Taşıyanın Muhtemel Sorumsuzluk Halleri

Büşra Nur TAŞKIN

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ . 5

İÇİNDEKİLER  9

KISALTMALAR LİSTESİ . 15

GİRİŞ .17

BİRİNCİ BÖLÜM

6102 SAYILI TTK ÇERÇEVESİNDE NAVLUN SÖZLEŞMESİ,

ULUSAL VE ULUSLARARASI KAYNAKLARDA TAŞIYANIN SORUMLULUĞU VE

TTK’DA YER ALAN MUTLAK SORUMSUZLUK HALLERİ

NAVLUN SÖZLEŞMESİ, NİTELİĞİ VE KURULMASI . 19

Navlun Sözleşmesi . 19

Navlun Sözleşmesinin Niteliği 20

Navlun Sözleşmesinin Kurulması . 22

NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 22

Genel Olarak 22

Taşıma Taahhüdü . 23

Eşya 24

Taşımada Deniz Yolunun Kullanılması 26

Taşımanın Gemi İle Yapılması 27

Eşyanın Taşıyanın Zilyetliğine Geçmesi 28

Taşımanın Bir Navlun Karşılığında Yapılması 29

NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI VE İLGİLİLERİ 30

Genel Olarak 30

Navlun Sözleşmesinin Tarafları 30

Taşıyan . 31

Asıl Taşıyan-Alt Taşıyan 32

10 İçindekiler

Akdi Taşıyan-Fiili Taşıyan 33

Taşıtan . 35

Navlun Sözleşmesinin İlgilileri 36

Yükleten . 37

Gönderilen . 38

NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ . 39

Genel Olarak 39

Çarter Sözleşmesi 40

Yolculuk Çarteri Sözleşmesi . 40

Zaman Çarteri Sözleşmesi 41

Kırkambar Sözleşmesi 42

TAŞIYANIN SORUMLULUĞU 43

Genel Olarak 43

Uluslararası Düzenleme ve Konvansiyonlarda Taşıyanın Sorumluluğu 45

Harter Act 45

La Haye Kuralları 46

III. Visby Kuralları  51

Hamburg Kuralları . 53

Rotterdam Kuralları . 56

Türk Hukukunda Taşıyanın Sorumluluğu . 58

Genel Olarak 58

6098 sayılı TBK Çerçevesinde Taşıyanın Sorumluluğu . 61

Yanlış Konişmento Düzenlenmesinden Sorumluluk . 61

Navlun Sözleşmesinin İfa Edilmemesinden Sorumluluk . 63

Taşıyanın Sorumluluğunu Doğuran Diğer Sebepler 63

III. 6102 sayılı TTK’da Taşıyanın Sorumluluğu . 64

Genel Olarak 64

Geminin Başlangıçta Denize, Yüke ve Yola Elverişsizliği . 65

Eşyanın Zıya, Hasara Uğraması veya Geç Teslimi . 69

Yükün İzinsiz Olarak Başka Bir Gemiye Yüklenmesi ve Aktarılması 74

Yükün İzinsiz Olarak Güvertede Taşınması . 75

Haklı Sebep Olmaksızın Rotadan Sapma 77

11

Taşıyanın Üçüncü Kişilerin Fiillerinden Dolayı Sorumluluğu . 79

Taşıyanın Adamlarından Dolayı Sorumluluğu . 79

Fiili Taşıyan ve Adamlarından Dolayı Taşıyanın Sorumluluğu . 81

SORUMLULUKTAN KURTULMA HALLERİ . 83

Genel olarak . 83

Mutlak Sorumsuzluk Halleri . 84

Geminin Sevki ve Başkaca Teknik Yönetimindeki Kusur 84

Yangın 86

III. Denizde Kurtarma  88

Eşyanın Cins ve Değerinin Kasten Yanlış Bildirilmesi . 90

İKİNCİ BÖLÜM

MUHTEMEL SORUMSUZLUK HALLERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI,

ULUSAL VE ULUSLARARASI KAYNAKLARDA TAŞIYANIN

MUHTEMEL SORUMSUZLUK HALLERİ

GENEL OLARAK 93

MUHTEMEL SORUMSUZLUK HALLERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI VE ULUSLARARASI

KONVANSİYONLARDAKİ YERİ  94

Muhtemel Sorumsuzluk Hallerinin Ortaya Çıkışı . 94

Uluslararası Düzenleme ve Konvansiyonlardaki Yeri . 97

Harter Kanunu . 97

La Haye Kuralları 100

III. Hamburg Kuralları . 106

Rotterdam Kuralları . 109

TÜRK HUKUKUNDA MUHTEMEL SORUMSUZLUK HALLERİ . 112

Tarihi Gelişim . 112

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununda Muhtemel Sorumsuzluk Hallerinin

