Prof. Dr. Burak ADIGÜZEL
İÇİNDEKİLER
BASKIYA ÖNSÖZ V
ÖNSÖZ VII
İÇİNDEKİLER. IX
KISALTMALAR XXI
1. TAŞIMA KAVRAMI, TAŞIMA HUKUKUNUN GELİŞİMİ VE TAŞIMA
MEVZUATI .1
Taşıma 1
Taşımanın Tarihçesi . 3
III. Taşıma Hukukunun Gelişimi 5
Taşıma Hukuku Mevzuatı 7
Genel Olarak . 7
Ulusal Hukukta 9
Genel Düzenleme. 9
Karayolu Taşımaları 10
a) Eşya Taşımaları 10
b) Yolcu Taşımaları. 10
Demiryolu Taşımaları . 10
b) Yolcu Taşımaları. 12
Havayolu Taşımaları . 12
Deniz Yolu Taşımaları . 12
İç Su Taşımaları. 13
Multimodal Taşımalar 13
Posta Taşımaları . 14
Uluslararası Hukukta. 15
Karayolu Taşımaları 15
Demiryolu Taşımaları . 17
a) Eşya Taşımaları 17
b) Yolcu Taşımaları 18
Havayolu Taşımaları. 19
Denizyolu Taşımaları 21
İç Suyolu Taşımaları . 22
Multimodal Taşımalar 22
Taşıma Hukukunun Genel İlkeleri 23
2. TAŞIMA SÖZLEŞMESİ 27
Tanım. 27
Taşıma Sözleşmesinin Unsurları 28
Taşıma Taahhüdü . 28
Taşıma Ücreti 30
III. Taşıma Sözleşmesinin Kurulması. 31
Taşıma Sözleşmesinin Tarafları ve İlgilisi. 32
Genel Olarak . 32
Taşıyıcı 33
Asıl Taşıyıcı. 33
Taşıyıcının Diğer Türleri 35
a) Fiilî Taşıyıcı 35
b) Alt Taşıyıcı . 36
c) Müteakip Taşıyıcı 37
Gönderen veya Yolcu 40
Taşıma Sözleşmesinin İlgilisi: Gönderilen . 41
Eşya Taşımalarında Taşınan Eşyanın Sahipleri 42
Taşıma Sözleşmesinin Hukukî Niteliği . 42
3. EŞYA TAŞIMA .45
Genel Olarak 45
Eşya Taşıma Sözleşmesinden Doğan Haklar ve Borçlar. 45
Taşıyıcının Borçları 45
Taşımayı Yerine Getirme Borcu . 45
Eşyayı Teslim Borcu 47
Eşyaya Özen Gösterme Borcu 48
Talimatlara Uyma Borcu. 49
Taşıma Belgelerini Taşıma Süresince Bulundurma Borcu 51
Ödemeleri Tahsil ve Tahsil Edileni Verme Borcu 53
Taşıyıcının Hakları . 54
Taşıma Ücreti Talep Etme Hakkı. 54
Masrafları Talep Etme Hakkı 56
Bekleme Ücreti Talep Etme Hakkı 58
Ek Ücret Talep Etme Hakkı . 61
Eşyayı İnceleme Hakkı 64
Eşyayı Tevdi Etme ve Diğer Tedbirler Alma Hakkı 65
Hapis Hakkı. 66
Gönderenin Borçları 67
Taşıma Ücreti ve Masrafları Ödeme Borcu 67
Eşyayı Hazır Bulundurma Borcu . 68
Taşınan Eşya Hakkında Doğru ve Yeterli Bilgi Verme Borcu. 70
Yükleme ve Boşaltma Borcu. 72
Eşyaları Ambalajlama ve İşaretleme Borcu 76
Taşıma Belgelerini Düzenleme ve Taşıyıcının Tasarrufuna
Bırakma Borcu 78
Bekleme Ücreti Ödeme Borcu 78
Gönderenin Hakları. 78
Emir ve Talimat Verme Hakkı. 78
Sözleşmeyi Feshetme Hakkı . 81
Kısmi Taşımayı Talep Hakkı 83
Tazminat Talep Etme Hakkı 84
Riziko Alanı Kavramı ve Bağlanan Sonuçlar 84
Gönderenin Tüketici Olmasına Bağlanan Sonuç . 88
Sözleşme İlgilisi Gönderilenin Borcu . 90
