmesi İçin Tek Başlarına veya Daha Önce İleri Sürülmüş Delillerle Beraber Zorunlu Gerekçeler Oluşturması 

586

362. Al. CMK’nın 362. Paragrafının 1. Fıkrasının Yürürlükten Kalkan 5. Bendinin Al. Ay’sına Aykırılığı 

588

çç. Yeni Olayın ya da Delilin Ne Şekilde Elde Edilebileceğinin Nemo Tenetur İlkesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi 

595

1. Ayrıksı Bir Hal: Al. CMK’nın 373a Paragrafı 

603

4. Kanun Koyucunun “Sanık veya Hükümlünün Aleyhine Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri”ni Genişletme İhtimalinin Gerçekleşmesi Halinde Zaman Bakımından Uygulamanın Ne Şekilde Olacağı ve Ortaya Çıkaracağı Problemler 

608

1. “Sanık veya Hükümlünün Aleyhine Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri”nin Tamamen Yürürlükten Kaldırılması Önerisi 

620

Üçüncü Bölüm

YARGILAMANIN YENİLENMESİ MUHAKEMESİ

1. GENEL OLARAK 

631

1. İSTEM 

634

1. Kanun Yollarına İlişkin Genel Hükümlerin Uygulanması 

639

1. İstemde Bulunabilecekler 

640

1. Hakkında İlk Yargılamada Kesin Hükmün Verildiği Sanığın Hayatta Olması Halinde 

644

1. Hakkında İlk Yargılamada Kesin Hükmün Verildiği Sanık 

644

1. Avukat 

649

1. Yasal Temsilci ve Eş 

658

ç. Katılan 

664

1. Cumhuriyet Savcısı 

673

1. Tüzel Kişinin Organı veya Temsilcisi 

680

1. İlgili Kimsenin Gaip Olması 

681

2. Hakkında İlk Yargılamada Kesin Hükmün Verildiği Sanığın Ölümü Halinde 

682

1. İstemin Şekli 

692

Ç. İstemin İçeriği 

698

1. İstemden Evvel Müdafi Atanmasının Olanaklı Olup Olmadığı Sorunu 

705

1. İstemin Süresi 

719

1. İstemin İnfaza Etkisi 

720

1. İstemden Vazgeçilmesi 

728

1. İstemin Nereye Yapılacağı 

744

1. Yargılamanın Yenilenmesinin veya Merciin Belirlenmesinde Hata 

770

III. İSTEMİN İNCELENMESİ 

783

1. Şekil Bakımından 

788

1. Usulü 

788

2. “Bir Suça Dayanan Yenileme İstemlerinin” Kanıtlanması 

803

3. Verilmesi Mümkün Olan Kararlar 

814

1. Esas Bakımından 

820

1. Usulü 

820

2. Verilmesi Mümkün Olan Kararlar 

837

1. Gerek Şekil Gerekse de Esas Bakımından İnceleme Neticesinde Verilen Kararlara Karşı Kanun Yolu 

851

1. YARGILAMANIN YENİLENMESİ SEBEBİYLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YARGILAMA VE YARGILAMA SONUCUNDA VERİLEN KARAR 

865

1. Yargılamanın Yenilenmesi Kararının Hukuki Niteliği ve Sonuçları 

865

1. Yargılamanın Yenilenmesi Kararı Verilmesi Üzerine Gerçekleştirilen Yargılama 

875

1. Genel Olarak 

875

2. Yargılamanın Duruşma Yapılmak Suretiyle Gerçekleştirilmesi 

877

3. Verilmesi Mümkün Olan Kararlar 

888

1. Önceki Hükmün Onaylanması 

889

1. “Hükmün İptali ile Dava Hakkında Yeniden Hüküm” Verilmesi 

898

1. Genel Olarak 

898

1. “Yargılamanın Yenilenmesi İstemi”nin “Hükümlünün Lehine Olarak Yapıl”ması Halinde, “Yeniden Verilecek” Hükmün “Önceki Hükümle Belirlenmiş Olan Cezadan Daha Ağır Bir Cezayı İçereme”memesi 

908

1. Mahsup ve İade 

927

1. DURUŞMA YAPILMAKSIZIN YENİLEME İSTEMİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ 

929

1. Genel Olarak 

929

1. Hükümlünün Ölmüş Olması 

932

1. Hükümlünün Hayatta Olmasına Karşın Beraat Kararı Verilebilmesi İçin Yeterli Delilin Bulunması 

941

Ç. Verilen Karar ve Bu Karara Karşı Kanun Yolu 

949

1. Önceki Hükmün İptaline İlişkin Kararın Gazetede İlan Edilmesi 

952

1. TAZMİN 

955

1. Tazminat İstemenin Koşulları 

958

1. İstemde Bulunabilecekler 

966

1. İstemin Şekli 

970

Ç. İstemin Süresi 

972

1. Yetkili ve Görevli Mahkeme 

978

1. İstemin İncelenmesi, Muhakemesi, Hakkında Karar Verilmesi ve Bu Karara Karşı Kanun Yolu 

982

1. Tazminatın Geri Alınması 

998

1. Tazminatın Olanaklı Olmadığı Haller 

1000

1. Rücu 

1006

VII. GİDER 

1013

Sonuç 

1021

Kaynakça 

1075

Kavram Dizini 

1099