Düzenlenişi  115

Genel Olarak 115

6762 Sayılı eTTK ile 6102 Sayılı TTK Düzenlemeleri Arasındaki Farklılıklar 117

III. Düzenlemenin Hüküm İfade Ettiği An  120

Düzenlemenin Kapsamı . 121

12 İçindekiler

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanundaki Düzenlemenin İçeriği . 123

Kusursuz İfa Engeli Niteliğindeki Sorumsuzluk Halleri . 123

Denizin veya Gemi İşletmesine Elverişli Diğer Suların Tehlike ve Kazaları . 123

Hüküm İle İlişkilendirilen Kavramlar . 123

Mücbir Sebep ve Tehlike ve Kaza 127

Mürettebatsız Gemiler ve Tehlike ve Kaza 134

Tehlike ve Kazaların Muhtemel Sorumsuzluk Hali Olması Bakımından

Sınırları  138

Geminin Sefere Elverişsizliği 139

Çatma 141

iii. Ticari Kusur ve Baratarya  143

Sapma . 144

Harp Olayları, Karışıklık ve Ayaklanmalar, Kamu Düşmanlarının

Hareketleri, Yetkili Makamların Emirleri veya Karantina Sınırlamaları  145

Harp Olayları . 145

Karışıklık ve Ayaklanmalar 149

Kamu Düşmanlarının Hareketleri . 151

Deniz Haydutluğu ve Korsanlık 152

aaa. Deniz Haydutluğu Kavramı  153

bbb. Korsanlık Kavramı  156

ccc. Uygulanacak Hüküm . 157

Yetkili Makamların Emirleri 158

Karantina Sınırlamaları . 160

Mahkemelerin El Koyma Kararları 161

Gemiye ilişkin Mahkeme Kararları 162

Geminin İhtiyati Haczi . 163

Geminin İcrai Haczi 165

iii. Geminin İhtiyati Tedbiri  165

Eşyaya İlişkin Mahkeme Kararları . 167

Grev, Lokavt Veya Diğer Çalışma Engelleri . 168

Yükle İlgilinin Neden Olduğu Sorumsuzluk Halleri . 171

Yükleten, Taşıtan ve Eşyanın Maliki ile Bunların Temsilcilerinin ve

Adamlarının Fiil veya İhmalleri . 171

13

Ambalajın Yetersizliği . 174

İşaretlerin Yetersizliği . 178

III. Eşyaya İlişkin Sorumsuzluk Halleri . 180

Hacim veya Tartı İtibarıyla Kendiliğinden Eksilme veya Eşyanın

Gizli Ayıpları ya da Eşyanın Kendisine Özgü Doğal Cins ve Niteliği . 180

Hacim veya Tartı İtibarıyla Kendiliğinden Eksilme 181

Eşyanın Gizli Ayıpları . 184

Eşyanın Kendisine Özgü Doğal Cins ve Niteliği 185

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TAŞIYANIN MUHTEMEL SORUMSUZLUK HALLERİNİN

EMREDİCİ NİTELİĞİ VE İSPAT

GENEL OLARAK 187

MUHTEMEL SORUMSUZLUK HALLERİNİN EMREDİCİ OLARAK DÜZENLEMESİ . 189

Uluslararası Düzenleme ve Konvansiyonlarda Emredici Nitelik . 189

Türk Hukukunda Emredici Nitelik 194

Genel Olarak 194

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununda Emredici Nitelik 196

MUHTEMEL SORUMSUZLUK HALLERİNDE İSPAT 200

Uluslararası Düzenleme ve Konvansiyonlarda İspat 200

Türk Hukukunda İspat 206

Genel Olarak 206

6102 Sayılı Kanunda İspat 208

III. İspat Yükünün Dağılımı 208

Muhtemel Sorumsuzluk Hallerinde Özel Karinenin Ortaya Konulması 208

Akdi Taşıyanın İspat Külfeti . 210

Fiili Taşıyanın İspat Külfeti 215

Taşıyanın Adamlarının İspat Külfeti 216

Yükle İlgililerin İspat Külfeti 217

Yükle ilgilinin İspat Yükümünü Yerine Getirmesinden Sonraki Durum . 219

Akdi Taşıyanın İspat Külfeti . 219

Fiili Taşıyanın İspat Külfeti 220

14 İçindekiler

Taşıyanın Adamlarının İspat Külfeti 221

Sözleşme Dışı İstemlerde İspat . 221

Taşıyanın Sorumlu Olduğu Bir Olayın Etkisi . 223

Sebeplerin Birleşmesi 224

Genel Olarak 224

Düzenlemenin Kökeni ve eTTK’daki Durum . 225

III. TTK’daki Düzenleme  226

Mutlak Sorumsuzluk Hallerinin Varlığı . 229

SONUÇ . 231

KAYNAKÇA . 235