Taşıma Ücreti, Bekleme Ücreti ve Masrafları Ödeme Borcu 90
Gönderilenin Hakları. 92
Taşınan Eşyanın Teslimini Talep Hakkı . 92
Emir ve Talimat Verme Hakkı. 94
Taşınan Eşyayı İnceleme Hakkı. 96
Tazminat Talep Etme Hakkı 97
III. Taşıma Senedi 97
Genel Olarak . 97
Taşıma Senedinin Düzenlenmesi 99
Taşıma Senedinin İçeriği . 100
Düzenlenme Yeri ve Tarihi . 101
Gönderenin Adı, Soyadı veya Ticaret Unvanı ve Adresi. 101
Taşıyıcının Adı, Soyadı veya Ticaret Unvanı ve Adresi . 102
Eşyanın Teslim Alınacağı Yer ve Gün ile Teslim Edileceği Yer. 102
Gönderilenin Adı, Soyadı veya Ticaret Unvanı ile Adresi . 103
Bildirim Adresi 103
Eşyanın İşaretleri İle Ambalajının Çeşidi 104
Taşınacak Paketlerin Sayısı, İşaretleri ve Numaraları. 105
İ. Eşyanın Net Olmayan Ağırlığı veya Başka Şekilde Beyan
Edilen Miktarı. 105
Taşımanın Yapılacağı Süre 106
Taşıma Ücreti ve Giderler 107
Teslimde Ödeme Kaydı 107
Eşyanın Gümrük ve Resmi İşlemlerine İlişkin Talimatlar 108
Üstü Açık Araç veya Güvertede Taşımaya İlişkin Kayıt. 109
Özel Kanunlarda Yer Alan Taşıma Senetlerinin İçerikleri 109
Taşıma Senedinin İspat Gücü 110
Taşıma Sözleşmesinin Varlığı, İçeriği ve Eşyanın Taşıyıcıya
Teslimi 110
Eşyaları Dış Görünüşü, Taşınan Paketlerin Sayısı ve
İşaretleri İle Numaralar 112
Eşyanın Net Olmayan Ağırlığı veya Başka Şekilde Beyan
Edilen Miktarı ya da Taşınacak Paketlerin İçeriği. 114
Denetleme Yükümlülüğü . 116
Karinelerin Özellikleri. 117
Diğer Düzenlemelerde Taşıma Senedine Tanınan İspat
Gücü. 117
Yük Senedi . 121
Refakat Belgeleri 122
Taşımanın Yapılması 125
Eşyaların Taşıyıcıya Teslimi . 125
Yükleme 126
Yükleme Süresi. 126
Bekleme Süresi. 128
Yüklemenin Yapılmaması veya Gecikmesi . 129
Kısmi Yükleme 131
Taşıma Öncesi Gönderenin Talepleri . 131
Gönderenin Kusursuz Sorumluluğu 132
Yükleme Sonrası Taşıma Evresi. 132
Taşımanın Yürütülmesi. 132
Taşıma Sırasındaki Talimatlar. 133
a) Talimat Hakkının Özellikleri ve Kazanılması 133
b) Talimat Hakkının İçeriği ve Kapsamı 135
c) Taşıyıcının Talimatı Yerine Getirmekten
Kaçınabileceği Hâller . 136
d) Talimatlar İçin Gider, Ücret ve Avans Talebi . 138
e) Talimatın Şekli ve Kullanılması 139
Taşıma ve Teslim Engelleri . 141
a) Taşıma ve Teslim Engeli Kavramları 141
b) Talimat Alma Yükümlülüğü . 143
aa) Talimat Verme Yetkisi 143
bb) Talimatın Uygulanması 145
c) Taşıyıcının Taşıma ve Teslim Engellerinden Doğan
Talep Hakları 146
Boşaltma . 147
VII. Taşıyıcının Sorumluluğu. 148
Genel Olarak . 148
Zıya ve Hasar Sorumluluğu 149
Tam Zıya . 149
Kısmi Zıya . 150
Hasar 151
Eşyaya Özen Borcunun İhlali 153
Eşyayı Koruma Borcunun İhlali İle Zarar Arasındaki İlliyet Bağı . 155
Gecikme Sorumluluğu 156
Taşıma Süresi . 156
Taşımanın Taşıma Süresi İçinde Bitirilememesi . 158
Zıya Karinesi 158
VIII.Taşıyıcının Sorumluluğunun Hukukî Niteliği 161
Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulması . 163
Sorumluluktan Kurtulmada Genel Sebepler. 163
Taşıyıcının Kaçınamayacağı Sonuçlarını Önleyemeyeceği
Sebepler. 163
Gönderen veya Gönderilenin Bir Davranışı ya da Eşyanın
Özel Ayıbı . 170
a) Gönderen veya Gönderilenin Bir Davranışının Zarara
Yol Açması . 170
b) Eşyanın Özel Ayıbı . 174
Sorumluluktan Kurtulmada Özel Sebepler . 176
Sözleşmeye veya Teamüle Göre Üstü Açık Araçla Taşıma
Yapılması 176
Eşyaların Gönderen Tarafından Yetersiz Ambalajlanması . 178
Eşyaların Gönderen, Gönderilen veya Bunlar Adına
Hareket Edenler Tarafından İşleme Tabi Tutulması,
Yüklenmesi ve Boşaltılması 180
Eşyaların Doğal Niteliği 181
Yetersiz ve Hatalı Etiketlenmiş Eşyalar 184
Canlı Hayvan Taşınması 185
Gümrük Kanunu ve Diğer Düzenlemelerin Etkisi . 186
Özel Düzenlemelerinde Taşıyıcının Sorumluluğu ve
Sorumluluktan Kurtulması 187
Havayolu Taşımalarında. 187
Demiryolu Taşımalarında. 189
Taşıyıcının Yardımcılarından Doğan Sorumluluğu . 192
Genel Olarak . 192
Taşıyıcı Yardımcısı Kavramı . 193
Taşıyıcının Kendi Adamları . 193
Taşıyıcının Yararlandığı Kişiler 194
Sorumluluğun Şartları . 195
Taşıyıcı Yardımcılarının Fiil ve Eylemsizlikleri . 195
Fiil veya Eylemsizliğin Zarara Neden Olması 196
Diğer Düzenlemelerde Taşıyıcının Yardımcılarından Doğan
Sorumluluğu 197
Havayolu Taşımalarında . 197
Demiryolu Taşımalarında . 198
Fiilî Taşıyıcı ve Fiilî Taşıyıcının Sorumluluğu. 199
Fiilî Taşıyıcı Kavramı 199
Fiilî Taşıyıcının Sorumluluğu 202
XII. Taşıyıcının Sözleşme Dışı Sorumluluğu 206
XIII. Taşıyıcının Tazminat Yükümlülüğü. 208
Taşıma Hukukunda Zarar İle Tazminat 208
Tazminatın Belirlenmesi 208
Zıya Hâlinde 208
Hasar Hâlinde. 213
Eşya Zararı Dışındaki Diğer Giderlerin Tazmini. 214
Gecikme Hâlinde 216
XIV. Taşıyıcının Sorumluluğunun Sınırlanması 218
Eşyanın Ağırlığı Esas Olarak Belli Bir Değerle Sınırlama 218
Sınırlamanın İstisnaları 221
Belli Bir Değerin Taşıma Senedine Geçirilmesi ve Bunun
Taşıyıcı Tarafından Kabulü . 221
Zararın Taşıyıcının Kasten veya Pervasızca Bir
Davranışından Doğması 223
Diğer Taşıma Düzenlemelerinde İstisnalar. 223
Diğer Zararlarda Taşıyıcının Sorumluluğunun Sınırı . 223
Zıya ve Hasarın Tespiti ve Bildirim . 224
Genel Olarak . 224
Tespit ve Bildirimin İçeriği. 225
Tespit Zamanı ve Bildirim 226
Tespit ve Bildirimin Şekli. 228
Gecikmenin Bildirilmesi 230
Diğer Taşıma Hukuku Kurallarında Tespit ve Bildirim. 231
XVI. Taşıyıcının Sorumluluğunda Zamanaşımı ve Hak Düşümü 233
Genel Olarak . 233
TTK’ya Göre 233
CMR’ye Göre. 235
TSHK’ya Göre 237
MoK’a Göre. 238
RDİN’e Göre 238
CIM’e Göre 239
Hakkın Def’i Olarak İleri Sürülmesi . 239
XVII. Taşıma Hukukunda Kast ve Kasta Eşdeğer Kusurun Etkisi . 241
XVIII. Eşya Taşımalarında Yetkili Mahkeme 244
XIX. Taşıyıcının Hapis Hakkı 245
Genel Olarak . 245
Hapis Hakkının İçeriği . 246
Hapis Hakkının Taşıma Senedi Vasıtasıyla Kullanılması 248
Hapis Hakkının Paraya Çevrilmesi. 249
Birden Çok Taşıyıcının Varlığında Hapis Hakkı 250
Birden Çok Hapis Hakkının Sırası 251
4. TAŞINMA EŞYASI TAŞIMASI 253
Taşınma Eşyası Taşıması Kavramı ve Uygulanacak Hükümler . 253
Genel Olarak . 253
Taşınma Eşyası Taşıması Sözleşmesinin Unsurları 253
Taşıma Sözleşmesi . 253
Taşınma Eşyası . 253
Uygulanacak Hükümler. 255
Taşıyıcının Borçları. 255
Taşıyıcının Genel Yükümlülükleri 255
Taşıyıcının Özel Yükümlülükleri 256
Mobilyaların Sökülmesi ve Kurulması 256
Eşyanın Yüklenmesi ve Boşaltılması . 257
Eşyaların Ambalajlanması ve İşaretlenmesi . 258
Diğer İşlemlerin Yerine Getirilmesi 258
III. Taşıyıcının Hakları 259
Genel Olarak . 259
Gönderenin Bilgilendirme Yükümlülüğü. 259
Taşınma Eşyasının Tehlikeli Eşya Olması 260
Gerekli Gümrük Kuralları ve Yönetime İlişkin Diğer
Hükümler 261
Gönderenin Sorumluluğundan Doğan Tazminat Hakkı. 262
Taşıyıcının Sorumluluğu. 263
Genel Olarak . 263
Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulması. 264
Genel Sebepler. 264
Özel Sebepler . 265
a) Taşıyıcının, Değerli Maden, Taş, Mücevher, Posta
Pulu, Madenî Para, Belge veya Kıymetli Evrak
Taşıması. 266
b) Gönderen Tarafından Yapılan Paketleme veya
Etiketlemenin Yetersizliği 266
c) Taşınan Eşyanın Gönderen Tarafından İşleme Tabi
Tutulmuş, Yüklenmiş veya Boşaltılmış Olması. 266
d) Taşıyıcı Tarafından Ambalajlanmamış Olan Eşya
Taşıması. 267
e) Taşıyıcının, Muhtemel Hasar Tehlikesi İçin
Uyarmasına Rağmen, Yükleme ve Boşaltma Yerindeki
Şartlara Uygun Olmayan Eşyanın Yüklenmesi veya
Boşaltılması . 267
f) Canlı Hayvan veya Bitki Taşınması. 268
g) Eşyanın Doğal veya Ayıplı Yapısı Dolayısıyla Kolaylıkla
Zarar Görebilecek Nitelikte Olması . 268
Taşıyıcının Sorumluluğunun Sınırı 268
Sınır ve Hesaplanması . 268
Sorumluluğu Sınırlama Hakkının Kaybı . 269
Zıya ve Hasarın Bildirilmesi 270
5. DEĞİŞİK TÜR ARAÇLARLA TAŞIMA.273
Değişik Tür Araçlarla Taşıma Sözleşmesi . 273
Değişik Tür Araçlarla Taşıma Sözleşmesinin Hukukî Niteliği 276
III. Değişik Tür Araçlarla Taşımada Taşıyıcı. 278
Değişik Tür Araçlarla Taşımada Taşıyıcının Sorumluluğu. 279
Genel Olarak . 279
TTK’da Sorumluluğun Düzenlenişi 282
Genel Olarak 282
Bilinen Zarar Yerinde 283
a) Farklı Farazi Kısmi Taşıma Hukuku 283
b) Bilinen Zarar Yerinin İspatlanması. 284
Bilinmeyen Zarar Yerinde. 286
Değişik Tür Taşıtlarla Yapılan Taşımada Bildirim ve
Zamanaşımı. 287
Zararın Bildirilmesi . 287
Zamanaşımı 288
Değişik Tür Araçlarla Taşınma Eşyası Taşınması 291
6. YOLCU TAŞIMA.293
Yolcu Taşımaya Uygulanacak Hükümler 293
Sefere İlişkin Düzenlemeler. 294
Sefer Başlangıcı. 294
Taşıyıcının Koyduğu Kurallar 294
Seferin Yapılamaması. 294
Yolculuğun Başlangıcında Seferin Gecikmesi. 297
Sefer Esnasında Yolculuğun Gecikmesi. 298
Yolun Değiştirilmesi . 298
Zorunlu Sebeplerle. 299
Seferin Duraklaması 300
III. Taşıyıcının Sorumluluğu. 300
Cismani Zararlardan Sorumluluk 300
Karayolu Taşımalarında 301
İçindekiler XIX
Demiryolu Taşımalarında . 302
Havayolu Taşımalarında . 304
Bagajdan Doğan Sorumluluk. 306
Gecikmeden Doğan Sorumluluk . 309
7. TAŞIMA İŞLERİ KOMİSYONCUSU. 311
Taşıma İşleri Komisyonculuğu Sözleşmesi . 311
Sözleşmenin Özellikleri ve Unsurları. 311
Sözleşmede Tarafların Hak ve Borçları 314
Taşıma İşleri Komisyoncusunun Borçları 314
a) Gönderenin Menfaatlerini Gözetme ve Talimatlarına
Uyma Yükümlülüğü . 314
b) Eşyanın Taşınmasını Sağlama Borcu 315
c) Gönderenin Belirlediği Bedele Uyma Yükümlülüğü 316
d) Gönderene Bilgi ve Hesap Verme Yükümlülüğü 316
Sözleşme Gereği Ortaya Çıkabilecek Yükümlülükler 317
a) Eşyanın Sigortalanması, Ambalajlaması,
İşaretlenmesi, Gümrüklenmesi . 317
b) Eşyayı Teslim Alma, Teslim Etme, Yükleme ve
Boşaltma Yükümlülüğü 318
c) Taşıyıcının İfasını Garanti Etme Yükümlülüğü . 318
Gönderenin Borçları. 318
a) Komisyon Ücretini Ödeme Borcu 318
b) Masrafları Ödeme Borcu . 319
c) Eşyayı Ambalajlama ve İşaretleme Yükümlülüğü 320
d) Eşyanın Taşıttırılması İçin Gerekli Bilgi ve Belgeleri
Sağlama Yükümlülüğü . 320
e) Zararları Tazmin Etme Yükümlülüğü . 321
Taşıma İşleri Komisyoncusunun Sorumluluğu . 321
Zıya ve Hasardan Sorumluluk, Kapsamı ve Şartları . 321
Diğer Zararlardan Sorumluluk. 324
Taşıma İşleri Komisyoncusunun Yardımcılardan Doğan
Sorumluluğu 325
Taşıma İşleri Komisyoncusunun Adamları 325
Sorumluluğun Şartları 325
Sorumluluktan Doğan Tazminat 326
III. Taşıma İşleri Komisyoncusunun Taşıma İşini Üzerine Alması 326
Taşıma İşleri Komisyoncusunun Hapis Hakkı. 329
Zamanaşımı . 330
KAYNAKÇA 331
